More

TogTok

Suguba minnu bɛ yen
right
Jamana Lajɛba
Vanuatu, min bɛ wele foroba la ko Vanuatu Fasojama, ye gun jamana fitinin ye min bɛ Saheli Pasifik Kɔgɔji la. A sigilen bɛ Ɔsitarali kɔrɔn fɛ, Nouvelle-Calédonie worodugu-kɔrɔn fɛ ani Fidji tilebin fɛ. Dugukolo bɛɛ lajɛlen min bɛ kilomɛtɛrɛ kɛrɛnkɛrɛnnen 12.000 ni kɔ bɔ, Vanuatu ye gun 83 ye, minnu na, 65 ɲɔgɔn bɛ yen. Vanuatu y’a ka yɛrɛmahɔrɔnya sɔrɔ Angletɛri ni Franse koloniyali faamaw fɛ san 1980 ani a y’a yɛrɛ sigi demokarasi jamana na ni pariti sigicogo ye. Faaba ani duguba cɛmancɛ ye Port Vila ye Efate gun kan. Jamanaden hakɛ bɛ se mɔgɔ 307.815 ma i n’a fɔ a jate kɛra cogo min na san 2021. Kan minnu bɛ fɔ jamana kɔnɔ olu ye Angilɛkan, Faransikan, ani Bislama ye – kreyolikan ye min bɔra Angilɛkan na. Kerecɛnya ye diinɛba ye Vanuatu jamana bɛɛ la ni diinɛ suguya caman bɛ kɛ. Vanuatu bɛ waso ni sigida cɛɲi kabakoma ye ni dugukolo ja cɛɲiw ye minnu kɔnɔ, sanjiba kungo cɛɲiw bɛ yen, cɛncɛn kɔgɔjida nɔgɔlenw minnu masirilen don ni ji jɛlenw ye minnu ɲɛ ye turquoise ye ani koraliw minnu falen bɛ kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnamaw la. Gunw bɛ ɲɛnajɛ suguya caman Di turisiw ma i n’a fɔ tasuma-fanga taama Yasur kulu kan walima ji jukɔrɔla kɔw ɲinini i n’a fɔ san ba kelen kulu. Sɔrɔko bɛ tali kɛ kosɛbɛ turisimu la sɛnɛko kɔkanfɛnw kɛrɛfɛ i n’a fɔ kopra (coco sogo jalen) ani kava (laada minfɛn min dilannen don ni Piper methysticum jiri ye). Ka fara o kan, mɔni jɔyɔrɔ ka bon sigidamɔgɔw dɛmɛni na. Laada nafamaw bɛ Ni-Vanuatuan mɔgɔw cɛma minnu y’u ka laadalakow kɔrɔw mara hali ni koloniyali fanga tun bɛ u la. Laadalata seli minnu bɛ kɛ ka ko kɛtaw seli i n’a fɔ bange walima furu, olu ka teli ka kɛ dɔnkilida ye ni fɔlifɛnw ye i n’a fɔ baganw walima dunun tigɛlenw minnu bɛ wele ko “tam-tams”. Nka, hali n’a cɛɲi n’a ka laadalakow cɛsirilen don, Vanuatu bɛ gɛlɛyaw sɔrɔ i n’a fɔ a bɛ se ka kɛ balawuw ye i n’a fɔ sanjiba k’a sababu kɛ a sigiyɔrɔ ye Pasifiki tasuma-yɔrɔ la, dugukolo yɛrɛyɛrɛ bɛ yɔrɔ min na. Kuncɛli la,Vanuatu jɔlen bɛ i n’a fɔ alijinɛ min bɛ yɔrɔ dumanw na, min bɛ kabako suguya caman di, min bɛ kɛ ni ladamu ɲɛnama ye, ani ka jatigila duman di a ka taamakɛlaw ma. Hali ni gɛlɛya dɔw bɛ yen, jamana bɛ ka taa a fɛ ka ɲɛtaa sɔrɔ i n’a fɔ yɔrɔ cɛɲi Pasifiki Saheliyanfan fɛ.
Jamana ka Wari
Vanuatu ye jamana ye min bɛ Saheli Pasifik Kɔgɔji la. Wari min bɛ kɛ Vanuatu jamana na, o ye Vanuatu vatu (VT) ye. Vatu taamaʃyɛn ye "VT" ye wa a tilalen dòn santimɛtɛrɛ 100 ye. Vanuatu Banki Cɛmancɛ, min bɛ wele ko Reserve Bank of Vanuatu, o bɛ vatu wari bɔ ani k’a labɛn. A sigira senkan san 1980, a bɛ sabatili ni danbe sabati jamana ka wariko siratigɛ la. Banki bɛ wariko politiki fana kɔlɔsi walasa ka sɔrɔ yiriwali ni wariko sabatili sabati. Vanuatu vatu ka wari falen hakɛ sisan bɛ danfara ka kɛɲɛ ni wariba wɛrɛw ye i n’a fɔ Ameriki dɔrɔmɛ (USD), Ɔsitarali dɔrɔmɛ (AUD), ani Euro (EUR). A ka ɲi i ka wari falenfalen yɔrɔw walima bankiw lajɛ minnu yamaruyara, walasa ka wari hakɛ tigitigiw dɔn ni i b’a fɛ ka wari falenfalen boloda. Sɔrɔko siratigɛ la, sigida wari sɔrɔli bɛ se ka kɛ fɛɛrɛ caman fɛ. Bankiw bɛ dugubaw kɔnɔ, u bɛ wari caman tigɛli baara kɛ. Ka fara o kan, ATM bɛ sɔrɔ dugubaw kɔnɔ, taamakɛlaw bɛ se ka wari bɔ yɔrɔ minnu na n’u ka debiti walima karti ye. Hali ni kartiw bɛ sɔn kosɛbɛ lotɛlibaw la, dumunikɛyɔrɔw la ani yɔrɔbaw la minnu bɛ turisiw dɛmɛ, a nafa ka bon ka wari dɔw ta ni i bɛ taa togodaw la walima jagokɛyɔrɔ fitininw na minnu bɛ se ka sɔn ka wari sara ɛntɛrinɛti kan. Dunanw ka wari bɛ se ka ɲɔgɔn falen fana jamana wɛrɛw ka wariko biro minnu ka lase bɛ u bolo, n’olu bɛ sɔrɔ awiyɔnbonda la walima dugubaw kɔnɔ Vanuatu jamana fan bɛɛ la. O biro ninnu bɛ fɛɛrɛ wɛrɛ di walasa ka sigida wari sɔrɔ. A ka ɲi taamakɛlaw ka wari saracogo ɲagaminen sɔrɔ n’u bɛ taa Vanuatu – warijɛ don o don musakaw kama yɔrɔ minnu na ɛntɛrinɛti kan wari sarali tɛ se ka kɛ yɔrɔ minnu na ani kartiw walasa ka nɔgɔya yɔrɔ wɛrɛw la. Kuma bɛɛ la, sigida wariko cogoya faamuyali bɛna kɛ sababu ye ka wariko ɲɛnabɔ ka ɲɛ, k’a sɔrɔ Vanuatu cɛɲi bɛ se ka fɛn minnu bɛɛ di, olu bɛɛ sɛgɛsɛgɛ.
Wari falen-falen hakɛ
Vanuatu ka sariya wari ye Vanuatu vatu (VUV) ye. Ka ɲɛsin wari falenfalen hakɛ ma ka taa wariba la, aw k’a kɔlɔsi ko ninnu bɛ se ka wuli ka bɔ ɲɔgɔn na, o la a ka ɲi tuma bɛɛ ka sɛgɛsɛgɛli kɛ ni sɔrɔyɔrɔ ye min bɛ se ka da a kan. Nka, kabini san 2021 nowanburukalo, wari falen hakɛ jateminɛlenw filɛ nin ye: - USD 1 (Amerika Dɔrɔmɛ) bɛ bɛn VUV 113 ɲɔgɔn ma. - EUR 1 (Euro) bɛ bɛn VUV 133 ɲɔgɔn ma. - GBP 1 (British Pound Sterling) bɛ bɛn VUV 156 ɲɔgɔn ma. - AUD 1 (Ɔsitarali Dɔrɔmɛ) bɛ bɛn VUV 82 ɲɔgɔn ma. - 1 JPY (Japon Yen) bɛ bɛn 1,03 VUV lamini ma. Aw k’a to aw hakili la ko nin wari falenfalen ninnu bɛ se ka ɲɔgɔn ta wa a ka ɲi aw k’u sɛmɛntiya sani aw ka jago si kɛ.
Seli nafamaw
Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. A ka laadalakow ka ca, wa a bɛ seli nafama suguya caman kɛ san kɔnɔ. Seliba dɔ min bɛ kɛ Vanuatu, o bɛ wele ko Toka seli. O seli in bɛ Kɛ zuluyekalo la Ambrym gun kan, wa a bɛ dugumɔgɔw sama ka Fàra turisiw kan. Nin seli in kun ye ka bonya da Nagol kan, n’o ye laadala seli kɔrɔ ye min bɛ jɛɲɔgɔnya jira mɔgɔw ni hakiliw cɛ. Toka seli waati la, lajɛdenw bɛ finiw don minnu dilannen don kosɛbɛ, ka dɔnw kɛ minnu bɛ mɔgɔ kabakoya, k’a sɔrɔ u b’u ka laadalakow jira minnu tɛ ɲɔgɔn ta ye. Seli nafama wɛrɛ min bɛ kɛ Vanuatu, o bɛ wele ko Land Diving walima N’Gol. A bɛ kɛ Awirilikalo la Pantekɔti gun kan, wa a bɛ jate diɲɛ seli jagɛlɛnw dɔ ye. Dugukolo kan jikuruw kɔnɔ, cɛw bɛ pan ka bɔ sankanso janw na, rezɛnsunw sirilen bɛ u senkɔniw na, o bɛ yam suman tigɛ waati ɲɛtaa taamasyɛn ye. Sigidamɔgɔw dalen b’a la ko nin wale danmadɔ in bɛ sɛnɛfɛn caman sɔrɔ u ka sigida la. Vanuatu fana bɛ yɛrɛmahɔrɔnya don seli kɛ san o san Zuluyekalo tile 30 walasa k’a hakili jigin a ka hɔrɔnya la ka bɔ koloniyali fanga la kabini a ye yɛrɛmahɔrɔnya sɔrɔ Faransi ani Angletɛri san 1980. O don in kɔnɔ, paradew, darapo wuli seliw, laadala dɔnko jiraliw, ani laadalakow jirali bɛ kɛ. Ka fara o kan, seli wɛrɛ min kɔlɔsira Vanuatu, o ye Karamɔgɔya seli walima Nakamal seli ye min bɛ kɛ kabila suguya caman fɛ waati caman na san kɔnɔ Vanuatu gun suguya caman kan. O seliw bɛ mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka ɲɛtaa jira ka taa balikuya la walima ka taa jɔyɔrɔba la u ka sigida ɲɛmɔgɔyaso kɔnɔ. Kuncɛli la, Vanuatu bɛ seli nafama caman kɛ san bɛɛ kɔnɔ minnu b’a ka jamanadenw ka laadalakow ɲɛnama jira , i n’a fɔ ko minnu bɛ kɛ i n’a fɔ Toka seli , Dugukolo kan jikuruw , yɛrɛmahɔrɔnya don seliw ,ani Grade-taking/Nakamal Ceremonies minnu jujɔn don kosɛbɛ laadalakow la ani ka sigidamɔgɔw fara ɲɔgɔn kan walasa k’u ka ciyɛn ɲɔgɔn tɛ min na, o seli kɛ
Dunanw ka jagokɛcogo
Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. A bɛ dɔn a ka kɔgɔjida nɔgɔlenw fɛ, a ka koraliw fɛ, ani a ka laadalakow ɲɛnamaw fɛ. Jago siratigɛ la, Vanuatu b’a jigi da sɛnɛfɛnw ni baarakɛminɛnw kan kosɛbɛ. Sɛnɛ ye Vanuatu sɔrɔko bolofara nafama ye, a bɛ kɛ sababu ye ka jamana ka PIB tilancɛ kelen ɲɔgɔn kɛ ani ka jamanaden fanba baara. Sɛnɛfɛn minnu bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, olu ye kopra (coco sogo jalen), kakawo, kafe, kava (laada jirisun sɛnɛfɛn ye min bɛ fura ta), ani misisogo. O fɛnw bɛ taa ni u ye fɔlɔ Ɔsitarali, Zelande kura, Zapɔn ani u sigiɲɔgɔn jamana dɔw la Pasifiki mara la. Sɛnɛ kɔ fɛ, turisimu jɔyɔrɔ ka bon Vanuatu jago siratigɛ la. Jamana in bɛ turisiw sama n’a ka sigida cɛɲi kabakoma ye ani a ka ɲɛnajɛw i n’a fɔ jikuruw ni jikuruw. Turisidi sɔrɔ bɛ dɛmɛba don sɔrɔko la lotɛli sigiyɔrɔw, dumunikɛyɔrɔw, bolifɛnw, hakilijiginfɛnw feereli, a ɲɔgɔnnaw fɛ. San laban ninnu na, Vanuatu ye cɛsiri kɛ walasa k’a ka jagokɛlaw ka jagokɛyɔrɔ caman kɛ. Gofɛrɛnaman y’a ɲini ka dusu don wari bilali la seko ni dɔnko siratigɛ la i n’a fɔ fɛn dilanni ni mɔni. Fɛn dilanko tɔn dɔw bɛ dumunifɛn dilannenw dilan i n’a fɔ coco tulu ani fɛn minnu bɛ bɔ kakawo kisɛw la walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la. Nka, o cɛsiri ninnu bɛɛ n’a ta, ka ɲɛsin fɛn camanbɔli ma, Vanuatu bɛ gɛlɛya caman sɔrɔ hali bi a ka jago siratigɛ la. Fɛnsɔrɔko yiriwali danma bɛ se ka dan sigi jagokɛlaw ka sekow la k’a sɔrɔ dugukolo yɔrɔjan bɛ na ni bolifɛn musakaw caya ye fɛnw dondonni ni u bɔli la. Ka fara o kan, diɲɛ fɛnw sɔngɔ jiginni dɔw fana bɛ nɔ bila jamana ka jagokɛta sɔrɔ la. Kuma bɛɛ la,Vanuatu b’a jigi da kosɛbɛ sɛnɛko kan, n’o bɛ fara sɔrɔ kan ka bɔ turisimu baara la, k’a sɔrɔ a ka jagokɛla ŋanaw don.K’a sɔrɔ fɛn caman dilanni cɛsiriw bɛ senna,jamana bɛ ka gɛlɛyaw sɔrɔ minnu bɛ yiriwali seko wɛrɛw bali.O de kama,Vanuatu b’a laɲini ka fɛnsɔrɔsiraw yiriwa a kɛrɛfɛ politiki minnu bɛ seko ni dɔnko wɛrɛw dɛmɛ i n’a fɔ fɛn dilanni,jɛgɛko,ani fɛn wɛrɛw,ka sɔrɔ yiriwali sabati ka sɔrɔ ka nafa sɔrɔ fanga kɔrɔw la.O fɛɛrɛ in bɛna dɛmɛ ka yiriwali sabatili sabati u ka jago siratigɛ la ani sɔrɔko bɛɛ lajɛlen na.
Sugu yiriwali seko
Vanuatu ye jamana fitinin ye min sigilen bɛ Saheli Pasifiki, a bɛ kɛ gun 83 ye. Hali n’a bonya n’a jamanadenw ka ca, Vanuatu bɛ se kosɛbɛ jago sugu yiriwali la. A fɔlɔ, Vanuatu ye dugukolo yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen ye min bɛ nafaw di jago siratigɛ la. A bɛ Ɔsitarali ni Nuwɛlika cɛ, o bɛ kɛ sababu ye ka se ka don o suguba ninnu na nɔgɔya la. Ka fara o kan, a bɛ kɛ da ye ka don Pasifiki gun jamana wɛrɛw la ani Azi Pasifiki maraw la. O jɔyɔrɔ nafama in bɛ sira di jagokɛɲɔgɔnya barikamaw sigili ma ni sigiɲɔgɔn jamanaw ye. Filanan, Vanuatu nafolo ka bon sigida nafolo la min bɛ se ka baara kɛ ni a ye diɲɛ jago kama. Fɛnɲɛnɛma caman bɛ a la i n’a fɔ manganɛsi ni nɛgɛ minnu bɛ se ka taa jamana wɛrɛw la diɲɛ kɔnɔ. O tɛmɛnen kɔ, jamana bɛ waso sɛnɛko siratigɛ la min bɛ ka yiriwa ni fɛnw ye i n’a fɔ kopra (coco jalen), kakawo, kafe kisɛ, ani jiriden minnu bɛ sɔrɔ yɔrɔw la minnu ka timi i n’a fɔ ananas ni papayi. O sɛnɛfɛnw ɲinini ka ca diɲɛ suguw la. Sabanan, Vanuatu ka turisimu baara bɛ sababuba di jamana kɔkan wari sɔrɔli ma jago siratigɛ la i n’a fɔ jatigila baara ani hakilijiginfɛnw dilanni. Jamana ka kɔgɔjida nɔgɔlenw, koraliw minnu falen bɛ kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnamaw la ani laadala ciyɛn nafamaw b’a kɛ yɔrɔ ye min bɛ turisiw ɲɛnajɛ diɲɛ fan bɛɛ. Ka fara o kan, nafa bɛ ka bonya sigida turisimu la, bawo mɔgɔw bɛ ka u hakili to taama sabatilenw na.Vanuatu sanjiko kungo minnu ma maga u la, olu bɛ cogo caman di sigida laminiko baarakɛtaw ma i n’a fɔ taama walima kɔnɔw lajɛ. Ka fara o kan,Vanuatu ye cɛsiriw kɛ kɔsa in na walasa ka fɛnsɔrɔsiraw yiriwa i n’a fɔ ka kurunbonkarilaw ni awiyɔnbondaw bonya.O bɛna kɛ sababu ye ka fɛnw tacogo nɔgɔya,ka fɛnw dondonni ni u bɔli baara teliya,ka dɔ fara jago seko bɛɛ kan. O bɛɛ n’a ta,Vanuatu bɛ gɛlɛya dɔw sɔrɔ a ka jago suguya yiriwali sira kan.Jamana ka kan ka ko dɔw ɲɛnabɔ i n’a fɔ gunw ni ɲɔgɔn cɛ bolifɛnko siratigɛ la, baarakɛlaw ka seko dɛsɛ,ani wariko danma.O gɛlɛyaw ka kan ka se sɔrɔ wari bilali fɛ san fɛnsɔrɔko yiriwali,adamadenw ka nafolo kalanni,ani jamana wɛrɛw ka nafolodonni tilennenw samali(FDI). Kuncɛli la,Vanuatu dugukolo yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen,nafolo sɔrɔyɔrɔ caman ani turisimu baara min bɛ ka bonya, o bɛ sebaayaba di jago suguya yiriwali ma.K’a sɔrɔ gɛlɛyaw bɛ yen,gofɛrɛnaman ka kan k’a sinsin nin ko ninnu ɲɛnabɔli kan ani ka jamana fanga ta walasa ka jamana wɛrɛw ka nafolodonniw sama ani ka jago siraw yiriwa.
Fɛn minnu bɛ feere funteni na sugu la
Ni a bɛ tali kɛ fɛnw sugandili la minnu bɛ fɔ jamana kɔkan jago sugu la Vanuatu, fɛn damadɔw bɛ yen minnu ka kan ka jateminɛ. A fɔlɔ, Vanuatu ye gun jamana ye min bɛ Pasifiki Saheliyanfan fɛ. A ka sɔrɔko bɛ tali kɛ sɛnɛ, turisimu ani mɔni de la kosɛbɛ. O la, fɛn minnu bɛ o iziniw dɛmɛ, olu tun bɛna kɛ sababu ye ka ɲɛtaa sɔrɔ sugu la. Sɛnɛ siratigɛ la, Vanuatu lakodɔnnen don a ka fɛnɲɛnamafagalanw fɛ i n’a fɔ kafe kisɛ, kakawo, ani jiriden minnu bɛ sɔrɔ yɔrɔw la minnu ka timi i n’a fɔ coco ni ananas. O fɛn ninnu ɲinini bɛ ka bonya jamana kɔnɔ ani diɲɛ kɔnɔ k’a sababu kɛ u dilanni fɛɛrɛw ye minnu ka ɲi kosɛbɛ ani minnu tɛ fɛnɲɛnamaw tiɲɛ. O sɛnɛfɛnw bɔli jamana wɛrɛw la, o bɛ se ka kɛ sugandili ɲuman ye jamana kɔkan jago sugu laɲini kama. O tɛmɛnen kɔ, turisimu ye dɛmɛba ye Vanuatu sɔrɔko la. Jamana in bɛ waso ni kɔgɔjida nɔgɔlenw ye, laadalakow, ani ɲɛnajɛw i n’a fɔ snorkeling ani scuba diving. O la, ka fɛnw sugandi minnu bɛ bɛn turisimu ma, o bɛna sababuw di walasa ka ɲɛtaa sɔrɔ jamana kɔkan jago sugu la. Misali la, kɔgɔjida la fɛn minnu bɛ kɛ i n’a fɔ tilekunfura minnu SPF hakɛ ka ca walima minnu tɛ fɛnɲɛnamaw tiɲɛ, olu bɛ se ka kɛ fɛnw ye minnu bɛ se ka feere kosɛbɛ. Ka fara o kan, n’i y’i sinsin fɛɛrɛ sabatilenw kan, o fana bɛ se ka na ni ɲɛtaa ye Vanuatuan sugu la. Ikomi waati jiginni bɛ gɛlɛyaw lase gun jamana misɛnninw ma i n’a fɔ Vanuatu, o la, nafa bɛ ka bonya ka taa a fɛ fɛn wɛrɛw la minnu tɛ sigida lakana diɲɛ kɔnɔ. Hakilitigiyako don ka jateminɛ kɛ ka fɛnw di minnu tɛ fɛnɲɛnamaw tiɲɛ i n’a fɔ pakew dilanni minnu bɛ se ka tiɲɛ walima minɛn minnu bɛ baara kɛ ni tile ye. A laban na, nka min nafa ka bon kosɛbɛ, Vanuatuan sɔrɔko mɔni siratigɛ la, seko caman bɛ yen jamana kɔkan jago sugandili la. Fɛn minnu bɛ tali kɛ mɔnikɛminɛnw na i n’a fɔ berew walima jɛgɛminɛlanw, olu bɛ se ka ɲinini caman kɛ sigida mɔnikɛlaw ni turisiw bɛɛ fɛ minnu bɛ ɲɛnajɛ mɔni kɛ. Walasa ka kuma kuncɛ,Vanuatu jamana kɔkan jago sugu bɛ cogo caman di ni a sera ka fɛnw sugandi minnu bɛ fɔ kosɛbɛ.Sɛnɛ sabatili sɛnɛfɛnw ,turisimu-fɛnw minnu tun bɛ kɔgɔjida lajɛbagaw dɛmɛ ka fara sugandiliw kan minnu bɛ sigida lamini, siga t’a la ko olu bɛna kiliyanw hakili sama nin suguba in kɔnɔ min bɛ ka bonya. Ni i y’i janto o ko ninnu na, o bɛ se ka jagokɛlaw dɛmɛ u ka se ka ɲɛtaa sɔrɔ Vanuatu jamana kɔkan jago sugu la.
Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ ani tabu
Vanuatu ye gun jamana ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. A bɛ kɛ gun 83 cakɛda ye, minnu lakodɔnnen don u ka dugukolo cɛɲiw fɛ, u ka kɔgɔjida cɛɲiw fɛ, ani u ka laadalakow ɲɛnamaw fɛ. Vanuatu mɔgɔw ka jogo jɔnjɔn dɔ ye u ka dusu suma ni u ka mɔgɔw bisimilacogo ye. U bɛ Dɔn u ka jatigila n’u ka teriya fɛ dunanw fɛ. Sigidamɔgɔw bɛ waso kosɛbɛ k’u ka laadalakow ciyɛn nafamaw tila turisiw cɛ, a kɛra laadala dɔnw ye, bololabaara walima sigida dumuniw. Vanuatukaw ka jogo kɛrɛnkɛrɛnnen wɛrɛ ye u ka dannaya juguw ye alako ta fan fɛ. Jamana kɔnɔ diinɛ suguya caman ɲagaminen don i n’a fɔ kerecɛnya, jamanadenw ka dannayakow i n’a fɔ Kastom (laada), ani doni batoli. Vanuatu taamabaga caman b’a ye ko a ka di u ye ka laadalakow, seliw ani wale suguya caman sɛgɛsɛgɛ minnu bɛ tali kɛ o dannayakow la. Laada ni laadalakow bonya nafa ka bon ni i bɛ taa Vanuatu. Tabu dɔw bɛ yen minnu ka kan ka labato i n’a fɔ bonya taamasyɛn ka ɲɛsin sigida ka laadalakow ma. Misali la, ka maga mɔgɔ dɔ kun na walima ka i bolokɔni jira mɔgɔ dɔ la, o bɛ se ka ye iko bonyabaliya walew Vanuatu jamana yɔrɔ dɔw la. Ka fara o kan, a nafa ka bon ka fini don cogo bɛnnen na ni i bɛ jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigidamɔgɔw ye walima ni i bɛ taa duguw la, k’a sababu kɛ sigida laadalakow bonya ye. Fini jirali bɛ se ka kɛ ko a man ɲi yɔrɔ dɔw la, wa a bɛ se ka laadala dusukunnataw tiɲɛ. Hali n’a y’a sɔrɔ kava (minfɛn min dilannen don ni a ju ye) min sigidamɔgɔw ka lajɛw senfɛ, o ye ko ye min bɛ kɛ sigidamɔgɔw fɛ, turisiw ka kan ka gɛrɛ kava min waatiw la ni hakilisigi ye. A ka ɲi ka kava min ka caya barisa a dunni kojugu bɛ se ka nɔ jugu bila kɛnɛya la. Kuma bɛɛ la, ka laadala fɛn fitininw faamuya ani k’u minɛ k’a sɔrɔ Vanuatu bɛ sigida cɛɲi min di, o waleɲumandɔn, o bɛna kɛ sababu ye ka nafa sɔrɔ taamakɛla bɛɛ bolo min bɛ taa nin alijinɛ yɔrɔ funteniman in na.
Dutiw ɲɛnabɔli sira
Vanuatu, min bɛ wele foroba la ko Vanuatu Fasojama, ye gun ye min bɛ Saheli Pasifik Kɔgɔji la. I n’a fɔ turisi walima taamakɛla Vanuatu, a nafa ka bon i k’u ka laadalakow n’u ka bɔnɔgɔla sariyaw dɔn. Duti ɲɛnabɔli sira min bɛ Vanuatu, o dabɔra ka jamana lakana ka bɔ bagabagali minnu bɛ se ka kɛ, ka sɔrɔ ka jago ni taama sariyalenw fana nɔgɔya. Ni u sera a ka jamana wɛrɛw ka awiyɔnbonda walima a ka kɔgɔjida la, a ɲininen bɛ mɔbili kɔnɔmɔgɔw bɛɛ fɛ u ka donko ni dumuniko siratigɛ la. Walasa ka don Vanuatu, mɔgɔ fanba ka kan ka visa sɔrɔ ka kɔn o ɲɛ. Nka, minnu bɛ bɔ jamana dɔw la, olu bɛ se ka visa sɔrɔ waati dantigɛlen kɔnɔ. A ka ɲi i ka taa Vanuatu jamana lasigidenso walima a ka lasigidenso la min ka surun i la sani i ka taa. Ni i sera yen, i ka kan k’i ka pasipɔri sɛbɛn jira, ni kalo wɔɔrɔ tora. Ka fara o kan, a bɛ se k’a ɲini i fɛ i ka daliluw di minnu b’a jira ko wari bɛrɛ bɛ i ka sigili la Vanuatu ani dalilu minnu b’a jira ko i ye taa ɲɛ walima ka segin. A ka biyosecurité fɛɛrɛw hukumu kɔnɔ, taamakɛlaw bɛɛ ka kan ka bagajiw sɛgɛsɛgɛ u selen. A nafa ka bon an kana fɛn dagalen si ta ka don jamana kɔnɔ i n’a fɔ dɔrɔgu, marifa walima marifa. Ka fara o kan, sɛnɛfɛnw i n’a fɔ jiridenw ni nakɔfɛnw ka kan ka fɔ ani ka u fili ka ɲɛ ni a mago bɛ u la. Duti ɲɛmɔgɔw bɛ se ka bagajiw ɲini k’a sɔrɔ u ma kɛ cogo si la; o de kama a ka ɲi i kana foyi pake mɔgɔ wɛrɛw tɔgɔ la fo n’i y’a kɔnɔkow dɔn. I ka sigi waati bɛɛ la Vanuatu, a nafa ka bon i ka sigida sariyaw ni laadalakow bonya. Aw ye aw yɛrɛ tanga baara juguw kɛli ma i n’a fɔ dɔrɔgufeere walima fɛnw feereli bawo ɲangili gɛlɛnw bɛ aw kan. Ni u bɛ bɔ Vanuatu, taamakɛlaw ka kan ka bɔli impositi sara awiyɔnbonda la sanni u ka don u ka awiyɔn kɔnɔ. A nafa ka bon k’i ka resipi mara i n’a fɔ dalilu min b’a jira ko nin sarala. Kuma bɛɛ la, n’i bɛ nin laadalakow sariyaw dɔn ani ka sigida sariyaw bonya, o bɛna kɛ sababu ye ka don nin gun jamana cɛɲi in kɔnɔ ani ka bɔ a la cogo nɔgɔman na – k’a to i ka ko kɛlen Vanuatu ka kɛ fɛn ye min tɛna fɔ i hakili la.
Import impositi politiki minnu bɛ kɛ ni fɛnw donna jamana kɔnɔ
Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Komin a ye gunw ye, a bɛ a jigi da fɛnw kan kosɛbɛ minnu bɛ na ni a ye jamana wɛrɛw la a ka sɔrɔko kama. Jamana ka fɛnw dondonni impositi politiki jɔyɔrɔ ka bon jagokow labɛnni na ani ka sɔrɔ lase gɔfɛrɛnaman ma. Vanuatu jamana na, fɛn minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la, olu bɛ impositi ni sara suguya caman sara u selen. Impositi min bɛ kɛ ka fɛnw don jamana kɔnɔ, o hakɛ bɛ danfara ka kɛɲɛ ni fɛnw suguya ye minnu bɛ don jamana kɔnɔ. A ka c’a la, impositi suguya saba bɛ yen minnu bɛ tali kɛ fɛnw na minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la: dumunifɛnw, nafabɔlanw (PIB), ani fɛnw feereli fɛnw. Dutiw ye jatebɔ ye min bɛ kɛ fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw kan ni u donna Vanuatu. O jatebɔw bɛ jate ka kɛɲɛ ni fɛn dilannen nafa ye dumuniko la, o min kɔnɔ, a musaka, a asiransi ani a doni musakaw bɛ sɔrɔ. Duti hakɛw bɛ daminɛ 0% na ka se 50% ma, ka kɛɲɛ ni fɛn dilannen in danfara ye Vanuatu ka Harmonized System (HS) kodew kɔnɔ. Nafa faralen impositi (PIB) ye Vanuatu ka fɛnw dondonni impositi politiki yɔrɔba wɛrɛ ye. A bɛ sara fɛn fanba kan minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la ni hakɛ dantigɛlen ye 12,5% min bɛ kɛ u ka dumuni nafa kan ka fara dumuniko musaka bɛɛ kan. Fɛn dɔw fana bɛ jagokɛlaw sama ni u donna Vanuatu. Excise duty bɛ tali kɛ fɛnw na kosɛbɛ i n’a fɔ dɔlɔ, sigarɛti fɛnw, sɛnɛfɛnw, ani mobili cɛɲiw, u hakɛ tɛ kelen ye. Ka fara o kan, a nafa ka bon k’a dɔn ko marako sara bɛ se ka kɛ minnu bɛ tali kɛ fɛnw donli la Vanuatu, minnu ka kan ka sara mɔgɔ kelen-kelen walima jagokɛlaw fɛ minnu sen bɛ diɲɛ jago la. A ka kan ka sinsin a kan ko nin kunnafoniw bɛ Vanuatu ka fɛnw dondonni impositi politiki lajɛlenba di bawo ko kɛrɛnkɛrɛnnen kelen-kelen bɛɛ bɛ se ka kɛ ni jateminɛ kɛrɛnkɛrɛnnenw ye walima ka dankarili kɛ ka da fɛn suguya caman kan i n’a fɔ jago bɛnkanw walima sɔrɔko yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw jamana kɔnɔ. Kuncɛli la, ni mɔgɔ bɛ don Vanuatu jamana kɔnɔ, a ka kan ka dumuniko ni PIB fila bɛɛ jateminɛ ka fara fɛnw kan minnu bɛ se ka kɛ ni a bɛ se ka kɛ walasa ka sariyaw ni tarifuw bɛɛ labato minnu bɛ tali kɛ o ko la.
Jamana kɔkanna impositi politiki
Vanuatu, gun jamana fitinin min bɛ Pasifiki Saheliyanfan na, a ka impositi cogoya ɲɔgɔn tɛ yen ni a bɛ tali kɛ fɛnw na ka taa jamana wɛrɛw la. Jamana bɛ tugu impositi sariya dɔ kɔ min sinsinnen bɛ fɛnw kan, n’o bɛ wele ko Value Added Tax (VAT). Vanuatu jamana na, a ka c’a la, fɛnw bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, olu tɛ PIB la. O kɔrɔ ye ko sigida jagokɛlaw man kan ka PIB sara fɛnw ni baarakɛminɛnw kan minnu bɛ taa diɲɛ suguw la. O de kosɔn, o dankarili in bɛ kɛ dusudon ye jagokɛlaw bolo minnu bɛ jago kɛ ka taa jamana wɛrɛw la. Vanuatu gɔfɛrɛnaman b’a dɔn ko a nafa ka bon ka iziniw yiriwa minnu ɲɛsinnen bɛ jagokɛyɔrɔw ma walasa ka sɔrɔ yiriwali sabati ani k’a ka sɔrɔ sira caman kɛ. Ni jamana ye jagokɛlaw bila ka bɔ PIB la, a b’a fɛ ka dusu don jagokɛlaw kɔnɔ u ka dɔ fara u ka jɔyɔrɔ kan jamana kɔkan suguw la. Nka, a nafa ka bon k’a dɔn ko fɛnw walima baarakɛminɛnw bɛɛ tɛ o dankarili sɔrɔ. Dantigɛli ni sariya dɔw bɛ se ka kɛ ka kɛɲɛ ni fɛn walima baara suguya ye min bɛ taa jamana wɛrɛw la. Misali la, fɛn kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw i n’a fɔ laadalafɛnw walima fɛnɲɛnama suguya minnu bɛ farati la, olu bɛ se ka kɛ sababu ye ka yamaruya wɛrɛw walima sɛbɛn wɛrɛw ɲini sani u ka se ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la. Ka fara o kan, hali ni PIB tɛ kɛ ka ɲɛsin fɛnw bɔli ma ka bɔ Vanuatu yɛrɛ, takasi bɛ se ka kɛ hali bi jamana minnu bɛ taa, o fɛnw bɛ laban yɔrɔ minnu na. Jamana kelen-kelen bɛɛ min bɛ fɛnw don jamana kɔnɔ, n’a ka impositi sariyaw n’a ka sariyaw don, fɛnw donbagaw ka kan ka minnu labato. Kuma surun na, Vanuatu ye impositi politiki ɲuman ye ni a bɛ tali kɛ fɛnw feereli la - ni danfara bɛ PIB la. O b’a to sigida jagokɛlaw minnu bɛ diɲɛ jago baara kɛ, olu bɛ se ka to ɲɔgɔndan na, u kɛtɔ ka dɔ bɔ u ka musakaw la, ka dusu don suguw yiriwali la jamana kɔkan.
Sɛbɛn minnu ka kan ka kɛ walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la
Vanuatu, min bɛ wele foroba la ko Vanuatu Fasojama, ye gun jamana fitinin ye min bɛ Saheli Pasifik Kɔgɔji la. Jamana bɛ sɛnɛfɛnw ni nafolomafɛnw bila ka taa jamana wɛrɛw la kosɛbɛ. Vanuatu bɛ ni fɛn caman ye minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la. A ka jagofɛnba dɔ ye kopra ye, n’o bɛ tali kɛ coco jalenw na minnu bɛ kɛ ka tulu bɔ. Kopra sɛnɛni jɔyɔrɔ ka bon jamana sɔrɔko la, wa a bɛ baarakɛyɔrɔ di sigida mɔgɔ caman ma. Fɛn nafama wɛrɛ min bɛ bɔ Vanuatu, o ye kava ye, jiri min bɛ mɔgɔ lafiya, min bɛ kɛ tuma caman na ka kɛ laadala minfɛn ye. Kava feereli ye mɔgɔw diyabɔ diɲɛ kɔnɔ k’a sababu kɛ a lafiyali nɔw ye ani kɛnɛya nafa minnu bɛ se ka sɔrɔ. Ka fara o kan, Vanuatu bɛ yiriw ni yirifɛnw bila jamana wɛrɛw la i n’a fɔ plywood ani jiri minnu tigɛlen don walima minnu dilannen don. Kungo nafama minnu bɛ gunw kan, olu bɛ nafolo caman di o baara in ma. Jɛgɛko fana bɛ dɛmɛ don Vanuatu ka jagokɛyɔrɔw la. A ka kɔgɔjida lamini nɔgɔlen kilomɛtɛrɛ caman bɛ mɔni baara suguya caman dɛmɛ i n’a fɔ tuna baara ani ka don bidonw kɔnɔ. Jamana ka kɔgɔji kɔnɔ fɛnɲɛnama suguya caman b’a kɛ kɔgɔjilafɛnw sɔrɔyɔrɔ ye min bɛ mɔgɔ sama. Vanuatu b’a janto a ka jagokɛtaw la ka bɛn diɲɛ sariyaw ma, seereyaw fɛɛrɛw sababu fɛ. Jamana gɔfɛrɛnaman b’a ɲini jagokɛlaw fɛ u ka sariya kɛrɛnkɛrɛnnenw labato i n’a fɔ jogoɲini fɛɛrɛw, lakana sariyaw, ani jiriw saniya sariyaw labatoli (ni u bɛ jiriw walima jiriw bɔlenw bila jamana wɛrɛw la). O seereyaw b’a to fɛnw bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, u jogo bɛ bɛn ɲɔgɔn ma, ka sɔrɔ ka feerekɛlaw ka kɛnɛya n’u ka lakana lakana dancɛw kɔnɔ. O tɛmɛnen kɔ, Vanuatu bɛ jagokɛɲɔgɔnya bɛnkanw mara ni jamana damadɔ ye walasa ka jagokɛlaw ka yiriwali nɔgɔya. Jɛɲɔgɔnya labɛnw i n’a fɔ jagokɛɲɔgɔnya bɛnkanw minnu bɛ kɛ ni ɲɛtaa ye, olu laɲini ye ka dɔ bɔ jago gɛlɛyaw la i n’a fɔ tarifu minnu bɛ kɛ fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw kan jamana minnu sen bɛ o la. Kuncɛli la, Vanuatu ka jagofɛnw ye kopra (coco), kava (laada minfɛn), yirifɛnw, ani kɔgɔjilafɛnw i n’a fɔ tuna. Gofɛrɛnaman ye seereyaw taabolo minnu sigi senkan, ani ka jagokɛɲɔgɔnya bɛnkanw mara ni jamana wɛrɛw ye, Vanautau bɛ ka taa a fɛ k’a jɔyɔrɔ bonya diɲɛ suguw la, k’a sɔrɔ a b’a lajɛ ko fɛn dilannenw jogoɲumanya sariyaw bɛ labato.
Logistiki min bɛ ladilikan di
Vanuatu ye gun jamana ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. A jɔyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen min bɛ dugukoloko la, o b’a to fɛnw ladonni ni bolifɛnw bɛ kɛ jamana ka baarakɛcogo kɔrɔba ye. Ladilikan dɔw filɛ nin ye ka ɲɛsin logistiki ma Vanuatu dugu kɔnɔ: 1. Kɔgɔjida la doni tali: Ikomi Vanuatu ye gunw ye minnu ka gun 80 ni kɔ bɛ yen, kɔgɔji doni jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ fɛnw tacogo la jamana marabolow ni ɲɔgɔn cɛ. Port Vila kurunboli yɔrɔ bɛ kɛ kɔgɔjida la jagokɛlaw ka yɔrɔba ye, ani kurunbokarila caman bɛ baara kɛ ka taa Vanuatu ani ka segin. 2. Fiɲɛ doni: Fɛn minnu bɛ waati kɔnɔ walima minnu nafa ka bon, fiɲɛ doni de ye bolifɛn ye min ka fisa. Bauerfield Dugukolo-kan-Aeroport min bɛ Port Vila, o bɛ kɛ daba ye min bɛ se ka don Vanuatu. Dugukolo kan awiyɔn baarakɛlaw caman bɛ bɛlɛn kɛ tuma bɛɛ ka taa Vanuatu ani ka segin, o bɛ kɛ sababu ye ka fɛnw ta ka ɲɛ. 3. Sirako : Gunbaw kan i n’a fɔ Efate ani Santo, sirako yiriwara kosɛbɛ ni siraba ye min bɛ dugubaw ni dugubaw cɛ. Sigida kamiyɔn bolilaw b’u ka baara kɛ fɛnw tacogo la o yɔrɔw kɔnɔ. 4. Fɛnmarayɔrɔw: Fɛnmarayɔrɔw sɔrɔli nafa ka bon walasa ka fɛnw mara ka ɲɛ ani ka u tila-tila Vanuatu jamana kɔnɔ. Kɛrɛnkɛrɛnnenya la, fɛnmarayɔrɔw bɛ yen minnu bɛ sɔrɔ fɛnw ladonni tɔnw bolo ka fara gɔfɛrɛnaman ka baarakɛyɔrɔw kan minnu bɛ se ka doni suguya caman ta. 5.Cross-Docking Services: Walasa ka fɛnw dilancogo baara nɔgɔya, cross-docking services bɛ sɔrɔ kurunbonkariyɔrɔbaw ni awiyɔnbondabaw la Vanuatu. O b’a to fɛnw bɛ se ka bɔ bolifɛn dɔ la ka taa sira wɛrɛ la cogo ɲuman na, k’a sɔrɔ u mago tɛ u maracogo la waati jan kɔnɔ. . 7.Sigida la tilali jɛɲɔgɔnyaw : Ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigida tilalikɛlaw walima jɛgɛfeerelaw ye, o bɛ se ka jagokɛlaw dɛmɛ u ka se ka gɛlɛyaw sɔrɔ minnu kɛrɛnkɛrɛnnen don nin mara in ma. O sigida jɛɲɔgɔnw bɛ sigida sugu faamuya ka ɲɛ, wa u bɛ se ka kilomɛtɛrɛ labanw lasecogo nɔgɔya, ka laban ka kiliyanw wasa bonya. Kuma bɛɛ la, Vanuatu ka fɛnw labɛncogo bɛ ka ɲɛtaa sɔrɔ tuma bɛɛ walasa ka ɲininiw dafa minnu bɛ ka bonya. Nka, jamana ka dugukoloko kosɔn, a nafa ka bon jagokɛlaw ka kɔn ka gɛlɛyaw boloda ani k’u makɔnɔ minnu bɛ se ka sɔrɔ, k’a sɔrɔ u bɛ baara kɛ ni fɛnw ye minnu bɛ sɔrɔ fɛnw labɛncogo la walasa ka ɲɛtaa sɔrɔ Vanuatu.
Sannikɛlaw ka yiriwali siraw

Jagokɛyɔrɔw jirali nafamaw

Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a bonya n’a yɔrɔ ka jan, a bɛ waso diɲɛ sannifeere sira nafama caman na ani jagokɛyɔrɔw jirali minnu bɛ kɛ sababu ye k’a ka sɔrɔ yiriwali sabati. Dugukolo kan sannifeere siraba dɔ min bɛ kɛ Vanuatu, o ye gɔfɛrɛnaman ka baarakɛda ofisiyaliw ye. Vanuatu jamana ka fɛnsɔrɔko ni tenderi tɔnba (NSTB) jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ fɛnw ni baarakɛminɛnw sanni na gɔfɛrɛnaman ka baarakɛda suguya caman ye. Dugukolo kan jagokɛlaw bɛ se ka u sen don tenderiw la minnu labɛnna NSTB fɛ walasa ka ɲɔgɔn sɔrɔ gɔfɛrɛnaman ka bɛnkansɛbɛnw na. Sanni sira nafama wɛrɛ ye ONGw ni dɛmɛjɛkuluw ye minnu bɛ baara kɛ Vanuatu. O jɛkuluw ka teli ka fɛnw sɔrɔ diɲɛ kɔnɔ walasa k’u ka porozɛw dɛmɛ, i n’a fɔ sɛnɛkɛminɛnw, furakɛlifɛnw, kalankɛminɛnw ani jɔlifɛnw. Ni jagokɛlaw ye jɛɲɔgɔnya kɛ ni o jɛkuluw ye walima ka kɛ u ka feerekɛlaw ye, jagokɛlaw bɛ se ka don o sugu la. Jagokɛlaw ka ɲɛjiraliw ni jirali siratigɛ la, Vanuatu bɛ san o san "Made In Vanuatu" Jagokɛlaw ka ɲɛnajɛba kɛ. Nin kɛnɛ in bɛ sigida ka fɛnw jira k’a ta bololabaara la ka se sɛnɛfɛnw ma, wa a b’a to jamana kɔnɔ tɔnw ka fara diɲɛ jagokɛlaw ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sannikɛlaw ye minnu bɛ se ka kɛ. A bɛ kɛ sababu ye ka Vanuatu ka fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw jira ka sɔrɔ ka jagokɛlaw ka ɲɔgɔndɛmɛ siraw yiriwa. Ka fara o kan, n’i sen bɛ marabolow ka jagokɛyɔrɔw la, o bɛ se ka nafa don fana jagokɛlaw la minnu bɛ baara kɛ Vanuatu. Jagokɛlaw ka ko kɛlenw i n’a fɔ Melanesian Arts & Cultural Festival, olu bɛ taamakɛlaw sama ka bɔ u sigiɲɔgɔn jamanaw na i n’a fɔ Papuwasi Gine, Fidji, Solomani gunw ani Nouvelle Caledonia. O ko suguw bɛ laadalakow falenfalen sabati ka sɔrɔ ka jagokɛɲɔgɔnya nɔgɔya jamana minnu sen bɛ o la. Ka fara o kan,Vanuatu ka gɛrɛ Ɔsitarali la, o b’a kɛ yɔrɔ ye min ka di Ɔsitarali jamana donbagaw ye minnu bɛ fɛnw walima baarakɛminɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini minnu bɛ bɛn u ka sugu laɲinitaw ma walima u ka jogoɲumanya sariyaw ma.Jamana ka izini minnu ɲɛsinnen bɛ jagokɛyɔrɔw ma, olu dɔw ye sɛnɛ ye (kɛrɛnkɛrɛnnenya la sɛnɛ biologiki), mɔni (tuna ye fɛnba ye laɲini), turisimu ni ɲɔgɔn cɛ baarakɛminɛnw/fɛn minnu bɛ tali kɛ ɲɔgɔn na,i n’a fɔ eko-turisimu yɔrɔw,mɔni sariyasunw,vanili bɔli wdfl.Ni laseli kɛra ka ɲɛ Ɔsitarali jagokɛyɔrɔw la,i n’a fɔ jamana ka fɛn dilanni dɔgɔkun, Fine Food Australia ani International Sourcing Fair, Vanuatu feerelaw bɛ se ka sannikɛlaw sama ka bɔ Ɔsitarali jamana ka feerekɛlaw ka suguba la. Ka fara o kan, diɲɛ jagokɛlaw bɛ se ka ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔw sɛgɛsɛgɛ walasa ka se Vanuatu sugu la. Ɛntɛrinɛti suguw i n’a fɔ Alibaba, sigida jagokɛlaw ye baara kɛ ni olu ye walasa ka fɛnw bila jamana wɛrɛw la i n’a fɔ kava ani bololabaara. Ni jɛɲɔgɔnya kɛra ni nin yɔrɔ ninnu ye walima ka baara kɛ ni nizɛri feereli fɛɛrɛw ye minnu bɛ sigidamɔgɔw laɲini, diɲɛ tɔnbaw bɛ se ka nin jagokɛcogo in sɔrɔ ɛntɛrinɛti kan min bɛ ka bonya. Kuncɛli la, hali n’a ka dɔgɔ ani a yɔrɔ ka jan,Vanuatu bɛ diɲɛ sannifeere sira nafama caman di ani jagokɛyɔrɔw jirali jagokɛlaw ye. K’a ta gɔfɛrɛnaman ka tenderiw la ka se ONGw ka jɛɲɔgɔnyaw ma, sababu bɛ yen ka ɲɛsin tɔnw ma ka fɛnw ni baarakɛminɛnw di. Ka i sen don jagokɛyɔrɔw la i n'a fɔ "Made In Vanuatu" Jagokɛyɔrɔ walima marabolow ka ko kɛtaw fana bɛ jagokɛlaw ka jɛɲɔgɔnya nɔgɔya. Ka fara o kan,Ɔsitarali jamana donbagaw minnu bɛ fɛn/baara kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini, olu bɛ se ka fɛn dilanbagaw sɔrɔ minnu bɛ se ka kɛ Vanuatu ka jagokɛyɔrɔw la minnu ɲɛsinnen bɛ jagokow ma.A laban na, ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔw bɛ sira wɛrɛ di diɲɛ tɔnbaw ma minnu b’a ɲini ka u jɔyɔrɔ sigi Pasifiki jamana in kɔnɔ.
Vanuatu ye gun jamana cɛɲi ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a yɔrɔ ka jan, a bɛ se ka ɲininikɛlan damadɔ sɔrɔ minnu bɛ kɛ ka caya, minnu ka di a sigibagaw ye. Nin ye ɲininikɛlan dɔw ye minnu bɛ kɛ ka caya Vanuatu dugu kɔnɔ: 1. Google (www.google.vu): Siga t’a la, Google ye ɲininikɛlan ye min ka di kosɛbɛ ani min bɛ baara kɛ kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ, Vanuatu fana sen bɛ o la. A bɛ ɲinini jaabiw bɛɛ lajɛlen Di barokun suguya caman kan ani a bɛ ni baarakɛcogo ɲuman ye. 2. Bing (www.bing.com): Bing ye ɲininikɛlan wɛrɛ ye min lakodɔnnen don kosɛbɛ, n’a bɛ baara kɛ Vanuatu, a bɛ ɛntɛrinɛti ɲinini sekow di i n’a fɔ Google. A bɛ jaabiw di minnu bɛ se ka da u kan ani fɛn wɛrɛw i n’a fɔ ja ni wideyow ɲinini. 3. Yahoo! Ɲini (ɲini.yahoo.com): Yahoo! Ɲini fana bɛ Kɛ mɔgɔw fɛ minnu sigilen bɛ Vanuatu i n’a fɔ Google ni Bing nɔnabila. A bɛ jaabiw di minnu bɛ bɛn o ma, k’a sɔrɔ a bɛ kibaruyaw, waati jateminɛw, ani ɛntɛrinɛti baara wɛrɛw di. 4. DuckDuckGo (duckduckgo.com): DuckDuckGo ye ɲininikɛlan ye min sinsinnen bɛ danbeko kan, min bɛ ka bonya diɲɛ kɔnɔ, min bɛ baarakɛlaw ka gundo lakana, n’a ma u yɛrɛ ka kunnafoniw mara walima k’u ka navigatiɔn kɛcogo lajɛ. 5. Yandex (yandex.ru): Hali n’a ma dɔn kosɛbɛ i n’a fɔ Google walima Bing, Yandex ka di Irisikan fɔbagaw ye diɲɛ kɔnɔ, Vanuatu sigibaga dɔw fana sen bɛ o la minnu bɛ Irisikan walima Ukrayinakan fɔ. 6. Ecosia (www.ecosia.org): Ecosia bɛ bɔ ɲininikɛlan tɔw la, bawo a bɛ jiriw turu n’a ka sɔrɔ ye min bɛ bɔ piblisite digilenw na u ka siti kan, k’a sɔrɔ a bɛ ɛntɛrinɛti ɲinini seko wasalenw di baarakɛlaw ma Vanuatu. 7 . StartPage (www.startpage.com): StartPage bɛ baarakɛlaw ka gundo lakana, a kɛtɔ ka kɛ cɛmancɛ ye baarakɛlaw ka ɲininiw ni Google ka algorisimu cɛ, k’a sɔrɔ a ma mɔgɔ yɛrɛ ka kunnafoniw walima ɛntɛrinɛti baara si mara minnu ɲɛsinnen bɛ ɲinini kɛlenw ma. Nin ɲininikɛlan minnu bɛ kɛ ka caya, olu bɛ se ka sɔrɔ yɔrɔ bɛɛ la ni ɛntɛrinɛti ye, o b’a to mɔgɔ kelen-kelen minnu sigilen bɛ Vanuatu, olu bɛ se ka ɲinini kɛ ani ka dɔnniya sɔrɔ barokun suguya caman kan, kibaruyaw, jaw, wideyow ani fɛn wɛrɛw kan.

Ɲɛ jɛmanbaw

Vanuatu ye gun jamana cɛɲi ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a bɛ se ka kɛ ko a bonya ka dɔgɔ, a bɛ baara ni jago suguya caman kɛ minnu bɛ se ka sɔrɔ a ɲɛ jɛmanbaw kɔnɔ. Nin ye ɲɛ jɛmanw ɲɛbilasɛbɛn fɔlɔ dɔw ye Vanuatu, ka fara u ka sitiw kan: 1. Yellow Pages Vanuatu - Yellow Pages Vanuatu ka siti ofisiyali bɛ sigida jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw kunnafonisɛbɛn caman di. Aw bɛ se k’u ka ɲɛ jɛmanw sɔrɔ www.yellowpages.vu kan. 2. Telefɔni gafe - Telefɔni gafe ye fɛn wɛrɛ ye min bɛ se ka da a kan walasa ka jagokɛlaw ka lisi ni mɔgɔw ka kunnafoniw sɔrɔ Vanuatu jamana bɛɛ kɔnɔ. U ka siti in bɛ se ka sɔrɔ www.phonebook.vu. 3. Jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn - Jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn siti bɛ baara kɛ ni izini suguya caman ye ani jago suguya caman minnu bɛ baara kɛ Vanuatu kɔnɔ. A bɛ se ka sɔrɔ ɛntɛrinɛti kan www.businessdirectory.vanuatutravel.info. 4. VLOOP - VLOOP ye fɛn kura ye min bɛ sigidamɔgɔw, turisiw ani jagokɛlaw cɛsiri Vanuatu, ɛntɛrinɛti kan kunnafonidilan dɔ fɛ min bɛ wele ko "VLOOP Yellow Pages. U ka siti in bɛ se ka sɔrɔ www.vloop.com.vu/yellow-pages. 5.Vanbiz Directories - Nin ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ in bɛ Vanuatu kɔnɔ izini caman ɲɛfɔ, i n’a fɔ sigiyɔrɔ, feerekɛyɔrɔ, dumunikɛyɔrɔ, taama baaradaw, ani fɛn wɛrɛw. U ka lisi bɛɛ bɛ se ka lajɛ www.vanbiz.com kan. Nin ɲɛ jɛmanw ɲɛ jɛmanw bɛ kunnafoni nafamaw di sigida jagokɛlaw kan i n’a fɔ ladɛrɛsi nimɔrɔw, ladɛrɛsiw, sitiw (ni u bɛ yen), fɛnw/baara minnu bɛ di, a ɲɔgɔnnaw, o b’a to dugudenw walima taamakɛlaw bɛ se ka sigida suguya caman sɔrɔ nɔgɔya la, u bɛ se ka minnu mago don u la k’u to Vanautau walima n’u sigilen bɛ Vanautau.

Jagokɛyɔrɔbaw

Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a bɛ se ka kɛ ko a tɛ jɔyɔrɔba sɔrɔ ɛntɛrinɛti jago la n’i y’a suma ni jamana tɔw ye, ɛntɛrinɛti yɔrɔ damadɔ bɛ yen minnu bɛ kɛ ɛntɛrinɛti jago sira fɔlɔw ye Vanuatu. O jɔyɔrɔw bɛ fɛn suguya caman ni baara suguya caman dilan walasa ka sigidamɔgɔw ni diɲɛ kɔnɔ kiliyanw bɛɛ dɛmɛ. Vanuatu jamana ka ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔba dɔw filɛ nin ye: 1. Vtastiq.com: Nin ye Vanuatu ka ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔba dɔ ye min bɛ fɛn caman dilan, i n’a fɔ ɛntɛrinɛti, finidonfɛnw, cɛɲafɛnw, so kɔnɔfɛnw, ani fɛn wɛrɛw. Site web bɛ wari saracogo lakananenw di ani cikanw cicogo dafalenw Vanuatu kɔnɔ. Site web: https://www.vtastiq.com/ Bamako, Mali. 2. Priscilla’s Wonderland (priscillaswonderland.com): O ye ɛntɛrinɛti sugu ye, i bɛ se ka bololabaarakɛminɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw sɔrɔ yɔrɔ min na, minnu dilannen don sigida bololabaarakɛlaw fɛ ka bɔ Vanuatu. U bɛ seko ni dɔnko, biyew, finiw, fɛn wɛrɛw ani laadala bololabaara suguya caman dilan. Site web: https://www.priscillaswonderland.com/ Bamako, Mali. 3. Martintar Ɛntɛrinɛti sannikɛyɔrɔ (mosm.vu): I n’a fɔ ɛntɛrinɛti sannikɛyɔrɔ fɔlɔ dɔ Vanuatu, Martintar bɛ fɛn suguya caman dilan k’a ta finidoncogo ni fɛn wɛrɛw la ka se ɛntɛrinɛti ni dumunifɛnw ma sɔngɔ gɛlɛnw na. Site web: http://mosm.vu/ Bamako, Mali. 4. Island Cart (islandcart.net): Nin yɔrɔ in sinsinnen bɛ sanni kɛcogo nɔgɔn di ɛntɛrinɛti kan kiliyanw ma Vanuatu, a kɛtɔ ka fɛn suguya caman dilan i n’a fɔ finiw, minɛnw, kɛnɛyafɛnw & farankanw ani fɛn wɛrɛw. Site web: http://islandcart.net/ Bamako, Mali. Aw k’a dɔn ko nin siti ninnu bɛ se ka kɛ ni fɛnw sɔrɔli dan ye walima u lase yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw Vanutau kɔnɔ walima a kɔkan k’a sababu kɛ fɛn suguya caman ye i n’a fɔ fɛnw labɛncogo gɛlɛyaw walima suguw laɲinitaw. A ka ɲi tuma bɛɛ ka plateforme kelen-kelen bɛɛ ka sariyaw ni sariyakolow sɛgɛsɛgɛ sani i ka sanni kɛ walima ka layidu ta.

Sosiyete ka kunnafonidilanw (médias sociaux) belebelebaw

Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a bonya ka bon, a bɛ sɔrɔ sosiyete ka kunnafonidilan caman kan minnu bɛ fɔ kosɛbɛ. Ninnu ye Vanuatu mɔgɔw bɛ baara kɛ ni sosiyete ka kunnafonidilanw ye ka fara u ka sitiw ladɛrɛsiw kan: 1. Facebook (https://www.facebook.com) - Facebook ye ɛntɛrinɛti yɔrɔ dɔ ye min bɛ baara kɛ kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ, Vanuatu fana sen bɛ o la. A b’a to baarakɛlaw bɛ se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni u teriw n’u somɔgɔw ye, ka fotow ni wideyow tila ɲɔgɔn na, ka don kuluw ni ko kɛtaw la, a ɲɔgɔnnaw. 2. Instagram (https://www.instagram.com) - Instagram ye foto ni wideyow tila-tila-yɔrɔ ye min bɛ ka bonya diɲɛ fan bɛɛ. Vanuatu mɔgɔ caman bɛ baara kɛ n’a ye walasa k’u ka don o don ko kɛlenw fɔ, ka fɛn yetaw bila i n’a fɔ jaw ni wideyow surunw, ka tugu baarakɛla tɔw kɔ, a ɲɔgɔnnaw. 3. Twitter (https://twitter.com) - Twitter bɛ kɛ microblogging platform ye min bɛ baarakɛlaw dɛmɛ u k’u hakilinaw walima u hakilinaw fɔ sms surunw kɔnɔ minnu bɛ wele ko tweets. Vanuatu mɔgɔw bɛ baara kɛ ni nin yɔrɔ in ye kun caman na i n’a fɔ kibaruyaw kurayali, ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni mɔgɔ tɔgɔba walima mɔgɔba dɔw ye, walima k’u haminankow fɔ. 4. LinkedIn (https://www.linkedin.com) - LinkedIn sinsinnen bɛ fɔlɔ baarakɛlaw ka jɛɲɔgɔnya ni baara yiriwali siraw kan diɲɛ fan bɛɛ. Hali n’a bɛ se ka kɛ ko a tɛ baara kɛ kosɛbɛ Vanuatu n’i y’a suma ni plateforme wɛrɛw ye minnu kofɔlen don sanfɛ; baarakɛlaw minnu bɛ bɔ seko ni dɔnko siratigɛ la, olu bɛ baara kɛ ni LinkedIn ye baara ɲinini kama walima ka jago jɛɲɔgɔnyaw sigi senkan. 5. YouTube (https://www.youtube.com) - YouTube ye ɛntɛrinɛti kan wideyow tila-tilayɔrɔ ye, mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ bɛ se k’u yɛrɛ ka wideyow bila yɔrɔ min na walima ka kunnafoniw lajɛ minnu dilannen don mɔgɔ wɛrɛw fɛ diɲɛ kɔnɔ. Vanuatu mɔgɔw bɛ YouTube kɛ ɲɛnajɛw kama i n’a fɔ ka dɔnkilida videyow walima vlogw lajɛ minnu bilala sigida dɔnkilidalaw fɛ walima kɔnɔkow dabɔbagaw fɛ. 6.tiktok(https://www.tiktok.com)- tiktok ye mɔgɔw ka dɔnniya sɔrɔ kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ k’a sababu kɛ a ka wideyow kɔnɔkow cogoya surun ye.Baarakɛlaw bɔra Vanauta fana na ni cɛsiri ye ka wideyow kɛrɛnkɛrɛnnenw dilan minnu bɛ seko jira,Singing,Dancing,ComEdystents,etcTints,etcTints,etcTints . A nafa ka bon k’a dɔn ko nin yɔrɔ ninnu diyabɔli n’u baara bɛ se ka ɲɔgɔn ta Vanuatu kɔnɔ, bawo a bɛ bɔ mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka fɛɛrɛw la ani ɛntɛrinɛti sɔrɔli la.

Industri tɔnba minnu bɛ yen

Vanuatu ye gun jamana fitinin ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. I n’a fɔ jamana yiriwalen, a ka sɔrɔ bɛ a jigi da izini suguya caman kan walasa ka bonya ani ka yiriwa. Vanuatu ka izini tɔnba dɔw filɛ nin ye ka fara u ka sitiw kan: 1. Vanuatu jagokɛlaw ka tɔnba (VCCI) - VCCI ye jagokɛlaw ka tɔnba ye Vanuatu, a bɛ baarabolo caman jira i n’a fɔ sɛnɛ, turisimu, fɛn dilanni, ani baarakɛminɛnw. Site web: www.vcci.vu 2. Vanuatu Hotels & Resorts Association (VHRA) - VHRA laɲini ye ka jatigila baara yiriwa ani k’a dɛmɛ Vanuatu. A ka tɔndenw ye lotɛli, lafiɲɛbɔyɔrɔw, dunanw ka so ani sigiyɔrɔ wɛrɛw ye. Site web: www.vanuatuhotels.vu. Bamako, Mali 3. Koko tulu dilanni jɛkulu (PACO) - PACO bɛ coco tulu dilannikɛlaw ka lasigiden ye Vanuatu, a kɛtɔ ka lafasali ni dɛmɛ di tɔndenw ma minnu bɛ baara in kɛ. Site web: N/A 4. Sɛnɛko tɔnw - Sɛnɛ tɔn caman bɛ yen minnu bɛ sɛnɛfɛn suguya caman ladon i n’a fɔ kakawo, kafe, kava, kopra/kɔko, jiridenw/nakɔfɛnw/nɔnɔ/jɛgɛ sɛnɛ. -- Cocoa Coconut Institute Limited (CCIL) – Ka sinsin kakawo ɲinini & yiriwali kan : N/A -- Kafefeere yiriwali jɛkulu (CIDC): N/A -- Kava sɛnɛkɛlaw ka tɔn – Kava sɛnɛbagaw dɛmɛni : N/A -- Copra Buyers Association- Kopra/coco fɛnw sanbagaw ka lasigiden: N/A 5.Vanuatu nafolosɔrɔsiraw tɔnba (VFCA) - VFCA bɛ wariko kɛcogo ɲumanw yiriwa kɔgɔjida la bankiw kɔnɔ, ka sɔrɔ ka diɲɛ sariyaw labato kɛnɛyako ni wariko juguya kɛlɛli fɛɛrɛw la. Site web: www.financialcentres.gov.vU/baarakɛlaw/vfca 6.Vanuaaku Pati Business Forum- Nin jɛkulu in laɲini ye ka tɔnba dɔw sen don barow la jago yiriwali ni sɔrɔko politiki kan. Aw k’a kɔlɔsi ko tɔn dɔw bɛ se ka kɛ ni site web kɛrɛnkɛrɛnnenw ye walima ni dan bɛ u ka dondaw la. A ka ɲi ka kunnafoni labanw ɲini izini kɛrɛnkɛrɛnnenw kan walima ka taa gɔfɛrɛnaman ka jagokɛyɔrɔw la walasa ka nafolo wɛrɛw sɔrɔ.

Jago ni jagokɛlaw ka sitiw

Vanuatu ye gun jamana cɛɲi ye min bɛ Pasifiki Saheli Kɔgɔji la. Hali n’a ye jamana fitinin ye, a ka siti nafama caman b’a bolo minnu ɲɛsinnen bɛ a ka sɔrɔko n’a ka jago ma. Vanuatu ka sɔrɔko ni jago yɔrɔba dɔw filɛ nin ye: 1. Investissement Promotion Authority of Vanuatu (IPA): IPA ka siti in bɛ kunnafoniw di wari bilali kan Vanuatu, i n’a fɔ jagokɛlaw tɔgɔ sɛbɛnni, dusudonw ka ɲɛsin waridonnaw ​​ma, ani wari bilali siraw. Aw bɛ se ka taa u ka siti kan https://www.investvanuatu.org/. 2. Vanuatu Nafolosɔrɔsiraw Komisiɔn (VFSC): Nin sariyasunba in bɛ wariko baarakɛlaw kɔlɔsi Vanuatu, i n’a fɔ bankiw, asiransi, lakanasɛbɛnw, ani dannaya baarakɛlaw. U ka siti ofisiyali ye http://www.vfsc.vu/ ye. 3. Vanuatu jagokɛlaw ka tɔnba (VCCI): VCCI bɛ jagokɛlaw ka nafaw jira Vanuatu, a kɛtɔ ka baara suguya caman kɛ i n’a fɔ jagokɛlaw dɛmɛni, jɛɲɔgɔnya siraw, kalan bolodalenw, ani lafasali kɛli politiki ɲɛtaa kama. Aw bɛ se ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ http://vcci.vz/ kan. 4. Jago minisiriso : Jago minisiriso ka siti in bɛ kunnafoniw di diɲɛ jago politiki kan, taabolo minnu bɛ kɛ ka fɛnw don/ka bɔ Vanauatuaa , jago jateminɛw ani kunnafonidilanw sɛgɛsɛgɛli rapɔɔriw.. Aw ye taa u ka gɔfɛrɛnaman ɲɛ fɔlɔ la https://doftrade.gov .vau/ ye . 5.Vanuatucustoms: Nin ye dumuniko ɲɛmɔgɔso ofisiyali ka siti ye min bɛ kunnafoni di import-export sariyaw,duties,tariffs etc . Aw ye u ka siti lajɛ https://customsinlandrevenue.gov.vato ka kunnafoni kuraw sɔrɔ ka ɲɛsin dumuniko taabolo ma. O sitiw bɛna nafolo nafamaw di i ma n’i b’a fɛ ka jago kɛ walima ka wari bila Vanautaua.

Jagokɛlaw ka kunnafoniw ɲinini sitiw

Jago kunnafonidilan caman bɛ yen minnu bɛ se ka kɛ Vanuatu ye. U dɔw bɛ duguma ka fara u ka ɛntɛrinɛti ladɛrɛsiw kan: 1. Vanuatu jamana ka jatebɔ baarada : Nin ye Vanuatu jamana jatebɔ baarada ka siti ofisiyali ye, i bɛ se ka sɔrɔko ni jago jatebɔ suguya caman sɔrɔ yen, i n’a fɔ fɛnw dondonni ni u bɔli kunnafoniw. Site web: http://www.vnso.gov.vu/ Bamako, Mali. 2. Duniya Jagokɛyɔrɔ (ITC): ITC bɛ kunnafoniw ni baarakɛminɛnw di jago siratigɛ la walasa ka jagokɛlaw dɛmɛ diɲɛ kɔnɔ. A bɛ jago jateminɛ bɛɛ lajɛlen di Vanuatu ma, i n’a fɔ fɛnw bɔli jamana kɔkan, fɛnw dondonni, tarifuw, ani suguya sɛgɛsɛgɛli. Site web: https://www.intracen.org/ Bamako, Mali. 3. Duniya Kelenyatɔnba ka Comtrade Database : ONU Comtrade Database ye nafolo nafama ye walasa ka diɲɛ jago kunnafoniw sɔrɔ diɲɛ kɔnɔ. Aw bɛ se ka kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini import-export kan minnu ɲɛsinnen bɛ Vanuatu ma nin plateforme in kan. Site web: https://comtrade.un.org/ Bamako, Mali. 4. Diɲɛ jagokɛcogo jɛlen (WITS): WITS bɛ kunnafoni caman di jago siratigɛ la ka bɔ diɲɛ jamana caman na. Aw bɛ se ka kunnafoni bɛɛ sɔrɔ jamana kɔkan jago kɛcogo kan jamana kelen-kelen bɛɛ la nin yɔrɔ in sababu fɛ. Site web: https://wits.worldbank.org/ Bamako, Mali. 5. Jago sɔrɔko - Vanuatu Jago kunnafoniw : Jago sɔrɔko bɛ sɔrɔko jiralanw ni suguya jirali di diɲɛ kɔnɔ, jago hakilinaw fana sen bɛ o la jamana suguya caman na i n’a fɔ Vanuatu. Site web: https://jagokɛlaw ka sɔrɔko.com/vanuatu Aw k’a kɔlɔsi ko nin sitiw bɛ kunnafoni caman di, wa a bɛ se ka kɛ ko a bɛ se ka kɛ ko i tɔgɔ sɛbɛnna walima ka abonné wɛrɛ kɛ tuma dɔw la walasa ka se ka kunnafoni caman sɔrɔ walima ka kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw sɔrɔ minnu ɲɛsinnen bɛ Vanuatuan jagokɛwalew ma. A nafa ka bon tuma bɛɛ ka sɔrɔyɔrɔw tiɲɛni n’u ka dannayakow lajɛ k’a sɔrɔ i bɛ baara kɛ ni o yɔrɔ suguw ye bawo jatebɔ kunnafonidilan ofisiyaliw sɔrɔli bɛ se ka ɲɔgɔn ta waati kɔnɔ

B2b plateformes (plateformes B2b) ye

Vanuatu ye Pasifiki gun jamana ye min bɛ Saheli Pasifiki Kɔgɔji la. Hali n’a bɛ se ka kɛ ko B2B-yɔrɔ caman tɛ a bolo, sugandi damadɔ bɛ yen jagokɛlaw bolo minnu bɛ baara kɛ Vanuatu sugu la walima minnu b’u mago don a la. B2B-plateforme dɔw filɛ nin ye minnu bɛ se ka baara kɛ ni u ye: 1. Vanuatu jagokɛlaw ka tɔnba (VCCI): VCCI ye jagokɛlaw ka tɔn ye min bɛ Vanuatu bolofara suguya caman jira. U bɛ nafolo ni dɛmɛ di sigida jagokɛlaw ma, i n’a fɔ jɛɲɔgɔnya siraw, jago yiriwali porogaramuw, ani sigida feerekɛlaw ni baarakɛlaw sɔrɔli. U ka siti in ye: https://www.vcci.com.vu/ . 2. JagoVanuatu : JagoVanuatu ye ɛntɛrinɛti yɔrɔ ye min laɲini ye ka jago yiriwa Vanuatu sigida jagokɛlaw ni mara ni diɲɛ suguw cɛ. A bɛ kunnafoniw di Vanuatuan ka tɔnw ka fɛnw ni baarakɛminɛnw kan ka fara u ka ladɛrɛsi kan. O yɔrɔ in fana bɛ jago ɲininkaliw nɔgɔya, ka jagokow bɛn ɲɔgɔn ma, ani ka wariko siraw jira Vanuatu. U ka siti in ye: https://tradevanuatu.com/ . 3. Ni-Van jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn : Nin ɛntɛrinɛti yɔrɔ in bɛ kɛ Ni-Van (mɔgɔw ka bɔ Vanuatuan) jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn ye, seko ni dɔnko siratigɛ la, i n’a fɔ turisimu, sɛnɛ, jatigila, jɔli, feereli ani fɛn wɛrɛw. A bɛ kunnafoniw di o sosiyete ninnu kan k’a to jɛkulu wɛrɛw ka se ka jɛɲɔgɔnya kɛ n’u ye jɛɲɔgɔnya walima jɛkafɔ minnu bɛ se ka kɛ. 4.VanTrade Plateforme(尚未上线): Aw k’a dɔn ko hali n’a y’a sɔrɔ nin yɔrɔ ninnu bɛ se ka kɛ daminɛyɔrɔw ye B2B jɛkafɔ la Vanautua sugu la , a nafa ka bon kosɛbɛ ka ɲinini wɛrɛw kɛ kɛnɛ kelen-kelen bɛɛ bɛnnenya kan i n’a fɔ a ɲinini kɛrɛnkɛrɛnnenw walima a diyanyekow.Yɛlɛma nataw jamana kɔnɔ, o fana bɛ se ka kɛ sababu ye ka B2B jɔyɔrɔw ladonni wɛrɛw kɛ walima ka dɔ fara a kan kɛrɛnkɛrɛnnenya la ka ɲɛsin nin mara in magow ma. Kuma bɛɛ la,Vanatua ka kɛ diɲɛ suguba kɔnɔ, o bɛ se ka dan kɛ ni i y’a suma ni jamana yiriwalenw ye , nka o yɔrɔw bɛ siraw di jagokɛlaw bɛ se ka cogoyaw ɲini minnu fɛ walima ka jɛɲɔgɔnyaw sigi senkan Vanatua ka sugu kɛrɛnkɛrɛnnen kɔnɔ.
//