More

TogTok

Suguba minnu bɛ yen
right
Jamana Lajɛba
Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye jamana ye min bɛ Tlebi Pasifiki Kɔgɔji la. A bɛ Kɛ gun jamanaba naani ye: Yap, Chuuk, Pohnpei ani Kosrae. Faaba ye Palikir ye min bɛ Pohnpei gun kan. Ni dugukolo bɛɛ lajɛlen bɛ kilomɛtɛrɛ kɛrɛnkɛrɛnnen 702 ɲɔgɔn bɔ ani a jamanadenw bɛ se mɔgɔ 105.000 ma, Mikɔrɔnezi jate bɛ kɛ jamana fitininw dɔ ye diɲɛ kɔnɔ. O gunw jɛnsɛnnen bɛ kilomɛtɛrɛ ba caman na Oseyani tilebin fɛ. Jamana in na, yɔrɔ min ka timi, nɛnɛ ka ca san bɛɛ kɔnɔ. A ka waati duman bɛ turisiw sama minnu bɛ baara dɔw diyabɔ i n’a fɔ snorkel ani jikuruw a ka ji turquoise jɛlenw na. Sɛnɛ ye Mikɔrɔnezi sɔrɔko yɔrɔ koloma ye ni coco ye a ka wariko sɛnɛfɛnba dɔ ye. Mɔni fana jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ k’a sababu kɛ a ka surun kɔgɔjida la yɔrɔw la. Ka fara o kan, turisimu bɛ ka bonya ka taa a fɛ nin san laban ninnu na, wa a bɛ dɔ fara sɔrɔ yiriwali kan. I n’a fɔ jamana yɛrɛmahɔrɔnyalen kabini san 1986, Mikɔrɔnezi bɛ jɛɲɔgɔnya gɛlɛnw mara n’a ka mara kɔrɔ ye - Ameriki - bɛnkan suguya caman sababu fɛ minnu bɛ lafasali sariyaw ni wariko dɛmɛni senfɛ. Angilɛkan bɛ kɛ a ka kan fɔlɔ dɔ ye jamanadenw ka kan damadɔ kɛrɛfɛ minnu bɛ fɔ gun suguya wɛrɛw la. Fɛn kelen min ɲɔgɔn tɛ Mikɔrɔnezi ka laadalakow la, o ye u ka nɔrɔli barikama ye laadalakow ni laadalakow la minnu bɛ tɛmɛn mɔgɔw ka bɔnsɔnw fɛ. Laada kɔrɔw i n’a fɔ Kava seliw bɛ kɛ hali bi sigida caman fɛ. Hali n’a yɔrɔ ka jan dugukoloko siratigɛ la ka bɔ jago sirabaw la walima diɲɛ jamanaw ka jateminɛ na k’a sababu kɛ a bonya ye, Mikɔrɔnezikaw b’u cɛsiri u yɛrɛ sabatili la k’a sɔrɔ u b’u ka ciyɛn kɛrɛnkɛrɛnnen mara diɲɛ fɛn caman yeli cɛma.
Jamana ka Wari
Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw (FSM), bɛ baara kɛ ni Ameriki dɔrɔmɛ (USD) ye k’a kɛ a ka wari ye. USD bɛ sɔn kosɛbɛ, wa a bɛ kɛ wariko jago bɛɛ la jamana kɔnɔ. USD tacogo Mikɔrɔnezi jamana na, o bɛ se ka bɔ a ni Ameriki cɛ tariku jɛɲɔgɔnyaw la. Mikɔrɔnezi tun bɛ mara fɔlɔ Ameriki fɛ k’a kɛ a ka Trust Territory of the Pacific Islands kɔnɔ Diɲɛ Kɛlɛba Filanan kɔfɛ fo ka se a ka yɛrɛmahɔrɔnya dafalen ma san 1986. O jɛɲɔgɔnya in sababu la, Mikɔrɔnezi bɛ baara kɛ ni Ameriki warijɛw ni warijɛ sɛbɛnw ye don o don wariko baara kama. Sigida jagokɛlaw ni gɔfɛrɛnaman ka baaradaw fila bɛɛ bɛ sɔn wari sarali ma kosɛbɛ USD wari la. O bɛ wari falen-falen gɛlɛyaw walima jiginniw bɔ yen minnu bɛ sɔrɔ tuma caman na ni wari caman bɛ baara kɛ. Ikomi bankiw ka baara dan ye yɔrɔ jan dɔw la Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ, wariko jago ka ca sigidamɔgɔw cɛma. Nka, dugubaw i n’a fɔ Pohnpei ani Chuuk ye bankiw sigi senkan minnu bɛ ATM yɔrɔw di wari bɔli nɔgɔyali ma. Dunanw ka wari minnu tɛ USD ye, olu man teli ka baara kɛ ni u ye walima u tɛ sɔn don o don jagokow la Mikɔrɔnezi jamana na. Taamakɛlaw minnu bɛ na bɔ jamanaw la minnu ka wari tɛ kelen ye, a bɛ fɔ olu ye k’u ka wari falen Ameriki dɔrɔmɛ la sanni u ka se o gunw kan. Kuma surun na, a ka jɛɲɔgɔnya gɛlɛn fɛ ni Ameriki ye, Mikɔrɔnezi ye USD ta, k’a kɛ a ka wari fɔlɔ ye, k’a kɛ a dankan ye mara bɛɛ kɔnɔ a ka dancɛw kɔnɔ – ka wariko baara kɛcogo nɔgɔya ani ka sabatili nɔgɔya sigidamɔgɔw ni taamakɛlaw bɛɛ ma
Wari falen-falen hakɛ
Mikɔrɔnezi jamana ka wari min bɛ sariya kɔnɔ, o ye Ameriki dɔrɔmɛ (USD) ye. Wari belebele dɔw ka wari falen hakɛ jateminɛlenw ni Ameriki dɔrɔmɛ ye, olu filɛ nin ye: - Euro (EUR): EUR 1 ɲɔgɔn = 1,17 USD - Angletɛri Lira (GBP): GBP 1 ɲɔgɔn = 1,38 USD - Japon Yen (JPY): JPY 1 ɲɔgɔn = 0,0092 USD - Kanada Dɔrɔmɛ (CAD): CAD 1 ɲɔgɔn = 0,79 USD - Ɔsitarali Dɔrɔmɛ (AUD): AUD 1 ɲɔgɔn = 0,75 USD - Sinuwa Yuan Renminbi (CNY): CNY 1 ɲɔgɔn = 0,16 USD Aw k’a dɔn ko nin wari falen hakɛw ye jateminɛ ye, wa u bɛ se ka ɲɔgɔn ta dɔɔnin ka kɛɲɛ ni sugu cogoya ye sisan.
Seli nafamaw
Mikɔrɔnezi, gunw kulu dɔ min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tilebin fɛ, o bɛ seli nafama caman kɛ san kɔnɔ. O seliw bɛ a mɔgɔw ka laadalakow ni u ka laadalakow jira. Seli nafama dɔ ye Hɔrɔnya don ye, min bɛ kɛ san o san zuluyekalo tile 4. O ko in bɛ hakili jigin Mikɔrɔnezi ka hɔrɔnya la ka bɔ Zapɔn ka mara la diɲɛ kɛlɛba filanan waati la. Seliw ye paradew ye, laadalakow, laadala dɔnw, ani farikoloɲɛnajɛ suguya caman i n’a fɔ kurunbokari ani ntolatan. Hɔrɔnya don bɛ kɛ jamana ka kelenya ni muɲuli hakilijigin ye. Seli kɛrɛnkɛrɛnnen wɛrɛ ye sariyasunba don ye, min bɛ kɛ mɛkalo tile 10. Nin don in ye Mikronezi jamana ka sariyasunba ta san 1979 waati min na a ye yɛrɛmahɔrɔnya sɔrɔ hɔrɔnya jɛɲɔgɔnya kɔnɔ ni Ameriki ye. Jamana bɛ ɲɛnamaya ni finimugu kulɛrilenw ye, karnabaliw, dɔnkilida ɲɛnajɛw minnu bɛ sigida seko ni dɔnko jira, ani sigida lajɛw. Yap don seli min bɛ kɛ san o san marisikalo tile fɔlɔ, o ye laadalako nafama ye Yap gun jamanadenw bolo. Nin seli in bɛ laadala walew jira i n’a fɔ dɔnkilida minnu bɛ nsiirinw ni maanaw jira minnu bɛ tɛmɛn mɔgɔw ni ɲɔgɔn cɛ. Dunanw bɛ se ka seko kɔrɔw ye i n’a fɔ kabakurun wari dilanni (wari sugu dɔ min dilannen don ni disiki belebelebaw ye minnu bɛ kɛ ni kalkɛri ye) walima ka u sen don coco sɔgɔli ɲɛɲiniw na. Noɛli seliw bɛ sɔn kosɛbɛ Mikɔrɔnezi jamana bɛɛ la ni laadalakow nafamaw ye i n’a fɔ dɔnkilida min bɛ kɛ egilisi dɔnkilidalaw fɛ ani ka Noɛli jiriw yeelen k’a sɔrɔ u lamininen don ni yɔrɔ duman cɛɲiw ye – tiɲɛ na, a ɲɔgɔn tɛ diɲɛ yɔrɔ in na. O seli ninnu tɛ ɲɛnajɛ dɔrɔn kɛ, nka u bɛ kɛ sababu ye fana ka Mikɔrɔnezi jamana ka laadalakow dɔn ani k’u waleɲumandɔn sigidamɔgɔw la ka fara turisiw kan minnu bɛ taa o gunw na. U bɛ kɛ sababu ye ka jɛɲɔgɔnya sabati sigidaw kɔnɔ k’a sɔrɔ u bɛ u ka tariku n’u ka ciyɛn nafamaw jira. Kuncɛli la، کرل299Lit bɛ danfara_FieldOffsetTableMicronesie jira.Seliw danfaralenw bɛ yen diinɛko trapping trés.Ka caya thêtres océaniensqu' bɛ sababu caman diexplorer de artde cultureand localœuvredisplayatfestivitiés.Current seedinnerontradition及through举办 de eventsمص غرة其 resitéاتprise laada kɔrɔw la.
Dunanw ka jagokɛcogo
Mikɔrɔnezi, a bɛ fɔ fana ko Mikɔrɔnezi jamanaw (FSM), ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. A jamanadenw bɛ se mɔgɔ 100.000 ma, a bɛ kɛ jamanaba naani ye: Yap, Chuuk, Pohnpei ani Kosrae. Jago jɔyɔrɔ ka bon Mikɔrɔnezi jamana ka sɔrɔko la. Jamana b’a jigi da fɛnw kan kosɛbɛ minnu bɛ na ni a ye jamana wɛrɛw la, a ka fɛnw n’a ka baarakɛminɛnw na. Jagokɛɲɔgɔnba minnu bɛ yen olu ye Ameriki, Zapɔn, Sinuwa ani Ɔsitarali ye. Fɛn fɔlɔ minnu bɛ Bɔ jamana wɛrɛw la, olu ye jɛgɛfɛnw ye i n’a fɔ tulu ni jɛgɛ. Sɛnɛfɛnw feereli siratigɛ la, kopra (coco jalen) ye fɛn nafamaba ye Mikɔrɔnezi jamana na. A bɛ dila kɛrɛnkɛrɛnnenya la jamana kɔkankow kama, wa a bɛ dɛmɛba don a ka jago sɔrɔ la. Ka fara o kan, bololabaara minnu dilannen don ni fɛnw ye minnu bɛ bɔ fɛnɲɛnamaw la i n’a fɔ kɔgɔjilafɛnw ani bɔgɔdaga minnu dilannen don, olu nafa ka bon laadalakow la k’a sɔrɔ u bɛ taa jamana wɛrɛw la fana. Turisidi bɔra kɛnɛ kan i n’a fɔ sɔrɔyɔrɔ wɛrɛ min bɛ se ka kɛ Mikɔrɔnezi jamana na. Dunanw bɛ sama a ka kɔgɔjida nɔgɔlenw na, koraliw ye minnu bɛ mɔgɔ kabakoya ni jikuruw ye minnu tɔgɔ bɔra i n’a fɔ Truk Lagoon (Chuuk), dugu ɲɛnamaya laadalakow ani diɲɛ kɛlɛba filanan tariku yɔrɔw minnu jɛnsɛnnen don gun suguya wɛrɛw la. Nka gɛlɛya faamuyalenw bɛ yiriwali wɛrɛw bali jago la i n’a fɔ dugukolo yɔrɔjan min bɛ na ni bolifɛn musakabaw ye ka fara fɛnsɔrɔko seko danma kan. Sugu misɛnninw ni jagokɛcogo sɔngɔ gɛlɛnw bɛ gɛlɛyaw lase sigida iziniw ma walasa u ka se ka ɲɔgɔn sɔrɔ diɲɛ kɔnɔ walima ka jamana wɛrɛw ka wariko siraw sama. Walasa ka nin dantigɛli ninnu ɲɛnabɔ ani k’u ka jago baara sabati ka taa a fɛ,Mikɔrɔnezi jamanaw ye jɛɲɔgɔnya fɛɛrɛw sigi senkan; marabolo jɛkuluw sababu fɛ i n’a fɔ PICTA min bɛ jago siraw bonya Pasifiki gun jamanaw kɔnɔ walima ka sendon kosɛbɛ barow la minnu ɲɛsinnen bɛ jago yiriwali ma marabolow ka sɔrɔko forobajɛkuluw fɛ i n’a fɔ FICw ka jago minisiriw ka lajɛ walima jamana fila ka bɛnkan caman kɛli n’a bɛ jagokɛɲɔgɔnya kura ɲini ka tɛmɛn sigiɲɔgɔn teliyalenw kan minnu laɲini ye sɔrɔ yiriwali ye via jɛɲɔgɔnya suguya caman. Kuma bɛɛ la,Mikɔrɔnezi sɔrɔko bɛ bɔ fɔlɔ fɛnw na minnu bɛ don jamana kɔnɔ don o don magoɲɛfɛnw kama k’a sɔrɔ a bɛ sɔrɔ sɔrɔ jɛgɛfɛnw, kopra ani bololabaarakɛlaw bilali fɛ jamana kɔkan. Jamana b’a ɲini ka se sɔrɔ gɛlɛyaw kan minnu bɛ tali kɛ yɔrɔjanko ni fɛnsɔrɔko danmadɔw la walasa k’a ka jago seko bonya ka taa a fɛ.
Sugu yiriwali seko
Mikɔrɔnezi, gun jamana min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tilebin fɛ, seko caman bɛ a la, min ma baara kɛ fɔlɔ, walasa k’a ka jamana kɔkan jago sugu yiriwa. A sigiyɔrɔ ɲuman n’a ka nafolo caman sɔrɔli kosɔn, Mikronɛzi labɛnnen don ka nafa sɔrɔ a ka jogo kɛrɛnkɛrɛnnenw na. A fɔlɔ, Mikɔrɔnezi jamana jɔyɔrɔ bɛ nafaba lase a ma diɲɛ jago siratigɛ la. A bɛ Azi ni Oseani cɛ, jamana in bɛ kɛ ɲɔgɔndan ye o maraw ni ɲɔgɔn cɛ. A ka surun sɔrɔkobaw la i n’a fɔ Sinuwa, Zapɔn, Kore Dugu, Ɔsitarali ani Filipine, o bɛ sababu caman di jagokɛɲɔgɔnya ma. O yɔrɔ nafama in b’a to mɔgɔ bɛ se ka don nɔgɔya la Azi ni Pasifiki suguw fila bɛɛ la. Filanan, Mikɔrɔnezi jamana bɛ ni kɔgɔji nafolo nafamaw ye minnu bɛ se ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la. Jamana ji la, jɛgɛ suguya caman bɛ yen ani kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnama minnu mago bɛ diɲɛ suguw la. Ni mɔni kɛcogo sabatilenw bɛ sen na, Mikɔrɔnezi bɛ se ka kɔgɔjilafɛn kuraw ɲinini min bɛ ka caya diɲɛ kɔnɔ, o ɲɛ. O tɛmɛnen kɔ, turisimu ye sira wɛrɛ ye, min sababu fɛ Mikɔrɔnezi bɛ se k’a ka jamana kɔkan jago seko yiriwa. Jamana bɛ waso ni kɔgɔjida kabakomaw ye, koraliw ye minnu ɲɛnama don, minnu bɛnnen don jikuruw kanubagaw ma, ani yɔrɔw la minnu tɛ fɛn tiɲɛ, minnu bɛ taa bɔ diɲɛ fan bɛɛ la. Ni wari bilala fɛnsɔrɔ yiriwali la ani ka eko-turisimu fɛɛrɛw yiriwa minnu bɛ ɲɛnabɔ cogo sabatilen na sigidamɔgɔw fɛ walima mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ fɛ ni gɔfɛrɛnaman ka dɛmɛ ye, o bɛ baarakɛyɔrɔw yiriwa ka sɔrɔ ka sɔrɔ yiriwali sabati turisiw ka musaka caya fɛ. Ka fara o kan,... hali ni tubabukan bɛ fɔ kosɛbɛ Mikɔrɔnezi jamana na kaban k' a sababu kɛ tariku jɛɲɔgɔnyaw ye ni Ameriki ye iko jamana kɔrɔ , wari wɛrɛ bilali laadalakow falenfalen porogaramuw la walima kanko kalansow la , o bɛ se ka dɔ fara kanko dɔnniya kan jamanadenw cɛ.N Nka,-O jigiyaw bɛɛ n’a ta,-a ka kan ka sɔn a ma ko gɛlɛya dɔw bɛ senna minnu bɛ ɲini ka ɲɛsin sariyasunba dilannikɛlaw ma Nkat ka kan ka ɲɛnabɔ[i.e.comma] i n’a fɔ fɛnsɔrɔsiraw dafabaliya,feere fɛɛrɛ ɲumanw,Kalan hakɛ danmadɔw,ani biroko sɛbɛnw.-o bɛ se ka bali jamana kɔkan suguw yiriwali cɛsiriw.[i.e>,</], O de kama,ka sinsin kosɛbɛ farikoloɲɛnajɛw yiriwali kan,ka taabolo nɔgɔmanw kɛ walasa ka jagokow nɔgɔyar,ka seko ni dɔnko yiriwali fɛɛrɛw dɛmɛ walasa ka seko ni dɔnko yiriwa,ani ka sariyasunba balilanw dɔgɔya, o bɛ se ka sira dabɔ an dɔ farala jamana kɔkan jago suguya yiriwali kan Mikɔrɔnezi jamana na. Kuncɛli la, Mikɔrɔnezi bɛ se kosɛbɛ k’a ka jamana kɔkan jago sugu yiriwa. A sigiyɔrɔ ɲumanba, sigida nafolo, ani yiriwali sira minnu bɛ se ka kɛ i n’a fɔ jɛgɛko ni turisimu, jamana bɛ se ka nafa sɔrɔ diɲɛ jagokɛɲɔgɔnya la. Nka, fɛɛrɛ ɲumanw ka kan ka tigɛ walasa ka se sɔrɔ gɛlɛyaw kan minnu bɛ sen na, ka nin seko in bɔ kɛnɛ kan pewu, min ma baara kɛ ni a ye.
Fɛn minnu bɛ feere funteni na sugu la
Ni a bɛ na ni fɛnw ye minnu bɛ feere kosɛbɛ Mikɔrɔnezi jamana kɔkan jago sugu la, fɛn caman ka kan ka jateminɛ. Mikɔrɔnezi, jamana min bɛ kɛ ni gun suguya caman ye Pasifiki Kɔgɔji tilebin fɛ, a ka laadalakow, a ka waati cogoya ani a ka sɔrɔko sigida tɛ kelen ye, minnu bɛ nɔ bila feerekɛlaw diyanyekow n’u ka ɲininiw na. Nin ye hakilina jɔnjɔn dɔw ye minnu ka kan ka to an hakili la ni aw bɛ fɛnw sugandi sugu in kama: 1. Fɛn minnu bɛ tali kɛ turisimu sabatili la : Ni an y’a jateminɛ ko Mikɔrɔnezi jamana ka kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnama suguya caman ani a ka sigida laminiw bɛ mɔgɔ minɛ, turisimu sabatili sabatilen don kosɛbɛ o mara kɔnɔ. Fɛn minnu bɛ turisiw ka ɲininiw ɲɛ i n’a fɔ hakilijiginfɛnw (fɛn minnu bɛ segin ka kɛ fɛn wɛrɛw ye), kɛnɛma finiw (finiw minnu bɛ tile tanga), jikuruw (maskiw, wuluwuluw), ani kɔgɔjida la fɛnw, olu bɛ dunanw diyabɔ. 2. Sɛnɛfɛnw minnu bɛ bɔ sɛnɛ na : Sɛnɛ nafa ka bon Mikɔrɔnezi sɔrɔko la k’a sababu kɛ waati cogoya ɲuman ye. Dumunifɛnw feereli yiriwali i n’a fɔ jiridenw (ananas, papayi), marabolo tulumafɛnw (kurkuma, sɛnzɛri), kafekisɛw, coco tulu/dumunifɛn minnu bɛ bɔ a la walima minfɛnw, o bɛ se ka sɛnɛko seko kɔrɔta jamana kɔkan jago kɔnɔ. 3. Bololabaara minnu bɛ sigida ka laadalakow jira : Bololabaara minnu bɛ laadala ciyɛn jira, olu bɛ turisiw ni fɛnw lajɛbagaw bɛɛ diya diɲɛ fan bɛɛ. Fɛn minnu bɛ i n’a fɔ segi tigɛlenw walima matarafa minnu dilannen don ni sigida jiriw/fiɲɛw ye, olu bɛ tiɲɛni di ka sɔrɔ ka jamanadenw ka bololabaara yiriwa ani ka laadalakow lakana. 4. Kuranko ɲɛnabɔcogo sabatilenw : Ni diɲɛ kɔnɔ sinsin bɛ ka caya fanga kura sɔrɔyɔrɔw kan k’a sababu kɛ sigida haminankow ye, ka minɛnw yiriwa minnu bɛ baara kɛ ni tile ye i n’a fɔ jisumalanw walima tobilikɛminɛn minnu dilannen don sigida cogoyaw kama, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka Green Initiatives ka cɛsiriw yiriwa waati kelen na, ani ka fanga magow ɲɛnabɔ. 5.Elektroniki minɛn minnu bɛ bɛn ni fɛnsɔrɔsiraw ye: I n’a fɔ fɛɛrɛ bɛ don izini fanba la diɲɛ kɔnɔ bi,Mironazi feerekɛlaw bɛ teli ka taa ɛntɛrinɛti minɛnw na minnu kɔnɔ telefɔni seleke naani,laptopw,ani tulonkɛminɛnw.Ka da a la ko nin minɛnw bɛ bɛn sigida fanga sigicogo ma(110V)ani baarakɛcogo suganditaw bɛ nɔgɔya u ka mɔgɔw kanu sugu in kɔnɔ. . 7.Mɔgɔ yɛrɛ ladonnifɛnw minnu tɛ sigida lakana:Ni Mikɔrɔnezi jamana cɛsirilen don k’a ka sigida cɛɲi lakana, farikololadonfɛnw minnu dilannen don sigida la, walima ɲɛgɛnw minnu bɛ se ka tiɲɛ (misali la, bambu ɲinw) minnu bɛ bɛn sabatili nafaw ma, olu bɛ se ka diya kosɛbɛ feerekɛlaw fɛ minnu bɛ sigida lamini. . 9.Kɔgɔjilafɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw:Mikɔrɔnezi kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnama nafama bɛ cogoyaw di ka kɔgɔjilafɛn suguya kɛrɛnkɛrɛnnenw bila jamana wɛrɛw la i n’a fɔ kɔgɔjilafɛnw walima jɛgɛ suguya minnu man ca.Tigɛtigɛ ka kan ka kɛ suman tigɛcogo sabatilenw siratigɛ la ni i bɛ nin fɛn suguya in sugandi. Ni suguya ɲininiw kɛra ani ka feerekɛlaw ka taabolo sɛgɛsɛgɛ Mikɔrɔnezi jamana na, jagokɛlaw bɛ se ka fɛn dilannenw cogoyaw dɔn minnu bɛ se ka kɛ sababu ye ka sigida ka ɲininiw dafa, ka sɔrɔ ka laadalakow jateminɛ ani ka sigida lakanani sabati. A nafa ka bon ka sɔrɔko ɲɛtaa ni jogoɲumanya jateminɛw bɛn ɲɔgɔn ma walasa ka jago ɲɛtaa kuntaalajan sɔrɔ nin mara in kɔnɔ.
Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ ani tabu
Mikɔrɔnezi, min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tilebin fɛ, ye jamana ye min lakodɔnnen don a ka kiliyanw ka jogo kɛrɛnkɛrɛnnenw fɛ ani a ka laadalakow dantigɛlenw fɛ. Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ: 1. Jatigila: A ka c’a la, Mikɔrɔnezikaw ka dusu ka di ani u bɛ teriya kɛ ni dunanw ye. U bɛ jatigila nafa bonya, wa tuma caman na, u bɛna u seko bɛɛ kɛ walasa ka turisiw bila k’a miiri ko u bisimilalen don. 2. Bonya: Mikɔrɔnezi jamana ka kiliyanw bɛ bonyaba lase u ma. U b’a jira ko u bɛ bonya da sigida laadalakow, laadaw ani maakɔrɔw kan. 3. Bɛɛnkansɛbɛn: Bɛɛnkansɛbɛn bɛ kɛ sigida suguw la; o de kama, kiliyanw bɛ se k’a ɲini ka sɔngɔw lajɛ ni u bɛ sanni kɛ. 4. Muɲuli: Mikɔrɔnezikaw ka ɲɛnamaya kɛcogo lafiyalen don min bɛ ye u ka kiliyanw ka kɛwalew fana na. Kunnafonidila bɛ se ka muɲu ani ka kɔrɔtɔ k’a sɔrɔ u bɛ desizɔnw ta walima ka baara makɔnɔ. Laadalata Taboow: 1. Aw k’aw yɛrɛ tanga diinɛkow tiɲɛni ma: Diinɛ dannaya barikamaw bɛ mikronezi jamana na minnu bɛ lamini laadalakow walima kerecɛnya la (ka kɛɲɛ ni gun ye). A nafa ka bon ka bonya da diinɛ yɔrɔw walima seliw kan, n’an bɛ tugu finidoncogo bɛnnenw kɔ, ani ka to ka makun walima ka kɛwale bɛnnenw kɛ. 2. Hakilila finiw sugandili: Ni i bɛ jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigidamɔgɔw ye walima ni i bɛ taa foroba yɔrɔw la i n’a fɔ dugubaw, egilisiw, walima gɔfɛrɛnaman ka birow, o bɛ diya fini ɲumanw ye. Ka finiw jira, o bɛ se ka ye iko bonyabaliya. 3.Aw bɛ baara kɛ ni aw kininbolo ye foli/falenfalen kama: Numanbolo bɛ jate saniyalen ye k’a sababu kɛ a ni saniya walew bɛ tali kɛ ɲɔgɔn na i n’a fɔ sanuyaso baara. A nafa ka bon k’a dɔn ko laadalakow kɛrɛnkɛrɛnnenw bɛ se ka ɲɔgɔn ta gun danfaralenw na Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ (i n’a fɔ Palau, Yap, Chuuk), o la a ka ɲi i ka laadalakow dɔn minnu bɛ tali kɛ i ka taa yɔrɔ la jamana kɔnɔ sani i ka taa bɔ yen. Kuncɛli la, Mikɔrɔnezi jamana na, kiliyanw bɛ bonya walew waleɲumandɔn minnu sinsinnen bɛ u ka laadala ciyɛn nafamaw kan, k’a sɔrɔ u bɛ dankarili kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw to u hakili la i n’a fɔ ka diinɛ walew bonya ani ka baara kɛ ni kininbolo ye jɛɲɔgɔnyaw kama./
Dutiw ɲɛnabɔli sira
Mikɔrɔnezi ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Ikomi jamana yɛrɛmahɔrɔnyalen don, a ka laadalakow ni bɔnɔgɔla sariyaw b’a bolo minnu bɛ don ni bɔ jamana kɔnɔ. Dutiw ɲɛnabɔli Mikɔrɔnezi jamana na, o ɲɛsinnen bɛ fɔlɔ jago nɔgɔyali ma ani ka fɛnw dondonni bali minnu tɛ sariya kɔnɔ. Ni taamakɛlaw sera Mikronezi jamana na, a ka kan ka fɛn bɛɛ fɔ minnu nafa ka bon i n’a fɔ ɛntɛrinɛti, biyew, walima wari minnu ka ca ni dɔrɔmɛ 10 000 ye. Ka fara o kan, fɛn dɔw i n’a fɔ marifa walima dɔrɔgu, u dagalen don kosɛbɛ ka don jamana kɔnɔ. Ni taamakɛlaw sera Mikronezi jamana ka jamana wɛrɛw ka awiyɔnbonda walima kɔgɔjida la, u bɛna tɛmɛ dumuniko ni jamanadenw ka bɔnɔgɔla sɛgɛsɛgɛliw fɛ. O walew ye ka pasipɔri sɛbɛn jira min bɛ se ka kɛ kalo wɔɔrɔ ye a dɔgɔyalenba la ka tɛmɛ sigiyɔrɔ laɲininen kɔfɛ, ka fara ɲɛfɛ/segin tikiti kan. Immigration ɲɛmɔgɔ bɛ se fana ka sigiyɔrɔ daliluw ɲini u ka taama senfɛ. Taamakɛlaw ka kan k’a dɔn ko visa bɛ se ka ɲini ka kɛɲɛ n’u ka jamanaden ye. A ka ɲi i ka taa lasigidenso walima lasigidenso la min ka surun i la sani i ka taa walasa k’a dɔn ni visa ka kan ka sɔrɔ walasa ka don Mikɔrɔnezi jamana na. Jagokɛyɔrɔw kɔlɔsili siratigɛ la, dankarili dɔw bɛ sɔrɔ nafolomafɛnw na i n’a fɔ koraliw walima kɔgɔjilafɛnw walasa ka kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnamaw lakana. A bɛ fɔ taamakɛlaw ye ko u kana fɛnɲɛnama si bɔ yen ni yamaruya bɛnnen ma sɔrɔ faamaw fɛ minnu ɲɛsinnen bɛ o ma. Ni taamakɛlaw bɔra Mikɔrɔnezi jamana na, u bɛna tɛmɛ tugun dumuniko sɛgɛsɛgɛli fɛ, yɔrɔ min na, u bɛ se ka mago don fɛn o fɛn sanna sigida la, n’o tɛmɛna u ka jamana kɔnɔ, u ka kan k’o fɔ. A nafa ka bon ka o sanniw ka resipiw mara i n’a fɔ daliluw ni i bɛ tɛmɛ dutiw fɛ Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ ani n’i donna kokura i ka jamana kɔnɔ. A nafa ka bon fana taamakɛlaw ma minnu bɛ taa bɔ Mikɔrɔnezi jamana na, u ka sigida laada ni laadalakow bonya, k’a sɔrɔ u hakili bɛ sigida lakanani cɛsiriw la. Nɔgɔ bɔli walima u tiɲɛni bɛ se ka kɛ sababu ye ka ɲangili kɛ sigida sariyaw ni diɲɛ bɛnkanw kɔnɔ minnu kun ye ka ɲɛnamaya kɛcogo nɔgɔlenw lakana. Kuncɛli la, n’u bɛ taa Mikɔrɔnezi jamana na, a nafa ka bon taamakɛlaw k’u yɛrɛ dɔn jamana ka laadalakow n’a ka bɔnɔgɔla sariyaw la. Ni taamakɛlaw bɛ o sariyaw labato ani ka sigida laadalakow bonya, u bɛ se k’a to u bɛ se ka don nin gun jamana cɛɲi in kɔnɔ ani ka bɔ a la cogo nɔgɔman na.
Import impositi politiki minnu bɛ kɛ ni fɛnw donna jamana kɔnɔ
Mikɔrɔnezi ye gun jamana fitinin ye Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ, min bɛ Hawayi ani Mariana gun caman na. Ikomi a ye jamana yiriwalen ye, Mikɔrɔnezi ye politiki dɔw waleya walasa k’a ka fɛnw ladonni ɲɛnabɔ ani ka sɔrɔ sabatili sabati. Jagokɛlaw ka jago siratigɛ la, Mikɔrɔnezi jamana ka tarifu bolodacogo kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ bɛ yen min bɛ fɛnw tila kuluw kɔnɔ ka kɛɲɛ n’u cogoya ye. Jamana bɛ ad valorem duties (d valorem duties) kɛ fɛnw fanba kan minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la, o kɔrɔ ye ko impositi hakɛ bɛ jate kɛmɛsarada la o fɛn nafa la. Misali la, fɛn nafamaw i n’a fɔ dumunifɛnw, furaw, ani sɛnɛfɛnw, a ka c’a la, u bɛ bɔ fɛnw dondonni musakaw la walasa ka sigidamɔgɔw ka se ka sɔrɔ cogo la min bɛ se ka kɛ. Nka, fɛn fisamanw i n’a fɔ ɛntɛrinɛti fɛn kɔrɔw walima fɛn minnu tɔgɔ sɛbɛnnen don, olu bɛ se ka kɛ ni fɛnw dondonni musaka caman ye minnu bɛ da u kan. Mikɔrɔnezi ka fɛnw dondonni impositi politiki fan wɛrɛ ye a ka cɛsiri ye marabolow ka jago bɛnkanw na. Jamana in bɛ jagokɛkulu suguya caman na i n’a fɔ Mikɔrɔnezi jago jɛkulu (MTC) ani Pasifiki gun jamanaw ka jago bɛnkan (PICTA). O bɛnkan ninnu kun ye ka hɔrɔnya jago yiriwa jamanadenw ni ɲɔgɔn cɛ, u kɛtɔ ka tarifuw dɔgɔya walima k’u ban fɛnw kan minnu dɔnna, minnu bɛ jago kɛ mara kɔnɔ. Ka fara o kan, a nafa ka bon k’a dɔn ko fɛn kelen-kelen minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la, takasi wɛrɛw bɛ se ka bɔ u la ka fara dumuniko jɔnjɔn kan. Misali la, fɛnw i n’a fɔ dɔlɔ walima sigarɛti, impositi wɛrɛw bɛ da u kan, kun minnu bɛ tali kɛ foroba kɛnɛya haminankow la. Kuma surun na, Mikɔrɔnezi bɛ tugu ad valorem duty system kɔ fɛn caman na minnu bɛ na ni u ye jamana kɔnɔ, ni impositi hakɛ tɛ kelen ye ka da fɛn dilannen suguya kan. Fɛn nafama dɔw bɛ bɔ fɛnw na minnu bɛ na ni u ye jamana kɔnɔ, k’a sɔrɔ fɛn sɔngɔ gɛlɛnw bɛ se ka caya. Jamana fana b’a sen don marabolow ka jago bɛnkanw na minnu kun ye ka fɛnw lamagacogo nɔgɔya jamanadenw cɛ, ka sɔrɔ ka impositi dɔw fara a kan fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw kan, mago bɛ yɔrɔ minnu na.
Jamana kɔkanna impositi politiki
Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye jamana ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Ikomi a ye gun jamana fitinin ye, Mikronezi ka nafolo danmadɔ bɛ a la, wa a bɛ a jigi da fɛnw kan kosɛbɛ minnu bɛ na ni a ye jamana kɔnɔ a ka jamana kɔnɔ. Walasa k’a ka sɔrɔko dɛmɛ ani ka sɔrɔ sɔrɔ, Mikɔrɔnezi bɛ impositi politiki dɔ sigi senkan fɛnw kan minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la. Mikronɛzi bɛ impositi bɔ fɛnw na minnu bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, fɛn dɔw kan minnu jatera ko nafa ka bon walima minnu nafa ka bon a ka sɔrɔko la. Takisi hakɛ bɛ danfara ka kɛɲɛ ni fɛn suguya ye min bɛ taa jamana wɛrɛw la. Gofɛrɛnaman b’a fɛ ka balansi don sɔrɔko ni sigida iziniw lakanani cɛ ka bɔ ɲɔgɔndan tɛmɛnen na. Fɛn minnu bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, olu jɔnjɔn dɔ ye jɛgɛko fɛnw ye. Ni an y’a jateminɛ ko a sigilen bɛ Pasifiki kɔgɔji la, mɔni jɔyɔrɔ ka bon jamana kɔnɔ fɛnw tacogo la ani jamana kɔkan jago la. Walasa ka mɔni kɛcogo sabatilenw yiriwa ani ka kɔgɔji nafolo maracogo ɲuman sabati, Mikɔrɔnezi bɛ takasi bila jɛgɛw ni kɔgɔjilafɛn wɛrɛw kan minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la. O takasi ninnu bɛ dɛmɛ don ka mɔni baaraw labɛn ka sɔrɔ ka sɔrɔ lase gɔfɛrɛnaman ma. Ka fara o kan, sɛnɛ ye seko wɛrɛ ye min bɛ dɛmɛba don Mikɔrɔnezi ka jago la. Jamana bɛ sɛnɛfɛnw Bɔ minnu ka timi i n'a fɔ taro, yamu, coco, ani bananku. Sɛnɛfɛnw bɔli jamana wɛrɛw la, o bɛ kɛ sababu ye ka jamanadenw ka balo sɔrɔ ani ka sɔrɔ yiriwa, diɲɛ jagokɛɲɔgɔnya sababu fɛ. Hali n’a sɔrɔla ko kunnafoni minnu bɛ impositi hakɛ kɛrɛnkɛrɛnnenw kan, olu tɛ sɔrɔ foroba la, a bɛ se ka miiri ko sɛnɛfɛn dɔw bɛna impositi hakɛ dɔ sama ni u bɛ taa jamana wɛrɛw la. Ka fara o kan, Mikɔrɔnezi fana bɛ bololabaara minnu kɛ sigida bololabaarakɛlaw fɛ, olu bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la ni fɛnw ye i n’a fɔ kɔgɔjilafɛnw walima coco bɔgɔlanw i n’a fɔ hakilijiginfɛnw walima finiko fɛnw minnu nafa ka bon laadalakow la turisiw bolo minnu bɛ taa gunw na. Kuma surun na, hali n’a y’a sɔrɔ ko kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw bɛ se ka sɔrɔ nɔgɔya la impositi hakɛw kan fɛn dilannen suguya kelen-kelen bɛɛ la ni ɲinini wɛrɛw kɛra sɛbɛnw kan minnu bɛ kɛ fanga fɛ walima gɔfɛrɛnaman ka sɔrɔyɔrɔw kan minnu bɛ tali kɛ tarifu politiki siratigɛ la nin mara in kɔnɔ – a bɛ se k’a fɔ cogo bɛɛ la ko Mikɔrɔnezi jamana ka jagofɛnw bɛ impositi sara ni minnu ye hakɛ caman ɲɔgɔnna ka da fɛnw kan i n’a fɔ fɛn dilanni musaka minnu bɛ o la walima jamana ka iziniw lakanani. Ni Mikɔrɔnezi ye impositi bila jagokɛlaw ka jago la, a b’a fɛ ka sɔrɔ sɔrɔ ani ka balansi don a ka sɔrɔko dɛmɛni ni jamana kɔnɔ iziniw lakanani cɛ ka bɔ ɲɔgɔndan tɛmɛnen na.
Sɛbɛn minnu ka kan ka kɛ walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la
Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw (FSM), ye gun jamana fitinin ye min sigilen bɛ Tlebi Pasifiki Kɔgɔji la. I n’a fɔ gunw ka kulu min kɔnɔ jamanaba naani bɛ yen - Yap, Chuuk, Pohnpei, ani Kosrae - Mikronɛzi bɛ ni jago suguya caman ye minnu bɛ dɛmɛba don a ka sɔrɔko la. Jagokɛlaw ka seereyaw dicogo min bɛ kɛ Mikɔrɔnezi jamana na, o b’a to fɛnw bɛ bɛn sariya wajibiyalenw ma, minnu bɛ kɛ ka ɲɛsin jogoɲumanya ni lakana ma. O kɛcogo nafama dɔ ye ka bɔyɔrɔ sɛbɛn sɔrɔ. Nin sɛbɛn in b’a sɛgɛsɛgɛ ko fɛn minnu bɛ bɔ Mikɔrɔnezi jamana na, olu bɛ dilan walima ka dilan jamana kɔnɔ. Walasa ka jagokɛlaw ka seere sɔrɔ, jagokɛlaw ka kan ka laadilikan dɔw labato FSM gɔfɛrɛnaman ye minnu sigi sen kan. O laadilikanw dɔw ye ka diɲɛ jago sariyaw labato ani ka jogoɲini fɛɛrɛw labato. Jagokɛlaw fana ka kan k’a lajɛ k’u ka fɛn dilannenw bɛ sariya kɛrɛnkɛrɛnnenw dafa minnu ɲɛsinnen bɛ kɛnɛyako ni lakana sariyaw ma. Misali la, sɛnɛfɛnw ka kan ka kɛ fɛnɲɛnɛmaw walima banaw tɛ minnu na k’a sɔrɔ mɔnifɛnw ka kan ka bɛn mɔni kɛcogo sabatilenw ma. Walasa ka jagokɛla ka seereyaw ɲini Mikɔrɔnezi jamana na, a ka c’a la, jagokɛlaw bɛ ɲinini sɛbɛn dafalen dɔ di ka fara sɛbɛnw kan minnu bɛ u dɛmɛ i n’a fɔ faturaw, pakew lisi, ani wari sarali daliluw. O sɛbɛnw bɛ dɛmɛ ka fɛnw sɛgɛsɛgɛ minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la, olu tiɲɛni n’u sariya siratigɛ la. FSM ka nafolo ni yiriwali minisiriso ka baara ye ka jagokɛlaw ka seereyaw di Mikɔrɔnezi jamana na, jateminɛ ni sɛgɛsɛgɛli kɛcogo ɲumanw kɛlen kɔfɛ. Jagokɛlaw ka seereyaw b’a to Mikɔrɔnezi jagokɛlaw bɛ se ka don diɲɛ suguw la, u kɛtɔ k’u hakili sigi sannikɛlaw la k’u ka fɛn dilannenw bɛ bɛn jogoɲumanya sariya dɔw ma. U bɛ dɛmɛ don fana ka feerekɛlaw lakana, u kɛtɔ k’a lajɛ k’u bɛ fɛnw sɔrɔ minnu tɛ mɔgɔ tɔɔrɔ ani minnu ye fɛn lakikaw ye ka bɔ yɔrɔw la minnu dalen bɛ u la. Kuma bɛɛ la, jagokɛlaw ka seereyaw sɔrɔli Mikɔrɔnezi jamana na, o jɔyɔrɔ ka bon sɔrɔ yiriwali sabatili la, n’o ye ka jagokɛɲɔgɔnya nɔgɔya ni jamana wɛrɛw ye, ka sɔrɔ ka fɛn dilannenw dafalen ni musakabɔlaw ka dannaya sabati jamana kɔnɔ ani diɲɛ kɔnɔ.
Logistiki min bɛ ladilikan di
Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye jamana naani ye minnu jɛnsɛnnen don Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. K’a sababu kɛ a sigiyɔrɔ ka jan ani gunw cogoya ye, fɛnw ladonni ni bolifɛnw Mikɔrɔnezi jamana na, olu bɛ se ka gɛlɛya kɛrɛnkɛrɛnnenw lase u ma. Nka, ladilikan jɔnjɔn damadɔ bɛ yen walasa ka se ka fɛnw labɛncogo ɲuman ni dannaya bɛ se ka da min kan jamana in kɔnɔ. 1. Fiɲɛ fɛ doni tali: Ni an y’a jateminɛ ko gun minnu bɛ Mikronezi kɛ, olu jɛnsɛnnen don, tuma caman na, fiɲɛ doni ye bolifɛn ye min bɛ baara kɛ ka ɲɛ kosɛbɛ walasa ka fɛnw lase yɔrɔw la minnu tɛ kelen ye. Dugukolo kan pankurunbonda fɔlɔ, Kosrae Dugukolo kan pankurunbonda min bɛ Weno gun kan Chuuk mara la, o bɛ kɛ mɔgɔ ni doni bɛlɛnw bɛɛ lajɛlen ka yɔrɔ ye. 2. Kɔgɔjida la doni tali: Kɔgɔjida la bolifɛnw jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ gun suguya caman cɛsirili la Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ. Kurunko tɔn caman bɛ baara kɛ tuma bɛɛ minnu bɛ kurunbonkariyɔrɔbaw cɛsiri gun suguya wɛrɛw kan i n’a fɔ Pohnpei kurunbonkarila (Pohnpei mara) ani Koloni kurunbonkarila (Yap mara). Baara kɛli ni kurunbokarila tɔgɔbatigiw ye, o b’a to fɛnw bɛ se ka lase waati bɛnnen na u ka yɔrɔw la. 3. Sigida kurunbokarilaw: Ka jɛkafɔ kɛ ni sigida kurunbokarilaw walima donitalikɛlaw ye, o bɛ se ka fɛnw ladonni baara nɔgɔya kosɛbɛ Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ. O cidenw bɛ ni sigida dɔnniya ye ani rezo sigilenw minnu bɛ se ka biroko taabolo siratigɛ la ka ɲɛ, k’a sɔrɔ u bɛ fɛnw tacogo ɲuman sabati ka bɔ u bɔyɔrɔ la ka taa u taa yɔrɔ la. 4 Lakɔlɔsili baarakɛyɔrɔw: Lakɔlɔsili baarakɛyɔrɔ minnu bɛ di logistiki baarakɛlaw fɛ, olu jate, a ka ɲi ka fɛnw mara lafiya la sani u ka tilatila jamana ka gunw bɛɛ la. 5 Sirako siratigɛ la : Hali ni sirako jɛɲɔgɔnya gunw ni ɲɔgɔn cɛ dan ye walima a tɛ yen Mikɔrɔnezi jamana yɔrɔ dɔw la k’a sababu kɛ dugukoloko gɛlɛyaw ye ; nka, sirabakan-taama jɔyɔrɔ ka bon gun kelen-kelenw yɛrɛ kan siraw bɛ yɔrɔ minnu na i n’a fɔ Pohnpei gun walima Chuuk gun min bɛ se ka kɛ sababu ye ka dugukolo kɔnɔ tilali ɲuman kɛ. 6 Jɛɲɔgɔnya kɛli ni sigida ɲɛmɔgɔw ye: Walasa ka tɛmɛsira ni dumuniko taabolo ɲɛnabɔ cogo la min tɛ gɛlɛya, a ka ɲi ka jɛkafɔ kɛ ni sigida ɲɛmɔgɔw ye i n’a fɔ dumuniko ɲɛmɔgɔw kurunbonkarila walima awiyɔnbonda kelen-kelen bɛɛ la sanni ka fɛn o fɛn ci ka don Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ walima ka bɔ yen. 7 Kumaɲɔgɔnya ni fɛɛrɛbɔ: Ni an bɛ baara kɛ ni fɛɛrɛ kɔrɔw ye, i n’a fɔ waati yɛrɛyɛrɛ la, o bɛ se ka yecogo ɲɛ fɛnw dilancogo bɛɛ la. A bɛ kɛ sababu ye ka jɛkafɔ ɲuman kɛ bololabaarakɛlaw danfaralenw ni ɲɔgɔn cɛ minnu sen bɛ fɛnw ladonni baara la, wa a bɛ kumaɲɔgɔnya ɲuman sabati bolifɛnko siratigɛ la. Kuma surun na, fɛnw ladonni ɲuman Mikɔrɔnezi jamana na, o bɛ tali kɛ fiɲɛ ni kɔgɔji donitali baaradaw faralen ɲɔgɔn kan, sigida kurunbokarilaw ka dɔnniya, jɛkafɔ ni sigida ɲɛmɔgɔw, baara kɛli ni fɛnmarayɔrɔw ye, sirako bolifɛnw tali yɔrɔ minnu na, ani bi fɛɛrɛ kuraw tali. Ni jagokɛlaw tugura o laadilikanw kɔ, jagokɛlaw bɛ se ka se sɔrɔ fɛnw labɛncogo gɛlɛyaw kan, ka se k’u ka fɛnw dilancogo ɲɛnabɔ ka ɲɛ Mikɔrɔnezi jamanaw kɔnɔ.
Sannikɛlaw ka yiriwali siraw

Jagokɛyɔrɔw jirali nafamaw

Mikɔrɔnezi ye gun misɛnninw dalajɛlen ye minnu bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Hali n’a ka dɔgɔ, a bɛ diɲɛ sannifeere ni jago sira nafama caman di jagokɛlaw ma. Dugukolo kan sannifeere sira nafama dɔ min bɛ Mikɔrɔnezi jamana na, o ye turisimu ye. Jamana ka yɔrɔ kabakomaw, i n’a fɔ kɔgɔjida laminiw, koraliw ani sanji kungo cɛɲiw, olu bɛ turisiw sama ka bɔ diɲɛ fan bɛɛ la. O baara in bɛ fɛnw ni baara suguya caman ɲinini lawuli i n’a fɔ jatigilafɛnw, dumuni ni minfɛnw, finiw ni fɛn wɛrɛw, bolifɛnw, ani ɲɛnajɛminɛnw. Seko ni dɔnko ɲɛmɔgɔba wɛrɛ min bɛ jago siraw di minnu bɛ se ka kɛ Mikɔrɔnezi jamana na, o ye sɛnɛ ye. Hali n’a dan ye a ka dugukolo fitinin ye, sɛnɛ jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ sɛnɛfɛn kuraw dicogo la sigidamɔgɔw ni turisiw bɛɛ ma. Sɛnɛkɛlaw bɛ u jigi da sɛnɛkɛminɛnw kan minnu bɛ na jamana wɛrɛw la, fɛɛrɛ kuraw, bagajiw, fɛnɲɛnamafagalanw, kisɛw, pakew dilannifɛnw walasa k’u ka sɔrɔ yiriwa. Ka fara o kan, jɔli bɛ ka yiriwa Mikɔrɔnezi jamana na, k’a sababu kɛ fɛnsɔrɔ yiriwali porozɛw caya ye, minnu musaka bɛ bɔ sigida gɔfɛrɛnaman ka baaradaw fɛ ani jamana wɛrɛw ka dɛmɛbagaw fɛ. So jɔli tɔnw bɛ feerekɛlaw ɲini minnu bɛ jɔlifɛnw di i n’a fɔ siman blokiw/birikiw/tile/plomberie fittings/nɛgɛ/aluminiyɔmu fɛnw/finɛtiriw & da/hardware fɛnw/kuran switches & wiring. Jago jirali walima jirali siratigɛ la minnu bɛ kɛ Mikɔrɔnezi jamana na minnu bɛ sɔrɔ yiriwali sabati, olu dan ye kosɛbɛ nka minnu nafa ka bon, olu dɔw ye: 1. San o san Seko ni Donko ɲɛjirali : Nin kɛnɛ in bɛ bololabaarakɛlaw jira minnu dilannen don sigida la, minnu dilannen don ni laadala fɛɛrɛw ye i n’a fɔ segiw walima matarafali minnu bɛ bɔ coco buluw la walima jiriw dilanni ni laadalakow ye i n’a fɔ kurunw walima kɔgɔji baganw. 2. Jagokɛyɔrɔw : Nin kɛnɛ ninnu bɛ sigida jagokɛlaw ni marabolo sannikɛlaw fara ɲɔgɔn kan minnu b’a fɛ ka fɛn/baara suguya caman san i n’a fɔ dumuni/minfɛnw/hakililajiginfɛnw/mode/so masiri/fɛn minnu kɛrɛnkɛrɛnnen don jikuruw/snorkel industry/yachting/cruising magow kama. Ka fara jamanadenw ka jago ko kɛlenw kan Mikɔrɔnezi yɛrɛ kɔnɔ min ka bon kosɛbɛ, a ka c’a la, dakunw bɛ sɛgɛsɛgɛ ɲɛjiralikɛlaw fɛ minnu bɛ u sen don a la kɛrɛnkɛrɛnnenya la ka bɔ u sigiɲɔgɔn jamanaw na (Ɔsitarali/Zélande kura/Japon/Tayiwani) ko tɔgɔba dɔw sababu fɛ i n’a fɔ: 1. APEC (Azi ni Pasifiki sɔrɔko jɛ-ka-baara) ka lajɛw : Mikɔrɔnezi bɛ sen don APEC ka lajɛbaw la, minnu bɛ ɲɛmɔgɔw/jagokɛlaw fara ɲɔgɔn kan ka bɔ sɔrɔko 21 la walasa ka baro kɛ marabolow ka sɔrɔko jɛ-ka-baara kan. Nin ko ninnu ye sababuw ye diɲɛ jagokɛlaw bolo walasa u ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni jagokɛɲɔgɔnw ye minnu bɛ se ka kɛ Azi Pasifiki mara bɛɛ kɔnɔ. 2. Pasifiki gunw ka foroba jago minisiriw ka lajɛ : Nin san o san lajɛ in bɛ kɛ ni jago ɲɛmɔgɔw ni jagokɛlaw ye minnu bɔra Pasifiki gun jamanaw na, wa a sinsinnen bɛ marabolow ka jago ni sɔrɔko jɛkafɔ yiriwali kan. A bɛ kɛ sababu ye ka baro kɛ gɛlɛya kelenw kan, ka jɛkafɔ nataw sɛgɛsɛgɛ, ani ka fɛnw/baarakɛminɛnw jira. Kuma bɛɛ la, hali n’a y’a sɔrɔ Mikɔrɔnezi bɛ sugandi danmadɔw jira diɲɛ sannifeere siraw ni jago jirali la a dancɛw kɔnɔ, a bɛ cogoyaw di a ka turisimu baara yiriwalen fɛ, sɛnɛko siratigɛ la, ani fɛnsɔrɔko yiriwali porozɛw fɛ. A nafa ka bon ka to jɛɲɔgɔnya la ni sigida jagokɛlaw ka jɛkuluw ye, gɔfɛrɛnaman ka baarakɛda minnu bɛ diɲɛ jɛɲɔgɔnyaw yiriwa/dugukolo wɛrɛw ka nafolodonni turisimu feereyɔrɔw walima mara/dugukolo kan jagokɛlaw ka tɔn minnu bɛ se ka bilasirali wɛrɛw di sannifeere sira kɛrɛnkɛrɛnnenw kan walima ko nataw kan walasa ka jago yiriwali nafa sɔrɔ Mikɔrɔnezi jamana na.
Mikɔrɔnezi jamana na, ɲininikɛlan minnu bɛ Kɛ kosɛbɛ olu ye Google ni Bing ye. O ɲininikɛlanw b’a to baarakɛlaw bɛ se ka kunnafoniw ɲini ani ka siti suguya caman lajɛ. Google ye ɲininikɛlan ye min bɛ baara Kɛ kosɛbɛ Mikɔrɔnezi jamana na ani diɲɛ fan bɛɛ. A bɛ kunnafoni caman di baarakɛlaw ma ka bɔ yɔrɔ caman na, i n’a fɔ ɛntɛrinɛti yɔrɔw, jaw, wideyow, kibaruyaw ani fɛn wɛrɛw. Google ka siti in ye www.google.com ye. Bing ye ɲininikɛlan wɛrɛ ye min bɛ fɔ kosɛbɛ, min bɛ se ka baara kɛ ni a ye Mikɔrɔnezi jamana na. A bɛ o ɲɔgɔnna fɛnw Di Google ma, o b’a To baarakɛlaw bɛ se ka kunnafoni nafamaw Sɔrɔ ɛntɛrinɛti kan nɔgɔya la. Bing fana bɛ baara wɛrɛw Kɛ i n'a fɔ kartiw ani bamanankan-falen-minɛnw. Bing ka siti ye www.bing.com ye. Nin ɲininikɛlanba fila in kɔfɛ, ɲininikɛlan wɛrɛw bɛ se ka sɔrɔ marabolo walima sigida la minnu bɛ fɔ kosɛbɛ, minnu bɛ sɔrɔ Mikɔrɔnezi jamana na, minnu bɛ a sigibagaw walima a ka jagokɛlaw mago ɲɛ kɛrɛnkɛrɛnnenya la; nka, u baara bɛ se ka kɛ ni dan ye n’i y’u suma ni diɲɛ kɔnɔ minnu lakodɔnnen don i n’a fɔ Google ani Bing. A nafa ka bon k’a dɔn ko mɔgɔ minnu sigilen bɛ Mikɔrɔnezi jamana na, olu bɛ se ka baara kɛ ni diɲɛ ɲininikɛlan wɛrɛw ye i n’a fɔ Yahoo walima DuckDuckGo fana bawo o yɔrɔw bɛ ɲinini bɛɛ kɛ maraw ni jamanaw kɔnɔ. Kuma bɛɛ la, Google (www.google.com) ani Bing (www.bing.com) ye ɲininikɛlanw ye minnu bɛ kɛ ka caya Mikɔrɔnezi jamana na, minnu bɛ dɔnniyaba sɔrɔli nɔgɔya ɛntɛrinɛti kan.

Ɲɛ jɛmanbaw

Mikɔrɔnezi ye jamana ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ ani a bɛ kɛ gun misɛnnin 607 ye. A bɛ jamanaba naani lamini: Yap, Chuuk, Pohnpei ani Kosrae. Hali n’a bɛ se ka gɛlɛya ka ɲɛ jɛmanw ɲɛ jɛmanw ɲɛ jɛmanw sɔrɔ minnu ɲɛsinnen bɛ Mikɔrɔnezi jamana bɛɛ ma dɔrɔn, jagokɛlaw ka kunnafonidilanw ni sitiw jɔnjɔn dɔw bɛ duguma minnu bɛ se k’aw dɛmɛ ka baara kɛrɛnkɛrɛnnenw walima kunnafoniw sɔrɔ nin mara in kɔnɔ: 1. FSM ɲɛ jɛmanw - Nin kunnafonisɛbɛn in bɛ jagokɛlaw, jɛkuluw, gɔfɛrɛnaman ka baarakɛyɔrɔw, ani mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ tɔgɔw di Mikɔrɔnezi jamanaw bɛɛ lajɛlen na (FSM). Aw bɛ se k’a sɔrɔ nin yɔrɔ in na: http://www.fsmyp.com/ 2. Yellow Pages Micronesia - Nin ɛntɛrinɛti kan kunnafonisɛbɛn in b’a to i bɛ se ka jago suguya caman ɲini ka bɔ kuluw kɔnɔ Mikɔrɔnezi kɔnɔ. U ka siti bɛ se ka sɔrɔ nin yɔrɔ in na: https://www.yellowpages.fm/ . 3. Yap Visitors Bureau - Yap Visitors Bureau ka siti ofisiyali bɛ kunnafoniw di sigiyɔrɔw, dumunikɛyɔrɔw, baaraw, bolifɛnw, ani fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw kan Yap jamana kan Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ. Aw ye taa u ka siti kan: https://www.visityap.com/ 4. Chuuk Adventure - Ka ɲɛsin taamakɛlaw ma minnu b’u mago don Chuuk jamana ka jikuruw la walima turisimu baara minnu bɛ tali kɛ i n’a fɔ lotɛli, dumunikɛyɔrɔw walima taamakɛlaw ; Chuuk Adventure ka siti in bɛ kunnafoni nafamaw di nin saraka ninnu kan: http://www.chuukadventure.com/ 5. Pohnpei taamakɛlaw ka biro - Mɔgɔ o mɔgɔ bɛ taa bɔ Pohnpei jamana na, o tigi bɛ se ka nafolo nafamaw sɔrɔ i n’a fɔ siyɔrɔ suganditaw, sigida laminiko ɲɛnajɛw Pohnpei taamakɛlaw ka biro ka siti ofisiyali fɛ min bɛ sɔrɔ: https://pohnpeivisitorsbureau.org/ 6. Kosrae Village Ecolodge & Dive Resort - N’i bɛ sigiyɔrɔ walima jikuruw ɲinini kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini Kosrae jamana lamini na; nin lafiɲɛbɔyɔrɔ in ka siti in bɛ se ka kunnafoni wɛrɛw di u ka baarakɛcogo n’u ka ladɛrɛsi kunnafoniw kan: http://kosraevillage.com/ Hali n’o sitiw ni kunnafonidisɛbɛnw ka kan k’i dɛmɛ ka jagokɛyɔrɔw ni baarakɛminɛn suguya caman sɔrɔ Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ, a nafa ka bon k’a dɔn ko kunnafoniw tɛ se ka caya walima ka kɛ fɛn caman ye i n’a fɔ i bɛ se ka minnu sɔrɔ jamanabaw kɔnɔ. Ka fara o kan, a ka ɲi tuma bɛɛ ka ɲinini wɛrɛw kɛ walima ka kuma jagokɛyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw fɛ k’a ɲɛsin u yɛrɛ ma walasa ka kunnafoni tiɲɛnenw ni waati bɛnnenw sɔrɔ.

Jagokɛyɔrɔbaw

Mikɔrɔnezi, min bɛ wele fana ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. K’a sababu kɛ a jamanadenw ka dɔgɔ kosɛbɛ ani a sigiyɔrɔ yɔrɔ jan, sugandiliw danmadɔ bɛ yen ni a bɛ tali kɛ ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔw la Mikɔrɔnezi jamana na. Nka, ɛntɛrinɛti jago sira fɔlɔ dɔw filɛ nin ye minnu bɛ sɔrɔ jamana kɔnɔ: 1. eBay (https://www.ebay.com) - I n’a fɔ diɲɛ ɛntɛrinɛti suguba, eBay bɛ fɛn caman dilan minnu bɛ se ka ci Mikɔrɔnezi jamana na. Baarakɛlaw bɛ se ka fɛn suguya caman lajɛ ani ka fɛnw san feerekɛlaw fɛ diɲɛ fan bɛɛ. 2. Amazɔni (https://www.amazon.com) - Hali n’a sɔrɔla Amazɔni tɛ ni siti ye min bilalen bɛ Mikɔrɔnezi kama, a bɛ diɲɛ kɔnɔ cikan suganditaw di fɛn caman kan. Mikɔrɔnezi jamana na, kiliyanw bɛ se ka Amazɔni ka fɛn suguya caman sɔrɔ, k’u lase u sigiyɔrɔ la. 3. Alibaba (https://www.alibaba.com) - Hali n’a sinsinnen don fɔlɔ jagokɛlaw ni ɲɔgɔn cɛ jago caman kan, Alibaba fana bɛ feerelikɛlaw ka baara kɛ u ka siti AliExpress (https://www.aliexpress.com) fɛ. Sannikɛlaw minnu bɛ Mikɔrɔnezi, olu bɛ se ka fɛn caman sɔrɔ ka bɔ feerekɛla suguya caman fɛ diɲɛ kɔnɔ. 4. iOffer (http://www.ioffer.com) - iOffer b’a to baarakɛlaw bɛ se ka fɛn suguya caman san ani k’u feere diɲɛ kɔnɔ sɔngɔw la minnu bɛ se ka fɔ. A bɛ kɛ ka caya ka fɛnw san minnu ɲɔgɔn tɛ walima minnu sɔrɔli ka gɛlɛn, wa a bɛ kɛ sababu ye ka kiliyanw dɛmɛ Mikɔrɔnezi jamana na, u ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni diɲɛ feerekɛlaw ye. 5. Rakuten Duniya Sugu (https://global.rakuten.com/en/) - Rakuten ye Japon jagokɛyɔrɔ ye min bɛ diɲɛ kɔnɔ fɛnw cili baara kɛ fɛn sugandilenw kan minnu tɔgɔ sɛbɛnna feerekɛlaw fɛ diɲɛ kɔnɔ. A bɛ fɛn caman dilan suguya caman kɔnɔ. 6. DHgate (http://www.dhgate.com) - DHgate bɛ sinsin kosɛbɛ jago ni jagokɛlaw ka jago kan nka a bɛ feereli baara fana sen don sannikɛla kelen-kelen bɛɛ ye diɲɛ kɔnɔ, hali minnu bɛ Mikronezi jamana na. 7 . Walmart Global eCommerce Marketplace (https://marketplace.walmart.com/) - Walmart ye a ka e-commerce baara yiriwa diɲɛ fan bɛɛ, ka sira di jamana wɛrɛw ka kiliyanw ma u ka se ka fɛnw san u ka siti kan k’a ɲɛsin u yɛrɛ ma. Mikɔrɔnezikaw bɛ se ka fɛn caman sɔrɔ o yɔrɔ in sababu fɛ. A nafa ka bon k’a dɔn ko hali n’o yɔrɔ ninnu bɛ fɛnw ci diɲɛ kɔnɔ, fɛn dɔw sɔrɔli ni u ci musakaw bɛ se ka ɲɔgɔn ta. Ka fara o kan, dumuniko ni fɛnw dondonni impositi bɛ se ka kɛ ni i bɛ komandi kɛ ka bɔ jamana kɔkan. A ka ɲi i ka plateforme kelen-kelen bɛɛ ka cikanw ni u ka cikanw lajɛ koɲuman sani i ka sanni kɛ.

Sosiyete ka kunnafonidilanw (médias sociaux) belebelebaw

Mikɔrɔnezi ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. I n’a fɔ jamana yiriwalen, a ka ɛntɛrinɛti sɔrɔli n’a ka kunnafonidilanw (médias sociaux) dan ye hali bi ni i y’a suma ni jamana yiriwalen tɔw ye. Nka, kunnafonidilan damadɔ bɛ yen minnu ka di Mikɔrɔnezi jamanadenw ye. Nin ye kunnafonidilanw ye minnu bɛ kɛ ka caya Mikɔrɔnezi jamana na ka fara u ka siti URLw kan minnu bɛ bɛn o ma: 1. Facebook : Facebook tora sosiyete ka kunnafonidilanw dɔ ye min bɛ baara kɛ kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ, Mikɔrɔnezi fana sen bɛ o la. Mikɔrɔnezikaw caman bɛ baara kɛ ni Facebook ye walasa ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni u teriw n’u somɔgɔw ye, ka kunnafoniw tila ɲɔgɔn na, ani ka don nafabɔjɛkulu walima sigida suguya caman na. Site web: www.facebook.com. Bamako, Mali 2. WhatsApp: WhatsApp ye cikan-porogaramu ye min b’a to baarakɛlaw bɛ se ka sms ci, ka kumakan ni wideyow wele, ka fotow ni wideyow tila ni mɔgɔ kelen-kelen walima kuluw ye. Site web: www.whatsapp.com 3. Snapchat : Snapchat ye yɔrɔ wɛrɛ ye min ka di kosɛbɛ denmisɛnninw fɛ Mikɔrɔnezi jamana na, fotow ni wideyow tilatilali kama minnu bɛ tunun u lajɛlen kɔfɛ. Site web: www.snapchat.com. Bamako, Mali 4. Instagram : Instagram ɲɛsinnen bɛ fɔlɔ fotow tila-tila ma yɔrɔ min na baarakɛlaw bɛ se ka ja walima wideyow surunw bila ka fara sɛbɛnniw ni hashtagw kan. Site web: www.instagram.com. Bamako, Mali 5. LinkedIn : LinkedIn bɛ baara kɛ kosɛbɛ baarakɛlaw ma minnu bɛ baara ɲini walima ka ɲɔgɔn sɔrɔ u ka baarakɛyɔrɔw kɔnɔ. Site web: www.linkedin.com ka baarakɛyɔrɔ 6.Twitter:Twitter b'a To baarakɛlaw bɛ se ka cikan surunw Blà minnu bɛ Weele ko "tweets" k'u hakilinaw, hakilinaw walima kibaruyaw Labɛn barokun suguya caman kan. siti in kan:www.twitter.com 7.TikTok : TikTok bɛ cogo di baarakɛlaw ma u ka wideyow dilan minnu bɛ kɛ cogo surun na, minnu bilalen bɛ dɔnkiliw la k’a ta komini skiw la ka se dɔnko gɛlɛyaw ma siti in kan :www.tiktok.com A nafa ka bon k’a dɔn ko hali n’a y’a sɔrɔ nin kunnafonidilan ninnu bɛ se ka diya Mikɔrɔnezi jamana bɛɛ la; u baara bɛ se ka ɲɔgɔn ta mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ cɛ ka kɛɲɛ ni mɔgɔ yɛrɛ diyanyekow ye ani sigida taabolo ye A laban na,aw k’a to aw hakili la ko nin lisi in bɛ se ka kɛ a tɛ ban bawo sosiyete ka kunnafonidilan kuraw bɛ to ka bɔ kɛnɛ kan ani ka mɔgɔw kanu.

Industri tɔnba minnu bɛ yen

Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye jamana ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Mikɔrɔnezi jamana na, izini tɔnba caman bɛ yen minnu jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ ka dɛmɛ don ani ka ɲɛtaa kɛ seko ni dɔnko siratigɛ la jamana kɔnɔ. O tɔn dɔw n’u ka sitiw kofɔlen bɛ jukɔrɔ: 1. Mikoronezi yiriwali banki (MDB): MDB ye wariko baarada nafama ye Mikronezi jamana na, min bɛ seko ni dɔnko yiriwali nɔgɔya ani ka sɔrɔ yiriwali sabati. U ka siti in bɛ se ka sɔrɔ nin yɔrɔ in na: www.mdb.fm 2. Mikɔrɔnezi jagokɛlaw ka tɔnba (MCC): MCC bɛ jagokɛlaw ni jagokɛlaw ka nafaw jira, seko ni dɔnko siratigɛ la, Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ, ka jɛɲɔgɔnya siraw di, ka lafasali kɛ, ani ka dɛmɛ don a ka tɔndenw ma. Ni aw b’a fɛ ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ MCC kan, aw bɛ se ka taa nin yɔrɔ la: www.micronesiachamber.org 3. FSM ONGw ka tɔnba (FANGO): FANGO ye tɔn ye min laɲini ye ka fanga di jɛkuluw ma minnu tɛ gɔfɛrɛnaman ta ye Mikɔrɔnezi jamana na, n’u ka sekow bonya ye baara kɛcogo ɲuman na ani ka jɛkafɔ sabati ONGw ni ɲɔgɔn cɛ. Ni aw b’a fɛ ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ FANGO kan, aw bɛ se ka taa nin yɔrɔ la: www.fsmfngo.org 4. Jamana ka jɛgɛko tɔnba (NFC): NFC ka baara ye ka jɛgɛko nafolo mara Mikɔrɔnezi jamana na, a kɛtɔ ka mɔni kɛcogo sabatilenw kɔlɔsi ani ka mɔni baara seko yiriwa mara kɔnɔ. Aw bɛ se ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ NFC ka baarakɛtaw kan nin yɔrɔ in na: www.nfc.fm 5. Kosrae gun nafolo marali baarada (KIRMA): KIRMA jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ sigida nafolo marali la Kosrae gun kan, a kɛtɔ ka politiki siraw waleya minnu sinsinnen bɛ sigida lakanani ni yiriwali sabatili walew kan. Aw ye taa u ka siti kan walasa ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ: www.kosraelegislature.com/kirma.php Ninnu ye misali damadɔw dɔrɔn ye, izini tɔnba minnu bɛ Mikɔrɔnezi jamana na, minnu bɛ wariko, jago, tɔnɔ tɛ minnu na/ONGw, jɛgɛko ɲɛnabɔli, ka fara nafolo marali kan gun kɛrɛnkɛrɛnnenw kan i n’a fɔ Kosrae. Aw k’a kɔlɔsi ko URL minnu bɛ di yan, olu ye hakilinata ye, wa a bɛ se ka kɛ ko u tɛ bɛn siti lakikaw ma. A ka ɲi i ka kunnafoni tiɲɛnen labanw ɲini ɛntɛrinɛti kan ka ɲɛsin o jɛkuluw ma.

Jago ni jagokɛlaw ka sitiw

Mikɔrɔnezi, min bɛ wele foroba la ko Mikɔrɔnezi jamanaw ka tɔnba, ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Ikomi a ye jamana yɔrɔjan ye, a bɛ se ka kɛ ko sɔrɔko ni jagokɛlaw ka sitiba tɔgɔba caman tɛ a bolo i n’a fɔ jamana dɔw. Nka, nafolo damadɔ bɛ yen hali bi, mɔgɔ minnu b’a fɛ ka Mikɔrɔnezi jamana ka sɔrɔko cogoya sɛgɛsɛgɛ. Sɔrɔko ni jago siratigɛ kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw filɛ nin ye minnu ɲɛsinnen bɛ Mikɔrɔnezi ma: 1. FSM Jamanakuntigi : Mikɔrɔnezi jamana ka jamana gɔfɛrɛnaman ka siti ofisiyali bɛ kunnafoniw di gɔfɛrɛnaman ka politiki ni fɛɛrɛ suguya caman kan minnu ɲɛsinnen bɛ sɔrɔko ma. A bɛ hakilinaw di wariko siraw kan ani sariyasun minnu bɛ tali kɛ o la. Site web: www.fsmgov.org 2. FSM Jagokɛlaw ka Jɛkulu : Fɛderasiyɔn Jagokɛlaw ka Jɛkulu bɛ baara kɛ i n’a fɔ jagokɛlaw ka lafasalitɔn min bɛ baara kɛ Mikronezi jamana na. U ka siti in bɛ kunnafoniw di jago yiriwali kan, wariko siraw, ko kɛlenw ani nafolo nafamaw kan. Site web: www.fsmchamber.org 3. MICSEM (Mikɔrɔnezi Seminɛri): MICSEM ye kalanko ɲininikɛla ye min bɛ sinsin tariku ni laadalakow fan dɔw kan Mikɔrɔnezi kɔnɔ nka a bɛ hakilina nafamaw fana di sigida ni sɔrɔko cogoyaw kan minnu bɛ mara kɔnɔ. Site web: www.micsem.org 4. Office for Economic Policy & Analysis - FSM Department of Resources & Development : Nin baarakɛda in sinsinnen bɛ fɔlɔ sɔrɔ yiriwali sabatili kan Mikɔrɔnezi jamana kɔnɔ, a kɛtɔ ka sɛgɛsɛgɛli nafamaw ni kunnafoniw di izini suguya caman kan minnu bɛ sigida jagokɛlaw dɛmɛ. Site web : repcen.maps.arcgis.com/home/index.html (Sɔrɔko politiki ni sɛgɛsɛgɛli yɔrɔ ) . 5. Mikɔrɔnezi jamana ka banki sanfɛla (FSM): Banki sanfɛla ka siti bɛ kunnafoniw di wariko politiki kan, wari falenfalen hakɛw, wariko ɲɛnabɔli laadilikanw walima cikanw kan minnu bɔra faamaw fɛ minnu bɛ wariko siratigɛw kɔlɔsi jamana dancɛw kɔnɔ. Site web: www.cbomfsm.fm Aw k’a dɔn ko nin siti ninnu bɛ kunnafoni caman di sɔrɔko baaraw kan Mikɔrɔnezi jamana na; nka, u tɛ se ka kunnafoni bɛɛ di walima ka kɛ ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔw ye jagokɛlaw ka jagokow kama. Baarakɛlaw minnu b’a fɛ ka jago kɛ walima ka wari bila Mikɔrɔnezi jamana na, olu ka kan k’a lajɛ ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigida jagokɛlaw ka tɔnw ye, ni sariyasunba ye, walima ni ladilikan baaradaw ye walasa ka kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw ni waati bɛnnenw sɔrɔ.

Jagokɛlaw ka kunnafoniw ɲinini sitiw

Mikɔrɔnezi ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Hali n’a ye jamana fitinin ye, jago kunnafoni dɔw bɛ a bolo hali bi minnu bɛ se ka sɔrɔ foroba la ɛntɛrinɛti kan. Ninnu ye siti dɔw ye, i bɛ se ka kunnafoni minnu sɔrɔ jago siratigɛ la Mikɔrɔnezi kan: 1. Pasifiki gunw ka jago ni wari bilali: Nin siti in bɛ kunnafoniw di wariko ni jago siraw kan jamana suguya caman na, Mikɔrɔnezi fana sen bɛ o la. A bɛ suguyaw jira, seko ni dɔnko kunnafoniw, ani jago jateminɛw. Site web: https://www.pacifictradeinvest.com/ Bamako, Mali. 2. Mikɔrɔnezi jamana ka jatebɔ baarada : Mikronɛzi jamana ka jatebɔ baarada ka siti ofisiyali bɛ jatebɔ kunnafoni suguya caman di, jagokɛlaw ka jatew fana sen bɛ o la i n’a fɔ fɛnw donna jamana kɔnɔ ani minnu bɛ bɔ jamana wɛrɛw la. Site web: http://www.spc.int/prism/fsm-stats/ Kalanjɛ ni sɛbɛnni: kalanjɛ ni sɛbɛnni gafew. 3. Diɲɛ jagokɛɲɔgɔnya ɲɛnabɔcogo (WITS): WITS ye ɛntɛrinɛti kunnafonidilan ye min bɛ kunnafoni caman di diɲɛ jago kan, ka fara fɛnw dondonni ni u bɔli kan jamana suguya caman ka jatebɔw kan diɲɛ kɔnɔ. Kunnafoni minnu bɛ Mikɔrɔnezi kan, olu fana bɛ sɔrɔ a kɔnɔ. Site web: https://wits.worldbank.org/ Bamako, Mali. 4. Duniya Kelenyatɔnba ka jago jatebɔyɔrɔ (ONU COMTRADE): ONU COMTRADE ye kɛnɛ wɛrɛ ye min bɛ diɲɛ jagofɛnw jago jateminɛw bɛɛ lajɛlen ni waati kura di, minnu b’a to baarakɛlaw bɛ se ka jamana kɛrɛnkɛrɛnnenw ka kunnafoniw ɲini i n’a fɔ Mikɔrɔnezi. Site web: https://comtrade.un.org/ Bamako, Mali. 5. Duniya wariko bolofara (FMI) ka kunnafonidilan : FMI ka kunnafonidilan b’a to baarakɛlaw bɛ se ka sɔrɔkoba taamasiyɛnw sɛgɛsɛgɛ i n’a fɔ wari saracogo balansi ani diɲɛ jago jateminɛw jamana walima mara kɔnɔ. Aw bɛ se ka kunnafoni nafamaw sɔrɔ Mikɔrɔnezi jamana ka jagokɛcogo kan ni nin baarakɛminɛn in ye. Site web: https://www.imf.org/kɛnɛma/datamapper/index.php Aw k’a kɔlɔsi ko kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw sɔrɔli bɛ se ka ɲɔgɔn ta o yɔrɔ ninnu cɛ bawo u bɛ kunnafoniw faralen ɲɔgɔn kan ka bɔ yɔrɔw la minnu tɛ kelen ye. A ka ɲi i ka taa yɔrɔ kelen-kelen bɛɛ la kelen-kelen walasa ka kunnafoni tigitigiw ni kunnafoni kuraw sɔrɔ Mikɔrɔnezi jamana ka jago siratigɛw kan minnu b’a fɛ

B2b plateformes (plateformes B2b) ye

Mikɔrɔnezi ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Kɔgɔji tlebi fɛ. Hali n’a bonya ka bon, a ye B2B-yɔrɔ dɔw labɛn minnu bɛ jagokɛɲɔgɔnya ni jɛ-ka-baara nɔgɔya jamana kɔnɔ. B2B-plateforme dɔw filɛ nin ye Mikɔrɔnezi jamana na ka fara u ka sitiw kan: 1. FSM Jagokɛlaw ka baarakɛyɔrɔ (http://www.fsmbsrenaissance.com/): O ye ɛntɛrinɛti yɔrɔ ye min bɛ jago ɲɛnabɔcogo ni baara suguya caman di sigida ni diɲɛ jagokɛlaw ma minnu bɛ baara kɛ Mikronezi jamana na. 2. Mikɔrɔnezi Jagokɛyɔrɔ (http://trade.micronesiatrade.org/): Nin yɔrɔ in laɲini ye ka jago ni wariko siraw yiriwa Mikoronezi kɔnɔ, a kɛtɔ ka sigida jagokɛlaw ni sannikɛlaw, feerekɛlaw ani waridonnaw ​​cɛsiri minnu bɛ se ka kɛ. 3. Pasifiki gunw ka jago ni wari bilali (https://pacifictradeinvest.com/): Hali n’a ma bila kɛrɛnkɛrɛnnenya la Mikronezi jamana na, nin yɔrɔ in bɛ jago siraw ɲɛfɔ Pasifiki gunw mara bɛɛ kɔnɔ, Mikronezi fana sen bɛ o la. A bɛ nafolo, suguya dɔnni, ani cɛnimusoya baara di jagokɛlaw ma minnu b’a fɛ k’u ka jɔyɔrɔ bonya Mikɔrɔnezi jamana na. A ka kan ka kɔlɔsi ko i n’a fɔ jamana fitinin, B2B jɔyɔrɔ minnu bɛ sɔrɔ Mikɔrɔnezi kɔnɔ, olu hakɛ bɛ se ka kɛ dan ye n’i y’a suma ni jamana yiriwalenw walima maraw ye minnu ka ca. O la, nin yɔrɔ minnu kofɔlen don sanfɛ, olu bɛ se ka kɛ B2B jɛɲɔgɔnyaw yɔrɔba dɔ ye jamana kɔnɔ.
//