More

TogTok

Suguba minnu bɛ yen
right
Jamana Lajɛba
Butan, min bɛ wele foroba la ko Butan Mansamara, ye jamana ye min tɛ dugukolo kan, min bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la. A bɛ danbɔ ni Sinuwa ye worodugu fɛ ani Ɛndujamana saheli, kɔrɔn ani tlebi. Ni mɔgɔ 750.000 ni kɔ bɛ Butan, a tɔgɔ bɔra kosɛbɛ k’a sababu kɛ Budadiinɛ masaya laban tɔw dɔ ye diɲɛ kɔnɔ. Jamana in ye kuluw ye minnu kuncɛw bɛ Se mɛtɛrɛ 7500 ma. A dugukolo cogoya kabakoma in kɔnɔ, kɔ juguw, kungo falenw, ani baji minnu bɛ jikuruw la, olu bɛ kɛ sababu ye k’a ka sigida cɛɲi kabakoma sɔrɔ. Gofɛrɛnaman bɛ turisimu labɛn kosɛbɛ walasa ka Butan sigida ni a ka laadalakow lakana minnu ɲɔgɔn tɛ yen. Butan bɛ hakilina dɔ waleya min ɲɔgɔn tɛ yen min bɛ wele ko Gross National Happiness (GNH). O hakilina bɛ sinsin yiriwali bɛɛjɛfanga kan min sinsinnen bɛ hakili ta fan fɛ kɛnɛya kan sanni ka sinsin nafolomafɛnw dɔrɔn kan. Gofɛrɛnaman bɛ nisɔndiya jiralanw bila jɔyɔrɔ fɔlɔ la i n’a fɔ kɛnɛyako, kalanko, laadalakow lakanani, ani sigida lakanani. Thimphu ye Butan ka faaba ye ani duguba ye. A bɛ laadala fɛn dilanni cogoyaw ni bi yiriwali ɲagami ɲɔgɔn na k’a sɔrɔ a bɛ lafiya lafiyalen mara. Budadiinɛ bɛ nɔba bila don o don ɲɛnamaya la Butan jamana na; batosobaw ni batosobaw jɛnsɛnnen don jamana fan bɛɛ la minnu bɛ delili darapo ɲɛnamaw jira minnu bɛ panpan ka bɛn ni fɛnɲɛnamaw ye. Butan sɔrɔko bɛ tali kɛ fɔlɔ sɛnɛko la (tiga sɛnɛ fana sen bɛ o la), kungo kɔnɔ iziniw i n’a fɔ minɛnw dilanni ni nafolo sabatilenw ye i n’a fɔ baganw walima jiri minnu bɛ bɔ kungo maralenw na ji kuran sɔrɔli bɛ seko ni dɔnko nafama wɛrɛ jira sɔrɔko la. Kalan jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ sigida labɛnni na yan; lakɔlisow bɛ Budadiinɛ sariyakolow di kalansen basigilenw kɛrɛfɛ kalan hakɛ bɛɛ la. Kɛnɛyako fu sɔrɔli fana bɛ kɛ jamana kɔnɔ kɛnɛyaso suguya caman sababu fɛ minnu labɛnna ni dɔgɔtɔrɔso jɔnjɔnw ye. San laban ninnu na, cɛsiriw kɛra walasa ka fɛnsɔrɔsiraw kɛ bi ta ye sirako porozɛw fɛ minnu bɛ yɔrɔ janw ni ɲɔgɔn cɛ, mɔbiliw tun tɛ se ka se minnu ma fɔlɔ. Nka,turisimu dan ye hali bi k’a sababu kɛ visa musaka caman ye min b’a ɲini taamakɛlaw fɛ u k’u ka taamaw sɛbɛn turisimu baarakɛlaw fɛ minnu yamaruyalen don. Kuncɛli la, Butan bɛ bɔ jamana tɔw la, a ka sinsin yiriwali sabatili kan, laadalakow lakanani, ani nisɔndiya kan i n’a fɔ jamana ka laɲini. Ni a ka dugukolo cogoyaw bɛ mɔgɔ siran ani a cɛsirilen don laadalakow lakanani na, Butan tora jamana ye tiɲɛ na min ɲɔgɔn tɛ yen ani min bɛ mɔgɔ minɛ.
Jamana ka Wari
Butan, jamana fitinin min tɛ dugukolo kan, min bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan fɛ, a ka wari kɛrɛnkɛrɛnnen don min bɛ wele ko Butanese ngultrum (BTN). A daminɛna san 1974, ngultrum ye Butan ka wari ye min bɛ fɔ a ma, wa a bɛ jira ni taamasiyɛn ye "Nu". Ngultrum ka wari falen hakɛ bɛ sigi Ɛndu wari (INR) kan ni hakɛ ye 1:1 ye. O kɔrɔ ye ko Butankaw ka ngultrum 1 bɛ bɛn Ɛndu warijɛ 1 ma. Wari fila bɛɛ bɛ se ka baara kɛ ɲɔgɔn fɛ Butan kɔnɔ, nka BTN sɛbɛnw ni warijɛ dɔrɔn de bɛ sɔn ka kɛ sariya siratigɛ la. Nafaw siratigɛ la, Butan warijɛsɛbɛnw bɛ bɔ Nu.1, Nu.5, Nu.10, Nu.20, Nu.50, Nu.100, ani Nu.500 nafaw la; k’a sɔrɔ warijɛw bɛ na Chhertum tɔgɔw la (o bɛ bɛn chhertum 25 ma, o bɛ Ngultrum kelen kɛ) – i n’a fɔ Chhertums -20P/25P/50P & One Ngultrum Coins. K’a sɔrɔ i bɛ taa Butan ka bɔ jamana wɛrɛw la walima ka wari caman tigɛli boloda sani i ka se, o bɛ se ka kɛ i n’a fɔ a ka kan k’a sababu kɛ a ka wariko cogoya kɛrɛnkɛrɛnnen ye; jagokɛla fanba bɛ sɔn diɲɛ waribabaw ma i n’a fɔ Ameriki Dɔrɔmɛw ani Euro sannibaw walima wari sarali kama lotɛlibaw la. Nka a ka kan ka fɔ ko baara kɛli ni diɲɛ wari ye, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka wari falenfalen caman sɔrɔ ni i y’a suma ni baara kɛli ye ni sigida wari ye. Walasa ka ko kɛ min tɛ gɛlɛya sɔrɔ n’i bɛ taa Butan walima n’i bɛ jago kɛ jamana yɛrɛ kɔnɔ, a ka fisa taamakɛlaw walima turisiw ma minnu bɛ taa Butan, olu ka sigida wari (Ngultrums) fila bɛɛ hakɛ dɔ ta sanni misɛnninw kama ani diɲɛ wariw i n’a fɔ Ameriki Dɔrɔmɛw for jago belebelebaw ni mago bɛ a la. A nafa ka bon tuma bɛɛ ka sɛgɛsɛgɛli kɛ sigida bankiw fɛ walima wariko ɲɛnabɔbagaw fɛ minnu yamaruyalen don, wajibi wɛrɛw walima dantigɛli wɛrɛw kan, n’i bɛ jamana wɛrɛw ka wari falenfalen Ngultrums kɔnɔ sanni taama ka kɛ, bawo wariko cogoya bɛ se ka ɲɔgɔn ta waati ni waati. Kuma bɛɛ la, Butan ka wariko cogoya bɛ lamini Butan ka ngultrum la k’a kɛ a ka sariyasɛbɛn ofisiyali ye ani wari falen hakɛ basigilen ye Ɛndu rupee la. A bɛ fɔ taamakɛlaw ye ko u ka sigida ni diɲɛ wariw fara ɲɔgɔn kan k’u to Butan jamana na walasa ka wariko ɲɛnabɔ.
Wari falen-falen hakɛ
Butan ka wari fɔlɔ ye Butan ka ngultrum (BTN) ye. Waribaw ka wari falen hakɛ jateminɛlenw ta fan fɛ, aw k’a kɔlɔsi ko o hakɛw bɛ se ka Changé, wa u bɛ se ka ɲɔgɔn ta ka kɛɲɛ ni suguya cogoyaw ye. Jateminɛ gɛlɛn dɔw filɛ nin ye ka se san 2022 marisikalo ma: - Ameriki Dɔrɔmɛ 1 (USD) bɛ bɛn Butan ngultrum 77,50 ma. - Euro 1 (EUR) bɛ bɛn Butan ka nultrum 84,50 ma. - Angletɛri Pound (GBP) 1 bɛ bɛn Butan ngultrum 107,00 ma. - Japon Yen (JPY) 1 bɛ bɛn Butan nultrum 0,70 ma. Aw k’a to aw hakili la ko nin nimɔrɔ ninnu bɛ di i n’a fɔ kunnafoni caman, wa u man kan ka jate waati yɛrɛ la walima wari falen hakɛ ofisiyali ye. A ka ɲi i ka wariko tɔn dɔ fɛ walima sɔrɔyɔrɔ dɔ fɛ min bɛ se ka da i kan, walasa ka wari falen hakɛw sɔrɔ minnu bɛ tiɲɛ kosɛbɛ ani minnu bɛ waati la, sani i ka wari caman tigɛli kɛ.
Seli nafamaw
Butan ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan, a bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la. A lakodɔnnen don a ka laadalakow ni a ka laadalakow la minnu ɲɔgɔn tɛ, minnu bɛ ye a ka seli suguya caman na. Seli nafama dɔw filɛ nin ye minnu bɛ kɛ Butan jamana na: 1. Tsechu seli: Tsechus ye san o san diinɛ seliw ye minnu bɛ kɛ batoso suguya caman na ani dzong (kɛlɛbolo) suguya caman na Butan jamana bɛɛ kɔnɔ. A ka c’a la, o seliw bɛ kɛ tile damadɔ kɔnɔ, wa u bɛ kɛ ni dɔnw ye minnu bɛ kɛ ni masike ye, ani laadala ɲɛnajɛ ɲɛnamaw. Tsechu seli bɛ Guru Rinpoche bangeli hakili jigin, Butan jamana ka mɔgɔ senuma. 2. Paro Tshechu: Seli minnu ka di kosɛbɛ ani minnu nafa ka bon Butan jamana na, olu dɔ ye Paro Tshechu ye, o bɛ kɛ san o san Paro dugu kɛnɛba kɔnɔ, Paro Rinpung Dzong kɛlɛbolo-monɛtiri min ye taamasiyɛn ye, o kɛrɛfɛ. A bɛ mask dɔn suguya caman jira, diinɛ laadalakow, ani laadala fini kulɛrilenw. 3. Punakha Drubchen & Tshechu : A bɛ kɛ Punakha, Butan faaba kɔrɔ, nin seli in bɛ ko fila fara ɲɔgɔn kan - Drubchen (san kɛmɛ tan ni segin kɛlɛ dɔ lasegincogo) o kɔfɛ Tshechu (diinan dɔnko seli). A bɛ fɔ ko a bɛ jinɛ juguw gɛn ka sɔrɔ ka nisɔndiya ni ɲɛtaa sabati. 4.Wangduephodrang Tshechu: Wangduephodrang mara bɛ nin seli ɲɛnama in kɛ min bɛ sigidamɔgɔw fara ɲɔgɔn kan ka dɔn masikew kɛ minnu bɛ fara laadala dɔnkiliw ni dɔnkiliw kan. 5.Haa samiyɛ seli : Nin tile fila ɲɛnajɛ in min ɲɔgɔn tɛ, o bɛ mɔgɔw ka ɲɛnamaya kɛcogo seli ka sɔrɔ ka laadala dɔnniyaw mara baganmara kɛcogo kan. Dunanw bɛ se ka u yɛrɛ ɲɛnajɛ sigida dumuni dumanw na, ka mɔgɔw ka ɲɛnajɛw seereya ka fara yak bolicogo ɲɛɲiniw kan. O san o san seliw bɛ kɛ sababu ye ka taamakɛlaw bila ka Butan ka laadalakow, u ka dannayakow ye alako ta fan fɛ ka fara u ka ɲɛnamaya kɛcogo kan.
Dunanw ka jagokɛcogo
Butan ye dugukolo ye min bɛ Himalaya kɔrɔn fɛ, a bɛ danbɔ ni Sinuwa ye worodugu fɛ ani India saheli, kɔrɔn ani tlebi. Hali n’a ka dɔgɔ ani a ka jamanadenw, Butan bɛ ka ɲɛtaa caman sɔrɔ jago siratigɛ la. Butan sɔrɔko bɛ tali kɛ kosɛbɛ diɲɛ jago la k’a sababu kɛ a ka jamana kɔnɔ sugu danma ye. Jamana bɛ jiko kuran, fɛnɲɛnamafagalanw i n’a fɔ ferosilikɔni ni siman, sɛnɛfɛnw i n’a fɔ pɔmu ni ɔrize, dumuni dilannenw, bololabaara, turisimu baara (eco-turisme fana sen bɛ o la), ani laadala furaw bɛ taa jamana wɛrɛw la fɔlɔ. Ɛndujamana ye Butan ka jagokɛɲɔgɔnba ye bawo a ni jamana bɛ sɔrɔko jɛɲɔgɔnya gɛlɛnw na. Butan ka jagofɛnw fanba bɛ taa Ɛndujamana na. Fɛn minnu bɛ na ka bɔ Ɛndujamana na, olu jɔnjɔnw ye sɛnɛfɛnw ye (petorolifɛnw), mɔbiliw, masinw & minɛnw (kuran ta fana sen bɛ o la), jɔlifɛnw i n’a fɔ siman ani nɛgɛberew. Ka fara o kan, Butan bɛ ka jago siraw ɲini ni jamana wɛrɛw ye. A ye bolonɔ bila jagokɛɲɔgɔnya hɔrɔnyalen (FTA) suguya caman na walasa k’a ka jago suguya bonya. Misali la: 1) Bangaladeshi : FTA dɔ sigira senkan san 2006 min y’a to jamana fila ninnu ka se ka fɛn dɔw sɔrɔ ni takasi tɛ. 2) Tayilandi : Bɛnkansɛbɛn dɔ bolonɔ bilala san 2008 walasa ka jagokɛɲɔgɔnya bonya. 3) Singapuri : San 2014, FTA dɔ kɛra min kun ye ka jamana fila ka nafolodonniw fana yiriwa. O tɛmɛnen kɔ, Butan bɛ ka a sen don kosɛbɛ marabolow ka sɔrɔko jɛkafɔ la, jɛkuluw sababu fɛ i n’a fɔ Azi saheliyanfan jamanaw ka jɛkafɔ tɔnba (SAARC) ani Bengala baji ka sɔrɔko jɛ-ka-baara seko ni dɔnko siratigɛ la (BIMSTEC). O jɔyɔrɔw bɛ siraw di walasa ka marabolow ka jagokɛɲɔgɔnya yiriwa. Nka,Sonam Wangchuk Miphan Jagokɛlaw ka tɔn ɲɛmɔgɔba dɛmɛbaga ko gɛlɛya caman bɛ Butan kan jago yiriwali siratigɛ la i n’a fɔ jagokɛlaw ka seko danma ka da gɛlɛyaw kan fɛnsɔrɔko yiriwali la i n’a fɔ bolifɛnw,i jigi da seko damadɔ kan i n’a fɔ ji kuran min bɛ sɔrɔko kɛ gɛlɛya ye kɛnɛma sɛgɛnw, ani nafolo sɔrɔli danma jago yiriwali kama. Kuncɛli la, Butan bɛ ka dɔ fara a ka jago siraw kan dɔɔnin dɔɔnin, a kɛtɔ k’a sinsin a fanga kan jagokɛyɔrɔw la. Gofɛrɛnaman ka cɛsiriw ka jagokɛɲɔgɔnya yiriwa ni marabolow ni diɲɛ jɛɲɔgɔnw ye, o nafa ka bon kosɛbɛ jamana ka sɔrɔ yiriwali n’a camanbɔli la.
Sugu yiriwali seko
Butan, jamana fitinin min tɛ dugukolo kan Azi Saheliyanfan na, sebaayaba bɛ a ka jamana kɔkan jago sugu yiriwali la. Hali n’a bonya n’a yɔrɔ ka jan, Butan bɛ waso ni fɛnw ni nafolo kɛrɛnkɛrɛnnenw ye minnu bɛ se ka diɲɛ sannikɛlaw sama. A fɔlɔ, Butan lakodɔnnen don a ka nafolomafɛn caman fɛ. Jamana kungow bɛ yiri suguya caman dilan ani kungo kɔnɔfɛn wɛrɛw minnu ɲininen don kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ. Ni kungo lakanani kɛcogo sabatilenw bɛ sen na, Butan bɛ se ka nafa sɔrɔ jirisunw ɲinini na min bɛ ka bonya, minnu tɛ sigida lakana ani minnu bɛ bɔ jogoɲumanya siratigɛ la. Filanan, Butan ka laadalakow cɛsirilen don min bɛ turisiw sama ka bɔ diɲɛ fan bɛɛ la. Jamana ka laadala seko ni dɔnko i n’a fɔ finiko, jago, ani jago, olu bɛ se ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la kosɛbɛ. Ni Butan ye nin bololabaarafɛnw laseli kɛ diɲɛ kɔnɔ yɔrɔw fɛ i n’a fɔ ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔw walima diɲɛ kɛnɛbaw, Butan bɛ se ka nafa sɔrɔ diɲɛ kɔnɔ bololabaarafɛnw na minnu nafa ka bon kosɛbɛ laadalakow la. Ka fara o kan, Butan ka sɛnɛ kɛcogo kɛrɛnkɛrɛnnenw b’a to a bɛ jɔyɔrɔ ɲuman na walasa ka nafa sɔrɔ dumunifɛnw ɲinini na min bɛ ka caya ka taa a fɛ. Jamana bɛ tugu sɛnɛ kɛcogo ɲuman na kosɛbɛ k’a sababu kɛ a ka cɛsiri ye sigida sabatili la. Ni u ka sɛnɛfɛnw feerela biologiki la i n’a fɔ tiga bilenman walima furabuluw diɲɛ kɔnɔ, Butan bɛ se k’a yɛrɛ danfara diɲɛ sugu la, k’a kɛ fɛnɲɛnamafagalan ɲumanw sɔrɔyɔrɔ ye. O tɛmɛnen kɔ, fanga kura sɔrɔcogo ye seko ni dɔnko ye min bɛ ka bonya, Butan ka seko ni dɔnko ma deli ka kɛ yɔrɔ min na, ka ɲɛsin jagokɛlaw ma. Jamana b’a jigi da jiko la kosɛbɛ ni kuran bɔli tɛmɛnen ye min bɛ se ka feere jamana kɔkan. Ni Butan ye o nafa saniyalen in nafa sɔrɔ fanga sanni bɛnkanw fɛ ni a sigiɲɔgɔn jamanaw ye walima n’a y’a sen don mara fanga jago siratigɛ la i n’a fɔ SAARC Kuranko siratigɛ la (SEG-I), Butan bɛ se k’a ka jagokɛyɔrɔw bonya k’a sɔrɔ a bɛ dɛmɛ don mara yiriwali kuntilenna na. Kuncɛli la, hali n’a y’a sɔrɔ ka kɛ jamana fitinin ye, nafolo danma bɛ min na, o bɛ se ka gɛlɛyaw lase mɔgɔ ma n’i donna diɲɛ suguw kɔnɔ; nka,Bhuta bɛ nafa danfaralenw sɔrɔ i n’a fɔ sigida nafolo suguya caman,laada ciyɛn, fanga saniyalen,ani sɛnɛ kɛcogo sabatilenw.O ko ninnu faralen ɲɔgɔn kan, o bɛ sababuba di jago yiriwali ma,wa ni baara kɛra ka ɲɛ, Butan bɛ se k’a ka seko belebeleba da wuli min ma baara kɛ diɲɛ sugu la.
Fɛn minnu bɛ feere funteni na sugu la
Ni a bɛ tali kɛ fɛnw sugandili la minnu bɛ feere kosɛbɛ Butan jamana kɔkan jago sugu la, fɛn damadɔ bɛ yen minnu ka kan ka jateminɛ. Butan ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan Azi Saheliyanfan na, a lakodɔnnen don a ka laadalakow ciyɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw fɛ ani a ka sigida cɛɲi fɛ. Ladilikan dɔw filɛ nin ye, minnu bɛ se ka kɛ ka fɛnw sugandi minnu bɛ se ka ɲɛtaa sɔrɔ Butan jamana kɔkan jago sugu la. A fɔlɔ, a nafa ka bon kosɛbɛ ka sigida ɲininiw ni feerekɛlaw ka fɛɛrɛw faamuya Butan jamana na. Butan jamanadenw bɛ waleɲumandɔnba lase laadala bololabaarakɛlaw ni bololabaarakɛminɛnw ma. O la, ka i sinsin fɛnw kan i n’a fɔ finiw, bololabaara, biyew, ani seko ni dɔnko, o bɛ se ka kɛ daminɛ ɲuman ye. Filanan, sigida sabatili nafa ka bon kosɛbɛ Butan jamana na. Fɛn minnu bɛ sigida lakanani walew yiriwa walima minnu bɛ dɛmɛ don yiriwali sabatili la, tuma caman na, olu bɛna diya mɔgɔw ka sugu ye min bɛ mɔgɔw hakili la yan. O bɛ se ka kɛ dumunifɛnw ye minnu bɛ bɔ fɛnɲɛnamaw la, fanga kura sɔrɔcogo furaw, fɛnw minnu sinsinnen bɛ fɛnw kan minnu bɛ segin ka kɛ fɛn wɛrɛw ye i n’a fɔ bɔrɔw walima sɛbɛnnikɛlanw. Sabanan, nafa bɛ ka bonya ka taa a fɛ kɛnɛyako ni kɛnɛyako fɛnw na, feerekɛlaw fɛ Butan jamana na. O la, ka fɛnw jateminɛ i n’a fɔ furabuluw walima ɲɛgɛnw minnu dilannen don ni fɛnw ye minnu bɛ bɔ fɛnɲɛnamaw la, o bɛ se ka kɛ nafa ye. Ka fara o kan, k’a sababu kɛ a dugukolo cogoya ye i n’a fɔ kuluw ni baji minnu bɛ ɲɛnajɛ kanubagaw sama ka bɔ diɲɛ fan bɛɛ la – kɛnɛma farikoloɲɛnajɛ minɛnw i n’a fɔ taamaminɛnw walima farikoloɲɛnajɛfɛnw fana bɛ se ka kɛ seko ye. O tɛmɛnen 'kɔ ni turisimu ye u ka baara fɔlɔ dɔ ye; hakilijiginfɛnw i n’a fɔ kilisi minnu bɛ ni laadala taamasiyɛnw ye walima fini minnu bɛ tali kɛ laadala finiw na, olu fana tun bɛ se ka diya taamakɛlaw ye minnu bɛ hakilijiginfɛnw ɲini u ka taama na. A laban na, jɛkafɔ kɛli ni sigida fɛn dilannikɛlaw & bololabaarakɛlaw ye, o bɛ se ka dɛmɛ don k’u ka sekow jira jamana kɔkan ka sɔrɔ ka jagokɛcogo tilennenw yiriwa minnu bɛ bɛn diɲɛ kɔnɔ ɲininiw caya ma, minnu bɛ sɔrɔ jogoɲumanya siratigɛ la, fɛnw/fɛnw sɔrɔli la Kuncɛli la, sigidamɔgɔw diyanyekow faamuyali ka laadalakow bonya minnu bɛ sabatili minɛ ka kɛnɛyako hakilila sabati ka baara kɛ ni turisimu cogoyaw ye minnu bɛ Jago tilennen dɛmɛ, o ka kan ka jɔyɔrɔba ta n’a bɛ feerefɛnw sugandi minnu bɛ feere kosɛbɛ jamana cɛɲi ka jamana kɔkan jago sugu kɔnɔ – Butan !
Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ ani tabu
Butan, a bɛ fɔ fana ko Butan Mansamara, ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan Azi Saheli kɔnɔ. A lakodɔnnen don a ka dugukoloko kabakomaw fɛ, a ka laadalakow ɲɔgɔn tɛ, ani a cɛsirilen don yiriwali sabatili la. Ni kuma bɛ tali kɛ kiliyanw ka jogo n’u ka dankarilikow la Butan jamana na, fɛn nafama dɔw filɛ nin ye minnu ka kan ka jateminɛ: Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ kiliyanw fɛ: 1. Bonya: A ka c’a la, Butan ka kiliyanw bɛ bonya da baarakɛlaw kan ani ka bonya da baarakɛlaw kan. U bɛ kɛwale ɲumanw waleɲumandɔn, o la sa, ka bonya jira u la, o nafa ka bon. 2. Nɔgɔya: Butan jamanadenw bɛ nɔgɔya jate u ka ɲɛnamaya kɛcogo la, wa k’a jira ko mɔgɔw bɛna muɲu ni fɛn gansanw ye, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka kiliyanw ka jɛɲɔgɔnya ɲuman sabati. 3. Sigida hakilina barikama : Butan jamana ka sigida sigicogo sirilen don kosɛbɛ, mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ bɛ bɛnkan ɲini tuma caman na sanni u ka latigɛw kɛ walima ka fɛnw/baarakɛminɛnw san. 4. Baganmara hakili : Lamini lakanani sinsinen don kosɛbɛ jamana ka nisɔndiyaba (GNH) hakilila la, min bɛ kɛ sariyasun ye min bɛ jamana politikitɔnw ni jamanadenw bɛɛ bilasira. Taboow: 1. Diinan laadalakow bonyabaliya: Ikomi Budadiinɛ jɔyɔrɔ ka bon Butan jamana kɔnɔ, a nafa ka bon kosɛbɛ an kana diinɛ laadalakow walima kɛwale si bonya walima k’u tiɲɛ. 2. Fini sugandili minnu bɛ mɔgɔ tɔɔrɔ: Aw bɛ fini don cogo bɛnnen na ni aw bɛ taa diinɛ yɔrɔw la walima ni aw bɛ jɛɲɔgɔnya kɛ ni sigidamɔgɔw ye. Ka finiw jira, o bɛ se ka ye iko bonyabaliya. 3. Kanuya jirali foroba la: A ka fisa i kana i sen don kanuya jirali la foroba la i n’a fɔ susuli walima ɲɔgɔn minɛni, bawo o bɛ se ka jate ko a man ɲi Butan ka laadalakow la. 4. Senw ye yɔrɔw ye minnu dagalen don: Himalaya laadalakow la Butan laadalakow sen bɛ o la, senw bɛ jate fɛn nɔgɔlenw ye; o cogo la, ka i senw kɛ mɔgɔ wɛrɛw la k’a sɔrɔ i ma fɛn kɛ, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka mɔgɔ dusu tiɲɛ k’a sɔrɔ i ma a laɲini. Nin kiliyanw ka jogo n’u dankarili ninnu faamuyali bɛ se ka jɛɲɔgɔnya ɲuman sabati ni kiliyanw ye minnu bɔra Butan masaya la, ka sɔrɔ k’a lajɛ ko laadalakow bɛ bonya. (A kɔlɔsi ko nin jaabi bɛ tɛmɛ daɲɛ 300 kan.)
Dutiw ɲɛnabɔli sira
Butan, jamana min tɛ dugukolo kan, min bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la, laadalakow ni mɔgɔw ka bɔnɔgɔla sira ɲɔgɔn tɛ yen. Butan jamana gɔfɛrɛnaman b’a ka dancɛw labɛn kosɛbɛ ani k’u kɔlɔsi walasa k’a ka jamanadenw ka lakana n’u ka lakana sabati. Walasa ka don Butan, taamakɛlaw ka kan ka visa sɔrɔ. O bɛ se ka sɔrɔ taamakɛlaw fɛ minnu labɛnna ka kɔn o ɲɛ walima taamakɛlaw fɛ Butan jamana na. A nafa ka bon taamakɛlaw k’u ka pasipɔriw kɛ kalo wɔɔrɔ kɔnɔ ka tɛmɛ dondon kan. Ni u sera Butan ka awiyɔnbonda walima dancɛbɔyɔrɔ latigɛlenw dɔ la kelen na, taamakɛlaw bɛɛ ka kan k’u ka visa bɔli sɛbɛn jira, min dira Immigration minisiriso fɛ, n’u ka pasipɔri ye. Dunanw ka bagasiw bɛna lajɛ kosɛbɛ dumuniko ɲɛmɔgɔw fɛ. A nafa ka bon k’a dɔn ko fɛn dɔw dagalen don ka don Butan. Olu ye marifaw, binkannikɛlanw, dɔrɔguta, sigarɛtifɛnw ye minnu bɛ tɛmɛ dan hakɛ kan (sigarɛti 200 walima sigarɛti 50), dɔlɔ min bɛ tɛmɛ litiri 1 kan mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ fɛ ni juru tɛ min na, o bɛ tali kɛ mɔgɔ yɛrɛ ka baara dɔrɔn de la, ani fɛn o fɛn bɛ jate fɛn ye min bɛ se ka mɔgɔw tiɲɛ. Taamakɛlaw fana ka kan k’a jira ko jamana wɛrɛw ka wari tɛmɛna USD 10.000 kan walima a bɔɲɔgɔnko kan u selen. Fɛnɲɛnɛmaw ni baganw (yɔrɔ dɔw fana sen bɛ o la) donli jamana kɔnɔ ni sɛbɛn ɲumanw ma sɔrɔ, o dagalen don kosɛbɛ. Ni u bɛ taa, mɔgɔ minnu bɛɛ bɛ bɔ Butan, olu ka kan ka yamaruyasɛbɛn dɔ jira ka bɔ masakɛ ka wariko ɲɛmɔgɔso la ni warijɛ bɛ tɛmɛ dɔrɔmɛ 10.000 kan. Duti baarakɛlaw bɛ se ka bagajiw sɛgɛsɛgɛ kokura sanni u ka taa walasa ka a dɔn ni donko dantigɛliw labato. A nafa ka bon taamakɛlaw ma minnu bɛ taa Butan, u ka sigida laadalakow n’u ka laadalakow bonya u ka sigi sen kan. Jala dantigɛli bɛ se ka kɛ diinɛ yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw na i n’a fɔ batosow walima batosow; o de kama a ka ɲi i ka yamaruya ɲini sani i ka ja digi o yɔrɔ suguw la. Butan jamana ka dumuniko ɲɛmɔgɔw ye sariyaw ni sariyakolow labato cogo bɛɛ la, o bɛna kɛ sababu ye k’i ka taama kɛ cogo nɔgɔman na ani ka diya, k’a sɔrɔ i bɛ nin jamana kɛrɛnkɛrɛnnen in ka laadalakow bonya.
Import impositi politiki minnu bɛ kɛ ni fɛnw donna jamana kɔnɔ
Butan, jamana fitinin min tɛ dugukolo kan Himalaya kuluw kan, o bɛ tugu fɛɛrɛ kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ kɔ a ka fɛnw dondonni impositi politiki la. Jamana bɛ takasi ni takasi dɔw da fɛnw kan minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la walasa ka jamana kɔnɔ iziniw lakana, ka yɛrɛdɔn sabati, ani ka yiriwali sabatili sabati. Impositi min bɛ bɔ Butan jamana na, o bɛ danfara ka kɛɲɛ ni fɛn suguya ye min bɛ don jamana kɔnɔ. Fɛn nafamaw i n’a fɔ dumunikɛminɛnw, furaw, ani sɛnɛkɛminɛnw, a ka c’a la, gɔfɛrɛnaman bɛ impositi hakɛ dɔgɔya walima k’u bɔ a la pewu walasa k’u sɔrɔ sɔngɔ gɛlɛn na a ka jamanadenw bolo. Faan wɛrɛ fɛ, fɛn sɔngɔ gɛlɛnw i n’a fɔ mɔbiliw ani ɛntɛrinɛti minɛnw, olu bɛ impositi caman sama bawo u bɛ jate fɛnw ye minnu tɛ fɛnw don jamana kɔnɔ. Laɲini min bɛ o kɔfɛ, o ye ka mɔgɔ fari faga o fɛn suguw dunni kojugu la, minnu bɛ se ka Butan ka nafolo danmadɔw degun walima ka tiɲɛni kɛ a ka laadala nafaw la. Ka fara o kan, Butan fana b’a sinsin sigida ka baarakɛlaw ni fɛn dilanni iziniw yiriwali kan, a kɛtɔ ka tarifu caman da fɛn dɔw kan minnu bɛ na jamana kɔnɔ, minnu bɛ se ka dilan jamana kɔnɔ. Nin fɛɛrɛ in kun ye ka dusu don jamana kɔnɔ sɛnɛfɛnw na, ka sɔrɔ ka dɔ bɔ jamana kɔkan suguw jɔyɔrɔ la, fɛn suguya caman na. Ka fara o kan, Butan ye sigida lakanani bila jɔyɔrɔ fɔlɔ la, a kɛtɔ ka impositi caman bila fɛnw kan minnu bɛ tiɲɛni kɛ fɛnɲɛnamaw la walima minnu bɛ dɔ fara nɔgɔli kan kosɛbɛ. O bɛ tali kɛ fɛnɲɛnamafagalanw na i n’a fɔ petoroli ni dizili minnu ka jagofɛnw doncogo ka bon kosɛbɛ, k’a kɛ dusudon ye mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ni jagokɛlaw bolo ka fanga sɔrɔcogo wɛrɛw ta. A nafa ka bon k’a dɔn ko Butan fana bɛ to ka segin a ka fɛnw dondonni impositi politiki kan k’a jateminɛ ko jamana ka ɲɛtaa kunbabaw bɛ ka wuli ka fara diɲɛ sɔrɔko taabolo kan. Gofɛrɛnaman b’a cɛsiri ka bɛnkan sɔrɔ jamana kɔnɔ iziniw lakanani ni fɛn nafamaw sɔrɔli sabatili cɛ, ka sɔrɔ ka sɔrɔ yiriwali sabatili sabati. Kuncɛli la, Butan ka fɛnw dondonni impositi politiki sinsinnen bɛ jamana kɔnɔ iziniw lakanani kan ani ka dusu don u kɔnɔ u ka u yɛrɛ jigi da u yɛrɛ kan, k’a sɔrɔ a bɛ sigida sabatili bila jɔyɔrɔ fɔlɔ la. Fɛn minnu bɛ na ni u ye jamana wɛrɛw la, olu suguya wɛrɛw bɛ impositi hakɛ caman sama ni fɛn nafamaw ye minnu bɛ sɔrɔ caman na minnu ka dɔgɔn ni i y’u suma ni fɛnw ye minnu bɛ na ni fɛnw ye minnu bɛ na ni fɛn sɔngɔ gɛlɛnw ye walima minnu tɛ fɛn nafamaw ye. Nin fɛɛrɛ in kun ye ka sɔrɔ sabatili sabati ka sɔrɔ ka laadala nafaw lakana ani ka sigida nafolo mara nin jamana cɛɲi in kɔnɔ min lakodɔnnen don jamana nisɔndiyaba la sanni ka kɛ yiriwali fɛɛrɛw ye minnu sinsinnen bɛ PIB kan.
Jamana kɔkanna impositi politiki
Butan, jamana fitinin min tɛ dugukolo kan, n’a bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la, o ye impositi sariya kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ waleya min bɛ wele ko Sales Tax and Customs Duty Act. Nin politiki in bɛ impositi hakɛw jira minnu bɛ kɛ fɛnw na minnu bɛ don jamana kɔnɔ ani minnu bɛ bɔ jamana wɛrɛw la. Jagokɛlaw ka impositi siratigɛ la, Butan bɛ fɛɛrɛ nɔgɔman dɔ ta walasa k’a ka sigida iziniw yiriwa. Gofɛrɛnaman b’a cɛsiri ka dusu don fɛnw na minnu bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, a kɛtɔ ka impositi fitininw da fɛn dɔw kan walima hali k’u bɔ jago la. O fɛɛrɛ in kun ye ka diɲɛ jago yiriwa ani ka jamana ka sɔrɔ yiriwa. Takisi hakɛ minnu bɛ kɛ fɛnw kan minnu bɛ taa jamana wɛrɛw la, olu bɛ danfara ka kɛɲɛ n’u cogoya n’u danfara ye. Sɛnɛfɛn dɔw i n’a fɔ jiridenw, nakɔfɛnw ani sɛnɛfɛnw, u bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la ka taa jamana wɛrɛw la walima u bɛ se ka bɔ impositi la pewu. O bɛ kɛ ni laɲini ye ka Butan ka sɛnɛko dɛmɛ ani ka nin baara nafama in yiriwali nɔgɔya. Faan wɛrɛ fɛ, izini fɛnw i n’a fɔ finiw, bololabaarakɛminɛnw, dumuni dilannenw, fɛnɲɛnamafagalanw, walima fɛn misɛnnin minnu dilannen don, olu bɛ se ka kɛ ni takasi damadɔ ye ka taa jamana wɛrɛw la. O takasi ninnu kun tɛ sɔrɔ dɔrɔn ye, nka u bɛ dusu don sigida fɛn dilanko tɔnw fana kɔnɔ minnu bɛ o fɛnw dilan. A nafa ka bon k’a dɔn ko Butan bɛ yiriwali sabatili ni sigida lakanani bila jɔyɔrɔ fɔlɔ la. O la, nafolomafɛn dɔw i n’a fɔ yiriw walima fɛnɲɛnamafagalan minnu tɛ se ka segin u cogo kɔrɔ la, olu bɛ se ka sariya gɛlɛnw sɔrɔ n’u bɛ taa jamana wɛrɛw la. Takisi minnu bɛ bɔ o nafolo ninnu na, olu ka teli ka caya ni i y’a suma ni fɛn wɛrɛw ye walasa ka nafabɔbaliya damatɛmɛ, ka sɔrɔ ka Butan ka nafolo maracogo kunkanko sabati. Kuma bɛɛ la, Butan ka jagokɛlaw ka impositi politiki b’a jira k’a cɛsirilen don ka ɲɛsin jamana kɔnɔ iziniw ladonni ma, k’a sɔrɔ a bɛ sigida sabatili koɲɛw jateminɛ u cogo la. Ni a ye impositi hakɛ ɲumanw waleya fɛn dilannen suguya sugandilenw na walima ka juruw bɔ u la pewu jagokɛyɔrɔba la i n’a fɔ sɛnɛfɛnw , Butan b’a laɲini ka sɔrɔ yiriwali sabati k’a sɔrɔ a bɛ balansi mara ni yiriwali fɛɛrɛw ye minnu ɲɛsinnen bɛ sigida ma.
Sɛbɛn minnu ka kan ka kɛ walasa ka taa ni u ye jamana wɛrɛw la
Butan, jamana min tɛ dugukolo kan, min bɛ Himalaya kulu kɔrɔnyanfan fɛ, a lakodɔnnen don a ka laadalakow nafama n’a ka yiriwali siratigɛ la min ɲɔgɔn tɛ. Hali n’a ye jamana fitinin ye min ka nafolo ka dɔgɔ, Butan y’a sinsin yiriwali sabatili kan ani k’a ka laadalakow lakana. Jagokɛlaw ka jago siratigɛ la, Butan bɛ a jigi da fɔlɔ seko ni dɔnko bolofara saba kan: sɛnɛ, ji kuran ani turisimu. Fɛnba dɔ min bɛ Bɔ Butan ka jago la, o ye sɛnɛfɛnw ye. Jamana kɔnɔ, kɔw bɛ yen minnu falen bɛ jiriw la minnu bɛ sɛnɛfɛnw sɛnɛni dɛmɛ i n’a fɔ tiga, ɲɔ, pɔmitɛri, situlu, ani nakɔfɛnw. O sɛnɛfɛn ɲumanw bɛ taa ni u ye tuma caman na u sigiɲɔgɔn jamanaw na i n’a fɔ Ɛndujamana. Fɛn nafama wɛrɛ min bɛ Bɔ Butan jamana na, o ye ji kuran ye. K’a sababu kɛ a ka kuluw ye ani baji minnu bɛ woyo teliya la, Butan bɛ se ka jiko fanga sɔrɔ kosɛbɛ. Gofɛrɛnaman ye wari caman bila jiko porozɛw yiriwali la minnu bɛ dɛmɛ don jamana kɔnɔ fanga magow la ani ka kuran tɛmɛnen bɔ walasa ka taa Ɛndujamana na. San laban ninnu na, turisimu fana kɛra sɔrɔko nafamaba ye Butan fɛ. A ka dugukoloko kabakomaw n’a ka laadalakow lakananenw fɛ, jamana in bɛ turisiw sama ka bɔ diɲɛ fan bɛɛ la minnu bɛ ko kɛlenw ɲini minnu tɛ ɲɔgɔn ta. Dunanw bɛ se ka mɔnikɛyɔrɔ kɔrɔw lajɛ i n’a fɔ Paro Taktsang (Tigɛ ka so) walima k’u yɛrɛ su laadala seliw la i n’a fɔ Tsechu. Walasa k’a jira ko nin jago ninnu ka ɲɛtaa ka bɛn diɲɛ sariyaw ma, Butan bɛ tugu seereyaw taabolo dɔ kɔ min lakodɔnnen don diɲɛ tɔnba suguya caman fɛ i n’a fɔ ISO (International Organization for Standardization) walima OMC (Diɲɛ Jago Jɛkulu). Nin seere in b’a jira ko sɛnɛko ni fɛnw bɛ taa ni u ye jamana wɛrɛw la, kemikɛli walima fɛnɲɛnamafagalan juguw tɛ u la, k’a sɔrɔ u bɛ tugu sɛnɛ kɛcogo sabatilenw kɔ. Ji kuran feereli bɛ labɛn ni bɛnkan fila ye Butan ni Ɛndujamana cɛ bawo kuran min bɛ bɔ jamana wɛrɛw la, o fanba bɛ taa yen. O bɛnkan ninnu bɛ se ka kɛ sababu ye ka fɛnw jiginni kɛ ni fɛnw ye minnu bɛ se ka da u kan ka fara jogoɲini fɛɛrɛw kan walasa ka fɛnw dilancogo sariyaw sabati minnu bɛ bɛn ɲɔgɔn ma. Ka ɲɛsin turisimu baaradaw ma i n’a fɔ lotɛli walima taama baarada minnu bɛ Butan, n’u bɛ diɲɛ dɔnniya ɲini ani jamana wɛrɛw ka taamaw, olu bɛ seereyaw bɛnnenw de wajibiya minnu bɛ se ka kɛ lakana, saniya, walima sigida sariyaw labatoli ye. Kuncɛli la, Butan ka jagokɛtaw bɛ kɛ fɔlɔ sɛnɛ, ji kuran ani turisimu de fɛ. Walasa k’u tɔgɔ ɲuman sɔrɔ sugu la ani ka diɲɛ seleke naani ka ɲininiw dafa, seereyaw taabolo suguya caman bɛ sen na walasa ka jago ninnu kɛ ka ɲɛ ani ka sabati.
Logistiki min bɛ ladilikan di
Butan, min bɛ wele ko Sanpɛrɛn Dragon jamana, ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan, a sigilen bɛ Himalaya kulu kɔrɔnyanfan fɛ. Hali n’a ka dɔgɔ ani a yɔrɔ ka jan, Butan ye ɲɛtaa caman sɔrɔ a ka fɛnw ladonni baara yiriwali la walasa k’a ka sɔrɔ yiriwali dɛmɛ ani ka dɔ fara diɲɛ jago kan. Ni a bɛ tali kɛ bolifɛnko siratigɛ la, Butan ye wari bila a ka sirako ɲɛnabɔli la. Jamana marabolo suguya caman cɛ siraba belebeleba ye Fasokanw ka siraba 1. O siraba in bɛ Butan ni Ɛndujamana sigiɲɔgɔn cɛ, wa a bɛ kɛ ɲɛnamaya siraba ye so kɔnɔ fɛnw tacogo la. Hali n’a y’a sɔrɔ sirako tora fɛnw lasecogo fɔlɔ ye Butan kɔnɔ, cɛsiriw bɛ senna walasa ka fiɲɛ ni nɛgɛso jɛɲɔgɔnya yiriwa walasa ka fɛnw ladonni sabati ka taa a fɛ. Paro jamana ka pankurunbonda bɛ kɛ da nafama ye mɔbili bolilaw ni doni cilenw bɛɛ bolo. A bɛ Butan ni duguba caman cɛsiri Ɛndujamana, Nepal, Tayilandi, Singapuri, Bangaladeshi ani jamana wɛrɛw la. Ni donifɛn minnu bɛ waati kɔnɔ walima minnu bɛ tiɲɛ, n’u ka kan ka lase joona walima ka u minɛ kɛrɛnkɛrɛnnenya la i n’a fɔ furaw walima sɛnɛfɛnw minnu marali waati ka surun, fiɲɛ ta bɛ se ka kɛ fɛɛrɛ ɲuman ye. Ni doni hakɛ caman bɛ yen minnu ka kan ka taa yɔrɔ janw na ka ɲɛ, k’a sɔrɔ waati ma gɛlɛya, kɔgɔjida la doni bɛ se ka jateminɛ. Butan tɛ se ka don kɔgɔjida la kurunbonkariyɔrɔ si la k’a sababu kɛ a ka dugukoloko ye nka a bɛ a jigi da kurunbonkariyɔrɔw kan minnu bɛ Ɛndujamana na i n’a fɔ Kolkata (Calcutta) kurunbonkarila kɔgɔjida la fɛnw cili kama. Jagokɛlaw/donnikɛlaw bɛ se ka donitali tɔnw bila senkan minnu kɛrɛnkɛrɛnnen don kɔgɔjida la doni tali la o kurunbonkariyɔrɔw n’u ka yɔrɔ labanw cɛ. Dutiw bɔli taabolo siratigɛ la Butan ka fɛnw ladonni cakɛda kɔnɔ, baarakɛcogo ɲuman yiriwali kɛra otomatiki fɛɛrɛw sababu fɛ, n’o ye kunnafonidilanw ye minnu bɛ tali kɛ ɛntɛrinɛti kan dankanw kɔlɔsiliyɔrɔw ni dumuniko birow la. Jagokɛlaw/taasibilabagaw wajibiyalen don ka sɛbɛnw di minnu ka kan ka ɲɛsin fɛnw cicogo kunnafoniw ma i n’a fɔ doni-ta-sɛbɛn/fiɲɛ-sira-sɛbɛnw ka fara faturaw/takisi faturaw kan minnu bɛ tali kɛ o la, minnu bɛ fɛnw nafaw/saraw/vat hakɛw jira. Walasa ka baara kɛ ka ɲɛ, fɛnw dilancogo bɛɛ la Butan kɔnɔ, a ka ɲi jagokɛlaw ka baara kɛ ɲɔgɔn fɛ ni sigida ka fɛnw ladonni baarakɛlaw ye. O baarakɛlaw bɛ sigida sugu dɔn kosɛbɛ, wa u bɛ se ka fɛɛrɛ tigɛlenw di ka kɛɲɛ ni ɲinini kɛrɛnkɛrɛnnenw ye. Logistiki baarakɛlaw dɔw sigilen don koɲuman minnu bɛ baara kɛ Butan jamana na, olu dɔw ye Bhutan Post, A.B. Technologies Pvt Ltd, ani Prime Cargo Services Pvt Ltd. ye baara kɛ ni a ye. Kuma bɛɛ la, k’a sɔrɔ Butan bɛ gɛlɛyaw la k’a sababu kɛ a ka dugukoloko dantigɛli ye, gɔfɛrɛnaman ni tɔnba ka cɛsiri jɛlenw ye fanga di jamana ka fɛnw ladonni sekow ma. Ni ɲɔgɔndan sugandili ɲumanw kɛra, ni fɛnsɔrɔsiraw ɲɛnabɔra, ni dumuniko taabolo nɔgɔyara, ani ni fɛnw ladonni baarakɛlaw ka dɛmɛ ye minnu bɛ se kosɛbɛ, jagokɛlaw bɛ se ka Butan ka fɛnw ladonni yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw lajɛ ka ɲɛ.
Sannikɛlaw ka yiriwali siraw

Jagokɛyɔrɔw jirali nafamaw

Butan, jamana fitinin min tɛ dugukolo kan Azi Saheliyanfan na, diɲɛ sannifeere sira nafama damadɔw bɛ yen ani ɲɛjiraliw jago yiriwali kama. Hali n’a ye jamana ye min yɔrɔ ka jan kosɛbɛ, Butan ye cɛsiriw kɛ walasa ka sɔrɔ yiriwali sabati ani ka jamana wɛrɛw ka sannikɛlaw sama. An ka siraba jɔnjɔn dɔw sɛgɛsɛgɛ diɲɛ jago siratigɛ la Butan jamana na. 1. Jago minisiriso (DoT): DoT ye gɔfɛrɛnaman ka baarakɛda fɔlɔ dɔ ye min ka baara ye ka jago yiriwa Butan jamana na. U bɛ fɛɛrɛ suguya caman Kɛ i n’a fɔ sannikɛlaw ni feerekɛlaw ka ɲɔgɔnyew, jagokɛyɔrɔw, ani ɲɛjiraliw walasa ka Butan ka fɛnw jira diɲɛ sannikɛlaw la minnu bɛ se ka kɛ. 2. Dugukolo kan jagokɛyɔrɔw : Butan bɛ a sen don diɲɛ jagokɛyɔrɔbaw la, jagokɛlaw bɛ se k’u ka fɛn dilannenw jira yɔrɔ minnu na, ka sannikɛlaw walima jɛɲɔgɔnw sɔrɔ minnu bɛ se ka kɛ. Fɛɛrɛ nafama dɔw ye ninnu ye: - Ambiente : Nin fɛnw jirali tɔgɔba in min bɛ kɛ san o san Frankfurt, Alimanjamana na, o bɛ sababu di Butan jagokɛlaw ma u ka bololabaara, finiw, biyew, ani fɛn wɛrɛw jira. - Diɲɛ taama sugu (WTM) : I n’a fɔ turisimu ye baara jɔnjɔn dɔ ye Butan sɔrɔko la ; WTM kɛnɛba min bɛ kɛ san o san Lɔnduru, o bɛ sira di turisimu seko ni dɔnko ɲɛmɔgɔw ma, u ka se ka taama pakew yiriwa ani ka jɛɲɔgɔnya siraw sɛgɛsɛgɛ. - SAARC Jagokɛyɔrɔ : Ka kɛɲɛ ni SAARC (Azi saheliyanfan jamanaw ka jɛkafɔ tɔn) mɔgɔ dɔ ye, Butan fana bɛ a sen don marabolo jagokɛyɔrɔw la minnu labɛnna SAARC jamanaw fɛ. O kɛnɛ ninnu bɛ kɛ sababu ye ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sannikɛlaw ye minnu bɛ bɔ u sigiɲɔgɔn jamanaw na i n’a fɔ Ɛndujamana, Bangaladeshi, Nepal, a ɲɔgɔnnaw. 3. Ɛntɛrinɛti kan: Jagokɛyɔrɔ minnu bɛ ɛntɛrinɛti kan, olu kɛra sira ye min nafa ka bon kosɛbɛ jagokɛlaw bolo diɲɛ fan bɛɛ. San laban ninnu na, Butan bololabaarakɛlaw y’a daminɛ ka baara kɛ ni ɛntɛrinɛti suguw ye i n’a fɔ Etsy ani Amazon Handmade walasa k’u ka bololabaarakɛminɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw feere diɲɛ kɔnɔ. 4. Ambassades & Consulates : Diplomasi cidenyabaara minnu bɛ jamana kɔkan, olu jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ i n’a fɔ nɔgɔyabagaw diɲɛ sannikɛlaw ni jagokɛlaw cɛ minnu sigilen bɛ Butan kɔnɔ. Tuma caman na, u bɛ ko dɔw labɛn minnu b’a to sigida fɛn dilannikɛlaw walima bololabaarakɛlaw bɛ se ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni sannikɛlaw ye minnu bɔra jamana suguya caman na. 5. Turisidi baara : Hali n’a tɛ tali kɛ kosɛbɛ diɲɛ sannifeere la, Butan ka turisimu baara bɛ sigida jagokɛlaw dɛmɛ cogo la min tɛ ɲɛ, a kɛtɔ ka jamana wɛrɛw ka taamakɛlaw sama minnu b’u mago don jamana ka laadalakow ni bololabaara la. Turisiw bɛ se ka sigida fɛnw san k’u ɲɛsin u yɛrɛ ma, o bɛ sira di bololabaarakɛlaw ma walasa u k’u ka fɛnw jira. A nafa ka bon k’a dɔn ko Butan ka sɔrɔko fitinin n’a ka dugukoloko gɛlɛyaw kosɔn, diɲɛ sannifeere siraw bɛ se ka dan sigi ni i y’a suma ni jamanabaw ye. Nka, Butan gɔfɛrɛnaman bɛ ka baara kɛ kosɛbɛ walasa ka jago yiriwali baaraw yiriwa ani ka sira sabatilenw dabɔ diɲɛ jago yiriwali kama.
Butan jamana na, ɲininikɛlan minnu bɛ Kɛ kosɛbɛ olu ye ninnu ye: 1. Google : I n’a fɔ ɲininikɛlan min ka di kosɛbɛ diɲɛ kɔnɔ, Google bɛ baara kɛ kosɛbɛ Butan jamana fana na. A bɛ ɲinini baara caman kɛ ani ka sigida jaabiw di mara suguya caman ma, Butan fana sen bɛ o la. Site web in bɛ se ka sɔrɔ www.google.com kan. 2. Yahoo!: Yahoo! ye ɲininikɛlan wɛrɛ ye min bɛ kɛ ka caya Butan jamana na. A bɛ ɛntɛrinɛti ɲinini di ka fara kibaruyaw, imɛri baarakɛminɛnw ani fɛn wɛrɛw kan. Site web in bɛ se ka sɔrɔ www.yahoo.com kan. 3. Bing: Bing fana bɛ baara Kɛ ni mɔgɔ caman ye Butan jamana na u ka ɲininiw kama ɛntɛrinɛti kan. A bɛ ɛntɛrinɛti ɲinini jaabiw di ka fara fɛn suguya caman kan i n’a fɔ kartiw, bamanankan baarakɛcogo, ani kibaruyaw kura. Aw bɛ se ka Bing sɔrɔ www.bing.com kan. 4. Baidu : Hali n’a bɛ fɔ a ma fɔlɔ ko Sinuwa ɲininikɛlan, Baidu ye mɔgɔw kanu kosɛbɛ Sinuwakan fɔbagaw cɛma Butan jamana na, k’a sababu kɛ laadalakow ni kan dɔnni ye min bɛ Mandarin ni Dzongkha (Bhutan ka kan fɔlɔ) cɛ. Baidu bɛ ɛntɛrinɛti ɲinini nɔgɔya ka fara baara suguya wɛrɛw kan i n’a fɔ kartiw ani ja ɲinini. Site web in bɛ se ka sɔrɔ www.baidu.com kan. . Site web in bɛ se ka sɔrɔ duckduckgo.com kan. A ka kan ka fɔ ko hali n’o ye ɲininikɛlan dɔw ye minnu bɛ kɛ ka caya Butan jamana na, duguden caman bɛ se ka baara kɛ hali bi ni marabolo walima yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenw ye ka kɛɲɛ n’u diyanyekow ye walima u magow ye sigida kɔnɔkow sɔrɔli la u ka sigidaw walima u ka jɛkuluw kɔnɔ.

Ɲɛ jɛmanbaw

Butan, jamana min tɛ dugukolo kan, min sigilen bɛ Himalaya kulu kɔrɔnyanfan fɛ, a lakodɔnnen don a ka sigida cɛɲi nɔgɔlen fɛ ani a ka laadala ciyɛn ɲɔgɔn tɛ min na. Hali n’a bɛ se ka kɛ ko ɛntɛrinɛti sɔrɔli hakɛ tɛ a la i n’a fɔ jamana dɔw, siti jɔnjɔn damadɔ bɛ yen hali bi minnu bɛ kɛ ɛntɛrinɛti kunnafonidilanw walima ɲɛ jɛmanw ye Butan jamana fɛ. 1. Yellow.bt: I n’a fɔ Bhutan Telecom Limited ka ɛntɛrinɛti kunnafonisɛbɛn ofisiyali, Yellow.bt ye nafolo ye min bɛ se ka jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw sɔrɔ Butan jamana kɔnɔ. Siti in bɛ ɲininikɛlan nɔgɔman dɔ Di walasa ka kulu kɛrɛnkɛrɛnnenw Лini walima ka dakun suguya caman Lajɛ. Aw bɛ se k’a sɔrɔ www.yellow.bt kan. 2. Thimphu Has It: Nin siti in bɛ kuma kɛrɛnkɛrɛnnenya la jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw kan minnu bɛ sɔrɔ Thimphu, Butan jamana faaba la. A bɛ kunnafonisɛbɛn dɔ jira min lajɛ ka nɔgɔn, i bɛ se ka jago kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini yɔrɔ min na ka da suguya wɛrɛw kan i n’a fɔ jatigila, feereli, kalan, kɛnɛyako, a ɲɔgɔnnaw.Aw bɛ taa www.thimphuhast.it la walasa ka kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ. 3. Bumthang jagokɛlaw ka kunnafonisɛbɛn: Bumthang ye Butan marabolo dɔ ye min lakodɔnnen don a ka laadalakow ciyɛn nafamaw n’a ka dugukoloko kabakomaw fɛ. Nin siti in bɛ kɛ sigida kunnafonisɛbɛn ye min bɛ kunnafoniw di jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw kan minnu bɛ sɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenya la Bumthang mara la. Aw bɛ se k’a sɔrɔ www.bumthangbusinessdirectory.com kan. 4. Paro Pages: Paro Pages bɛ jagokɛlaw ni baarakɛminɛnw kofɔ minnu sinsinnen bɛ kosɛbɛ Butan Paro mara kan—yɔrɔ min tɔgɔ bɔra a ka Tiger’s Nest Monastery (Taktsang Palphug Monastery) la min ye taamasiyɛn ye. Siti in bɛ lisi dɔw di k’a ta lotɛli ni dumunikɛyɔrɔw la ka taa a bila taamakɛlaw ni sigida butikiw la Paro mara yɛrɛ kɔnɔ. Aw ye kunnafoni wɛrɛw sɔrɔ www.paropages.com kan. O sitiw ka kan ka kunnafoni bɛɛ di i ma jagokɛyɔrɔ suguya caman kan minnu bɛ baara kɛ Butan marabolow kɔnɔ i n’a fɔ Thimphu, Bumthang, Paro, a ɲɔgɔnnaw, k’u kɛ nafolo nafamaw ye n’i bɛ fɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw walima baara kɛrɛnkɛrɛnnenw ɲini jamana kɔnɔ. Aw k’a kɔlɔsi ko Butan sigiyɔrɔ yɔrɔjan ani ɛntɛrinɛti sɔrɔcogo danma kosɔn, a bɛ se ka kɛ ko nin siti dɔw tɛ waati kɔnɔ walima u tɛ bonya i n’a fɔ ɲɛ jɛmanw jamanaw kɔnɔ minnu ka ca nizɛrikan na. O bɛɛ n’a ta, u ye nafolo nafamaw ye walasa ka Butan ka jagokɛyɔrɔw lajɛ.

Jagokɛyɔrɔbaw

Butan, n’o ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan, n’a bɛ Himalaya kulu kɔrɔnyanfan fɛ, o ye bonyaba sɔrɔ a ka ɛntɛrinɛti jago siratigɛ la nin san laban ninnu na. K’a sɔrɔ o baara in bɛ ka yiriwa hali bi, ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen damadɔ bɛ Butan. A kunbaba dɔw filɛ nin ye ka fara u ka sitiw kan: 1. DrukRide (https://www.drukride.com): DrukRide ye Butan ka ɛntɛrinɛti suguba ye min bɛ kɛ ni bolifɛnw ye. A bɛ baara suguya caman Kɛ i n'a fɔ mobili boli, takisi jate, ani moto boli. 2. Zhartsham (https://www.zhartsham.bt): Zhartsham ye ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ ye min bɛ ka bɔ kɛnɛ kan, min bɛ fɛn caman di a ka kiliyanw ma. K’a ta ɛntɛrinɛti ni finiw na ka se so masirili ni dumunikɛyɔrɔ minɛnw ma, Zhartsham b’a ɲini ka mɔgɔw mago suguya caman ɲɛ. 3. PasalBhutan (http://pasalbhutan.com): PasalBhutan ye ɛntɛrinɛti sannikɛyɔrɔ wɛrɛ ye min bɛ fɔ kosɛbɛ, min bɛ fɛn caman dilan, k’a ta finidoncogo ni cɛɲi fɛnw na ka taa a bila ɛntɛrinɛti minɛnw ni sokɔnɔminɛnw na. 4. Kupanda (http://kupanda.bt): Kupanda ye ɛntɛrinɛti feerekɛyɔrɔ ye min ka baara ye ka jiriden kuraw, nakɔfɛnw, sogow, nɔnɔfɛnw, ani du kɔnɔfɛn nafama wɛrɛw lase kiliyanw ka da la. 5. yetibay (https://yetibay.bt): yetibay ye ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ ye min bɛ ka bonya, min bɛ sigida fɛn caman jira minnu dilannen don Butan bololabaarakɛlaw ni bololabaarakɛlaw fɛ. Kunnafonidila bɛ se ka laadala bololabaarakɛminɛnw, finiw, ja, biyew ani fɛn wɛrɛw san nin siti in sababu fɛ. 6.B-Mobile Shop( https://bmobileshop.bhutanmobile.com.bt/ ): B-Mobile Shop bɛ ɛntɛrinɛti sanni suganditaw di smartfonw ma ka fara labɛnw kan minnu bɛ di Bhutan Telecom(B mobile) fɛ kan weleli & ɛntɛrinɛti lajɛ pakew kama. Siti in bɛ telefɔni-ko-minɛn wɛrɛw fana feere i n’a fɔ routeurs sans fil wdfl. Aw k’a kɔlɔsi ko sanfɛyɔrɔ minnu kofɔlen don sanfɛ, olu ye ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔbaw ye minnu bɛ baara kɛ Butan, nka, yɔrɔ fitinin wɛrɛw bɛ se ka sɔrɔ walima ɛntɛrinɛti feerekɛyɔrɔ minnu bɛ nisɛ kɛrɛnkɛrɛnnenw walima sigida yɔrɔw ladon.

Sosiyete ka kunnafonidilanw (médias sociaux) belebelebaw

Butan ye Himalaya masaya fitinin ye min lakodɔnnen don a ka laadalakow fɛ minnu ɲɔgɔn tɛ yen ani a ka sigida cɛɲi min ma maga a la. Hali n’a y’a sɔrɔ Butan bɛ se ka kɛ yɔrɔnin kelen ye, a bɛ hali bi sosiyete ka kunnafonidilan suguya caman kan walasa ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni diɲɛ ye. Nin ye sosiyete ka kunnafonidilanw ye minnu bɛ fɔ kosɛbɛ Butan jamana na ka fara u ka siti URLw kan: 1. Facebook (www.facebook.com/bhutanofficial): Facebook ye kunnafonidilanw ye minnu bɛ baara kɛ kosɛbɛ Butan jamana na. A b’a to mɔgɔw bɛ se ka kunnafoniw dilan, ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni u teriw ye, ka kunnafoni kuraw, fotow ani wideyow tila ɲɔgɔn na. 2. WeChat (www.wechat.com): WeChat ye cikan-ci-minɛn ye min bɛ Kɛ fɛn bɛɛ la kelen na, min fana bɛ Kɛ ‘sosiyali-mɛdiya-yɔrɔ ye Butan jamana na. Baarakɛlaw bɛ se ka sms ci, ka kumakan ci, ka wideyow wele, ka fotow ni wideyow tila ɲɔgɔn na u yɛrɛ ma walima foroba sɛbɛnw fɛ. 3. Instagram (www.instagram.com/explore/tags/bhutan): Instagram ka di Butan kamalenninw ye minnu bɛ baara kɛ n’a ye walasa ka fotow ni wideyow tila ɲɔgɔn na dugukolo cɛɲiw kan, laadalakow, dumuniw, finidoncogo wdfl, ka baara kɛ ni taamasiyɛnw ye i n’a fɔ #bhutandiaries walima #visitbhutan. 4. Twitter (www.twitter.com/BTO_Official) - Butan ka Twitter bolofara ofisiyali bɛ kibaruyaw di ka bɔ gɔfɛrɛnaman fɛ ka ɲɛsin politiki ni fɛɛrɛ minnu tigɛra u fɛ. 5. YouTube (www.youtube.com/kingdomofbhutanchannel) - Nin YouTube kan in bɛ se ka sɛbɛnnikɛlan suguya caman sɔrɔ Butan ka laadalakow & laadalakow kan ka fara laseli wideyow kan minnu bɛ turisimu ɲɛnajɛyɔrɔw jira. 6. LinkedIn (www.linkedin.com/company/royal-government-of-bhuta-rgob) - Buta masakɛ ka gɔfɛrɛnaman ka LinkedIn ɲɛ bɛ baarakɛlaw ka jɛɲɔgɔnya siraw di, a kɛtɔ ka mɔgɔ kelen-kelen minnu b’u mago don jagokɛɲɔgɔnya walima baara la jamana kɔnɔ, olu ni ɲɔgɔn cɛ 7.TikTok : Hali n’a sɔrɔla ko TikTok jatebɔsɛbɛn kɛrɛnkɛrɛnnenw tɛ yen minnu bɛ Butan dɔrɔn de jira o cogo la nka mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka teli ka taamako kɛlenw ni laadalakow bila Tiktok kan minnu bɛ tali kɛ nin jamana kabakoma in na ni taamasiyɛnw ye i n’a fɔ #Bhutandiaries walima #DiscoverBhutan. Aw k’a kɔlɔsi ko sosiyete ka kunnafonidilanw sɔrɔli n’u diyabɔli bɛ se ka ɲɔgɔn ta Butan jamana na, wa kunnafonidilan kura bɛ se ka bɔ kɛnɛ kan waati tɛmɛnen kɔfɛ.

Industri tɔnba minnu bɛ yen

Butan ye jamana fitinin ye min tɛ dugukolo kan, a bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la. Hali n’a ye jamana ye min mɔgɔw man ca, Butan ye izini tɔnba caman ye minnu jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ jamana ka sɔrɔ yiriwali la ani seko ni dɔnko siratigɛ la. Butan jamana ka izini tɔnba dɔw filɛ nin ye: 1. Butan jagokɛlaw ka tɔnba (BCCI): BCCI ye jagokɛlaw ka tɔn kɔrɔlen dɔ ye min fanga ka bon Butan jamana na. A bɛ jamana kɔnɔ jagokɛlaw ni jamana kɔkan jagokɛlaw bɛɛ jira, a bɛ politiki siraw lafasa minnu bɛ jago, jago ani izini yiriwali dɛmɛ jamana kɔnɔ. Site web: https://www.bcci.org.bt/ Bamako, Mali. 2. Butan jamana ka taamako tɔnba (ABTO): ABTO ka baara ye ka turisimu baaraw yiriwa Butan jamana kɔnɔ. A bɛ kɛ yɔrɔ nafama ye turisimu baarakɛlaw bolo walasa u ka jɛ ka baara kɛ ɲɔgɔn fɛ, ka gɛlɛyaw ɲɛnabɔ minnu bɛ ɲɔgɔn fɛ, ani ka baara kɛ turisimu taabolo sabatili siratigɛ la. Site web: http://www.abto.org.bt/ Bamako, Mali. 3. Butan ka lotɛli ni dumunikɛyɔrɔ tɔnba (HRAB): HRAB bɛ baara kɛ walasa ka jatigila baara yiriwa, a kɛtɔ ka lotɛli ni dumunikɛyɔrɔw ɲɛmɔgɔya kɛ jamana fan bɛɛ la. A sinsinnen bɛ baara kɛcogo ɲuman sariyaw yiriwali kan, ka laadalakow lakanani sabati, ani ka baarakɛlaw ka yiriwali sabati o seko ni dɔnko siratigɛ la. Site web: http://hrab.org.bt/ Bamako, Mali. 4. Royal Society for Protection of Nature (RSPN): RSPN laɲini ye ka fɛnɲɛnama suguya caman lakana ɲininiw fɛ, kalanko laseli porogaramuw fɛ, lafasali kanpaɲiw fɛ minnu ɲɛsinnen bɛ sigida koɲɛw ma i n’a fɔ kungosogow lakanani, kungo lakanani, sɛnɛ kɛcogo sabatilenw ani fɛn wɛrɛw. Site web: https://www.rspnbhutan.org/ Bamako, Mali. 5. Butan ka jɔli tɔn (CAB): CAB bɛ jɔli tɔnw jira minnu sen bɛ fɛnsɔrɔko yiriwali porozɛw la i n’a fɔ sirako, sow jɔli porozɛw seko ni dɔnko siratigɛ la, sigiyɔrɔw walima jagokɛyɔrɔw wdfl sen bɛ o la, ka jɛkafɔ kɛ walasa ka baro kɛ haminankow kan minnu ɲɛsinnen bɛ nin seko ni dɔnko in ma . Site web ofisiyali si tɛ yen 6. Butan ka kunnafoniko ni ganseli cakɛda (ITCAB): ITCAB jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ nizɛri kalanko bolodalenw yiriwali la, k’a sɔrɔ a bɛ politiki ni porogaramuw lafasa minnu bɛ kunnafoniko ni ganseli cakɛda yiriwa. A b’a ɲini ka bololabaarakɛlaw siri ɲɔgɔn na, ka dusu don dɔnniya tila-tila la, ka kokuradonni sabati. Site web: https://www.itcab.org.bt/ Bamako, Mali. Ninnu ye misali damadɔw ye Butan jamana ka izini tɔnba dɔw la. O tɔn kelen-kelen bɛɛ jɔyɔrɔ ka bon u ka seko ni dɔnko siratigɛ la, ka dɛmɛ don Butan ka sɔrɔ yiriwali n’a yiriwali bɛɛ lajɛlen na.

Jago ni jagokɛlaw ka sitiw

Sɔrɔko ni jago siti caman bɛ yen minnu ɲɛsinnen bɛ Butan ma, jamana min bɛ Azi Saheliyanfan na. A ɲɛnama dɔw filɛ nin ye: 1. Sɔrɔko minisiriso (www.moea.gov.bt): Butan ka sɔrɔko minisiriso ka siti ofisiyali bɛ kunnafoniw di jago politiki, sariyaw, wariko siraw, ani sɔrɔ yiriwali bolodalenw kan. 2. Butan jagokɛlaw ka tɔnba (www.bcci.org.bt): Butan jagokɛlaw ka tɔnba ka siti in bɛ nafolo suguya caman di jamana kɔnɔ ani diɲɛ jagokɛlaw ma minnu b’u mago don jago la ni Butan ye. A bɛ kunnafoniw di ko kɛlenw kan, jagokɛlaw ka kunnafonidisɛbɛnw, jagokɛlaw ka jateminɛw, ani politiki lafasali. 3. Jago minisiriso (www.trade.gov.bt): Nin ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ in min bɛ Jago Minisiri bolo, o b’a to jagokɛlaw bɛ se k’u tɔgɔ sɛbɛn ɛntɛrinɛti kan walasa ka fɛnw dondonni/bɔli lase ni yamaruyaw sɔrɔ Butan jamana na. Kunnafoni fana bɛ sɔrɔ jago bɛnkanw kan, tarifu hakɛw, dumuniko taabolo, ani sugu sɔrɔli kan. 4. Masakɛ ka wariko ɲɛmɔgɔso (www.rma.org.bt): Masakɛ ka wariko ɲɛmɔgɔso ka baara ye ka wariko politiki labɛn Butan jamana kɔnɔ. U ka siti ofisiyali bɛ kunnafoni kuraw di bankiw ka sariyaw kan, wari falen hakɛw, wariko sabatili kunnafoniw ani sɔrɔko kunnafoniw minnu bɛ tali kɛ o ko la. 5. Druk Holding & Investments Ltd (www.dhi.bt): Nin ye Druk Holding & Investments Ltd. ka siti ofisiyali ye, min bɛ gɔfɛrɛnaman ka wari bilalenw kɔlɔsi seko ni dɔnko siratigɛ la i n’a fɔ jiko porozɛw ani izini jɔnjɔn wɛrɛw minnu bɛ dɛmɛ don jamana kɔnɔ sigida ni sɔrɔ yiriwali kuntilenna. 6. Butan ka turisimu tɔnba (www.tourism.gov.bt): Hali n’a sinsinnen don fɔlɔ turisimu yiriwali kan sanni ka kɛ sɔrɔko walima jago yɛrɛ kan ; Turisidi tɔnba ka siti in bɛ wariko siraw jira nin seko in kɔnɔ, i n’a fɔ ekoturisimu porozɛw, jɛkafɔ ni jamana wɛrɛw ka tɔnw tun bɛ se ka sɛgɛsɛgɛ yɔrɔ minnu na. O sitiw bɛ kunnafoni caman di minnu ɲɛsinnen bɛ sɔrɔko politiki ni sariyakolow ma; lase wajibiyalenw; wariko siraw ; suguya sɛgɛsɛgɛli; turisimu yiriwali ni dɔ wɛrɛw ye minnu bɛ se ka jagokow nɔgɔya Butan kɔnɔ walima minnu sen bɛ o la. Aw k’a kɔlɔsi ko a ka ɲi aw ka kunnafoniw sɛgɛsɛgɛ faamaw fɛ walima ka lajɛ kɛ ni faamaw ye minnu ɲɛsinnen bɛ o ma sani aw ka jago ko latigɛ.

Jagokɛlaw ka kunnafoniw ɲinini sitiw

Butan jamana na, sɔrɔko ni dumuniko minisiriso (RDC) ka baara ye ka jagokow kɔlɔsi, i n’a fɔ fɛnw dondonni ni u bɔli baara ɲɛnabɔli. RDC bɛ kɛnɛ kelen di min bɛ wele ko "Bhutan Trade Information System" (BTIS) jagokow kunnafoniw bɛɛ kama jamana kɔnɔ. Nin ɛntɛrinɛti dakun in bɛ kɛ yɔrɔba ye jagokɛlaw, jagokɛlaw ani bololabaarakɛla wɛrɛw bolo walasa ka kunnafoni nafamaw sɔrɔ jagokɛlaw ka jateminɛw kan, dumuniko taabolo, tarifuw, sariyaw ani fɛn wɛrɛw kan. Nin ye siti dɔw ye minnu ɲɛsinnen bɛ Butan ka jago kunnafoniw ma: 1. Butan jagokɛlaw ka kunnafonidilan (BTIS): Site web: http://www.btis.gov.bt/ Bamako, Mali. Nin ye BTIS ka siti ofisiyali ye min bɛ baarakɛlaw dɛmɛ ni fɛn suguya caman ye i n’a fɔ ka se ka don/bɔli fɔlenw sɔrɔ, ka dumuniko tarifu hakɛw lajɛ ani ka impositi wajibiyalenw lajɛ ka da fɛn dilannenw danfara kan walima Harmonized System (HS) kode kan. 2. Jamana ka jatebɔ baarada : Site web: http://www.nsb.gov.bt/ Bamako, Mali. Jamana ka jatebɔ baarada bɛ sɔrɔko jateminɛw di Butan jamana ma, kunnafoniw bɛ sɔrɔ fɛnw dondonni ni u bɔli kan seko ni dɔnko siratigɛ la. Baarakɛlaw bɛ se ka jatebɔ rapɔɔri caman sɔrɔ minnu ɲɛsinnen bɛ jamana kɔkan jago ma u ka sɛbɛnw yɔrɔ la. 3. Butan ka banki min bɛ wele ko Export-Import Banki Limited: Site web: https://www.eximbank.com.bt/ Bamako, Mali. Hali n’a y’a sɔrɔ nin siti in sinsinnen bɛ wariko baara kɛtaw kan kosɛbɛ minnu ɲɛsinnen bɛ jagokɛlaw ka jagokow ma Butan jamana kɔnɔ, a bɛ hakilina nafamaw fana di jamana kɔkan jago jateminɛw kan. 4. Sɔrɔko minisiriso : Site web: http://www.moea.gov.bt/ Bamako, Mali. Sɔrɔko minisiriso jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ politiki siratigɛ la, min ɲɛsinnen bɛ sɔrɔ yiriwali ma ani ka diɲɛ jagokɛɲɔgɔnya nɔgɔya Butan ye. U ka site web bɛ se ka kunnafoniw walima sɛbɛnw di minnu bɛ bɛn jamana wɛrɛw ka jagokow ma. Aw k’a dɔn ko o sitiw bɛ se ka Changé waati tɛmɛnen kɔfɛ; a ka ɲi tuma bɛɛ k’u sɔrɔli sɛgɛsɛgɛ sani i ka se u ma.

B2b plateformes (plateformes B2b) ye

Butan, min bɛ wele ko "Land of the Thunder Dragon", ye jamana ye min bɛ Himalaya kɔrɔnyanfan kuluw la. Hali n’a ye jamana fitinin ye, Butan ye nizɛri ta dɔɔnin dɔɔnin, wa a y’a daminɛ k’a ka B2B yɔrɔw labɛn walasa ka jagokɛlaw ka jɛɲɔgɔnyaw n’u ka jagokow nɔgɔya. Butan ka B2B-plateforme dɔw filɛ nin ye ka fara u ka sitiw kan minnu bɛ bɛn o ma: 1. Butan Jagokɛyɔrɔ (http://www.bhutantradeportal.gov.bt/): Nin ye ɛntɛrinɛti yɔrɔ ofisiyali ye min bɛ kunnafoni caman di fɛnw dondonni ni u bɔli sariyaw kan, jago taabolo, dumuniko musakaw, ani kunnafoni wɛrɛw kan minnu bɛ tali kɛ jago siratigɛ la. 2. Druk Enterprise Solutions (http://www.drukes.com/): Druk Enterprise Solutions ye B2B fɛɛrɛbɔ tɔnba ye Butan jamana na, min bɛ porozɛw ɲɛnabɔcogo suguya caman di jagokɛlaw ma. U ka baara dɔw ye baarakɛda ka nafolo bolodacogo (ERP) porogaramuw ye, jatebɔ siraw, fɛnw maracogo baarakɛminɛnw, ani fɛn wɛrɛw. 3. Jɛkuluba feerelaw ka tɔnba Butan (https://www.wholesalersnetwork.com/country/bhutna.html): I n’a fɔ ɛntɛrinɛti kunnafonidiyɔrɔ, nin siti in bɛ jɛgɛfeerelaw ni jagokɛlaw ka lisi labɛn minnu bɛ baara kɛ seko ni dɔnko siratigɛ la Butan kɔnɔ. A bɛ kɛ nafolo nafama ye jagokɛlaw bolo minnu b’a fɛ ka jɛɲɔgɔnya kɛ ni feerekɛlaw ye minnu bɛ se ka kɛ jamana kɔnɔ. 4. ITradeMarketplace (https://itrade.gov.bt/): Nin sugu in dabɔra sɔrɔko minisiriso fɛ Butan, a laɲini ye ka jago siraw yiriwa sigida fɛn dilannikɛlaw/feerelaw ni sannikɛlaw cɛ minnu bɛna bɔ jamana kɔnɔ ani diɲɛ suguw la. A bɛ baara suguya caman Dabɔ i n'a fɔ sɛnɛfɛnw, bololabaara, finiko wdfl. 5. MyDialo (https://mydialo.com/bt_en/): MyDialo ye B2B ɛntɛrinɛti jagokɛyɔrɔ ye min bɛ ka bɔ kɛnɛ kan, min bɛ jagokɛlaw cɛsiri jamana caman kɔnɔ Butan fana sen bɛ o la sugu ɲɛnabɔcogo nɔgɔman kelen kɔnɔ. A nafa ka bon k’a dɔn ko k’a sababu kɛ a sɔrɔko danma ye ani a tali hakɛ min ka dɔgɔ kosɛbɛ ni i y’a suma ni jamana tɔw ta ye, B2B jɔyɔrɔw hakɛ Butan jamana na, o tɛ caya i n’a fɔ jamanabaw kɔnɔ. Nka, o yɔrɔ kofɔlenw bɛ daminɛyɔrɔ di jagokɛlaw ma minnu b’a fɛ ka jago siraw sɛgɛsɛgɛ walima ka jɛɲɔgɔnyaw sigi senkan ni jɛɲɔgɔnw ye minnu bɛ bɔ Butan.
//