More

TogTok

Suguba minnu bɛ yen
right
Jamana Lajɛba
Tonga, min bɛ wele foroba la ko Tonga Mansamara, ye gun jamana ye min sigilen bɛ Saheli Pasifik Kɔgɔji la. A bɛ Kɛ gun 169 ye, dugukolo bɛɛ lajɛlen bɛ Taa kilomɛtɛrɛ kɛrɛnkɛrɛnnen 748 ɲɔgɔn na. Jamana in bɛ Nuwɛlika ni Hawayi cɛ sira tila sabanan ɲɔgɔn na. Tonga dugudenw bɛ se mɔgɔ 100.000 ma ani a faaba ye Nuku'alofa ye. Jamanaden fanba ye Tonga siya ye ani u bɛ kerecɛnya kɛ u ka diinɛba ye. Tonga sɔrɔko bɛ tali kɛ fɔlɔ sɛnɛko la, sɛnɛko bɛ a ka PIB tilayɔrɔba dɔ la. Sɛnɛfɛn minnu bɛ Kɛ olu fànba ye bananku, ʃɔ, ɲɔ, manje, ani vanili ye. Turisidi fana jɔyɔrɔ ka bon sɔrɔko la k’a sababu kɛ a ka kɔgɔjida cɛɲiw n’a ka laadalakow ye minnu ɲɔgɔn tɛ. Tonga masaya bɛ ni sariyasunba masakɛya sigicogo ye ni masakɛ Tupou VI ye jamana kuntigi ye. Gofɛrɛnaman bɛ baara kɛ pariti demokarasi hukumu kɔnɔ. Hali n’a ka dɔgɔ a bonya n’a jamanadenw na, Tonga nafa ka bon kosɛbɛ marabolo diplomasi siratigɛ la Oseani kɔnɔ. Tongakaw ka laadalakow nafa ka bon, wa u ju sinsinnen don kosɛbɛ Polinezi jamanaw ka laadalakow la. Laadala dɔnkiliw ni dɔnko ye sigida ka laadalakow yɔrɔba dɔ ye. Rugbi tɔnba ka di kosɛbɛ Tongakaw fɛ bawo a bɛ kɛ u ka jamana farikoloɲɛnajɛ ye. Angilɛkan ni Tongakan fila bɛɛ lakodɔnnen don jamana ka kanw ye Tonga jamana na; nka,Tongakan bɛ fɔ kosɛbɛ sigidamɔgɔw fɛ. Kuncɛli la, Tonga bɛ se ka fɔ ko a ye Pasifiki Saheli jamana ye min ka di kosɛbɛ, min lakodɔnnen don a cɛɲi kabakoma fɛ, a ka mɔgɔw teriw fɛ, ani a ka jamana ni a ka laadalakow dɔnniya barikama fɛ.Hali n’a ka dɔgɔ kosɛbɛ, a bɛ taa a fɛ ka jɔyɔrɔba ta kɔgɔjiw ka mara kɔnɔ ani k’a jira ko ɲɛnamaya bɛ se ka kɛ alijinɛ kɔnɔ
Jamana ka Wari
Tonga ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Tonga wari ye Tonga paʻanga (TOP) ye, min donna san 1967 walasa ka tubabu lira bila a nɔ na. Paʻanga tilalen don seniti 100 ye. Tonga Banki Cɛmancɛ, n’a bɛ fɔ a ma ko Tonga jamana ka banki, o de ka baara ye ka wari bɔ ani k’a ɲɛnabɔ. U bɛ sabatili sabati ani ka wariko politiki labɛn walasa ka sɔrɔ yiriwali ni wariko lakana sabati jamana kɔnɔ. Paʻanga ka wari falen hakɛ bɛ wuli ka kɛɲɛ ni diɲɛ waribaw ye i n’a fɔ Ameriki dɔrɔmɛ ani Ɔsitarali dɔrɔmɛ. Dunanw ka wariko birow, bankiw ani wari falenfalen minnu yamaruyalen don, olu bɛ baara kɛ wariko jiginni kama. I n’a fɔ gun jamana min bɛ a jigi da fɛnw kan kosɛbɛ fɛnw dondonni na, jamana wɛrɛw ka wariko sɔngɔ jiginni bɛ nɔ bila fɛnw dondonni sɔngɔw ni nafolosɔrɔbaliya bɛɛ lajɛlen na. Gofɛrɛnaman ka nafolosɔrɔko politiki laɲini ye ka sabatili sabati o yɔrɔw la, n’a y’a to nafolosɔrɔsiraw bɛrɛbɛrɛ bɛ banki sanfɛla bolo. Tonga bɛ gɛlɛyaw sɔrɔ minnu bɛ tali kɛ wariko sabatili la k’a sababu kɛ a ka gɛlɛya ye kɛnɛyako gɛlɛyaw ma, i n’a fɔ balawu minnu bɛ sɔrɔ sigida la walima diɲɛ fɛnw sɔngɔ caman yeli i n’a fɔ petoroli ni dumuni. O ko ninnu bɛ se ka degun bila Tonga ka wariko balansi jɔyɔrɔ la. O bɛɛ n’a ta, wariko politiki ɲɛnabɔli hakilitigi fɛ ani jɛkafɔ ni diɲɛ jɛɲɔgɔnw ye i n’a fɔ yiriwali bankiw, Tonga b’a cɛsiri k’a ka wariko sabatili lakana, k’a sɔrɔ a bɛ sɔrɔ yiriwali sabatili sabati.
Wari falen-falen hakɛ
Tonga ka sariya wari ye Tonga pa'anga (TOP) ye. Waribaw ka wari falen hakɛw ta fan fɛ, nafa jateminɛlenw filɛ nin ye: 1 USD = 2,29 ƝƐNABƆLI 1 EUR = 2,89 ƝƐNABƆLI 1 GBP = 3,16 ƝƐNABƆLI 1 AUD = 1,69 ƝƐNABƆLI 1 CAD = 1,81 ƝƐNABƆLI Aw k’a kɔlɔsi ko nin wari falenfalen hakɛw ye jateminɛ ye, wa u bɛ se ka ɲɔgɔn ta dɔɔnin ka kɛɲɛ ni suguw jiginni ye ani aw bɛ wari falenfalen kɛ yɔrɔ min na.
Seli nafamaw
Tonga, Polinesi masaya min bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, o bɛ seli nafama caman kɛ san kɔnɔ. Tonga jamana ka seli nafama dɔ ye masakɛ ka masasigi don ye. Nin san o san kɛnɛ in bɛ Tonga masakɛ ka masafugulan sigili hakili jigin foroba la, wa a bɛ jamana ka laadalakow nafama jira. Masakɛ ka masafugulan don bɛ kɛ ni bonya ni bonyaba ye. Masaya bɛɛ bɛ na ɲɔgɔn fɛ walasa ka nin tariku ko in seereya, min falen bɛ laadala dɔnkiliw la, dɔnkilida la, ani ɲɛnajɛ ɲɛnamaw la. Mɔgɔw ​​bɛ fini don u ka laadala fini ɲumanw na, ka lei don minnu dilannen don ni falenfɛn kasadimanw ye, k’o kɛ u ka masakɛ bonya ni u waleɲumandɔn taamasyɛn ye. Seli kɛrɛnkɛrɛnnen wɛrɛ min bɛ Kɛ Tonga jamana na o ye Heilala seli walima wolodon seli dɔgɔkun ye. O seli in bɛ Kɛ zuluyekalo la sàn o sàn walasa ka masakɛ Tupou VI ka wolodon seli Kɛ. Baara suguya caman b’a la i n’a fɔ cɛɲa ɲɛɲiniw, seko ni dɔnko jirali, bololabaara jirali, ani farikoloɲɛnajɛ ɲɛɲini minnu bɛ Tonga laadalakow jira. Tongakaw fana bɛ seli kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ kɛ min bɛ wele ko Tau’olunga seli min bɛ Tongaw ka laadala dɔn suguyaw jira. Dɔnkilidalaw bɛ ɲɔgɔn sɔrɔ walasa k’u ka seko jira dɔn cɛɲiw kɛli la ni dɔnkili dumanw ye minnu bɛ fɔ laadala fɔlifɛnw kan i n’a fɔ dunun walima ukulele. O tɛmɛnen kɔ, ‘Uike Kātoanga’i ‘o e Lea Faka-Tonga’ walima Tongakan dɔgɔkun ye seliba ye min nafa ka bon jamana ka yɛrɛbonya ni laadalakow danfara yiriwali kama. Nin dɔgɔkun kelen seli in senfɛ, n’o bɛ kɛ san o san sɛtanburukalo/ɔkutɔburukalo la, ko suguya caman bɛ labɛn walasa ka sinsin Tongakan lakanani kan, baarakɛjɛkuluw fɛ kanko ni maana bɔli kalanw fɛ. A laban na, Noɛli nafa ka bon kosɛbɛ Tonga jamana na bawo a bɛ kerecɛnya laadalakow ni sigida laadalakow fara ɲɔgɔn kan min bɛ na ni seli kɛrɛnkɛrɛnnenw ye minnu bɛ wele ko "Fakamatala ki he kalisitiane". So minnu masirilen don ni yeelen kulɛrilenw ye, olu bɛ se ka ye duguw kɔnɔ, k’a sɔrɔ egilisiw bɛ su tilancɛ jamaba kɛ, o kɔfɛ, seliw bɛ kɛ denbaya kɔnɔmɔgɔw ni teriw cɛ. O seliw jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ laadalakow lakanani dɔrɔn na, nka u jɔyɔrɔ ka bon fana ka sigida, kelenya ani jamana ka yɛrɛbonya sabati Tongakaw cɛ. U bɛ sababu di sigidamɔgɔw ma u ka se ka jɛɲɔgɔnya kura don u ju la ani k’u ka laadalakow ɲɛnamaw jira diɲɛ na.
Dunanw ka jagokɛcogo
Tonga, gun jamana fitinin min sigilen bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, a bɛ a jigi da diɲɛ jago kan kosɛbɛ a ka sɔrɔ yiriwali kama. Jamana in ka jagokɛcogo dabɔlen don kosɛbɛ ani a hɔrɔnyalen don, jagokɛɲɔgɔn jɔnjɔnw bɛ a la i n’a fɔ Ɔsitarali, Zelande kura ani Ameriki. Tonga ka jagofɛnw ye sɛnɛfɛnw ye i n’a fɔ shɔ, vanili, coco, ani jɛgɛ. O fɛnw bɛ taa ni u ye kɛrɛnkɛrɛnnenya la u sigiɲɔgɔn jamanaw na Pasifiki Saheliyanfan mara la ka fara sugubaw kan i n’a fɔ Nuwɛlika. Ka fara o kan, Tonga fana lakodɔnnen don a ka bololabaara kɛrɛnkɛrɛnnenw fɛ minnu dilannen don ni tapa fini ni jiri ja ye minnu ka di turisiw ye. Tonga min bɛ fɛnw don jamana kɔnɔ, o bɛ don fɔlɔ masinw ni minɛnw na, dumunifɛnw i n’a fɔ tiga ani malomugu fɛnw minnu bɛ kɛ jamana kɔnɔ. Komin a tɛ ni izini sekoba ye jamana yɛrɛ kɔnɔ, a bɛ ka bonya ka taa a fɛ fɛnw na minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la walasa ka jamana kɔnɔ ɲininiw dafa. Jago taabolo bɛ nɔgɔya ni Tonga ka tɔnden ye marabolo jɛkuluw kɔnɔ i n’a fɔ Pasifiki gunw ka forobajɛkulu (PIF) ani a sen don marabolo jago bɛnkanw na i n’a fɔ Pasifiki bɛnkan min bɛ sɔrɔko jɛɲɔgɔnya surunw kan Plus (PACER Plus). O bɛnkan ninnu kun ye ka marabolow ka jɛɲɔgɔnya sabati, n’o ye ka dɔ bɔ jago balili la jamanadenw ni ɲɔgɔn cɛ. Hali n’a y’a sɔrɔ cɛsiriw kɛra ka ɲɛsin hɔrɔnyali ma,Tonga bɛ gɛlɛya dɔw sɔrɔ hali bi sugu sɔrɔli yiriwali siratigɛ la a ka jagokɛtaw la k’a sababu kɛ fɛnsɔrɔko yiriwali danma ye bolifɛnko ni fɛnw ladonni siratigɛ lamini na min bɛ jagokɛlaw ka ɲɔgɔndan bali. Ka fara o kan, dugukoloko siratigɛ la, sigida fana bɛ gɛlɛya wɛrɛw fara a kan nka kɔsa in na cɛsiriw kɛra Tonga gɔfɛrɛnaman fɛ k’a laɲini ka jɛɲɔgɔnya yiriwa sigida la ni kurunbonkarilaw ka fɛnsɔrɔsiraw yiriwali ye o cogo la ka fɛnw lamagacogo ɲuman nɔgɔya jamana kɔnɔ & diɲɛ kɔnɔ. Kuma bɛɛ la,Tonga jagokɛyɔrɔ jɔyɔrɔ ka bon sɔrɔ yiriwali sabatili la ani baarakɛyɔrɔw dabɔli la.Walisa ka yiriwali barikama sabati a bɛna kɛ ko kɔrɔba ye gɔfɛrɛnaman ɲɛmɔgɔw ka t’a fɛ k’u sinsin fɛnsɔrɔko yiriwali kan ka fara fɛn caman dilanni fɛɛrɛw kan minnu bɛna u dɛmɛ k’u ka fɛn dilannenw caya k’a sɔrɔ ka diɲɛ jogoɲumanya sariyaw labatoli sabati o cogo la ka ɲɔgɔndan bɛɛ lajɛlen jɔyɔrɔ bonya.Ne jigi b’a kan ko nin kunnafoni in bɛna Tonga ka jago cogoya lajɛlen di aw ma sisan.
Sugu yiriwali seko
Tonga, gun jamana fitinin min bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, sebaayaba bɛ a la walasa k’a ka jamana kɔkan jago sugu yiriwa. Jamana sigiyɔrɔ ɲuman kurunbokari sirabaw kan ani a ka nafolo nafama bɛ kɛ jusigilan nafama ye sɔrɔ yiriwali kama. A fɔlɔ, Tonga bɛ waso nafolo caman na minnu bɛ se ka baara kɛ ni u ye walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la. Jamana bɛ ni sɛnɛyɔrɔ ɲuman ye min bɛ se ka dɛmɛ don wariko sɛnɛfɛn suguya caman sɛnɛni na i n’a fɔ vanilin, bananku, ani coco. O fɛn ninnu ɲinini ka bon jamana kɔnɔ ani diɲɛ kɔnɔ, wa u bɛ se ka kɛ fɛn nafamaw ye Tonga bolo ka taa jamana wɛrɛw la. Ka fara o kan, Tonga bɛ nafa sɔrɔ a ka mɔni nafolo caman na. Ji saniyalen minnu bɛ gunw lamini, jɛgɛ suguya caman bɛ yen, o b’a to mɔni bɛ kɛ baara nafamaba ye Tonga sɔrɔko la. Ni Tonga ye mɔni kɛcogo sabatilenw ni bi fɛɛrɛw ta, a bɛ se ka dɔ fara a ka kɔgɔjilafɛnw feereli kan kosɛbɛ walasa ka diɲɛ kɔnɔ kɔgɔjilafɛn kuraw ɲinini min bɛ ka bonya, o ɲɛ. Ka fara o kan, turisimu bɛ se kosɛbɛ i n’a fɔ jamana kɔkan jago ɲɛmɔgɔba dɔ Tonga. A ka korali jirisun kabakomaw, cɛncɛn finmanw,ani laadala ciyɛn ɲɔgɔn tɛ min na,Tonga bɛ dunanw sama ka bɔ diɲɛ fan bɛɛ la minnu bɛ yɔrɔw ɲini minnu tɛ jamana wɛrɛw ye.O bɛɛ n’a ta,turisimu infɔrɔmasiko ma yiriwa,o bɛ ka bonya wɛrɛw bali.Nka,gofɛrɛnaman ye nin ko in dɔn, wa a bɛ ka wari bila a la kosɛbɛ turisimuko porozɛw,ka fɛnsɔrɔ yiriwali sabati.Nafolodonni wɛrɛw lotɛli,lafiɲɛbɔyɔrɔw,ani ɲɛnajɛyɔrɔw la, o bɛna dɔ fara Tonga ka ɲɛnajɛ kan kosɛbɛ i n’a fɔ turisimu yɔrɔ,o bɛna kɛ sababu ye ka sɔrɔ caya turisimu musakaw fɛ. Ka fara o kan,dugukolo kan dɛmɛni bɛ kɛ sira wɛrɛ ye, jago siraw bɛ se ka bonya min fɛ.Tonga b’a jigi da dɛmɛ kan kosɛbɛ,a bɛ baara kɛ kosɛbɛ ni diɲɛ tɔnba dɔw ye i n’a fɔ PNUD,OMC,ani Diɲɛ Banki.Jɛɲɔgɔnya fɛ ni nin jɛkulu ninnu ye,Tonga bɛ se ka se ka fɛɛrɛko dɔnniya sɔrɔ,seko ni dɔnko ye cɛsiriw jɔli,ani wariko dɛmɛni,ka seko ni dɔnko yiriwali ka taa a fɛ i n’a fɔ sɛnɛ,turisimu,ani mɔni.O de kosɔn,ka jagokɛɲɔgɔnya barikamaw kɛ ni dɛmɛbaga jamanaw ye,o kɔfɛ, ka sɔrɔ yiriwali teliya. Kuma surun na,Tonga bɛ se ka baara kɛ ni seko ye min ma baara kɛ walasa ka jamana kɔkan jago suguya bonya.Jamana ka nafolo sɔrɔlenw, kɛrɛnkɛrɛnnenya la sɛnɛko ni jɛgɛko la,ani a jɔyɔrɔ min ye turisiw ka yɔrɔ ye, o bɛ sababu kɛrɛnkɛrɛnnenw di sɔrɔ yiriwali ma ni wari bilali bɛnnen ye fɛnsɔrɔsiraw la ani jɛkafɔw ni diɲɛ tɔnbaw ye.Tonga ye siniɲɛsigi ɲuman bɛ a ɲɛfɛ n’a bɛ se ka nin cogoyaw ta ka ɲɛ, k’u nafa walasa ka jago yiriwali sabatilen lase.
Fɛn minnu bɛ feere funteni na sugu la
Ni an bɛ jateminɛ kɛ fɛnw na minnu bɛ se ka feere Tonga jamana kɔkan jago kama, a nafa ka bon ka jateminɛ kɛ jamana ka sigida ni sɔrɔko ni laadalakow cogoya kɛrɛnkɛrɛnnenw na. Walasa ka feereli ɲɛ Tonga sugu la, fɛn dɔw filɛ nin ye minnu ka kan ka jateminɛ: 1. Sɛnɛfɛnw : K’a sababu kɛ a bɛ tali kɛ fɛnw na minnu bɛ bɔ jamana wɛrɛw la balo sɔrɔli kama, Tonga bɛ cogoyaw jira ka sɛnɛfɛnw bila jamana wɛrɛw la i n’a fɔ jiridenw (banana, ananas), nakɔfɛnw (pɔmitɛri, taro), ani tulumafɛnw (vanili, sɛnzɛri). O fɛnw bɛ sigida ɲininiw ɲɛnabɔ ka sɔrɔ ka jogo ɲuman ni kurayali sabati. 2. Kɔgɔjilafɛnw : I n’a fɔ gun jamana min lamininen don ni ji saniyalenw ye, kɔgɔjilafɛnw bɔli jamana wɛrɛw la i n’a fɔ jɛgɛkɛnɛ walima toni bidonw, olu bɛ se ka diya jamana kɔnɔ ani diɲɛ suguw bɛɛ la. Ka mɔni kɛcogo sabatilenw sabati, o nafa ka bon. 3. Bololabaara : Tongakaw lakodɔnnen don u ka seko ni dɔnko la jiriw dilanni na, tapa finiw, bɔrɔw dilanni na, biyew dilanni na ni bɔgɔdaga walima perlew ye. O bololabaara ninnu bilali jamana wɛrɛw la, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka sɔrɔko sira di sigida bololabaarakɛlaw ma, ka sɔrɔ ka laadala bololabaara lakana. 4. Fanga kura sɔrɔcogo fɛɛrɛw : K’a sababu kɛ a cɛsirilen don sabatili la ani ka dɔ bɔ a jigi da fɛnɲɛnamafagalanw kan, Tonga bɛ fɛɛrɛw ɲini minnu bɛ fanga sɔrɔ kosɛbɛ i n’a fɔ tile pannew walima fiɲɛbɔlanw minnu bɛ se ka kɛ sababu ye k’a ka fanga kura sɔrɔcogo laɲiniw dafa. 5. Ladamuni ciyɛn : Laadalafɛn lakikaw i n’a fɔ laadala finiw (ta’ovalas), fɔlifɛnw i n’a fɔ lali dunun walima ukulele, olu nafa ka bon Tonga ka laadalakow la, wa u bɛ se ka kɛ suguba ye turisiw walima fɛnw dalajɛlaw cɛ minnu b’u mago don Pasifiki gun laadalakow la. 6. Kɛnɛyafɛnw : Kɛnɛyafɛnw i n’a fɔ witamini/fura minnu bɛ sɔrɔ fɛnɲɛnamaw fɛ, olu bɛ se ka kɛ sababu ye ka kɛnɛyako ɲɛnabɔbagaw dɛmɛ minnu bɛ ka bonya ka taa a fɛ, minnu bɛ furaw ɲini minnu bɛ sɔrɔ fɛnɲɛnamaw fɛ. 7. Fɛn minnu bɛ bɔ coco la : Ni an y’a jateminɛ ko coco ka ca Tonga gunw kan, coco tulu/kɛrɛmu/sukaro/ji minnifɛnw bɔli jamana wɛrɛw la, o bɛ se ka bɛn diɲɛ kɔnɔ fɛnw ma minnu bɛ kɛ ka ɲɛsin kɛnɛyako wɛrɛw ma. Hali ni suguyafɛnw sugandili kɛnɛma jago siratigɛ la Tonga, o bɛ ɲinini kɛ tuma bɛɛ ka ɲɛsin sariyaw/donni balili ma ani sugu laɲinilen mago kɛrɛnkɛrɛnnenw. Sugu sɛgɛsɛgɛli kɛli, ɲɔgɔndan ɲininiw kɛli, ani baarakɛlaw ka bilasirali ɲini, o bɛ se ka dɛmɛ don ka don Tonga jamana kɔkan jago sugu la ka ɲɛ.
Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ ani tabu
Tonga ye jamana ye min ɲɔgɔn tɛ yen min bɛ Pasifiki Saheli mara la. A bɛ ni jogo ni laadalakow danfaralenw ye minnu nafa ka bon ka faamuya ni i bɛ jɛɲɔgɔnya kɛ ni Tongaw ka kiliyanw ye. A fɔlɔ, Tongakaw bɛ nafaba don denbaya ni sigida la. U bɛ jɛ-ka-baara hakilina barikama sɔrɔ, wa tuma caman na, u bɛ latigɛw kɛ ka da fɛn kan min ka fisa kulu bɛɛ ma sanni ka da mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ nege kan. O la, ni an bɛ baara kɛ ni Tongaw ka kiliyanw ye, a nafa ka bon kosɛbɛ ka bonya ni jateminɛ jira u ka laadala nafaw la. Tongaw ka laadalakow nafama wɛrɛ ye ‘bonya’ walima ‘faka’apa’apa’ hakilina ye. O bɛ tali kɛ bonya jirali la maakɔrɔw, kuntigiw ani mɔgɔ minnu bɛ kuntigiya la. A nafa ka bon kosɛbɛ ka mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ wele u tɔgɔ bɛnnenw fɛ ani ka baara kɛ ni foli bɛnnenw ye n’an bɛ u kunbɛn. Tongakaw lakodɔnnen don kosɛbɛ u ka bonya la, u bɛ jatigila di u ma, ani u ka dusu ka di dunanw ma. U bɛ nafa don jɛɲɔgɔnyaw la minnu jɔlen bɛ dannaya ni ɲɔgɔn bonya kan. Ka jɛɲɔgɔnya don mɔgɔ yɛrɛ la sani i ka baro kɛ jagokow kan, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka jɛɲɔgɔnya ɲumanw kɛ ni Tongaw ka kiliyanw ye. Ka fara o kan, a nafa ka bon ka fini don cogo bɛnnen na ni i bɛ kumaɲɔgɔnya kɛ ni Tongaw ka kiliyanw ye bawo u ka laadalakow bɛ u ka laadalakow kɔrɔlenw na finiko ko la. Ka fini doncogo jira, o bɛ se ka jate bonyabaliya ye walima ko bɛnbali ye ko dɔw la. Tabuw walima ‘tapu’ siratigɛ la, barokun dɔw bɛ yen minnu ka kan ka kɔlɔsi barow senfɛ ni Tonga kliyanw ye fo n’u y’a daminɛ fɔlɔ. O barokun nafamaw bɛ se ka kɛ politiki, diinɛ (kɛrɛnkɛrɛnnenya la, k’u ka dannayakow kɔrɔfɔ minnu fanba ye Krecɛnw ye), mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka nafolo walima sɔrɔko danfara minnu bɛ mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ni ɲɔgɔn cɛ, ani fana ka baro kɛ u ka laadalakow walima u ka laadalakow fan juguw kan. A laban na, a ka kan ka kɔlɔsi ko dɔlɔmin bɛ dɔgɔya jamana yɔrɔ caman na, k’a sababu kɛ a ni sigidako koɲɛw bɛ tali kɛ ɲɔgɔn na i n’a fɔ fariyakow walima kɛnɛyako gɛlɛyaw. Nka, laadalakow bɛ se ka ɲɔgɔn ta mara danfaralenw ni ɲɔgɔn cɛ Tonga kɔnɔ o la a ka fisa i ka tugu i jatigiw ka ɲɛmaaya kɔ ni dɔlɔ dira u ma ɲɛnajɛ waatiw la. Nin kiliyanw ka jogo ninnu faamuyali ani ka tugu laadalakow la, o bɛ se ka dɛmɛ don ka jɛɲɔgɔnya ɲumanw sigi senkan ani ka jɛɲɔgɔnya ɲumanw nɔgɔya ni Tonga kiliyanw ye.
Dutiw ɲɛnabɔli sira
Tonga ye jamana ye min sigilen bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la ani a yɛrɛ ka laadalakow ni bɔnɔgɔla sariyaw bɛ yen minnu tɛ kelen ye. Jamana ka dumuniko ɲɛnabɔcogo sinsinnen bɛ fɛnw ni mɔgɔ kelen-kelen minnu bɛ don jamana kɔnɔ walima minnu bɛ bɔ jamana kɔnɔ, olu lakanani n’u lakanani sabatili ye. Ni i sera Tonga, a nafa ka bon ka pasipɔri sɛbɛn sɔrɔ min bɛ se ka kɛ, ni kalo wɔɔrɔ bɛ to a la sani a waati ka ban. Dunanw ka kan ka segin-ka-bɔnyesɛbɛn walima taa ɲɛfɛ sɛbɛn fana sɔrɔ. Jamanaden dɔw bɛ se ka visa ɲini sani u ka na, o la sa, a nafa ka bon ka kɔn ka o wajibiyalenw lajɛ. Tonga jamana ka dumuniko ɲɛmɔgɔso bɛ fɛnw doncogo kɔlɔsi jamana kɔnɔ. Taamakɛlaw bɛɛ ka kan ka warijɛ, fura, marifa, marifa, pornofɛnw, dɔrɔgu (n’a ma fɔ fura minnu sɛbɛnna dɔgɔtɔrɔso la), walima jiri minnu bɛ taa n’u ye u selen. A dagalen don kosɛbɛ ka na ni fɛn o fɛn ye min tɛ sariya kɔnɔ Tonga. Ka fara o kan, dumunifɛn dɔw i n’a fɔ jiridenw, nakɔfɛnw, sogofɛnw (sogo bidonw tɛ o la), nɔnɔfɛnw ni kɔnɔw, a ka c’a la, u tɛ sɔn fo ni sɛnɛko ni dumuniko minisiriso ye yamaruya di u ma cogo kɛrɛnkɛrɛnnenw na. Ni u bɔra Tonga, taamakɛlaw ka kan k’a dɔn ko laadalafɛn minnu bɛ i n’a fɔ Tonga bololabaarakɛlaw ka laadala bololabaara, olu bɛ ɲini ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la ka taa jamana wɛrɛw la, n’o bɛ sɔrɔ faamaw fɛ minnu ɲɛsinnen don o ma. Sandali ni korali bɔli jamana wɛrɛw la, o fana bɛ sɔn kɛrɛnkɛrɛnnen de wajibiya. Bololabaara sariyaw siratigɛ la Tonga dancɛw kɔnɔ, dan tɛ mɔgɔ yɛrɛ ka baarakɛminɛnw na i n’a fɔ ɔridinatɛriw walima telefɔni seleke naani minnu bɛ na ni taamakɛlaw ye. Nka hakɛ tɛmɛnen bɛ se ka kɛ ɲininkali ye dumunikɛlaw fɛ minnu bɛ se ka sigasiga jago siratigɛ la. Walasa ka tɛmɛsira ɲuman sɔrɔ laadalakow fɛ Tonga: 1. I ka donko wajibiyalenw dɔn sani i ka taa. 2. Fɛn minnu bɛɛ dantigɛlen don sariya fɛ, i ka olu fɔ i selen. 3. Aw ye aw yɛrɛ tanga ka na ni fɛn o fɛn ye min tɛ sariya kɔnɔ jamana kɔnɔ. 4. Aw bɛ laadilikanw labato minnu bɛ tali kɛ laadalafɛnw doncogo/bɔli la ni o bɛ se ka kɛ. 5.A ɲini ka sɛbɛnw ɲini ka ɲɛsin dankarili fɛn o fɛn ma i yɛrɛ ka baarakɛcogo fɛnw kan minnu nana i ka sigi sen kan ni a mago bɛ a la walasa ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ dumuniko taabolo kan Tonga,i bɛ se ka taa siti ofisiyaliw la i n’a fɔ minisiriso min ɲɛsinnen bɛ sɔrɔko ni dumuniko ma,tonga gɔfɛrɛnaman,walima ka lajɛ kɛ ni sigida Tonga lasigidenso walima lasigidenso ye sanni i ka taa.
Import impositi politiki minnu bɛ kɛ ni fɛnw donna jamana kɔnɔ
Tonga, gun jamana fitinin min bɛ Pasifiki Saheliyanfan fɛ, politiki kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ bɛ a bolo ka ɲɛsin fɛnw dondonni musakaw ma. Jamana b’a ɲini k’a ka jamana kɔnɔ iziniw lakana ka sɔrɔ ka sɔrɔ yiriwali n’a sabatili sabati. Impositi min bɛ bɔ Tonga jamana na, o bɛ danfara ka kɛɲɛ ni fɛn suguya ye min bɛ don jamana kɔnɔ. A ka c’a la, tarifuw bɛ waleya ka da Harmonized System (HS) kode danfara kan, fɛn dilannen suguya kelen-kelen bɛɛ la. O kode ninnu bɛ fɛnw tila kuluw kɔnɔ ka kɛɲɛ n’u cogoya n’u baara laɲinitaw ye. A ka c’a la, mɔgɔw ka fɛn jɔnjɔnw i n’a fɔ dumunifɛnw, finiw, ani du kɔnɔfɛn nafamaw, u ka fɛnw donna jamana kɔnɔ, u ka impositi bɛ dɔgɔya walima hali u bɛ bɔ u la walasa a ka se ka sɔrɔ a jamanadenw bolo. Nka, fɛn sɔngɔ gɛlɛnw i n’a fɔ ɛntɛrinɛti walima mɔbiliw, tarifu caman bɛ da u kan. Ka fara HS sariyaw kan, Tonga bɛ baara kɛrɛnkɛrɛnnenw fana kɛ fɛn dɔw kan minnu bɛ bɛn a ka jamana ka laɲiniw n’a ka ɲɛtaa kunbabaw ma. Misali la, fɛnw dondonni impositi caman bɛ se ka bɔ fɛnw na minnu bɛ sigida tiɲɛ i n’a fɔ bɔrɔ plastikiw walima fɛnw minnu bɛ gazi bɔ kosɛbɛ i n’a fɔ fɛnɲɛnamafagalanw. Ka fara o kan, i n’a fɔ gun jamana min bɛ a jigi da fɛn nafama dɔw ladonni kan kosɛbɛ, dumuni ni fanga sɔrɔtaw sen bɛ minnu na, k’a sababu kɛ sigida ka sɛnɛfɛnw dilanni seko danma ye, Tonga b’a janto u sɔrɔli la, k’a sɔrɔ a tɛ doni da feerekɛlaw kan kojugu ni takasi caman ye. A ka kan ka fɔ ko Tonga ye jagokɛɲɔgɔnya bɛnkanw kɛ ni jamana damadɔ ye minnu kun ye ka jago gɛlɛyaw dɔgɔya ani ka diɲɛ jago nɔgɔya. O bɛnkanw bɛ se ka kɛ sababu ye ka mɔgɔw minɛ ka ɲɛ walima ka impositi hakɛ dɔgɔya fɛnw na minnu bɛ na ka bɔ o jamana jɛɲɔgɔnw na. Kuma bɛɛ la, Tonga ka fɛnw dondonni impositi politiki bɛ balansi jira sigida iziniw lakanani ni sɔngɔ gɛlɛnw sɔrɔli la feerekɛlaw bolo, k’a sɔrɔ u bɛ sigida jateminɛw jateminɛ. O kɛli fɛ, u b’a ɲini ka sɔrɔ yiriwali sabatilen sabati u ka dugukoloko gɛlɛya kɛrɛnkɛrɛnnenw kɔnɔ.
Jamana kɔkanna impositi politiki
Tonga ye Pasifiki gun jamana ye min sigilen bɛ saheli fan fɛ. A ka jagokɛlaw ka impositi politiki laɲini ye ka sɔrɔ yiriwali sabati ani ka gɔfɛrɛnaman ka sɔrɔ caya. Tonga ka sisan impositi siratigɛ la, jagokɛlaw bɛ taa ni takasi ni jatebɔ suguya caman ye ka kɛɲɛ ni fɛn suguya ye min bɛ taa jamana wɛrɛw la. Takisiba min bɛ bila jagokɛlaw ka jago la, o ye Nafa faralen ye (VAT) min bɛ sigi senkan hakɛ dantigɛlen na min ye 15% ye. O kɔrɔ ye ko jagokɛlaw ka kan k’u ka fɛnw nafa bɛɛ lajɛlen 15% sara i n’a fɔ PIB sanni u ka se ka bila ka bɔ Tonga. Ka fara PIB kan, Tonga bɛ takasi kɛrɛnkɛrɛnnenw fana bila jamana kɔkan fɛn dɔw kan i n’a fɔ jɛgɛminɛfɛnw ani sɛnɛfɛnw. O takasi ninnu bɛ danfara ka kɛɲɛ ni fɛn min bɛ taa jamana wɛrɛw la, o cogoya n’a nafa ye. Misali la, jɛgɛminɛfɛnw bɛ se ka jɛgɛko sara walima juru wɛrɛ sama ka da u hakɛ walima u girinya kan. A ka kan ka kɔlɔsi ko Tonga fana ye jagokɛɲɔgɔnya bɛnkan caman ta ni jamana wɛrɛw ye minnu bɛ nɔ bila a ka jagokɛlaw ka impositi politiki la. O bɛnkan ninnu kun ye ka diɲɛ jago yiriwa, u kɛtɔ ka dɔ bɔ gɛlɛyaw la i n’a fɔ tarifu walima quotas minnu bɛ se ka jago taabolo bali jamana minnu sen bɛ o la. O tɛmɛnen kɔ, Tonga bɛ dusudon dɔw di jagokɛlaw ma, fɛɛrɛ suguya caman sababu fɛ minnu dabɔra ka jagokɛlaw lawuli minnu ɲɛsinnen bɛ jagokɛlaw ma. O fɛɛrɛ ninnu kɔnɔ, jagokɛlaw bɛ se ka wari segin u ma, dumunifɛnw sarali fɛn o fɛn na, minnu bɛ kɛ jamana wɛrɛw la, minnu bɛ kɛ ka jagokɛlaw ka fɛnw dilan. Kuma bɛɛ la, Tonga ka jagokɛlaw ka impositi politiki bɛ bɛn diɲɛ jago sariyaw ma k’a sɔrɔ a laɲini ye ka gɔfɛrɛnaman ka sɔrɔ caya ka bɔ jagokɛlaw ka jago la. A bɛ dusu don sigida sɛnɛfɛnw na, ka dɛmɛ don jagokɛlaw ma minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la, dusudonw ni labɛn ɲumanw fɛ jago bɛnkanw kɔnɔ.
Sɛbɛn minnu ka kan ka kɛ walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la
Tonga, gun jamana fitinin min bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, a ka fɛn dilannenw ka seereyaw ka kan ka kɛ jamana wɛrɛw la ka taa jamana wɛrɛw la. O seereyaw b’a to fɛnw bɛ taa jamana wɛrɛw la ka bɛn sariya kɛrɛnkɛrɛnnenw ni sariyakolow ma minnu sigilen don Tonga gɔfɛrɛnaman ni diɲɛ jagokɛɲɔgɔnw fɛ. Jagokɛlaw ka seere nafama dɔ min bɛ Tonga jamana na, o ye bɔyɔrɔsɛbɛn ye. Nin sɛbɛn in b’a sɛgɛsɛgɛ ko fɛn dɔ dilannen don, a dilannen don, walima a bɛ baara kɛ Tonga dancɛw kɔnɔ. A bɛ bɔyɔrɔ daliluw di ani ka dɛmɛ don ka jago bɛnkanw nɔgɔya ni jamana wɛrɛw ye. Jagokɛlaw ka seere wɛrɛ min nafa ka bon kosɛbɛ Tonga jamana na, o ye jiriw saniyasɛbɛn ye. Nin seere in b’a to sɛnɛfɛn minnu bɛ taa ka bɔ Tonga, olu tɛ ni fɛnɲɛnamaw, banaw ani nɔgɔ wɛrɛw ye minnu bɛ se ka tiɲɛni kɛ jamana wɛrɛw ka ɲɛnamaya kɛcogo la. O wajibi in kun ye ka diɲɛ jiriw ka kɛnɛya lakana ani ka fɛnɲɛnama juguw doncogo bali jago siratigɛ la. Jɛgɛkofɛnw ta fan fɛ, jagokɛlaw ka kan ka kɛnɛyasɛbɛn sɔrɔ min dira sɛnɛko ni dumuniko minisiriso fɛ (Jɛgɛko ɲɛmɔgɔso). Nin seere in b’a jira ko kɔgɔjilafɛnw bɛ kɛnɛya ni lakana sariyaw labato hadamadenw ka dumuniko la. Ka fara o kan, Tonga jagokɛlaw fana bɛ se ka mago don ka labato fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw ka seereyaw la ka kɛɲɛ n’u ka izini seko ye. I n'a fo: - Biologique Certification : Ni jagokɛla dɔ kɛrɛnkɛrɛnnen don sɛnɛko walima dumuniko la, a bɛ se ka kɛ a ka kan ka biologiki seere sɔrɔ ka bɔ jɛkuluw la minnu lakodɔnnen don i n’a fɔ Bioland Pacific. - Jago tilennenya seereyaw : Ka jago tilennenya walew labatoli jira ani ka sigidamɔgɔw ka kunkanbaaraw sabati jagokow la minnu bɛ tali kɛ fɛnw na i n’a fɔ kafe walima kakawo. - Jogoɲumanya sabatili siratigɛ seereyaw : Baarakɛyɔrɔ dɔw bɛ se ka jogoɲumanya sabatili siratigɛ seereyaw ɲini i n’a fɔ ISO 9001 walasa ka jogoɲumanya sariyaw labatoli jira minnu lakodɔnnen don diɲɛ kɔnɔ. Ninnu ye misali dɔw dɔrɔn ye, minnu bɛ tali kɛ jagokɛlaw ka seereyaw la, Tonga bɛ minnu ɲini izini suguya wɛrɛw kama. A nafa ka bon jagokɛlaw ka ɲinini kɛ kosɛbɛ ani k’u ka jagokɛyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw ka ɲininiw faamuya sani u ka don diɲɛ jagokow la walasa ka u yɛrɛ tanga tiɲɛni walima sariya labatolibaliya ko si ma min bɛ se ka kɛ.
Logistiki min bɛ ladilikan di
Tonga, min sigilen Saheli Pasifiki Kɔgɔji la, ye gun jamana fitinin ye min mɔgɔw bɛ se mɔgɔ 100.000 ma. Ni kuma bɛ tali kɛ fɛnw ladonni ni bolifɛnko baara la Tonga, laadilikan dɔw filɛ nin ye: 1. Dugukolo kan fiɲɛ doni tali: Dugukolo kan fɛnw doncogo n’u bɔli kama, baara kɛli ni fiɲɛ doni baarakɛminɛnw ye, o de ka ɲi kosɛbɛ. Dugukolo kan aeroportba min bɛ Tonga, o ye Fua'amotu Dugukolo kan Airport ye, min bɛ mɔgɔ ni doni ta bɛɛ ɲɛnabɔ. Avion tɔgɔba caman bɛ doni tali baara kɛ tuma bɛɛ ka taa Tonga ani ka segin. 2. Kɔgɔjida la doni tali : Tonga bɛ a jigi da kɔgɔjila bolifɛnw kan kosɛbɛ jamana kɔnɔ fɛnw ladonni magow kama. Nuku'alofa kurunbonkarila bɛ kɛ jamana kɔnɔ kurunbonkariyɔrɔba ye, a bɛ ɲɔgɔndan di gun wɛrɛw ma gunw kɔnɔ ka fara diɲɛ siraw kan. Jamana kɔnɔ kurunbokarilaw bɛ doni ta baara kɛ walasa ka fɛnw ta gunw ni ɲɔgɔn cɛ. 3. Sigida cidenw ka baarakɛyɔrɔw: Ni pake misɛnninw ni sɛbɛnw bɛ Tongatapu gun kɔnɔ (Nuku’alofa faaba bɛ yɔrɔ min na), ka baara kɛ ni sigida cidenw ye, o ka nɔgɔn, wa o bɛ baara kɛ ka ɲɛ. O cidenw bɛ se ka fɛnw ci da-ni-da waati latigɛlenw kɔnɔ. 4. Fɛnmarayɔrɔw : N’i mago bɛ fɛnmarayɔrɔw la i ka fɛnw kama sani u ka tila walima u tɛmɛtɔ kɔgɔji walima fiɲɛ doni fɛ, fɛnmarayɔrɔ suguya caman bɛ sɔrɔ dugubaw kɔnɔ i n’a fɔ Nuku’alofa. 5.Kamiyɔn bolilaw:Tonga siraba fitinin dɔ bɛ Tongatapu gun kan kosɛbɛ nka kamiyɔn baarakɛlaw bɛ se ka baara kɛ walasa ka fɛnw ta nin mara in kɔnɔ.U bɛ kamiyɔn bolilaw di minnu bɛ se ka da u kan, minnu bɛ ni bi mobili ye minnu bɛnnen don doni suguya wɛrɛw ta ma. A nafa ka bon k’a dɔn ko k’a sababu kɛ a sigiyɔrɔ ye min bɛ kɛ ni gun yɔrɔjan caman ye minnu jɛnsɛnnen don kɔgɔji yɔrɔba dɔ la,Tonga ka bolifɛnko siratigɛ la, a bɛ se ka kɛ ko a tɛna bonya i n’a fɔ jamana wɛrɛw.Nka,laadilikan minnu fɔra ka tɛmɛ, olu ka kan ka mɔgɔ kelen-kelen walima jagokɛlaw dɛmɛ minnu bɛ fɛɛrɛ ɲini logistiki la o ko la Pasifiki gun jamana cɛɲi
Sannikɛlaw ka yiriwali siraw

Jagokɛyɔrɔw jirali nafamaw

Tonga, gun jamana jalen don min sigilen bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, diɲɛ kɔnɔ sɔrɔyɔrɔ nafama damadɔw bɛ yen ani jagokɛyɔrɔw jirali minnu bɛ dɛmɛ don a ka sɔrɔ yiriwali la. Hali ni Tonga bɛ se ka dɔgɔya a bonya n’a jamanadenw na, a bɛ cogo kɛrɛnkɛrɛnnenw di diɲɛ sannikɛlaw ma minnu bɛ fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw walima baara kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini. Tonga jamana ka sɔrɔ siraba nafama dɔ ye sɛnɛko ye. Jamana lakodɔnnen don a ka nafolomafɛn caman fɛ ani dugukolo ɲuman fɛ, o b’a to a ye sɛnɛfɛnw sɔrɔyɔrɔ ɲuman ye i n’a fɔ sɛnɛfɛn kuraw, jiriden minnu bɛ sɔrɔ yɔrɔw la minnu ka timi, vanilin, coco, ani jirisunw. Dugukolo kan sannikɛlaw minnu b’a fɛ ka sɛnɛfɛnw sɔrɔ minnu bɛ bɔ fɛnɲɛnamaw la walima minnu bɛ sabati, olu bɛ se ka jɛɲɔgɔnyaw sɛgɛsɛgɛ ni sigida sɛnɛkɛlaw ni koperatifu ye. Sɔrɔyɔrɔ nafama wɛrɛ min bɛ Tonga, o ye mɔni baara ye. I n’a fɔ gun jamana min lamininen don ni ji jɛlenw ye minnu falen bɛ kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnamaw la, Tonga bɛ kɔgɔjilafɛnw suguya caman dilan i n’a fɔ tuna, jɛgɛ, jɛgɛ, ɔkitɔburu ani jɛgɛ suguya caman. Dugukolo kan sannikɛlaw minnu bɛ kɔgɔjilafɛn ɲumanw ɲini, olu bɛ se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni jɛgɛko tɔnw ye minnu bɛ baara kɛ Tonga gunw bɛɛ kan. Jagokɛyɔrɔw ni jirali minnu kɛra Tonga walasa k’a ka fɛn dilannenw n’a ka baarakɛminɛnw jira diɲɛ sannikɛlaw la, olu siratigɛ la: 1. San o san Vanili seli : Nin seli in bɛ Tonga jamana ka jagofɛn tɔgɔba dɔ seli - vanili sɛnɛfɛnw. A bɛ sababu di diɲɛ sannikɛlaw ma u ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigida vanilin dilannikɛlaw ye k’a sɔrɔ u bɛ laadala ɲɛnajɛw diyabɔ minnu bɛ laadala dɔnw ni dɔnkiliw jira. 2. Sɛnɛko ɲɛnajɛ : A bɛ labɛn tuma ni tuma sɛnɛko balo kungo ni jɛgɛko minisiriso fɛ (MAFFF), nin kɛnɛ in kun ye ka Tonga sɛnɛfɛnw yiriwa jiralifɛnw fɛ minnu bɛ sɛnɛfɛn suguya caman jira minnu bɛ sɛnɛ jamana fan bɛɛ la. 3. Turisidi jirali : Ni an y’a jateminɛ ko turisimu jɔyɔrɔ ka bon Tonga sɔrɔko la ; nin jirali in bɛ turisimu baarakɛlaw lajɛ ɲɔgɔn fɛ ka bɔ jamana yɔrɔ caman na walasa k’u ka fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw jira i n’a fɔ eko-lodges/hotels pakew walima adventure tours. 4. Jagokɛyɔrɔw : Jagokɛyɔrɔ suguya caman bɛ labɛn jamana ni marabolow la san kɔnɔ, minnu bɛ tali kɛ seko ni dɔnko siratigɛ la i n’a fɔ sɛnɛ, mɔni, bololabaara, ani finiko. Nin ko ninnu bɛ kɛ sababu ye ka diɲɛ sannikɛlaw bila ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni Tonga jagokɛlaw ye ani ka jɛɲɔgɔnya minnu bɛ se ka kɛ, olu sɛgɛsɛgɛ. Ka fara o ko kɛrɛnkɛrɛnnenw kan, Tonga fana bɛ a sen don marabolo jagokɛyɔrɔbaw la i n’a fɔ Pasifiki jago jirali ani jirali min bɛ kɛ san o san Pasifiki gun jamanaw na. O jago jirali ninnu b’a to Tonga jagokɛlaw b’u ka fɛn dilannenw jira Pasifiki gun jamana tɔw kɛrɛfɛ, k’a sɔrɔ u bɛ diɲɛ sannikɛlaw sama minnu bɛ fɛnw walima wariko siraw ɲini mara kɔnɔ. A nafa ka bon kosɛbɛ diɲɛ sannikɛlaw bolo minnu b’a fɛ ka jago kɛ ni Tonga ye, u ka to kunnafoni kuraw kan sigida jagokɛjɛkuluw ka sitiw kan, kunnafonidilaw ka kunnafonidilanw kan minnu ɲɛsinnen bɛ izini kɛrɛnkɛrɛnnenw ma, ani gɔfɛrɛnaman ka laseliw ka ɲɛsin ko nataw ma walima sɔrɔyɔrɔw sɔrɔli cogoyaw ma. O bɛna kɛ sababu ye u ka se ka latigɛw kɛ ni kunnafoni ye n’u bɛ sira bɛnnenw dɔn walima n’u bɛ taa ɲɛjiraliw la minnu bɛ bɛn u ka sɔrɔko ɲininiw ma.
Tonga jamana na, ɲininikɛlan minnu bɛ Kɛ ka caya olu ye: 1. Google - www.google.to. Bamako, Mali Google ye ɲininikɛlan ye min ka di kosɛbɛ ani min bɛ baara kɛ ni a ye kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ. A bɛ ɲinini jaabi caman Di ani baara suguya caman i n’a fɔ Google Maps, Gmail, ani YouTube. 2. Bing - www.bing.com ka baarakɛyɔrɔ Bing ye ɲininikɛlan wɛrɛ ye min lakodɔnnen don kosɛbɛ, min bɛ ɲinini jaabiw di minnu bɛ bɛn o ma. A bɛ fɛnw fana di i n’a fɔ ja ni wideyow ɲinini, kibaruyaw kurayali ani kartiw. 3. Yahoo! - tonga.yahoo.com kan Yahoo! ye ɲininikɛlan lakodɔnnen ye min kɔnɔ ɛntɛrinɛti ɲinini baarakɛcogo bɛ sɔrɔ ka fara baarakɛminɛn wɛrɛw kan i n’a fɔ imɛri (Yahoo! Mail), kibaruyaw kurayali (Yahoo! News), ani cikan teliya (Yahoo! Messenger). 4. DugukolonɔnGo - duckduckgo.com DuckDuckGo ye ɲininikɛlan ye min ɲɛsinnen bɛ danbekow ma, min tɛ baarakɛlaw ka kunnafoniw walima u ka navigatiɔn tariku lajɛ. A bɛ jaabiw di minnu tɛ mɔgɔ bɔ mɔgɔ la k’a sɔrɔ a bɛ baarakɛlaw ka gundo mara. 5. Yandex - yandex.com. Bamako, Mali Yandex ye Irisi jamana ka jamana caman ka fɛɛrɛbɔ tɔn ye min lakodɔnnen don a ka ɛntɛrinɛti kan fɛnw/baarakɛminɛnw fɛ, a yɛrɛ ka ɲininikɛlan fana sen bɛ o la min bɛ se ka sɔrɔ Tonga. Ninnu ye ɲininikɛlan dɔw ye minnu bɛ Kɛ kosɛbɛ Tonga jamana na, i bɛ Se ka kunnafoni nafamaw Sɔrɔ yɔrɔ minnu na ka Da i ka ɲininiw kan ani ka ɛntɛrinɛti nafolo suguya caman Sɛgɛsɛgɛ ka ɲɛ.

Ɲɛ jɛmanbaw

Tonga, min bɛ wele foroba la ko Tonga Mansamara, ye Polinesi jamana ye min sigilen Pasifik Kɔgɔji saheli fɛ. Hali n’a ye jamana fitinin ye, Tonga bɛ ni ɲɛ jɛman nafamaw ye minnu bɛ se ka taamakɛlaw ni sigidamɔgɔw dɛmɛ ka baara suguya caman ni jago suguya caman sɔrɔ. Tonga jamana ɲɛ jɛmanba dɔw filɛ nin ye, ka fara u ka sitiw kan: 1. Yellow Pages Tonga - Jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw ka kunnafonisɛbɛn ofisiyali ɛntɛrinɛti kan Tonga. Site web: www.yellowpages.to. Bamako, Mali 2. Tonga gɔfɛrɛnaman ka kunnafonisɛbɛn - Nin kunnafonisɛbɛn in bɛ kunnafoni di gɔfɛrɛnaman ka baarakɛda ni baarada suguya caman ma. Site web: www.govt.to/directory 3. Jagokɛlaw, iziniw ni turisimu tɔnba (CCIT) - CCIT ka siti in bɛ jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn dɔ di min bɛ sigida ka tɔnw jira minnu bɛ baara kɛ seko ni dɔnko siratigɛ la. Site web: www.tongachamber.org/index.php/jagokɛyɔrɔ-sɛbɛn 4. Tonga-Friendly Islands Business Association (TFIBA) - TFIBA ye sigida jagokɛlaw ka lasigiden ye ani ka nafolo di a ka siti kan ka fara tɔndenw tɔgɔw kan. Site web: www.tongafiba.org/ka/an ka tɔndenw/ 5. Turisidi minisiriso ka taamakɛlaw kunnafonisɛbɛn - Nin gafe in bɛ kunnafoni caman di turisimu baaradaw kan i n’a fɔ sigiyɔrɔw, taamaw, bolifɛnw bolibagaw, dumunikɛyɔrɔw, ani fɛn wɛrɛw. Site web : https://www.mic.gov.to/index.php/turisimu-bɔyɔrɔ/visitɛri-kunnafoni-gafe/170-taama-kunnafoni-gafe-tonga-edition.html 6. Telefɔni kunnafonisɛbɛn dɛmɛni baarada - Minnu bɛ ɲininkali caman ɲini walima ka kunnafoniw sɔrɔ jamana kɔnɔ, mɔgɔ bɛ se ka telefɔni 0162 wele walasa ka se kunnafonidi dɛmɛnan ma. O kunnafonidilanw bɛ kunnafoni nafamaw di jagokɛlaw kan i n’a fɔ telefɔni nimɔrɔw, ladɛrɛsi kartiw walasa ka taama nɔgɔya jamana fan bɛɛ la. A nafa ka bon k’a dɔn ko lisi dɔw bɛ se ka kunnafoni danmadɔw dɔrɔn di walima u tɛ se ka kɛ ɛntɛrinɛti kan fewu k’a sababu kɛ ɛntɛrinɛti sɔrɔli gɛlɛyaw ye Tonga yɔrɔ dɔw la. Aw k’a to aw hakili la ko o sitiw bɛ se ka Changé waati tɛmɛnen kɔfɛ; o de kama a ka ɲi tuma bɛɛ ka kɔn k’u sɛgɛsɛgɛ walasa ka kunnafoni tiɲɛnenw ni waati bɛnnenw sɔrɔ.

Jagokɛyɔrɔbaw

Tonga ye gun jamana fitinin ye min bɛ Saheli Pasifiki Kɔgɔji la. Kabini sisan, ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔba caman tɛ yen minnu kɛrɛnkɛrɛnnen don Tonga ma. Nka, ɛntɛrinɛti sannifeere ni feerekɛyɔrɔw bɛ ka yiriwa dɔɔnin dɔɔnin jamana kɔnɔ. Jagokɛyɔrɔba minnu bɛ baara kɛ Tonga jamana na, olu dɔ ye: 1. Amazɔni (www.amazon.com): Amazɔni ye diɲɛ suguba ye min bɛ fɛnw lase diɲɛ kɔnɔ, Tonga fana sen bɛ o la. A bɛ fɛn caman dilan, k’a ta ɛntɛrinɛti kan ka taa a bila finiw ni gafew la. Ka fara sigida kɛrɛnkɛrɛnnenw kan, Tonga feerekɛlaw bɛ se fana ka don diɲɛ ɛntɛrinɛti suguw la minnu bɛ fɛnw ci u ka jamana na. Nka, a ka kan k’a Fɔ ko cikan musakaw bɛ Se ka Kɛ o sitiw kan. A nafa ka bon sannikɛlaw bolo Tonga jamana na, u ka fɛnw jateminɛ i n’a fɔ fɛnw ci musakaw, fɛnw ci waati, ani dumuniko sariyaw n’u bɛ sanni kɛ diɲɛ jagokɛyɔrɔw la ɛntɛrinɛti kan. Kuma bɛɛ la, hali n’a sɔrɔla ko sigida jagokɛyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen caman tɛ Tonga jamana na, minnu bɛ sɔrɔ sisan nin waati in na, mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ bɛ se ka baara kɛ ni diɲɛ suguw ye hali bi i n’a fɔ Amazɔni, u ka ɛntɛrinɛti sanni magow kama.

Sosiyete ka kunnafonidilanw (médias sociaux) belebelebaw

Tonga ye jamana fitinin ye min bɛ Saheli Pasifiki Kɔgɔji la. Hali n’a sigiyɔrɔ ka jan, a ye bonya teliya la ɛntɛrinɛti sɔrɔli ni sosiyete ka kunnafonidilanw baaracogo la nin san laban ninnu na. Tongakaw bɛ baara kɛ ni sosiyete ka kunnafonidilanw ye minnu bɛ fɔ kosɛbɛ, olu dɔw filɛ nin ye: 1. Facebook (https://www.facebook.com) - Facebook bɛ baara kɛ kosɛbɛ Tonga, ka teriw, denbayaw ani jagokɛlaw cɛsiri. A b’a to baarakɛlaw bɛ se ka fotow, wideyow ani fɛn kuraw tila ɲɔgɔn na n’u ka ɛntɛrinɛti ye. 2. Instagram (https://www.instagram.com) - Instagram bɛ ka bonya sɔrɔ Tonga baarakɛlaw fɛ, fotow ni wideyow surunw tilatilali fɛ. A bɛ filɛri suguya caman ni sɛgɛsɛgɛlikɛminɛnw Di walasa ka jaw yiriwa ka sɔrɔ k’u tila ni tugubagaw ye. 3. Twitter (https://twitter.com) - Twitter bɛ baarakɛlaw bila ka cikan surunw bila ani ka ɲɔgɔn sɔrɔ ni cikan surunw ye ("tweets"). A ka c’a la, kunnafonidilaw, mɔgɔ tɔgɔba dɔw, politikikɛlaw ani mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ bɛ baara kɛ n’a ye walasa ka hakilinaw fɔ walima ka tugu barokun kɛrɛnkɛrɛnnenw kɔ. 4. Snapchat (https://www.snapchat.com) - Snapchat bɛ foto ni wideyow cikanw di minnu bɛ tunun a sɔrɔbagaw y’a lajɛ kɔfɛ. O porogramu bɛ filɛriw ni dakunw di minnu bɛ mɔgɔ ɲɛnajɛ walasa ka kɔnɔkow dilan minnu bɛ mɔgɔ bila ka miiri. 5. TikTok (https://www.tiktok.com)- TikTok ye wideyow tila-tilayɔrɔ ye, baarakɛlaw bɛ se ka wideyow dilan minnu bɛ sekɔndi 15 kɔnɔ, minnu bilalen bɛ dɔnkiliw walima mankanw kan. Nin appli in ye mɔgɔw kanu kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ, hali Tonga jamana kɔnɔ. 6.LinkedIn(https:/linkedin com)- LinkedIn bɛ sinsin baarakɛlaw ka jɛɲɔgɔnya ni baara yiriwali siraw kan; o b’a to Tongakaw bɛ se ka jɛɲɔgɔnya don u ni baarakɛɲɔgɔnw walima baarakɛlaw cɛ minnu bɛ se ka baara kɛ, k’a sɔrɔ u b’u ka sekow jira. 7.WhatsApp( https:/whatsappcom )- WhatsApp bɛ se ka cikan teliya la mɔgɔ kelen-kelen walima kuluw ni ɲɔgɔn cɛ ni ɛntɛrinɛti ye sanni ka kɛ SMS laadala baarakɛminɛnw ye.O sira in sababu fɛ,Tongakaw bɛ se ka kumaɲɔgɔnya kɛ nɔgɔya la ni denbaya kɔnɔmɔgɔw ye,teriw,ani baarakɛɲɔgɔnw ye sigida la walima diɲɛ kɔnɔ 8.Viber(http;/viber.com )- Viber bɛ weleli fu,cikan ci,ani multimedia attachments di ɛntɛrinɛti kan.A ka di Tongakaw fɛ i n’a fɔ telefɔni weleli ni SMS laadalata nɔfɛta. Aw k’a kɔlɔsi ko sosiyete ka kunnafonidilanw diyabɔli bɛ se ka wuli waati tɛmɛnen kɔfɛ, wa kunnafonidilan kura bɛ se ka bɔ kɛnɛ kan. A ka ɲi tuma bɛɛ ka ɲinini kɛ sisan kow n’a diyanyekow kan tuma bɛɛ walasa ka to ka kunnafoni kuraw sɔrɔ Tonga jamana ka kunnafonidilanw kan.

Industri tɔnba minnu bɛ yen

Tonga ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a ka sɔrɔko ka dɔgɔ kosɛbɛ, izini tɔnba damadɔ bɛ yen minnu jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ seko ni dɔnko siratigɛ la, ani k’u dɛmɛ. Tonga jamana ka izini tɔnba dɔw filɛ nin ye ka fara u ka sitiw kan: 1. Tonga jagokɛlaw ka tɔnba (TCCI) - TCCI ye tɔnba ye, wa a b’a fɛ ka sɔrɔ yiriwali sabati, a kɛtɔ ka jagokɛlaw ka nafaw lafasa, ka jɛɲɔgɔnya siraw di, ani ka jagokɛlaw dɛmɛni baara kɛ. Site web: http://www.tongachamber.org/ Bamako, Mali. 2. Tonga turisimu tɔn (TTA) - TTA ka baara ye ka turisimu yiriwa Tonga ani k’a ka tɔndenw dɛmɛ jatigila baara kɔnɔ. A bɛ baara kɛ turisimu yiriwali sabatili kama ka sɔrɔ ka taamakɛlaw wasa fana sabati. Site web: http://www.tongaturismassociation.to/ Bamako, Mali. 3. Tonga sɛnɛko, dumuniko, kungoko ani jɛgɛko minisiriso (MAFFF) - Hali n’a tɛ tɔn ye a yɛrɛ la, MAFFF jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ baara minnu ɲɛsinnen bɛ sɛnɛko, dumuniko, kungo, ani jɛgɛko ma jamana kɔnɔ, olu ɲɛminɛni n’u labɛnni na. 4. Tonga jamana sɛnɛkɛlaw ka tɔnba (TNFU) - TNFU bɛ baara kɛ i n’a fɔ sɛnɛkɛlaw ka josariyaw lafasabaga ka sɔrɔ ka kalan bolodalenw fana di walasa ka sɛnɛko walew dɛmɛ minnu bɛ yiriwali sabatili sabati sɛnɛkɛlaw ka jɛkulu kɔnɔ. 5. Tonga Ma’a Tonga Kaki feereli tɔn (TMKT-EA) - TMKT-EA b’a sinsin sɛnɛfɛnw bɔli yiriwali kan ka bɔ Tonga ka sɔrɔ ka jogoɲumanya sariyaw mara walasa ka diɲɛ seleke naani ka ɲininiw dafa. 6. Musow ka yiriwali baarada (WDC) - WDC bɛ musow ka baarakɛlaw dɛmɛ ni kalan bolodalenw ye, ka laadili siraw di, ka wariko sugandiliw sɔrɔ ka fara cɛ ni muso ka bɛnkan lafasali kan jagokɛyɔrɔ kɔnɔ. 7. Samoa & Tokelau ka fanga kura sɔrɔlenw tɔn – Hali n’a sigilen bɛ kan yɛrɛ kɔkan nin jɛkulu in bɛ fanga kura sɔrɔcogo yiriwa pasifiki gun jamana caman kɔnɔ tonga gunw fana sen bɛ o la.REAS&TS y’a yɛrɛ di ka mɔgɔw bila u hakili la fanga kura sɔrɔcogo n’a nafaw kan, ka fanga kura sɔrɔcogo yiriwali dɛmɛ porozɛw, ani fanga sabatili walew lafasali. Site web: http://www.renewableenergy.as/ Bamako, Mali. Ninnu ye izini tɔn caman dɔw ye minnu bɛ Tonga. Ni u y’u sinsin seko ni dɔnko suguya caman kan i n’a fɔ jago, turisimu, sɛnɛ, mɔni, musow fanga bonya ani fanga kura sɔrɔli yiriwali/segin, o jɛkuluw jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ Tonga sɔrɔ yiriwali dɛmɛni na.

Jago ni jagokɛlaw ka sitiw

Tonga ye jamana ye min bɛ Saheli Pasifiki mara la. Hali n’a ye gun jamana fitinin ye, a ye sɔrɔko ni jago siratigɛ la siti dɔw sigi senkan minnu bɛ kɛ jagokɛlaw ka jago ni kunnafonifalen yɔrɔw ye. Sɔrɔko ni jago siratigɛ kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw filɛ nin ye Tonga jamana na: 1. Tonga jagokɛlaw ka tɔnba : Tonga jagokɛlaw ka tɔnba ka siti ofisiyali bɛ kunnafoniw di jago siraw kan, kibaruyaw kura, ko kɛlenw, ani nafolo minnu bɛ tali kɛ sɔrɔ yiriwali la Tonga. Site web: https://www.tongachamber.org/ Bamako, Mali. 2. Jago, musakabɔlaw ani jago minisiriso : Nin gɔfɛrɛnaman ka baarakɛyɔrɔ in ka siti in bɛ hakilinaw di politikikow, sariyakolow, wariko siraw, jagokɛlaw ka jago yiriwali porogaramuw, jago jateminɛw, ani kunnafoni wɛrɛw kan minnu bɛ tali kɛ jagokɛlaw ye minnu bɛ baara kɛ Tonga suguw kɔnɔ walima minnu b’a ɲini ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni u ye. Site web: https://jagokɛyɔrɔ.gov.to/ . Site web: http://www.investtonga.com/ Bamako, Mali. 4. Masaya ka cidenyabaara kudayi ka Tonga ka taa Duniya Kelenyatɔnba ka biro la ani Duniya Jɛkulu wɛrɛw: Misiyɔn in ka ɛntɛrinɛti yɔrɔ la, kunnafoniw bɛ sɔrɔ diɲɛ jamanaw ni ɲɔgɔn cɛ jɛɲɔgɔnyaw kan, jago bɛnkanw/labɛnw sen bɛ o la minnu bɛ jago nɔgɔya Tonga jagokɛlaw ni jamana wɛrɛw cɛ. Site web: http://www.un.int/wcm/kɔnɔkow/site/tongaportal 5. Minisiri min ɲɛsinnen bɛ sɔrɔko ni dumuniko ma - Dutiw ɲɛmɔgɔso : Nin siti in bɛ baarakɛminɛnw di minnu ɲɛsinnen bɛ dumuniko ma i n’a fɔ fɛnw doncogo/bɔcogo/sɛbɛnw/wariw minnu bɛ dancɛ tigɛ jagokɛcogo ɲumanw na minnu bɛ nɔ bila jagokɛlaw la k’u ɲɛsin diɲɛ jago ma ni Tonga ye. Site web: https://laada.gov.to/ 6. Gofɛrɛnaman ka dakun (Jagokɛyɔrɔ): Gofɛrɛnaman ka jagokɛyɔrɔ bɛ nafolo suguya caman fara ɲɔgɔn kan ka ɲɛsin jago daminɛni/tɔnw sigili ma minnu bɛ sigida walima jamana wɛrɛw ka baarakɛlaw laɲini minnu b’a fɛ ka baarakɛyɔrɔw sigi jamana kɔnɔ. Site web (Jagokɛyɔrɔ): http://www.gov.to/business-development O sitiw bɛ nafolo nafamaw ni kunnafoniw di mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ma, jagokɛlaw ma ani jɛkuluw ma minnu b’a fɛ ka jagokɛcogo, sɔrɔko cogoya, wariko suganditaw ani sariyaw faamuya Tonga.

Jagokɛlaw ka kunnafoniw ɲinini sitiw

Siti caman bɛ yen minnu bɛ jago kunnafoniw di Tonga jamana ma. Nin ye siti damadɔ ye minnu bɛ tali kɛ o ko la ka fara u ka URLw kan: 1. Tonga Duti ni Sɔrɔko Baarakɛda: Nin siti in bɛ kunnafoni caman di dumuniko sariyaw kan, tarifuw, ani jagokɛlaw ka jatebɔw kan Tonga jamana na. Jago kunnafoniw bɛ se ka sɔrɔ u ka "Jago" walima "Jatew" yɔrɔ fɛ. URL: https://www.laada.gov.ka/ ka taa/ 2. Pasifiki gunw ka jago ni wari bilali : Nin siti in bɛ nafolo nafamaw ni kunnafoniw di jagokɛlaw ka jagokɛcogo kan, jago jateminɛw, ani wari bilali siraw kan Pasifiki gunw jamana suguya caman na, Tonga fana sen bɛ o la. URL: https://www.pacifictradeinvest.com/ Bamako, Mali. 3. Diɲɛ jagokɛlaw ka tɔnba (OMC): OMC bɛ jatebɔ kunnafoniw di diɲɛ jago taabolo kan, ka fara fɛnw dondonni ni u bɔli kan a ka tɔndenw ye, minnu fana bɛ Tonga. Aw bɛ se ka nin kunnafoniw sɔrɔ ni aw ye Tonga ɲini kɛrɛnkɛrɛnnenya la OMC ka jatebɔ kunnafonidilan yɔrɔ kɔnɔ. URL: https://stat.wto.org/Jamana ka ɲɛfɔli/WSDBJamanaPFView.aspx?Kan=E&Jamana=TG 4. Duniya Kelenyatɔnba ka Comtrade kunnafonidilan : Nin kunnafonidilanba in min bɛ mara Duniya Kelenyatɔnba fɛ, o b’a to baarakɛlaw bɛ se ka don/bɔli kunnafoniw caman sɔrɔ ka da fɛnw danfaralanw kan (HS codes) jamana suguya caman na diɲɛ kɔnɔ Tonga fana sen bɛ o la. URL: https://comtrade.un.org/data/ Kalanjɛ ni sɛbɛnni: kalanjɛ ni sɛbɛnni gafew. 5. Duniya wariko bolofara (FMI): Hali n’a ma dabɔ kɛrɛnkɛrɛnnenya la jamana kelen-kelen bɛɛ kama i n’a fɔ tɔw minnu kofɔlen don sanfɛ, FMI ka jago siratigɛ jatebɔ kunnafonidilan bɛ kunnafoni caman di diɲɛ jago taabolo kan min kɔnɔ jatebɔw bɛ tali kɛ jɛɲɔgɔn jamanaw ka jagokɛɲɔgɔnya/donni na minnu ɲɛsinnen bɛ Tonga sɔrɔko ma.URL :Aw bɛ se ka kɛ ko a bɛ se ka kɛ ko a bɛ se ka kɛ ko a bɛ se ka kɛ ko a bɛ se ka kɛ O sitiw ka kan ka daminɛ ɲuman di i ma walasa ka jago kunnafoniw sɔrɔ minnu bɛ se ka da u kan ani minnu bɛ waati kɔnɔ, minnu ɲɛsinnen bɛ Tonga jamana ma

B2b plateformes (plateformes B2b) ye

B2B jɔyɔrɔ caman bɛ Tonga jamana na minnu bɛ baara kɛ jamana kɔnɔ tɔnw ka jago magow ɲɛ. U damadɔw filɛ nin ye ka fara u ka siti URLw kan. 1. Tonga jagokɛlaw ka tɔnba (TCCI) - Tonga jagokɛlaw ka tɔnba ofisiyali, TCCI bɛ baara suguya caman ni kunnafoniw di sigida jagokɛlaw ma. Hali n’a tɛ B2B jɔyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen ye, a bɛ kɛ cɛmancɛ-yɔrɔ ye walasa ka ɲɔgɔn sɔrɔ ani ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni jagokɛla tɔw ye jamana kɔnɔ. Site web: https://www.tongachamber.org/ Bamako, Mali. 2. Jago Pasifiki gunw - Nin ɛntɛrinɛti sugu in laɲini ye ka jago yiriwa Pasifiki mara kɔnɔ, Tonga fana sen bɛ o la. A b’a to jagokɛlaw b’u ka fɛn dilannenw n’u ka baarakɛminɛnw jira sannikɛlaw la minnu bɛ se ka kɛ u ye mara kɔnɔ. Site web: https://www.jagokɛyɔrɔw.com/ 3. Alibaba.com - I n’a fɔ diɲɛ B2B jɔyɔrɔba dɔ, Alibaba fana bɛ cogoyaw di jagokɛlaw ma Tonga jamana na walasa u ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni diɲɛ sannikɛlaw ni feerekɛlaw ye. Site web: https://www.alibaba.com/ Bamako, Mali. 4. Exporters.SG - Nin yɔrɔ in b’a to jagokɛlaw bɛ bɔ jamana caman na, Tonga fana sen bɛ o la, k’u ka fɛn dilannenw lase mɔgɔw ma ani ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni jɛɲɔgɔnw ye minnu bɛ se ka kɛ diɲɛ kɔnɔ. Site web: https://www.exporters.sg/ Bamako, Mali. 5. Diɲɛ sɔrɔyɔrɔw - Ni sinsin kɛra Azi feerekɛlaw kan, nin yɔrɔ in bɛ jagokɛlaw cɛsiri ka bɔ jamana wɛrɛw la Tonga sen bɛ o la ni diɲɛ sannikɛlaw ye minnu bɛ fɛn ɲumanw ɲini izini suguya caman kɔnɔ. Site web: https://www.dugukolo kan fɛnw.com/ O jɔyɔrɔw bɛ sababu di Tonga jagokɛlaw ma u ka se k’u seko bonya ka tɛmɛ sigida suguw kan, ka sɔrɔ ka diɲɛ tɔnba fana dɛmɛ u ka se ka fɛnw walima baarakɛminɛnw sɔrɔ minnu bɛ sɔrɔ Tonga sugu la. Aw k’a kɔlɔsi ko nin lisi in tɛ dafalen ye, wa a bɛ se ka kɛ ko B2B sigida walima B2B kɛrɛnkɛrɛnnen wɛrɛw bɛ baara kɛ Tonga jamana na walima minnu kɛrɛnkɛrɛnnen don Tonga jamana na, minnu ma fɔ yan, aw bɛ se ka minnu sɛgɛsɛgɛ ka taa a fɛ ka da aw ka izini kɛrɛnkɛrɛnnenw ka ɲininiw kan walima aw ka fɛɛrɛw kan.
//