More

TogTok

Timakete Letikulu
right
Nkatsakanyo wa Tiko
Bhutan, leyi tiviwaka ximfumo tanihi Mfumo wa Bhutan, i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka etintshaveni ta le Vuxeni bya Himalaya. Ri ni ndzilakano na China en’walungwini na India edzongeni, evuxeni na vupeladyambu. Leswi tiko ra Bhutan ri nga ni vaaki vo tlula 750 000, ri dume hi ku va rin’wana ra mimfumo yo hetelela ya Mabudha leyi saleke emisaveni. Tiko leri rina ndzhawu ya tintshava leyingana tinhlohlorhi leti fikaka eka 7,500 wa timitara. Ntivo-misava wa yona lowu hlamarisaka wu katsa minkova leyi dzimeke, makhwati lama tlhumeke ni milambu ya ayisi leyi hoxaka xandla eka ku saseka ka yona loku nga tshembisiki ka ntumbuluko. Mfumo wu lawula vupfhumba hi ku kongoma leswaku wu hlayisa mbango ni ndhavuko wo hlawuleka wa le Bhutan. Bhutan yi tirhisa filosofi yo hlawuleka leyi vuriwaka Gross National Happiness (GNH). Mhaka leyi yi kandziyisa nhluvukiso lowu heleleke lowu sekeriweke eka vuhlayiseki bya moya ku tlula rifuwo ra swilo leswi vonakaka ntsena. Mfumo wu rhangisa swikombiso swa ntsako swo fana na nhlayiso wa rihanyo, dyondzo, ku hlayisa ndhavuko, na nhlayiso wa mbango. Thimphu i doroba-nkulu ra Bhutan naswona i ntsindza lowukulu wa madoroba. Yi hlanganisa switayele swa ndhavuko swa vumaki na nhluvukiso wa manguva lawa loko yi ri karhi yi hlayisa moya wo rhula. Vubudha byi kucetela swinene vutomi bya siku na siku eBhutan; tindhawu ta tinghwendza ni titempele swi hangalakile etikweni hinkwaro swi kombisa mijeko ya xikhongelo leyi hanyaka leyi rhurhumelaka hi ku pfumelelana ni ntumbuluko. Ikhonomi ya Bhutan ngopfu ngopfu yi titshege hi vurimi (kukatsa na vuhumelerisi bya rice), ti indasitiri leti simekiweke eka makhwati kufana na ku endliwa ka fanichara kusuka eka switirhisiwa leswinga tshamisekangiki swofana na bamboo kumbe tihunyi kusuka eka makhwati lawa ya lawuriwaka; vutumbuluxi bya gezi ra mati byi yimela sekithara yin’wana ya nkoka eka vutumbuluxi bya mali. Dyondzo yi tlanga xiave xa nkoka eku vumbekeni ka vaaki laha; swikolo swi hundzisela misinya ya milawu ya Mabudha etlhelo ka tidyondzo ta nkarhi na nkarhi ta dyondzo eka swiyimo hinkwaswo swa dyondzo. Ku fikelela vukorhokeri bya nhlayiso wa rihanyo bya mahala swi tlhela swi nyikiwa etikweni hinkwaro hi ku tirhisa tisenthara to hambana ta rihanyo leti hlomisiweke hi switirhisiwa swa vutshunguri swa masungulo. Emalembeni ya sweswinyana ku vile na matshalatshala lama endliweke ku ya eka ku ndlandlamuxa switirhisiwa swa manguva lawa hi ku tirhisa tiphurojeke to aka magondzo leti hlanganisaka tindhawu ta le kule leti khale a ti nga fikeleleki hi mimovha leyi nga na timovha. Hambiswiritano,vupfhumba bya ha ri byintsongo hikwalaho ka ntsengo wa le henhla wa tivhisa leswi lavaka leswaku vaendzi va bukuta maendzo ya vona hi ku tirhisa vafambisi va maendzo lava pfumeleriweke. Hi ku gimeta,Bhutan yi hambanile na matiko man’wana hikwalaho ka ku kongomisa ka yona eka nhluvukiso lowu nga heriki, ku hlayisa ndhavuko, na ntsako tanihi xikongomelo xa tiko. Hi swivumbeko swa yona leswi chavisaka ni ku tinyiketela ku hlayisa ndhavuko, hakunene Bhutan ri tshama ri ri tiko ro hlawuleka ni leri khomaka.
Mali ya Rixaka
Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eVuxeni bya Himalaya, ri ni mali ya rona yo hlawuleka leyi tiviwaka tanihi Bhutanese ngultrum (BTN). Yisungule hi 1974, ngultrum i mali ya ximfumo ya Bhutan naswona yi kombisiwa hi mfungho wa "Nu." Nhlayo ya ku cincana ya ngultrum yi vekiwile eka Indian rupee (INR) eka ratio ya 1:1. Leswi swivula leswaku 1 Bhutanese ngultrum yi ringana na 1 Indian rupee. Timali leti hatimbirhi ti nga tirhisiwa hi ku cincana endzeni ka Bhutan, kambe i tinotsi ta BTN ntsena na mali ya nsimbi leyi amukeriwaka tanihi mali ya le nawini. Hi ku ya hi tidinominexini, mali ya le Bhutan yi humesiwa hi mimpimo ya Nu.1, Nu.5, Nu.10, Nu.20, Nu.50, Nu.100 na Nu.500; kasi ti coins tifika hi ti denominations ta Chhertum (leyi ringanaka na 25 wa ti chhertums ti endla Ngultrum yin’we) – kufana na Chhertums -20P/25P/50P & One Ngultrum Coins. Loko u ri karhi u famba eBhutan ku suka ematikweni man’wana kumbe ku pulana ku hundzula mali u nga si fika swi nga ha vonaka swi laveka hikwalaho ka fambiselo ra yona ro hlawuleka ra mali; mabindzu yo tala ya amukela timali letikulu ta matiko ya misava to fana na Tidolara ta le Amerika na Tiyuro eka ku xava lokukulu kumbe ku hakela etihotela. Hambiswiritano swi fanele ku xiyiwa leswaku ku tirhisa timali ta matiko ya misava swi nga tisa mpimo wa le henhla wa ku cincana loko ku pimanisiwa na ku tirhisa mali ya laha kaya. Ku tiyisisa ntokoto lowu nga riki na swiphiqo loko u endzela Bhutan kumbe ku endla vuxavisi endzeni ka tiko hi roxe, swi nga va swinene leswaku vafambi kumbe vaendzi lava endzelaka Bhutan va rhwala ntsengo wo karhi wa mali ya laha kaya (Ngultrums) ku xava swintsongo na timali ta matiko ya misava ku fana na Tidolara ta Amerika ta ku cincana lokukulu loko swi laveka. I swa nkoka minkarhi hinkwayo tiyisisa na tibangi ta laha kaya kumbe vacincisi va mali lava pfumeleriweke mayelana na swilaveko swihi kumbe swihi swo engetela kumbe swipimelo loko u cincana mali ya matiko mambe eka Ngultrums loko u nga si famba, tanihileswi xiyimo xa mali xi nga ha hambanaka nkarhi na nkarhi. Hi ku angarhela, xiyimo xa mali ya Bhutan xi rhendzeleka hi ngultrum ya Bhutan ku va mali ya yona ya ximfumo ya nawu na mpimo wa ku cincana lowu nga cinciki eka rupee ya le India. Vafambi va tsundzuxiwa ku va na nkatsakanyo wa timali ta laha kaya na ta matiko ya misava loko va endzela Bhutan ku kuma ntokoto wa swa timali lowu rhetaka.
Ntsengo wa ku Cincana
Mali ya ximfumo ya Bhutan i Bhutanese ngultrum (BTN). Loko ku ri mimpimo ya ku cincana leyi ringanyetiweke ya timali letikulu, hi kombela mi xiya leswaku mimpimo leyi yi nga cinca naswona yi nga ha hambana ku ya hi swiyimo swa makete. Hi leswi swiringanyeto swin’wana swa xirhendzevutani ku sukela hi March 2022: - 1 Dolara ya Amerika (USD) yi ringana na 77.50 wa ti-ngultrum ta le Bhutan. - 1 Euro (EUR) yi ringana na 84.50 wa ti ngultrums ta le Bhutan. - 1 British Pound (GBP) yi ringana na 107.00 wa ti ngultrums ta le Bhutan. - 1 Japanese Yen (JPY) yi ringana na 0.70 Bhutanese ngultrum. Hi kombela mi tsundzuka leswaku tinomboro leti ti nyikiwile tanihi vuxokoxoko byo angarhela naswona a ti fanelanga ku tekiwa tanihi mimpimo ya nkarhi wa xiviri kumbe ya ximfumo. Swikahle ku kambela eka nhlangano wa swa timali kumbe xihlovo lexi tshembekaka ku kuma mimpimo ya ku cincana leyi kongomeke swinene na ya nkarhi wa sweswi loko unga se endla ku cinca kwihi na kwihi ka mali.
Tiholideyi ta Nkoka
Bhutan i tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eVuxeni bya Tintshava ta Himalaya. Yitiveka hi ndzhaka ya yona yo fuwa ya ndzhavuko xikan’we na mindhavuko yo hlawuleka, leswi vonakaka eka minkhuvo ya yona yohambana hambana. Hi leyi minkhuvo yin’wana ya nkoka leyi tlangeriwaka eBhutan: 1. Nkhuvo wa Tsechu: Tsechus i minkhuvo ya vukhongeri ya lembe na lembe leyi tlangeriwaka etindlwini to hambana-hambana ta tinghwendza ni le ti-dzong (makhokholo) eBhutan hinkwaro. Minkhuvo leyi hi ntolovelo yi teka masiku yo hlayanyana naswona yi katsa mincino leyi rharhanganeke leyi ambaleke swisirhelelo swa le mahlweni ni minkhuvo leyi hanyaka ya ndhavuko. Nkhuvo wa Tsechu wu tsundzuka ku velekiwa ka Guru Rinpoche, mukwetsimi la sirhelelaka Bhutan. 2. Paro Tshechu: Yin’wana ya minkhuvo leyi dumeke swinene na ya nkoka e Bhutan, Paro Tshechu yi humelela lembe na lembe exivaveni xa doroba ra Paro ekusuhi na xifaniso xa Paro Rinpung Dzong fortress-monastery. Yi kombisa mincino yo hambana-hambana ya swisirhelelo, mihivahivana ya vukhongeri ni swiambalo swa ndhavuko swa mivalavala. 3. Punakha Drubchen & Tshechu: Yi tlangeriwa e Punakha, ntsindza wa khale wa Bhutan, nkhuvo lowu wu hlanganisa swiendlakalo swimbirhi - Drubchen (ku tlangiwa nakambe ka nyimpi ya lembe xidzana ra vukhume-nhungu) ku landzela Tshechu (nkhuvo wa ncino wa vukhongeri). Ku tshembiwa leswaku yi hlongola mimoya yo biha loko yi ri karhi yi khutaza ntsako ni ku humelela. 4.Wangduephodrang Tshechu: Xifundzha xa Wangduephodrang xi khoma nkhuvo lowu wo hanya lowu hlanganisaka vaaki va ndhawu leyi eka mincino ya mask leyi fambisanaka na vuyimbeleri bya ndhavuko na tinsimu. 5.Haa Summer Festival: Xiendlakalo lexi xo hlawuleka xa masiku mambirhi xi tlangela vutomi bya vahlapfa loko xi ri karhi xi hlayisa vutivi bya ndhavuko mayelana na maendlelo ya ku risa. Vaendzi vanga tinyiketela eka swakudya swotsakisa swa ndzhawu liya, va vona mintlangu ya vanhu kukatsa na mphikizano wo khandziya yak. Minkhuvo leyi ya lembe na lembe yinyika vayeni xivono xa ndzhavuko wa Bhutan, ripfumelo ra moya xikan’we naku nyika vutivi eka ndlela ya vona ya vutomi.
Xiyimo xa Mabindzu ya le Handle
Bhutan i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka evuxeni bya tintshava ta Himalaya, leri rhendzeriweke hi China en’walungwini na India edzongeni, evuxeni ni le vupela-dyambu. Ku nga khathariseki vukulu bya rona ni vaaki va rona, tiko ra Bhutan ri ve ri endla nhluvuko lowukulu hi tlhelo ra mabindzu. Ikhonomi ya Bhutan yi titshege ngopfu hi mabindzu ya matiko ya misava hikokwalaho ka makete wa yona wa laha kaya lowu nga nyawuriki. Tiko leri ngopfu ngopfu ri xavisela matiko yale handle gezi ra mati, timinerali tofana na ferrosilicon na semende, switirhisiwa swa vurimi swofana na maapula na ti oranges, swakudya leswi lulamisiweke, mintirho ya mavoko, vukorhokeri bya vupfhumba (kukatsa na eco-tourism), na mirhi ya ndzhavuko. India i mutirhisani lonkulu wa mabindzu ya Bhutan tani hi leswi yi avelana vuxaka bya le kusuhi bya ikhonomi na tiko. Vunyingi bya swilo leswi Bhutan yi rhumeriwaka ematikweni mambe swi kongomisiwe eIndiya. Nhundzu ya nkoka leyi nghenisiwaka kusuka e India yi katsa mafurha (swihumelerisiwa swa petroliyamu), mimovha, michini & switirhisiwa (kukatsa na swa gezi), switirhisiwa swo aka swofana na semende na ti steel bars. Ku engetela kwalaho, Bhutan yi vile yi lavisisa swivandlanene swa mabindzu na matiko man’wana. Yi sayinile Mintwanano yo hambana ya Mabindzu ya Ntshunxeko (FTA) ku ndlandlamuxa makete wa yona wo rhumela ematikweni mambe. Xikombiso: 1) Bangladesh: FTA yi simekiwile hi 2006 leyi endleke leswaku ku va na ku fikelela handle ka xibalo eka nhundzu yo karhi exikarhi ka matiko lawa mambirhi. 2) Thailand: Ntwanano wa matiko mambirhi wu sayiniwile hi 2008 wo ndlandlamuxa vutirhisani bya mabindzu. 3) Singapore: Hi 2014, ku tirhisiwile FTA leyi a yi kongomisiwile eka ku tlakusa vuvekisi bya matiko mambirhi na byona. Ku ya emahlweni, Bhutan yi nghenelela hi xihatla eka ntirhisano wa ikhonomi ya miganga hi ku tirhisa minhlangano yo fana na Nhlangano wa Dzonga wa Asia wa Ntirhisano wa Xifundzankulu (SAARC) na Kungu ra Bay of Bengal ra Ntirhisano wa Ikhonomi ya Xithekiniki ya Swiyenge swo Tala (BIMSTEC). Tipulatifomo leti ti nyika tindlela to ndlandlamuxa ku hlanganisiwa ka mabindzu ya miganga. Hambiswiritano,Sonam Wangchuk Miphan Trading Company mupfuni wa mufambisinkulu u vula leswaku ku na mintlhontlho yo hlaya leyi Bhutan yi langutaneke na yona hi mayelana na ku kula ka mabindzu ku fana na vuswikoti byo rhumela ematikweni mambe lebyi nga nyawuriki hikwalaho ka swipimelo eka nhluvukiso wa switirhisiwa ku katsa na tinetiweki ta vutleketli,ku titshega hi tisekithara ti nga ri tingani to fana na gezi ra mati leswi endlaka leswaku ikhonomi yi va ekhombyeni eka switshuketa swa le handle, na mfikelelo lowu nga nyawuriki wa timali eka nhluvukiso wa bindzu. Hi ku gimeta, Bhutan yi ndlandlamuxa swivandlanene swa yona swa mabindzu hakatsongotsongo hi ku kongomisa eka matimba ya yona eka sekithara ya ku rhumela ematikweni mambe. Matshalatshala ya mfumo eku hluvukiseni ka vuxaka bya mabindzu na vatirhisani va miganga na va matiko ya misava i ya nkoka swinene eka ku kula ka ikhonomi ya tiko na ku hambanyisa.
Vuswikoti bya Nhluvukiso wa Makete
Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle eAsia Dzonga, ri ni vuswikoti lebyikulu byo hluvukisa makete wa rona wa mabindzu ya le matikweni mambe. Hambileswi yi nga vukulu naswona yi nga ekule, tiko ra Bhutan ri tinyungubyisa hi swilo swo hlawuleka ni swilo leswi nga kokaka rinoko ra vaxavi va matiko hinkwawo. Xo sungula, tiko ra Bhutan ri tiveka hi rifuwo ra rona ro tala ra ntumbuluko. Makhwati ya tiko leri ya nyika tinxaka to hambana ta mapulanga na switirhisiwa swin’wana swa makhwati leswi laviwaka swinene emisaveni hinkwayo. Hi maendlelo ya makhwati lawa ya nga ta tshama ya ri kona, Bhutan yi nga tirhisa xilaveko lexi kulaka xa switirhisiwa swa mapulanga leswi nga onhiki ntumbuluko na leswi humaka eka mahanyelo lamanene. Xavumbirhi, Bhutan yina ndzhaka ya ndzhavuko leyi fuweke leyi kokaka rinoko ra vaendzi kusuka emisaveni hinkwayo. Vutshila bya ndhavuko bya tiko na vumaki byo fana na ku luka, ku penda, na ku vatla swi na vuswikoti lebyikulu byo rhumela ematikweni mambe. Hi ku tlakusa switirhisiwa leswi swa mavoko hi ku tirhisa tipulatifomo ta misava hinkwayo to fana na tiwebsite ta e-commerce kumbe minkombiso ya matiko ya misava, Bhutan yi nga tirhisa ku tsakela loku kulaka ka misava hinkwayo eka swilo leswi endliweke hi mavoko na swa nkoka eka ndhavuko. Ku engetela kwalaho, maendlelo yo hlawuleka ya vurimi ya Bhutan ya endla leswaku yi va eka xiyimo lexinene xo tirhisa xilaveko lexi kulaka xa switirhisiwa swa swakudya swa organic. Tiko ri landzelela ngopfu maendlelo ya vurimi bya organic hikokwalaho ka ku tinyiketela ka rona eka ku hlayisa mbango. Hiku xavisa swibyariwa swa vona swa organic swofana na rice rotshuka kumbe swimilani swa mirhi emisaveni hinkwayo, Bhutan yinga tihambanisa eka makete wa misava hinkwayo tani hi xihlovo xa swibyariwa swa xiyimo xale henhla swa organic. Ku ya emahlweni, eneji leyi pfuxetiwaka i sekithara leyi hluvukaka laha Bhutan yi nga na vuswikoti lebyi nga tirhisiwangiki bya ku xaviseriwa matiko mambe. Tiko ri titshege ngopfu hi vuhumelerisi bya gezi ra mati hi vuhumelerisi bya gezi lebyi saleke lebyi kumekaka ku xavisiwa ematikweni mambe. Hi ku tirhisa vuyelo lebyi bya eneji leyi tengeke hi ku tirhisa mintwanano yo xava gezi na matiko ya vaakelani kumbe hi ku nghenelela eka tinetiweki ta mabindzu ya eneji ya miganga ku fana na SAARC Electricity Grid Interconnection (SEG-I), Bhutan yi nga ndlandlamuxa xisekelo xa yona xo rhumela ematikweni mambe loko yi ri karhi yi hoxa xandla eka swikongomelo swa nhluvukiso wa miganga. Hi ku gimeta, hambi leswi ku va tiko leritsongo leri nga na switirhisiwa leswi nga nyawuriki swi nga tisaka mintlhontlho loko u nghena eka timakete ta matiko ya misava; hambiswiritano,Bhuta yi na swipfuno swo hambana ku fana na ku hambana ka switirhisiwa swa ntumbuluko,ndzhaka ya ndhavuko,eneji yo basa,na maendlelo ya vurimi lama nga heriki.Swilo leswi loko swi hlanganisiwa swi tumbuluxa swivandlanene swa nkoka swa ku ndlandlamuxiwa ka mabindzu,naswona loko swi tirhisiwa kahle, Bhutan yi nga pfula vuswikoti bya yona lebyikulu lebyi nga tirhisiwangiki eka makete wa misava hinkwayo.
Switirhisiwa leswi xavisiwaka hi ku hisa emakete
Loko swi ta eku hlawuleni ka swilo leswi xavisiwaka hi ku hisa eka makete wa mabindzu ya le matikweni mambe wa Bhutan, ku ni swilo swo hlayanyana leswi faneleke swi tekeriwa enhlokweni. Bhutan i tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle eAsia Dzonga, leri tivekaka hi ndzhaka ya rona yo hlawuleka ya ndhavuko ni ku saseka ka ntumbuluko. Hi leswi switsundzuxo swa ndlela yo hlawula switirhisiwa leswi nga na vuswikoti bya le henhla byo humelela eka makete wa mabindzu ya le handle wa Bhutan. Xo sungula, i swa nkoka ku twisisa xilaveko xa laha kaya na ku tsakela ka vatirhisi eBhutan. Vanhu va le Bhutan va swi tlangela swinene swilo swa ndhavuko leswi endliweke hi mavoko ni swilo leswi endliweke hi mavoko. Xisweswo, ku dzikisa mianakanyo ya wena eka swilo swo fana ni malapi, swilo leswi endliweke hi mavoko, swin’wetsin’wetsi ni vutshila swi nga va masungulo lamanene. Xavumbirhi, ku hlayisa mbango swi tekeriwa enhlokweni swinene e Bhutan. Swikumiwa leswi tlakusaka maendlelo ya eco-friendly kumbe ku hoxa xandla eka nhluvukiso lowu nga heriki swi tala ku tsakisa makete wa vatirhisi lowu nga na vuxiyaxiya laha. Leswi swinga katsa switirhisiwa swa swakudya swa organic, swintshuxo swa eneji leyi pfuxetiwaka, nhundzu leyi simekiweke eka switirhisiwa leswi vuyeleriweke kufana na minkwama kumbe swilo swo tsalela. Xa vunharhu, ku na ku tsakela loku andzaka eka switirhisiwa leswi fambelanaka na rihanyo na rihanyo eka vatirhisi eBhutan. Hikwalaho, ku anakanya hi swilo swo tanihi swiengetelo swa swimilana kumbe switolwa leswi endliweke hi swilo swa ntumbuluko swi nga pfuna. Ku engetela kwalano, hikokwalaho ka swivumbeko swa yona swa topographical swofana na tintshava na milambu leswi kokaka rinoko ra varhandzi va adventure kusuka emisaveni hinkwayo – switirhisiwa swa mintlangu yale handle swofana na switirhisiwa swo famba hi milenge kumbe switirhisiwa swa mintlangu swinga va na vuswikoti na swona. Ku ya emahlweni hi vupfhumba ku ri yin’wana ya tiindasitiri ta vona ta nkoka; switsundzuxo swofana na ti keychains letingana swifaniso swa ndzhavuko kumbe swiambalo leswi fambelanaka na swiambalo swa ndhavuko na swona swinga kuma ku duma eka vaendzi lava lavaka switsundzuxo kusuka eka riendzo ra vona. Eku heteleleni ku tirhisana na vaendli va laha kaya & vatirhi va mavoko swi nga pfuneta ku kombisa vuswikoti bya vona ematikweni mambe loko ku ri karhi ku tlakusa maendlelo ya mabindzu yo lulama lawa ya fambelanaka na ku tlakuka ka xilaveko xa misava hinkwayo xa tibrand/swikumiwa swa swihlovo swa mahanyelo Hi ku gimeta ku twisisa ku tsakela ka laha kaya ku xixima mindhavuko leyi amukelaka ku kondletela ku tlakusa ku lemuka rihanyo hi ku tirhisa swivandlanene swa vupfhumba leswi seketelaka Mabindzu yo Lulama swi fanele ku tlanga swiphemu swa nkoka loko ku hlawuriwa swihlawulekisi swa swikumiwa leswi xavisiwaka hi ku hisa endzeni ka makete wa mabindzu ya le handle wa rixaka ro saseka – Bhutan!
Swihlawulekisi swa vaxavi na taboo
Bhutan, leyi tlhelaka yi tiviwa tanihi Mfumo wa Bhutan, i tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle eAsia Dzonga. Yi tiveka hi swivumbeko swa yona swo hlamarisa, ndhavuko wo hlawuleka, na ku tinyiketela eka nhluvukiso lowu nga heriki. Loko swi ta eka swihlawulekisi swa vaxavi ni swilo leswi yirisiweke eBhutan, hi leswi swiyenge swin’wana swa nkoka leswi u faneleke u swi tekela enhlokweni: Swihlawulekisi swa Vaxavi: 1. Ku xixima: Hi ntolovelo vaxavi va le Bhutan va ni vutianakanyi naswona va xixima vaphakeri va vukorhokeri. Va tlangela mahanyelo lamanene, hikwalaho ku hlayisa langutelo ra xichavo eka vona i swa nkoka. 2. Ku olova: Vanhu va le Bhutan va teka ku olova ku teka vutomi bya vona naswona ku langutela leswaku vanhu va lehisa mbilu eka tinyiko leti nga riki na nchumu swi nga khutaza ku tirhisana ko antswa ka vaxavi. 3. Ku titwa loku tiyeke ka vaaki: Vanhu va le Bhutan va na xivumbeko xa vaaki lexi hlanganisiweke swinene laha vanhu va talaka ku lava ku twanana va nga si teka swiboho kumbe ku xava nhundzu/vukorhokeri. 4. Ku va na miehleketo ya nhlayiso: Nhlayiso wa mbango wu dzime timitsu swinene eka filosofi ya Gross National Happiness (GNH), leyi tirhaka tanihi nsinya wa nawu lowu kongomisaka eka vaendli va tipholisi na vaaki va tiko hi ku fanana. Swileriso leswi yirisiweke: 1. Ku nga xiximi mikhuva ya vukhongeri: Tanihi leswi Vubudha byi hoxaka xandla swinene eka vaaki va le Bhutan, i swa nkoka swinene ku nga xiximi kumbe ku tekela ehansi mikhuva kumbe mikhuva yihi na yihi ya vukhongeri. 2. Ku hlawula swiambalo leswi khunguvanyisaka: Ambala hi ndlela leyi ringaniseriweke loko u endzela tindhawu ta vukhongeri kumbe u vulavurisana ni vanhu va kwalaho. Ku paluxa swiambalo swi nga ha voniwa tanihi ku pfumala xichavo. 3. Ku kombisa rirhandzu erivaleni: Swa antswa ku papalata ku nghenela swikombiso swa rirhandzu erivaleni swo tanihi ku tswontswana kumbe ku angarhana, tanihi leswi leswi swi nga tekiwaka swi nga fanelanga eka ndhavuko wa le Bhutan. 4. Milenge tani hi tindzhawu leti yirisiweke: Eka ndhavuko wa ndhavuko wa Himalaya kukatsa na ndhavuko wa Bhutanese, milenge yi tekiwa tani hi leyi nga tengangiki; xisweswo ku tirhisa milenge ya wena hi ku olova eka van’wana swi nga ha ku khunguvanyisa u nga swi xiyanga. Ku twisisa swihlawulekisi leswi swa vaxavi na swipimelo swi nga kurisa vuxaka byo antswa na vaxavi lava humaka eMfun’weni wa Bhutan loko ku ri karhi ku tiyisisiwa leswaku ku twisisa ka ndhavuko swa xiximiwa. (Xiya leswaku nhlamulo leyi yi tlula marito ya 300.)
Endlelo ra vulawuri bya khastomo
Bhutan, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eVuxeni bya Himalaya, ri ni mikhuva yo hlawuleka ni fambiselo ro hlawuleka ra ku rhurhela ematikweni mambe. Mfumo wa Bhutan wu lawula no veka tihlo swinene eka mindzilakano ya wona ku tiyisisa vuhlayiseki na nsirhelelo wa vanhu va wona. Leswaku va nghena eBhutan, vafambi va boheka ku kuma vhisa. Leswi swi nga kumiwa hi ku tirhisa vafambisi va maendzo lava hleriweke ka ha ri emahlweni kumbe vayimeri va maendzo eBhutan. I swa nkoka leswaku vaendzi va va na mapasi ya vona lama tirhaka ku ringana tin’hweti ta tsevu ku tlula siku ro nghena. Loko va fika eka rin’wana ra swihambukelo swa swihahampfhuka leswi vekiweke eBhutan kumbe tindhawu to tsemakanya ndzilakano, vaendzi hinkwavo va fanele ku humesa papila ra vona ro pfumelela vhisa leri humesiweke hi Ndzawulo ya Vuhlapfa swin’we ni pasi ra vona. Mindzhwalo ya vaendzi yi ta kamberiwa hi vukheta hi vatirhela-mfumo va le matikweni mambe. I swa nkoka ku xiya leswaku swilo swo karhi swi yirisiwile ku nghena eBhutan. Leswi swi katsa swibamu, swibalesa, swidzidziharisi, switirhisiwa swa fole leswi tlulaka mpimo lowu pfumeleriweke (200 wa fole kumbe 50 wa swigari), byala lebyi tlulaka litara yin’we hi munhu hi ku ntshunxiwa eka xibalo lexi tirhaka ntsena eka ku tirhisiwa ka munhu hi xiyexe, na swilo swihi na swihi leswi tekiwaka swi ri leswi pfuxaka mfumo. Vafambi va fanele ku tlhela va tivisa mali ya matiko mambe leyi tlulaka USD 10,000 kumbe leyi ringanaka na yona loko va fika. Ku nghenisiwa ka swimilani na swifuwo (kukatsa na swiphemu) handle ka matsalwa lawa ya faneleke swi yirisiwile swinene. Loko va suka, vanhu hinkwavo lava sukaka eBhutan va fanele ku humesa papila ra mpfumelelo ku suka eka Vulawuri bya Timali bya Vuhosi loko va rhwale mali yo tlula USD 10,000. Vaofisiri va khastomo va nga ha kambela mindzhwalo nakambe va nga si suka ku tiyisisa ku landzeleriwa ka swipimelo swa ku nghenisa. I swa nkoka leswaku vafambi lava endzelaka eBhutan va xixima mikhuva ni mindhavuko ya kwalaho hi nkarhi wa ku tshama ka vona. Swipimelo swa ku teka swifaniso swi nga ha tirha eka tindhawu to karhi ta vukhongeri to tanihi titempele kumbe tindhawu ta tinghwendza; hikwalaho swa antswa ku lava mpfumelelo u nga si tikhoma swifaniso etindhawini to tano. Ku namarhela hi ku angarhela milawu na swiletelo leswi vekiweke hi valawuri va swibalo va le Bhutan swi ta endla leswaku riendzo ra wena ri olova no tsakisa loko u ri karhi u xixima ndzhaka ya ndhavuko ya tiko leri ro hlawuleka.
Tipholisi ta xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe
Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle eTintshaveni ta Himalaya, ri landzela endlelo ro hlawuleka eka pholisi ya rona ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe. Tiko ri veka swibalo swo karhi na swibalo eka nhundzu leyi humaka ematikweni mambe ku sirhelela tiindasitiri ta laha kaya, ku tlakusa ku tiyimela, na ku tiyisisa nhluvukiso lowu nga heriki. Mimpimo ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe eBhutan ya hambana hi ku ya hi muxaka wa nhundzu leyi nghenisiwaka etikweni. Eka swixavisiwa swa nkoka swofana na mavele ya swakudya, mirhi, na switirhisiwa swa vurimi, mfumo hi ntolovelo wu veka swibalo swale hansi swa xibalo kutani wu swi ntshunxa hiku hetiseka ku tiyisisa ku kumeka ka swona hi minxavo leyi ringaneleke eka vaaki va wona. Hi tlhelo rin’wana, swilo swa xiyimo xa le henhla swo fana na mimovha na switirhisiwa swa elektroniki swi koka rinoko ra swibalo swa le henhla tanihileswi swi tekiwaka tanihi swilo leswi nga riki swa nkoka leswi humaka ematikweni mambe. Xikongomelo endzhaku ka leswi i ku heta matimba ku tirhisiwa ngopfu ka swilo swo tano leswi nga ha tshikilelaka rifuwo leri nga nyawuriki ra Bhutan kumbe ku onha mimpimanyeto ya rona ya ndhavuko. Ku engetela kwalaho, Bhutan yi tlhela yi kandziyisa ku tlakusa vubindzurisi bya laha kaya na tiindasitiri ta vumaki hi ku veka tihakelo ta le henhla eka swikumiwa swo karhi leswi humaka ematikweni mambe leswi nga humelerisiwaka endzeni ka tiko. Qhinga leri ri kongomisa eka ku hlohlotela vuhumelerisi bya laha kaya loko ku ri karhi ku hunguta ku titshega hi timakete ta le handle eka switirhisiwa swo hambana swa vatirhisi. Ku tlula kwalaho, tiko ra Bhutan ri rhangisa ku hlayisa mbango hi ku veka swibalo leswi tlakukeke eka swilo leswi nga ni khombo eka ntumbuluko kumbe leswi hoxaka xandla swinene eka ku thyakisa. Leswi swi katsa mafurha ya fossil yo fana na petrol na dizele lawa ya nga na swibalo swa le henhla swinene swa ku nghenisa tanihi nsusumeto eka vanhu na mabindzu ku amukela swintshuxo swin’wana swa eneji. I swa nkoka ku xiya leswaku Bhutan yi tlhela yi tshamela ku pfuxeta tipholisi ta yona ta xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe hi ku tekela enhlokweni swilo leswi rhangisaka emahlweni swa rixaka leswi cincaka xikan’we na mikhuva ya ikhonomi ya misava hinkwayo. Mfumo wu lwela ku kuma ku ringanisela exikarhi ka ku sirhelela tiindasitiri ta laha kaya na ku tiyisisa mfikelelo wa swixavisiwa swa nkoka loko wu ri karhi wu tlakusa ku kula ka ikhonomi loku nga heriki. Hi ku gimeta, pholisi ya xibalo xa Bhutan ya ku xava swilo leswi humaka ematikweni mambe yi kongomisa eka ku sirhelela tiindasitiri ta laha kaya na ku hlohlotela ku tiyimela loko yi ri karhi yi rhangisa ku kondletela mbango. Swiyenge swo hambana swa nhundzu leyi humaka ematikweni mambe swi koka rinoko ra mimpimo yo hambana ya xibalo laha swilo swa nkoka hi ntolovelo swi langutaneke na mimpimo ya le hansi loko swi pimanisiwa na ku xavisiwa ka swilo swa xiyimo xa le henhla kumbe leswi nga riki swa nkoka. Endlelo leri ri kongomisa eka ku tiyisisa ntshamiseko wa ikhonomi loko ku ri karhi ku hlayisiwa mimpimanyeto ya ndhavuko na ku hlayisa switirhisiwa swa ntumbuluko eka rixaka leri ro saseka leri tivekaka hi Ntsako wa Rixaka Hinkwawo ku tlula tindlela ta nhluvukiso leti kongomisiweke eka GDP.
Tipholisi ta xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe
Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eVuxeni bya Himalaya, ri tirhise pholisi yo hlawuleka ya xibalo leyi tiviwaka tanihi Nawu wa Xibalo xa ku Xavisa ni Xibalo xa Khastomo. Pholisi leyi yi boxa mimpimo ya xibalo leyi tirhisiwaka eka nhundzu leyi humaka ematikweni mambe na leyi rhumeriwaka ematikweni mambe. Hi mayelana na xibalo xa ku xaviseriwa matiko mambe, Bhutan yi amukela endlelo ro olova swinene ku tlakusa tiindasitiri ta yona ta laha kaya. Mfumo wu lwela ku khutaza ku xaviseriwa matiko mambe hi ku veka swibalo switsongo eka swikumiwa swo karhi kumbe hambi ku ri ku swi ntshunxa eka swibalo. Qhinga leri ri kongomisa eka ku tlakusa mabindzu ya matiko ya misava na ku ndlandlamuxa ikhonomi ya tiko. Mimpimo ya xibalo xa nhundzu leyi rhumeriwaka ematikweni mambe ya hambana kuya hi muxaka wa yona na ku hlawuriwa ka yona. Switirhisiwa swin’wana swa vurimi swofana na mihandzu, matsavu, na ti cereals swiva ehansi ka swibalo swale hansi swaku xaviseriwa matiko yale handle kutani swinga ntshunxiwa hiku hetiseka eka xibalo hiku hetiseka. Leswi swi endliwa hi xikongomelo xo seketela sekithara ya vurimi ya Bhutan na ku olovisa ku kula ka indasitiri leyi ya nkoka. Hi hala tlhelo, nhundzu ya tiindasitiri yo fana na swiambalo, swilo leswi endliweke hi mavoko, swakudya leswi lulamisiweke, timinerali kumbe swilo leswi endliweke hi xikalo lexitsongo swi nga ha hakerisiwa swibalo swo ringanela swa ku xaviseriwa matiko mambe. Swibalo leswi a swi kongomisiwi ntsena ku humesa mali kambe swi tlhela swi hlohlotela mabindzu ya vumaki ya laha kaya lama humesaka nhundzu leyi. I swa nkoka ku xiya leswaku Bhutan yi rhangisa nhluvukiso lowu nga heriki na nhlayiso wa mbango. Hikokwalaho, switirhisiwa swokarhi swa ntumbuluko swofana na mapulanga kumbe timinerali letinga pfuxetiwiki swinga langutana na milawu yo tika swinene loko swita eka ku xaviseriwa matiko yale handle. Swibalo eka switirhisiwa leswi swi tala ku va ehenhla loko swi pimanisiwa na swikumiwa swin’wana leswaku ku ta siveriwa ku tirhisiwa loku tlulaka mpimo loko ku ri karhi ku tlakusa vulawuri bya vutihlamuleri bya nhundzu ya ntumbuluko ya Bhutan. Hi ku angarhela, tipholisi ta xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe ya Bhutan ti kombisa ku tinyiketela ka yona eka ku kurisa tiindasitiri ta laha kaya loko yi ri karhi yi tekela enhlokweni swilo swa ku kondletela mbango swi nga onhakanga. Hi ku tirhisa mimpimo ya xibalo leyinene eka swiyenge swa swikumiwa leswi hlawuriweke kumbe ku ntshunxa swibalo hinkwaswo eka ku rhumeriwa ka swilo swa nkoka ku fana na swikumiwa swa vurimi , Bhutan yi kongomisa eka ku tlakusa ku kula ka ikhonomi loko yi ri karhi yi hlayisa ku ringanisela na tindlela ta nhluvukiso leti kongomisiwaka hi ntumbuluko.
Switifikheti leswi lavekaka ku rhumela ematikweni mambe
Bhutan, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka evuxeni bya tintshava ta Himalaya, ri tiveka hi ndhavuko wa rona lowu fuweke ni ndlela yo hlawuleka ya nhluvuko. Hambileswi ku nga tiko leritsongo leri nga ni swilo leswi nga nyawuriki, tiko ra Bhutan ri ve ri dzikisa mianakanyo ya rona eka nhluvukiso lowu nga heriki ni ku hlayisa ndzhaka ya rona ya ndhavuko. Hi mayelana na ku xaviseriwa matiko mambe, Bhutan ngopfu ngopfu yi titshege hi swiyenge swinharhu leswikulu: vurimi, gezi ra mati na vupfhumba. Xin’wana xa nkoka lexi rhumeriwaka kusuka e Bhutan i switirhisiwa swa vurimi. Tiko leri rina minkova leyi noneke leyi seketelaka ku byariwa ka swibyariwa swofana na rhayisi, mavele, matamatisi, mihandzu ya citrus, na matsavu. Switirhisiwa leswi swa vurimi swa xiyimo xale henhla switala ku rhumeriwa ematikweni yale kusuhi yofana na India. Xin’wana xa nkoka lexi rhumeriwaka ehandle kusuka e Bhutan i gezi ra mati. Hikwalaho ka ndzhawu ya yona ya tintshava na milambu leyi khulukaka hiku hatlisa, Bhutan yina vuswikoti lebyikulu byo humesa gezi ra mati. Mfumo wu vekisile mali yo tala eka ku hluvukisa tiphurojeke ta gezi ra mati leti hoxaka xandla eka swilaveko swa eneji ya laha kaya na ku humesa gezi leri saleke ku rhumeriwa eIndia. Emalembeni ya sweswinyana, vupfhumba na byona byi ve xihlovo xa nkoka swinene xa mali eka Bhutan. Hi tindzhawu ta rona to hlamarisa xikan’we na mindhavuko ya ndzhavuko leyi hlayisiweke, tiko leri ri koka rinoko ra vaendzi kusuka emisaveni hinkwayo lava lavaka mintokoto yo hlawuleka. Vaendzi vanga hlota tindzhawu ta khale ta tinghwendza tofana na Paro Taktsang (Tiger’s Nest) kutani va tipeta eka minkhuvo ya ndzhavuko yofana na Tsechu. Ku tiyisisa leswaku khwalithi ya swixavisiwa leswi yi fikelela swipimelo swa matiko ya misava, Bhutan yi landzelela endlelo ra xitifikheti leri amukeriweke hi mavandla yo hambana ya misava hinkwayo yo fana na ISO (International Organization for Standardization) kumbe WTO (World Trade Organization). Xitifikheti lexi xi tiyisisa leswaku ku xaviseriwa matiko mambe loku fambelanaka na vurimi a ku na tikhemikhali leti nga ni khombo kumbe swidlaya switsotswana loko ku ri karhi ku namarhela maendlelo ya vurimi lama nga heriki. Ku rhumeriwa ka gezi ra mati swi lawuriwa hi ku tirhisa mintwanano ya matiko mambirhi exikarhi ka Bhutan na India tanihileswi gezi ro tala leri endliwaka ri rhumeriwaka kwalaho. Mintwanano leyi yi tiyisisa switirhisiwa swa vuhundzisi leswi tshembekaka xikan’we na magoza ya vulawuri bya khwalithi ku hlayisa swiyimo swa mphakelo leswi nga cincekiki. Eka vukorhokeri lebyi fambelanaka na vupfhumba byo fana na tihotela kumbe tiejensi ta maendzo eBhutan leti lavaka ku amukeriwa hi matiko ya misava na ku endzela hi vanhu va matiko mambe swi lava switifikheti leswi faneleke leswi nga katsa ku landzelerisa vuhlayiseki, vuhlayiseki, kumbe swipimelo swa mbango. Hi ku gimeta, ku xaviseriwa matiko mambe ka Bhutan ngopfu-ngopfu ku susumetiwa hi vurimi, gezi ra mati ni vupfhumba. Ku hlayisa ndhuma ya vona ya makete na ku fikelela swilaveko swa matiko ya misava, maendlelo yo hambana ya switifikheti ya le ku endliweni ku tiyisisa khwalithi na ku tshamiseka ka ku xaviseriwa matiko mambe loku.
Vutleketli lebyi ringanyetiweke
Bhutan, leyi tiviwaka tanihi Tiko ra Dragon ya ku Dzunisa, i tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri nga evuxeni bya tintshava ta Himalaya. Hambi leswi yi nga yitsongo na ndhawu ya yona ya le kule, Bhutan yi endle nhluvuko lowukulu eku hluvukiseni ka indasitiri ya yona ya vutleketli ku seketela ikhonomi ya yona leyi kulaka na ku tlakuka ka mabindzu ya matiko ya misava. Loko swi ta eka switirhisiwa swa vutleketli, Bhutan yi ve yi vekisa ku antswisa netiweke ya yona ya magondzo. Xirhendzevutani lexikulu lexi hlanganisaka swifundzha swo hambana swa tiko i National Highway 1. Gondzo leri lerikulu ri hlanganisa Bhutan na tiko ra muakelani ra India naswona ri tirha tanihi layini ya vutomi ya nkoka eka ku fambisiwa ka nhundzu ya laha kaya. Loko vutleketli bya le magondzweni byi tshama byi ri ndlela yo sungula yo fambisa nhundzu endzeni ka Bhutan, matshalatshala ya endliwa ku ndlandlamuxa vuhlanganisi bya swihahampfhuka na swiporo ku ya emahlweni ku tiyisisa vutleketli. Rivala ra Swihahampfhuka ra Matiko ya Misava ra Paro ri tirha tanihi nyangwa wa nkoka eka vakhandziyi na ku rhumeriwa ka ndzhwalo. Yi hlanganisa Bhutan ni madoroba yo hlayanyana lamakulu ya le Indiya, Nepal, Thailand, Singapore, Bangladesh ni le matikweni man’wana. Eka swilo swa ndzhwalo leswi nga na nkarhi kumbe leswi onhakaka leswi lavaka ku rhumeriwa hi xihatla kumbe ku khomiwa hi ndlela yo hlawuleka ku fana na mirhi kumbe swibyariwa swa vurimi leswi nga na vutomi byo koma bya xelufu, vutleketli bya xihahampfhuka byi nga va ndlela leyi ringanyetiweke. Eka tivholumo letikulu ta ndzhwalo leti lavaka ku fambisiwa eka mpfhuka wo leha hi ndlela leyinene handle ka swipimelo swa nkarhi, ku nga tekeriwa enhlokweni ku rhwala nhundzu elwandle. Bhutan ayi na mfikelelo wo kongoma eka swikepe swihi na swihi swa lwandle hikokwalaho ka ntumbuluko wa yona lowu nga ngheniki emisaveni kambe yi titshege hi swikepe leswi kumekaka e India kufana na Kolkata (Calcutta) Port eka ku rhumeriwa ka swikepe swale lwandle. Vaxavisi va le handle/vaxavisi va swilo va nga ha tirhisana na tikhamphani to rhumela nhundzu leti nga na vutshila eka vutleketli bya nhundzu elwandle exikarhi ka swikepe leswi na tindhawu ta vona to hetelela. Hi mayelana na maendlelo ya ku basisiwa ka swibalo eka nxaxamelo wa vutleketli bya le Bhutan, ku antswisiwa ka vukorhokeri ku endliwile hi ku tirhisa migingiriko ya otomatiki hi ku tirhisa tisisiteme ta ku cincana ka datha ya xielekitironiki eka tindhawu to kambela ta mindzilakano na tihofisi ta swibalo. Vaxavisi va swilo leswi humaka ematikweni mambe/vaxavisi va le handle va boheka ku nyika matsalwa lama lavekaka mayelana na vuxokoxoko bya ku rhumeriwa ku fana na tikopi ta swibalo swa xibalo xa ku rhwala/swilo swa le moyeni xikan’we na ti-invoice leti fambelanaka/ti-invoice ta xibalo leti boxaka mimpimo ya swilo/swibalo leswi hakeriwaka/mimpimo ya vat. Ku tiyisisa matirhelo lamanene eka phurosese hinkwayo ya mphakelo endzeni ka Bhutan, swa antswa eka mabindzu ku tirhisana swinene na vaphakeri va vukorhokeri bya vutleketli bya laha kaya. Vaphakeri lava va vukorhokeri va na vutivi byo enta bya makete wa laha kaya naswona va nga nyika swintshuxo leswi lulamisiweke eka swilaveko swo karhi. Vaphakeri van’wana va vutleketli lava simekiweke kahle lava tirhaka eBhutan va katsa Bhutan Post, A.B. Tithekinoloji ta Pvt Ltd, na Prime Cargo Services Pvt Ltd. Hi ku angarhela, loko Bhutan yi langutane na mintlhontlho hikwalaho ka swipimelo swa yona swa ndhawu, matshalatshala lama hlanganeke hi mfumo na sekithara ya phurayivhete ya tiyisisile vuswikoti bya vutleketli bya tiko. Hi tindlela to antswa ta vuhlanganisi, switirhisiwa leswi antswisiweke, maendlelo ya customs lama olovisiweke, na nseketelo wa vaphakeri va vukorhokeri bya vutleketli lava nga na ntokoto, mabindzu ya nga fambisa ndhawu yo hlawuleka ya vutleketli ya Bhutan hi ndlela leyinene.
Tichannel ta nhluvukiso wa vaxavi

Minkombiso ya nkoka ya mabindzu

Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle eAsia Dzonga, ri ni tindlela ti nga ri tingani ta nkoka ta matiko hinkwawo to xava ni minkombiso ya nhluvukiso wa mabindzu. Hambileswi Bhutan yi nga tiko leri nga ekule swinene, ri ve ri endla matshalatshala yo kurisa ku kula ka ikhonomi ni ku koka rinoko ra vaxavi va le matikweni mambe. A hi kambisiseni tindlela tin’wana ta nkoka ta mabindzu ya matiko ya misava eBhutan. 1. Ndzawulo ya Mabindzu (DoT): DoT i yin’wana ya tiejensi ta mfumo ta nkoka leti nga na vutihlamuleri byo tlakusa mabindzu eBhutan. Va endla migingiriko yo hambana ku fana na ku hlangana ka vaxavi na vaxavisi, minkombiso ya mabindzu, na minkombiso ku kombisa switirhisiwa leswi humaka eBhutan eka lava nga ta va vaxavi va matiko ya misava. 2. Minkombiso ya Mabindzu ya Matiko ya Misava: Bhutan yi nghenelela eka minkombiso leyikulu ya mabindzu ya matiko ya misava laha mabindzu ya nga kombisaka switirhisiwa swa wona na ku kuma lava nga ta xava kumbe vatirhisani. Minkombiso yin’wana ya nkoka yi katsa: - Ambiente: Nkombiso lowu wa ndhuma wa swilo swa vatirhisi lowu khomiwaka lembe na lembe eFrankfurt, Germany wu nyika nkarhi eka vaxavisi va le Bhutan ku kombisa mintirho ya vona ya mavoko, swiambalo, vuhlalu, na swin’wana. - Makete wa Maendzo ya Misava (WTM): Tanihi leswi vupfhumba byi nga yin’wana ya tiindasitiri ta nkoka eka ikhonomi ya Bhutan; nkombiso wa WTM lowu khomiwaka lembe na lembe eLondon wu pfumelela vayimeri ku suka eka sekithara ya vupfhumba ku tlakusa tiphakethe ta maendzo na ku lavisisa swivandlanene swa ntirhisano. - Nkombiso wa Mabindzu wa SAARC: Leswi yi nga xirho xa SAARC (Nhlangano wa Asia Dzonga wa Ntirhisano wa Swifundzankulu), Bhutan yi tlhela yi nghenelela eka minkombiso ya mabindzu ya miganga leyi hleriweke hi matiko ya SAARC. Ti fairs leti ti endla leswaku kuva na vuhlanganisi na vaxavi kusuka eka matiko ya vaakelani yofana na India, Bangladesh, Nepal, na swin’wana. 3. Tipulatifomo leti tirhisaka Internet: Tipulatifomo ta mabindzu ya le ka Internet ti hundzuke ndlela ya nkoka swinene eka mabindzu emisaveni hinkwayo. Emalembeni ya sweswinyana, vatirhi va mavoko va le Bhutan va sungurile ku tirhisa tindhawu ta timakete ta inthanete to fana na Etsy na Amazon Handmade ku xavisa mintirho ya vona yo hlawuleka ya mavoko emisaveni hinkwayo. 4. Tiembassies & Consulates: Varhumiwa va vudiplomati lava kumekaka ematikweni mambe va tlanga xiave xa nkoka tanihi vafambisi exikarhi ka vaxavi lava nga ta va kona va matiko ya misava na mabindzu lama simekiweke endzeni ka Bhutan. Hakanyingi va hlela swiendlakalo leswi pfumelelaka vaendli va swilo swa kwalaho kumbe vatirhi va mavoko leswaku va endla vuxaka ni vaxavi lava humaka ematikweni yo hambana-hambana. 5. Vumaki bya Vupfhumba: Hambileswi byi nga fambelaniki ngopfu na ku xava ka matiko ya misava, bindzu ra vupfhumba ra le Bhutan ri seketela mabindzu ya laha kaya hi ndlela leyi nga kongomangiki hi ku koka rinoko ra vaendzi va matiko mambe lava tsakelaka ndzhaka ya ndhavuko wa tiko na mintirho ya mavoko. Vapfhumba va nga xava switirhisiwa swa laha kaya hi ku kongoma, leswi nyikaka ndlela eka mabindzu ya vutshila byo kombisa nhundzu ya vona. I swa nkoka ku xiya leswaku hikwalaho ka ikhonomi leyitsongo ya Bhutan na mintlhontlho ya ntivo-misava, minkarhi ya ku xava ya matiko ya misava yi nga ha va yitsongo loko yi pimanisiwa na matiko lamakulu. Hambiswiritano, mfumo wa Bhutan wu le ku tirheni hi xihatla ku ndlandlamuxa migingiriko ya ku tlakusa mabindzu na ku tumbuluxa tindlela leti nga heriki ta ku kula ka mabindzu ya matiko ya misava.
Le Bhutan, tinjhini to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu hi leti landzelaka: 1. Google: Tanihi njhini yo lavisisa leyi dumeke swinene emisaveni hinkwayo, Google yi tirhisiwa ngopfu eBhutan na yona. Yi nyika vukorhokeri byo hambana bya ku lavisisa naswona yi nyika mimbuyelo ya laha kaya ya swifundzha swo hambana, ku katsa na Bhutan. Website yi nga nghenisiwa eka www.google.com. 2. Yahoo!: Yahoo! i njhini yin’wana leyi tirhisiwaka ngopfu yo lavisisa eBhutan. Yi nyika ku lavisisa eka webu swin’we na mahungu, vukorhokeri bya imeyili, na swin’wana. Website yi nga nghenisiwa eka www.yahoo.com. 3. Bing: Bing yi tlhela yi tirhisiwa hi vanhu vo tala eBhutan eka ku lavisisa ka vona eka inthanete. Yi nyika mbuyelo wa ku lavisisa eka webu xikan’we na swihlawulekisi swo hambana swo fana na mimepe, vuhundzuluxi, na ku pfuxetiwa ka mahungu. U nga fikelela Bing eka www.bing.com. 4. Baidu: Hambileswi ngopfu-ngopfu yi tiviwaka tanihi njhini yo lavisisa ya Xichayina, Baidu yi kume ndhuma eka vaaki lava vulavulaka Xichayina eBhutan hikwalaho ka ku fana ka mindhavuko ni ku tolovelana ka ririmi loku avelaniwa exikarhi ka Ximandarin na Dzongkha (ririmi ra ximfumo ra le Bhutan). Baidu yi fambisa ku lavisisa eka webu xikan’we na vukorhokeri byin’wana byo hambana ku fana na mimepe na ku lavisisa swifaniso. Website yi nga nghenisiwa eka www.baidu.com. 5. DuckDuckGo: Yi tiveka hi endlelo ra yona leri kongomisiweke eka vuhlayiseki bya vatirhisi, DuckDuckGo yi tlhela yi tirhisiwa hi vanhu van’wana eBhutan lava rhangisaka vuhlayiseki lebyi antswisiweke hi nkarhi wa ku lavisisa ka vona eka inthanete kumbe va tsakela mbuyelo lowu nga na xihlawuhlawu handle ka tialgorithm to landzelerisa leti endleriweke munhu hi xiyexe leti kavanyetaka ku pakanisa ka mahungu kumbe ku nga hlanganyeli. Website leyi yinga nghenisiwa eka duckduckgo.com. Swi fanele ku xiyiwa leswaku hambileswi leti ku nga tin’wana ta tinjhini to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu eBhutan, vaaki vo tala va nga ha tirhisa tipulatifomo ta miganga kumbe to karhi ku ya hi leswi va swi tsakelaka kumbe swilaveko swa ku tshuburiwa ka swilo swa ndhawu endzeni ka miganga kumbe tinhlengeletano ta vona.

Matluka lamakulu yo tshwuka

Bhutan, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri nga evuxeni bya tintshava ta Himalaya, ri tiveka hi ku saseka ka rona ka ntumbuluko loku nga nyawuriki ni ndzhaka ya rona yo hlawuleka ya ndhavuko. Hambi leswi yi nga ha vaka yi nga ri na mpimo lowu fanaka wa ku fikelela inthanete ku fana na matiko man’wana, ka ha ri na tiwebsite to hlayanyana ta nkoka leti tirhaka tanihi tidayirekitara ta inthanete kumbe matluka yo tshwuka ya Bhutan. 1. Yellow.bt: Tanihi xikombo xa ximfumo xa inthanete xa Bhutan Telecom Limited, Yellow.bt i xitirhisiwa lexi heleleke xo kuma mabindzu na vukorhokeri eBhutan. Webusayiti yi nyika xitirhisiwa xo olova xo lavisisa ku lava swiyenge swo karhi kumbe ku pfula eka swiyenge swo hambana. U nga yi fikelela eka www.yellow.bt. 2. Thimphu Has It: Website leyi yi kongomisa ngopfu eka mabindzu na vukorhokeri lebyi kumekaka eThimphu, doroba-nkulu ra Bhutan. Yi na xikombo xo olova ku xi famba laha u nga lavisisaka mabindzu yo karhi lama simekiweke eka swiyenge swo hambana swo fana na vuyeni, vuxavisi, dyondzo, nhlayiso wa rihanyo, na swin’wana na swin’wana Endzela www.thimphuhast.it ku lavisisa swo tala. 3. Bumthang Business Directory: Bumthang i xin’wana xa swifundzha swa le Bhutan leswi tivekaka hi ndzhaka ya yona leyi fuweke ya ndhavuko na tindhawu to hlamarisa. Webusayiti leyi yi tirha tanihi xikombo xa laha kaya lexi nyikaka vuxokoxoko mayelana na mabindzu na vukorhokeri lebyi kumekaka hi ku kongoma eka xifundzha xa Bumthang. U nga yi kuma eka www.bumthangbusinessdirectory.com. 4. Matluka ya Paro: Mapheji ya Paro ma katsa mabindzu ni vukorhokeri lebyi ngopfu-ngopfu byi kongomisiweke eka xifundzha xa Paro xa le Bhutan—ndhawu leyi dumeke hi ndhawu ya yona ya Tiger’s Nest Monastery (Taktsang Palphug Monastery) leyi nga xikombiso. Webusayiti yi nyika swixavisiwa ku suka eka tihotela na tirhesiturente ku ya eka vafambisi va maendzo na mavhengele ya ndhawu endzeni ka xifundzha xa Paro hi xoxe. Languta swo tala eka www.paropages.com. Tiwebsite leti ti fanele ku ku nyika vuxokoxoko lebyi heleleke mayelana na mabindzu yo hambana lama tirhaka endzeni ka swifundzha swo hambana swa Bhutan ku katsa na Thimphu, Bumthang, Paro, na swin’wana, leswi endlaka leswaku ti va switirhisiwa leswi pfunaka loko u lava swikumiwa kumbe vukorhokeri byo karhi endzeni ka tiko. Hi kombela u xiya leswaku hikwalaho ka ndhawu ya le kule ya Bhutan na switirhisiwa swa inthanete leswi nga nyawuriki, tin’wana ta tiwebsite leti ti nga ha va ti nga ri ta nkarhi wa sweswi kumbe ku anama ku fana na matluka yo tshwuka eka matiko lama hluvukeke swinene hi tlhelo ra xidijitali. Hambi swi ri tano, i switirhisiwa swa nkoka swo fambisa ndhawu ya mabindzu ya le Bhutan.

Tipulatifomo letikulu ta mabindzu

Bhutan, tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka evuxeni bya tintshava ta Himalaya, ri vone ku kula lokukulu eka xiyenge xa ​​rona xa mabindzu ya e-commerce emalembeni ya sweswinyana. Loko indasitiri ya ha ri karhi yi hluvuka, ku na tipulatifomo ti nga ri tingani leti xiyekaka ta e-commerce eBhutan. Hi leti tin’wana ta letikulu swin’we ni tiwebsite ta tona hi ku hambana ka tona: 1. DrukRide (https://www.drukride.com): DrukRide i ndhawu ya vuxavisi bya inthanete lebyi rhangelaka eBhutan bya vukorhokeri bya vutleketli. Yi nyika vukorhokeri byo hambana hambana byo fana na ku hirha mimovha, ku bukuta mathekisi, na ku hirha swithuthuthu. 2. Zhartsham (https://www.zhartsham.bt): Zhartsham i pulatifomo ya e-commerce leyi tumbulukaka leyi nyikaka switirhisiwa swo hambana eka vaxavi va yona. Ku suka eka swa elektroniki na swiambalo ku ya eka ku khavisa ekaya na switirhisiwa swa le khixini, Zhartsham yi kongomisa ku fikelela swilaveko swo hambana swa vatirhisi. 3. PasalBhutan (http://pasalbhutan.com): PasalBhutan i pulatifomo yin’wana leyi dumeke yo xava eka inthanete leyi nyikelaka nhlengeleto wo anama wa switirhisiwa ku sukela eka fexeni na swilo swo saseka ku ya eka switirhisiwa swa elektroniki na switirhisiwa swa le kaya. 4. Kupanda (http://kupanda.bt): Kupanda i xitolo xa swakudya xa le ka inthanete lexi nga na vutshila byo yisa mihandzu yo basa, matsavu, nyama, switirhisiwa swa masi, na swin’wana swa nkoka swa le kaya hi ku kongoma enyangweni wa vaxavi. 5. yetibay (https://yetibay.bt): yetibay i pulatifomo ya e-commerce leyi kulaka leyi kombisaka nxaxamelo wa switirhisiwa swa laha kaya leswi endliweke hi vatirhi va mavoko na vatirhi va mavoko va le Bhutan. Vaxavi va nga xava swilo swa ndhavuko leswi endliweke hi mavoko, swiambalo, swifaniso leswi pendiweke, swin’wetsin’wetsi ni swin’wana hi ku tirhisa webusayiti leyi. 6.B-Mobile Shop( https://bmobileshop.bhutanmobile.com.bt/ ): B-Mobile Shop yi nyika tindlela to xava eka inthanete ta ti-smartphone xikan’we na tipulani leti nyikiwaka hi Bhutan Telecom(B mobile) eka tifoyini ta rito & tiphasela to pfula inthanete. Website yi tlhela yi xavisa switirhisiwa swin’wana leswi fambelanaka na thelekhomu ku fana na ti wireless routers etc. Hi kombela u xiya leswaku tipulatifomo leti boxiweke laha henhla i tiwebsite letikulu ta e-commerce leti tirhaka eBhutan, hambiswiritano, ku nga ha va na tipulatifomo tin’wana letitsongo kumbe switolo swa le ka inthanete leswi khathalelaka ti-niche to karhi kumbe tindhawu ta laha kaya.

Tipulatifomo letikulu ta swihangalasamahungu swa le ka social media

Bhutan i mfumo lowutsongo wa le Himalaya lowu tivekaka hi ndhavuko wa wona wo hlawuleka ni ku saseka ka ntumbuluko loku nga khumbiwangiki. Hambileswi Bhutan yi nga ha vaka yi ri yoxe, ya ha ri na vukona eka tipulatifomo to hambana ta swihangalasamahungu swa le ka social media ku tihlanganisa na misava. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo leti dumeke ta swihangalasamahungu swa le ka social media leti tirhisiwaka eBhutan swin’we ni ti-URL ta tona ta webusayiti: 1. Facebook (www.facebook.com/bhutanofficial): Facebook i yin’wana ya tipulatifomo ta social media leti tirhisiwaka ngopfu eBhutan. Yi pfumelela vanhu ku endla tiprofayile, ku tihlanganisa ni vanghana, ku avelana swilo leswi pfuxetiweke, swifaniso ni tivhidiyo. 2. WeChat (www.wechat.com): WeChat i app ya marungula ya hinkwaswo eka yin’we leyi tlhelaka yi tirha tanihi pulatifomo ya swa mahungu ya swa matirhiselo ya vanhu eBhutan. Vatirhisi va nga rhumela matsalwa, marungula ya rito, ku bela riqingho hi vhidiyo, va avelana swifaniso na tivhidiyo exihundleni kumbe hi ku tirhisa swiviko swa mani na mani. 3. Instagram (www.instagram.com/explore/tags/bhutan): Instagram yi tsakeriwa ngopfu hi vantshwa va le Bhutan lava yi tirhisaka ku avelana swifaniso na tivhidiyo ta tindhawu to saseka, swiendlakalo swa ndhavuko, swakudya, mikhuva ya fexeni na swin’wana, hi ku tirhisa ti hashtag to fana na #bhutandiaries kumbe #ku endzelabhutan. 4. Twitter (www.twitter.com/BTO_Official) - Xikhomela xa ximfumo xa Twitter xa Bhutan xi nyika swintshuxo swa mahungu ku suka eka mfumo mayelana na tipholisi na migingiriko leyi endliweke hi vona. 5. YouTube (www.youtube.com/kingdomofbhutanchannel) - Xiyenge lexi xa YouTube xi nyika mfikelelo eka tidokhumentari to hambana mayelana na ndhavuko & mindhavuko ya Bhutan xikan’we na tivhidiyo to tlakusa leti kombisaka tindhawu to koka rinoko ta vupfhumba. 6. LinkedIn (www.linkedin.com/company/royal-government-of-bhuta-rgob) - Tluka ra LinkedIn ra Mfumo wa Vuhosi wa Bhuta ri nyika swivandlanene swa vuhlanganisi bya xiphurofexinali hi ku hlanganisa vanhu lava tsakelaka ntirhisano wa mabindzu kumbe ntirho endzeni ka tiko 7.TikTok: Hambi leswi ku nga ha vaka ku nga ri na tiakhawunti to karhi ta TikTok leti yimelaka Bhutan ntsena tanihi leswi kambe vanhu va tala ku veka mintokoto ya maendzo na migingiriko ya ndhavuko leyi fambelanaka na rixaka leri ro hlamarisa eka Tiktok ehansi ka tihashtag to fana na #Bhutandiaries kumbe #DiscoverBhutan. Hi kombela u xiya leswaku ku kumeka ni ku duma ka tipulatifomo ta swihangalasamahungu swa le ka social media swi nga ha hambana eBhutan, naswona tipulatifomo letintshwa ti nga ha humelela hi ku famba ka nkarhi.

Minhlangano leyikulu ya tiindasitiri

Bhutan i tiko leritsongo leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eVuxeni bya Tintshava ta Himalaya. Hambi leswi ri nga tiko leri nga riki na vaaki vo tala, Bhutan ri na minhlangano yo hlayanyana ya indasitiri leyi dumeke leyi tlangaka xiave xa nkoka eka nhluvukiso wa ikhonomi ya tiko na ku tlakusa swiyenge swo hambana. Hi leyi yin’wana ya minhlangano leyikulu ya indasitiri eBhutan: 1. Bhutan Chamber of Commerce and Industry (BCCI): BCCI i yin’wana ya tinhlengeletano ta mabindzu ta khale swinene na nkucetelo swinene eBhutan. Yi yimela mabindzu ya laha kaya na ya le handle, yi seketela tipholisi leti seketelaka mabindzu, mabindzu, na nhluvukiso wa indasitiri etikweni. Website: https://www.bcci.org.bt/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 2. Nhlangano wa Vafambisi va Vuendzi va le Bhutan (ABTO): ABTO yi na vutihlamuleri byo tlakusa migingiriko ya vupfhumba eBhutan. Yi tirha tanihi pulatifomo ya nkoka eka vafambisi va maendzo ku tirhisana, ku lulamisa mintlhontlho leyi fanaka, na ku tirhela eka maendlelo ya vupfhumba lama nga ta tshama nkarhi wo leha. Webusayiti: http://www.abto.org.bt/ . 3. Nhlangano wa Tihotela & Tiresturente wa Bhutan (HRAB): HRAB yi tirha ku hluvukisa sekithara ya vuyeni hi ku yimela tihotela na tirhesiturente etikweni hinkwaro. Yi kongomisa eka ku antswisa swiyimo swa khwalithi ya vukorhokeri, ku tlakusa nhlayiso wa ndzhaka ya ndhavuko, na ku kurisa ku kula ka xiphurofexinali endzeni ka sekithara leyi. Webusayiti: http://hrab.org.bt/ 4. Royal Society for Protection of Nature (RSPN): RSPN yi kongomisa ku hlayisa biodiversity hi ku tirhisa ndzavisiso, minongonoko yo fikelela dyondzo, matshalatshala yo seketela mayelana na timhaka ta mbango ku fana na nhlayiso wa swiharhi swa nhova, nsirhelelo wa makhwati, maendlelo ya vurimi lebyi nga heriki exikarhi ka swin’wana. Website: https://www.rspnbhutan.org/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 5. Nhlangano wo Aka wa Bhutan (CAB): CAB yi yimela tikhamphani to aka leti katsekaka eka tiphurojeke ta nhluvukiso wa switirhisiwa swo fana na ku akiwa ka magondzo, tiphurojeke to aka miako eka tisekithara to hambana ku katsa na miako ya vutshamo kumbe swivandla swa mabindzu na swin’wana, ku nyika pulatifomo yo hlanganela ku burisana hi swivilelo leswi fambelanaka na sekithara leyi . Ku hava webusayiti ya ximfumo leyi kumekaka 6. Nhlangano wa Thekinoloji ya Mahungu & Vuhlanganisi wa Bhutan (ITCAB): ITCAB yi tlanga xiave lexikulu eku tlakuseni ka migingiriko ya vuleteri bya xidijitali loko yi ri karhi yi seketela tipholisi na minongonoko leyi ndlandlamuxaka sekithara ya IT na vuhlanganisi. Yi lava ku hlanganisa vakhomaxiave, ku hlohlotela ku avelana vutivi, na ku kurisa vutumbuluxi. Website: https://www.itcab.org.bt/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga Leswi i swikombiso swi nga ri swingani ntsena swa minhlangano leyikulu ya tiindasitiri eBhutan. Yin’wana na yin’wana ya minhlangano leyi yi tlanga xiave xa nkoka eka tisekithara ta yona, yi hoxa xandla eka ku kula na nhluvukiso wa ikhonomi hinkwayo ya Bhutan.

Tiwebsite ta mabindzu na mabindzu

Ku ni tiwebsite to hlayanyana ta ikhonomi ni ta mabindzu leti fambisanaka na Bhutan, tiko leri kumekaka eAsia Dzonga. Hi leti tin’wana ta leti dumeke: 1. Vukorhokeri bya Timhaka ta Ikhonomi (www.moea.gov.bt): Webusayiti ya ximfumo ya Vukorhokeri bya Timhaka ta Ikhonomi ya Bhutan yi nyika vuxokoxoko eka tipholisi ta mabindzu, milawu, swivandlanene swa vuvekisi, na tipulani ta nhluvukiso wa ikhonomi. 2. Bhutan Chamber of Commerce & Industry (www.bcci.org.bt): Webusayiti ya Bhutan Chamber of Commerce & Industry yi nyika switirhisiwa swo hambana eka mabindzu ya laha kaya na ya matiko ya misava lama tsakelaka ku xaviselana na Bhutan. Yi nyika vuxokoxoko bya swiendlakalo, tidayirekitara ta mabindzu, tinhlayo ta mabindzu, na vuyimeri bya pholisi. 3. Ndzawulo ya Mabindzu (www.trade.gov.bt): Khokholo leyi ya e-commerce leyi hlayisiwaka hi Ndzawulo ya Mabindzu yi pfumelela mabindzu ku tsarisa eka inthanete ku kuma tilayisense to nghenisa/ku rhumela ehandle na mpfumelelo eBhutan. Yi tlhela yi katsa vuxokoxoko bya mintwanano ya mabindzu, mimpimo ya tihakelo, maendlelo ya customs, na ku fikelela makete. 4. Vulawuri bya Timali bya Vuhosi (www.rma.org.bt): Vulawuri bya Timali bya Vuhosi byi na vutihlamuleri byo vumba pholisi ya swa timali eBhutan. Webusayiti ya vona ya ximfumo yi nyika swintshuxo eka milawu ya tibangi, mimpimo ya ku cincana, swiviko swa ntshamiseko wa swa timali xikan’we na datha ya ikhonomi leyi faneleke. 5. Druk Holding & Investments Ltd (www.dhi.bt): Leyi i webusayiti ya ximfumo ya Druk Holding & Investments Ltd., leyi langutelaka vuvekisi lebyi endliweke hi mfumo eka swiyenge swa maqhinga swo fana na tiphurojeke ta gezi ra mati ra migodi na tiindasitiri tin’wana ta nkoka leti hoxaka xandla eka rixaka swikongomelo swa nhluvukiso wa ikhonomi ya vaaki. 6. Huvo ya Vupfhumba ya Bhutan (www.tourism.gov.bt): Loko ngopfungopfu yi kongomisiwile eka ku tlakusa vupfhumba ku tlula ikhonomi kumbe mabindzu hi woxe; webusayiti ya Huvo ya Vupfhumba yi kombisa swivandlanene swa vuvekisi endzeni ka sekithara leyi ku katsa na tiphurojeke ta vupfhumba bya ikholoji laha ntirhisano na tifemeni ta le handle wu nga lavisisiwa. Tiwebsite leti ti nyika nxaxamelo wa mahungu lama fambelanaka na tipholisi na milawu ya ikhonomi; swilaveko swa tilayisense; swivandlanene swa vuvekisi; nxopaxopo wa makete; ku tlakusa vupfhumba exikarhi ka swin’wana leswi nga olovisaka migingiriko ya mabindzu endzeni kumbe leyi katsaka Bhutan. Hi kombela u xiya leswaku swa antswa ku tiyisisa mahungu hi ku tirhisa tindlela ta ximfumo kumbe ku burisana na valawuri lava faneleke u nga si teka swiboho swihi na swihi swa bindzu.

Tiwebsite ta swivutiso swa data swa mabindzu

Eka Bhutan, Ndzawulo ya Mali leyi Nghenaka na Khastomo (DRC) yi na vutihlamuleri byo langutela timhaka leti fambelanaka na mabindzu, ku katsa na vufambisi bya migingiriko ya ku nghenisa na ku rhumela ematikweni mambe. DRC yi nyika pulatifomo yin'we leyi vuriwaka "Bhutan Trade Information System" (BTIS) eka mahungu hinkwawo lama fambelanaka na mabindzu etikweni. Portal leyi ya inthanete yi tirha tanihi ndhawu leyi heleleke ya vaxavisi, mabindzu, na vakhomaxiave van’wana ku fikelela datha ya nkoka eka tinhlayo ta mabindzu, maendlelo ya customs, tihakelo, milawu, na swin’wana. Hi leti tiwebsite tin’wana leti fambelanaka na datha ya mabindzu ya Bhutan: 1. Sisiteme ya Vuxokoxoko bya Mabindzu ya Bhutan (BTIS): . Webusayiti: http://www.btis.gov.bt/ . Leyi i webusayiti ya ximfumo ya BTIS leyi nyikaka vatirhisi swihlawulekisi swo hambana ku fana na ku fikelela switiviso swa ku nghenisa/ku rhumela ehandle, ku kambela mimpimo ya tihakelo ta khastomo na swiboha swa xibalo leswi simekiweke eka ku hlawuriwa ka swikumiwa kumbe khodi ya Sisiteme leyi Twananisiweke (HS). 2. Ndzawulo ya Tinhlayohlayo ya Rixaka: . Webusayiti: http://www.nsb.gov.bt/ . Ndzawulo ya Tinhlayohlayo ya Rixaka yi nyika tinhlayo ta ikhonomi ta Bhutan ku katsa na vuxokoxoko bya ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe na leswi rhumeriwaka ematikweni mambe eka tisekithara to hambana. Vatirhisi va nga kuma swiviko swa tinhlayo leswi nga na vuxokoxoko leswi fambelanaka na mabindzu ya le handle eka xiyenge xa ​​minkandziyiso ya vona. 3. Bangi ya ku Rhumela eMatikweni mambe ya Bhutan Limited: Website: https://www.eximbank.com.bt/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga Loko webusayiti leyi ngopfungopfu yi kongomisa eka ku nyika vukorhokeri bya swa timali lebyi fambelanaka na migingiriko ya ku rhumela ematikweni mambe-ku nghenisa eBhutan, yi tlhela yi nyika vutivi lebyi pfunaka eka tinhlayo ta mabindzu ya le handle ta tiko. 4. Vukorhokeri bya Timhaka ta Ikhonomi: . Webusayiti: http://www.moea.gov.bt/ . Vukorhokeri bya Timhaka ta Ikhonomi byi tlanga xiave xa nkoka eku vumbekeni ka tipholisi leti fambelanaka na nhluvukiso wa ikhonomi na ku fambisa vutirhisani bya mabindzu ya matiko ya misava eka Bhutan. Website ya vona yi nga ha nyika swiviko leswi faneleke kumbe minkandziyiso mayelana ni mabindzu ya le matikweni mambe. Hi kombela u xiya leswaku tiwebsite leti ti nga cinca hi ku famba ka nkarhi; minkarhi hinkwayo swa hlohleteriwa ku tiyisisa ku kumeka ka tona u nga si ti fikelela.

Tipulatifomo ta B2b

Bhutan, leyi tivekaka tani hi "Tiko ra Thunder Dragon," i tiko leri kumekaka eVuxeni bya Himalaya. Hambi leswi ri nga tiko leritsongo, Bhutan ri amukerile hakatsongotsongo ku tirhisiwa ka xidijitali naswona ri sungurile ku hluvukisa tipulatifomo ta rona ta B2B ku olovisa vuhlanganisi bya mabindzu na ku cincana. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo ta B2B ta Bhutan swin’we ni tiwebsite ta tona leti fambisanaka na tona: 1. Bhutan Trade Portal (http://www.bhutantradeportal.gov.bt/): Leyi i pulatifomo ya ximfumo ya inthanete leyi nyikaka vuxokoxoko lebyi heleleke eka milawu ya ku nghenisa na ku rhumela ehandle, maendlelo ya mabindzu, swibalo swa customs, na vuxokoxoko byin’wana lebyi faneleke lebyi fambelanaka na mabindzu. 2. Druk Enterprise Solutions (http://www.drukes.com/): Druk Enterprise Solutions i khamphani ya thekinoloji ya B2B leyi rhangelaka eBhutan leyi nyikaka swintshuxo swo hambana swa software eka mabindzu. Vukorhokeri bya vona byi katsa sofwere ya vupulani bya switirhisiwa swa mabindzu (ERP), tisisiteme ta xibalo, switirhisiwa swa vulawuri bya nhundzu, na swin’wana. 3. Netiweke ya Vaxavisi va Tihololo Bhutan (https://www.wholesalersnetwork.com/country/bhutna.html): Tanihi pulatifomo ya vukorhokeri bya inthanete, webusayiti leyi yi hlengeleta nxaxamelo wa vaxavisi va tihololo na vaxavisi lava tirhaka eka tisekithara to hambana endzeni ka Bhutan. Yi tirha tanihi xitirhisiwa xa nkoka eka mabindzu lama lavaka ku tihlanganisa na vaphakeri lava nga ta va kona etikweni. 4. ITradeMarketplace (https://itrade.gov.bt/): Yi tumbuluxiwile hi Vukorhokeri bya Timhaka ta Ikhonomi eBhutan, ndhawu leyi ya makete yi kongomisa ku tlakusa swivandlanene swa mabindzu exikarhi ka vaendli/vaphakeri va laha kaya na vaxavi lava nga ta va kona ku suka eka timakete ta laha kaya xikan’we na ta matiko ya misava. Yi katsa ti indasitiri to hambana hambana to fana na switirhisiwa swa vurimi, swa mavoko, swiambalo na swin’wana. 5. MyDialo (https://mydialo.com/bt_en/): MyDialo i pulatifomo ya e-commerce ya B2B leyi hluvukaka leyi hlanganisaka mabindzu eka matiko yo tala ku katsa na Bhutan endzeni ka xitshunxo xin’we lexi olovaka xa makete. I swa nkoka ku xiya leswaku hikwalaho ka vukulu lebyi nga nyawuriki bya ikhonomi ya yona na mpimo wa ku amukeriwa lowu nonokaka loko wu pimanisiwa na matiko man’wana’, nhlayo ya tipulatifomo ta B2B eBhutan a yi andzi ku fana na le matikweni lamakulu. Hambiswiritano, tipulatifomo leti boxiweke laha henhla ti nyika masungulo eka mabindzu lama tsakelaka ku lavisisa swivandlanene swa mabindzu kumbe ku simeka vuhlanganisi na vatirhisani ku suka eBhutan.
//