More

TogTok

Timakete Letikulu
right
Nkatsakanyo wa Tiko
Guinea-Bissau, leyi tiviwaka ximfumo tanihi Riphabliki ra Guinea-Bissau, i tiko leritsongo ra le Afrika Vupela-dyambu leri kumekaka eribuweni ra lwandle ra Atlantic. Hi vaaki va kwalomu ka 1.9 wa timiliyoni ta vanhu, yi hlanganisa kwalomu ka 36,125 wa swikwere khilomitara. Tiko leri ri kume ntshunxeko eka Portugal hi 1973 endzhaku ko lwela ntshunxeko nkarhi wo leha. Ntsindza wa Guinea-Bissau ni doroba lerikulu i Bissau. Xiputukezi i ririmi ra ximfumo leri vulavuriwaka hi vaaki vo tala. Guinea-Bissau yi tiveka hi ndzhaka ya yona leyi fuweke ya ndhavuko leyi nga ni tinxaka to hambana-hambana leti ngopfu-ngopfu ti katsaka Mandinka, Fula, Balanta ni tinxaka tin’wana letitsongo. Tindzimi ta ndzhavuko to fana na Crioulo na tona ti vulavuriwa ngopfu. Vurimi byi tlanga xiave lexikulu eka ikhonomi ya Guinea-Bissau laha ti cashew nuts kunga xibyariwa lexikulu xo xaviseriwa matiko yale handle xikan’we na ti peanuts na ti palm kernels. Indasitiri ya vumaki bya tihlampfi yitlhela yi hoxa xandla eka kukula ka ikhonomi ya tiko hikokwalaho ka switirhisiwa swotala swale lwandle. Hambiswiritano, Guinea-Bissau yi langutane na mintlhontlho yo tala ku katsa na vusweti na ku nga tshamiseki ka tipolitiki. Yi vile na ku hluriwa ko hlaya ka masocha kusukela loko yikume ntshunxeko leswinga sivela nhluvuko wa vaaki na nhluvukiso wa ikhonomi. Tiko leri rina vuxongi bya ntumbuluko byo tlhuma lebyingana swimilani swohambana hambana na swiharhi endzeni ka tiphaki ta rona ta rixaka na tindzhawu ta biosphere. Swihlala swa Bijagós i ndhawu ya Ndzhaka ya Misava ya UNESCO leyi dumeke hi swihlala swa yona leswi hlamarisaka ni swilo swo hambana-hambana leswi hanyaka hi ndlela yo hlawuleka. Hi mayelana na dyondzo, Guinea-Bissau yi langutane na swihinga leswikulu hikwalaho ka switirhisiwa leswi nga nyawuriki leswi endlaka leswaku ku va na mpimo wa le hansi wa ku dyondza ku hlaya na ku tsala eka vanhu lavakulu. Matshalatshala ya le ku endliweni ku antswisa swivandlanene swa dyondzo hi ku engetela mfikelelo wa dyondzo ya xiyimo xa le henhla eka vaaki hinkwavo. Hambi leswi ku nga na mintlhontlho leyi, Guinea- Bissau yi na vuswikoti lebyikulu bya ku kula hikwalaho ka ndhawu ya yona ya maqhinga tanihi ntsindza wa mabindzu ya miganga exikarhi ka Afrika Vupeladyambu na Yuropa hi ku tirhisa vuhlanganisi bya le lwandle. Mfumo wu lwela ku ya eka ntshamiseko hi ku tirhisa ku cinca ka xidemokirasi loko wu ri karhi wu kongomisa eka ku koka rinoko ra vuvekisi bya matiko mambe eka swiyenge swa nkoka swo fana na vurimi, vupfhumba, vuhumelerisi bya eneji,na nhluvukiso wa switirhisiwa. Hiku angarhela,Giunea- Bisseu yiyimela ku hlangana loku hlamarisaka ka ku fuwa ka ndzhavuko, ku saseka ka ntumbuluko loku nga tirhisiwangiki, na vaaki lava tiyiselaka lava lavaka ku tshamiseka na nhluvuko.
Mali ya Rixaka
Guinea-Bissau, tiko lerintsongo ra Afrika Vupeladyambu, rina mali ya rona leyi vitaniwaka West African CFA Franc (XOF). Mali leyi i xiphemu xa nhlangano wa swa timali endzeni ka matiko ya 8 lama nga swirho swa Nhlangano wa Ikhonomi na Timali wa Afrika Vupeladyambu (WAEMU). Matiko lama nga swirho swa WAEMU ya avelana bangi ya le xikarhi leyi fanaka, leyi tivekaka tanihi Bangi ya le Xikarhi ya Matiko ya Afrika Vupeladyambu (BCEAO), leyi humesaka na ku lawula timali ta wona. CFA Franc ya Afrika Vupeladyambu yi hlanganisiwile na Euro hi mpimo wa ku cincana lowu nga cinciki. Leswi swi vula leswaku 1 Euro yi ringana na kwalomu ka 655.957 XOF. Mali leyi hi ntolovelo yi humesiwa hi mali ya nsimbi ni ya mali ya nsimbi, laha ku nga ni mali yo hambana-hambana leyi kumekaka eka ku xaviselana ka siku na siku. Le Guinea-Bissau, u ta kuma mali ya nsimbi hi tidinominexini ta 5000, 2000, 1000, 500 francs, kasi mali ya nsimbi yi kumeka hi mimpimo ya 250, 200, kumbe tidinominexini letitsongo to fana na 100 kumbe 50 francs. I swa nkoka ku xiya leswaku hambi leswi Guinea-Bissau yi nga na mali ya yona endzeni ka matiko ya swirho swa WAEMU; swi nga ha endleka yi nga amukeriwi ngopfu ehandle ka xifundzha lexi. Hikokwalaho swa antswa ku cincana ti CFA Francs ta wena loko unga se suka e Guinea-Bissau loko u kunguhata ku famba emisaveni hinkwayo. Ku engetela kwalaho, mabindzu yo tala emadorobeni lamakulu ma nga ha tlhela ma amukela ku hakela hi Yuro kumbe Tidolara ta le United States hikwalaho ka ku tshamiseka ka wona ni ku amukeriwa ka wona emisaveni hinkwayo. Loko u endzela Guinea-Bissau tani hi mupfhumba kumbe hi swikongomelo swa mabindzu tiyisisa leswaku u na mali yin’wana ya laha kaya evokweni eka switirhisiwa swa siku na siku kufana na swofamba kumbe ku xava nhundzu kusuka eka timakete ta ndzhawu liya. Ti-ATM ta kumeka emadorobeni lamakulu laha u nga humesaka mali hi ku tirhisa makhadi ya debiti kumbe ya xikweleti lama amukeriwaka emisaveni hinkwayo lama hlanganisiweke na sisiteme ya tibangi ya tiko ra ka n’wina.
Ntsengo wa ku Cincana
Thendara ya le nawini ya Guinea-Bissau i CFA franc ya Afrika Vupeladyambu (XOF). Kambe i swa nkoka ku xiya leswaku a ndzi nge ku nyiki mimpimo yo karhi ya ku cincana tanihileswi yi nga ehansi ka ku cinca-cinca ka makete naswona yi nga hambana nkarhi na nkarhi. Swi antswa ku languta eka nhlangano wa swa timali lowu tshembekaka kumbe webusayiti ya ku cincana ka mali ku kuma vuxokoxoko bya nkarhi wa sweswi bya mpimo wa ku cincana.
Tiholideyi ta Nkoka
Guinea-Bissau, leyi kumekaka eAfrika Vupela-dyambu, yi tlangela tiholideyi to hlayanyana ta nkoka lembe hinkwaro. Hi leyi minkhuvo yinharhu ya nkoka: 1. Siku ra Rixaka (Ndzati 24th): Siku ra Rixaka ri tlangeriwa lembe na lembe e Guinea-Bissau ku tsundzuka ntshunxeko wa rona kusuka e Portugal hi September 24th, 1973. Holideyi leyi ya nkoka yi kombisa matimu na ndhavuko lowu fuweke wa tiko hiku tirhisa swiendlakalo swohambana hambana na migingiriko yofana na ti parade, tikhonsati, mincino ya ndhavuko, na vuyimbeleri bya vuyimbeleri. I siku ra ku tinyungubyisa ka tiko na vun’we eka vanhu va Guinea-Bissau. 2. Carnival (Nhlangula/Dzivamisoko): Carnival i nkhuvo lowu hanyaka wa ndhavuko lowu khomiwaka eGuinea-Bissau hi February kumbe March ku nga si sungula ku tlangela ka Vukreste ka Lent. Xiendlakalo lexi xa nkhuvo xi hlanganisa miganga leswaku yi tiphina hi tiparade leti hanyaka ta le xitarateni, swiambalo swa mihlovo-hlovo, vuyimbeleri, ku cina ni switolo swa swakudya swa ndhavuko. Swi nyika nkarhi eka vaaki va ndhawu ku kombisa vutumbuluxi bya vona na ku kombisa ndzhaka ya vona ya ndhavuko. 3. Tabaski/Eid al-Adha (Siku ri hambana hi ku ya hi khalendara ya Vuislem): Tabaski kumbe Eid al-Adha i holideyi ya nkoka ya Islam leyi tlangeriwaka hi Mamoslem emisaveni hinkwayo naswona yi na nkoka na le Guinea-Bissau. Yi tsundzuka ku tiyimisela ka Ibrahim ku nyikela hi n’wana wa yena tanihi xiendlo xo titsongahata eka ku rhandza ka Xikwembu a nga si siviwa hi khuna hi nkarhi wo hetelela. Mindyangu yi hlengeletana ku khongela eka ti mosque leswi landzeriwaka hi minkhuvo leyi katsaka swakudya swo hlawuleka swofana na xinyimpfana lexi oxiweke kumbe mbuti na rhayisi kumbe matlhelo lawa ya sekeriweke eka couscous. Minkhuvo leyi yi hoxa xandla swinene eku hlayiseni ka ndhavuko wa Guinea-Bissau loko yi ri karhi yi nyika minkarhi ya leswaku miganga yi hlangana hi ku tlangela ku nga khathariseki vukhongeri kumbe rixaka.
Xiyimo xa Mabindzu ya le Handle
Guinea-Bissau i tiko lerintsongo leri kumekaka e Afrika Vupeladyambu leri nga na vaaki va kwalomu ka 1.9 wa mamiliyoni ya vanhu. Ikhonomi ya tiko yi titshege ngopfu hi vurimi, ngopfu ngopfu vuhumelerisi bya cashew, lebyi endlaka vunyingi bya ku xaviseriwa matiko yale handle. Hi tlhelo ra mabindzu, Guinea-Bissau ngopfu ngopfu yi xavisela matiko yale handle swilo leswinga lulamisiwangiki swofana na ti cashews, shrimp, tihlampfi na ti peanuts. Ti cashew nuts i nhundzu ya nkoka swinene yo xaviseriwa matiko yale handle naswona yi hoxa xandla swinene eka miholo ya tiko ra matiko yale handle. Hikwalaho ka maxelo ya yona ya kahle xikan’we na misava leyi noneke, Guinea-Bissau yina vuyelo byo pimanisiwa eka ku byala cashew. Hambiswiritano, hambileswi ri nga ni matimba ya vurimi, Guinea-Bissau ri langutane ni mintlhontlho leyi fambisanaka ni mabindzu ya matiko hinkwawo. Tiko ri pfumala switirhisiwa leswi ringaneleke na switirhisiwa swo lulamisa leswi lavekaka ku engetela nkoka eka switirhisiwa swa rona swa vurimi loko swinga se rhumeriwa ematikweni mambe. Leswi swi hunguta vuswikoti byo hambanyisa ku xaviseriwa matiko mambe naswona swi kavanyeta nhluvukiso wa ikhonomi. Ku engetela kwalaho, ku nga tshamiseki ka tipolitiki ta Guinea-Bissau ni vulawuri lebyi tsaneke na swona swi khumbe ntshembo wa yona wa mabindzu. Ku cinca loku talaka ku va kona eka mfumo ku endle leswaku ku va na tipholisi leti nga fambelaniki na ku kavanyeta vuvekisi eka swiyenge swa nkoka swo fana na vurimi na switirhisiwa. Kuya emahlweni, Guinea-Bissau yi titshege ngopfu hi ku xavisiwa ka nhundzu yohambana hambana kukatsa na michini, switirhisiwa swa petroliyamu, mimovha, swakudya xikan’we na swilo leswi endliweke swofana na swiambalo na swa elektroniki. Ku titshega loku hi swilo leswi humaka ematikweni mambe swi hoxa xandla eka ku ringanisela loku nga riki kunene ka mabindzu eka tiko. Ku tlakusa ku kula ka ikhonomi hi ku tirhisa ku hambanisiwa ka mabindzu na ku engeteleriwa ka mphikizano, ku na xilaveko xa vuvekisi eka nhluvukiso wa switirhisiwa swo fana na swikepe na magondzo leswi nga ta olovisa vutleketli bya nhundzu hi ndlela leyinene etikweni na le matikweni ya misava. Ku antswisiwa eka swivumbeko swa vulawuri na swona swa laveka ku nyika ntshamiseko lowu pfunaka eka vuvekisi byo kongoma bya le handle. Hiku gimeta,kunga vuriwa leswaku hambi leswi Guinea-Bissau yiri na vuswikoti eka ku xaviseriwa matiko yale handle ka vurimi kufana na ti cashews,yaha langutane na mintlhontlho hikokwalaho ka switirhisiwa swo lulamisa leswinga ringanelangiki,ku nga tshamiseki ka tipolotiki,na ku titshega hi swilo leswi xavisiwaka ematikweni mambe. Matshalatshala ya laveka ku suka eka valawuri va laha kaya&vatirhisani va matiko ya misava,ku lulamisa swihinga leswi & ku seketela nhluvukiso wa maendlelo ya mabindzu lama nga ta tshama nkarhi wo leha lama vuyerisaka eka mavandla hinkwawo lama katsekaka.
Vuswikoti bya Nhluvukiso wa Makete
Guinea-Bissau, tiko leritsongo leri kumekaka eRibuweni ra le Vupela-dyambu bya Afrika, ri ni vuswikoti lebyikulu lebyi nga tirhisiwangiki byo hluvukisa makete wa rona wa mabindzu ya le handle. Hambi leswi yi langutaneke na mintlhontlho yo fana na vusweti na ku nga tshamiseki ka tipolitiki, ku na swilo swo hlayanyana leswi kombisaka vumundzuku lebyi tshembisaka eka mabindzu ya yona ya matiko ya misava. Xo sungula, Guinea-Bissau yi ni swilo swo tala swa ntumbuluko, ku katsa ni vurimi ni vumaki bya tihlampfi. Tiko leri rina misava leyikulu leyi rimiwaka leyi lulameleke ku byala swibyariwa swa mali swofana na ti cashews, rice na ti peanuts. I yin’wana ya vahumelerisi lavakulu va ti cashew nuts emisaveni hinkwayo leyingana swihumelerisiwa swa xiyimo xale henhla. Hi vuvekisi lebyi faneleke eka switirhisiwa swa vurimi na thekinoloji, Guinea-Bissau yi nga engetela swinene vuswikoti bya yona byo rhumela ematikweni mambe na ku koka rinoko ra vaxavi va le matikweni mambe. Ku tlula kwalaho, ndhawu ya le ribuweni ra lwandle ra Guinea-Bissau yi yi nyika vuyelo hi tlhelo ra vumaki bya tihlampfi. Swilo swohambana hambana swa yona leswi fuweke swale lwandle swinyika vuswikoti byo tirhisa switirhisiwa swa vumaki bya tihlampfi laha kaya nale matikweni ya misava. Tiko a ri tirhisanga hi ku hetiseka vuswikoti bya sekithara leyi hikwalaho ka switirhisiwa leswi nga nyawuriki na tindlela to phasa tihlampfi leti hundzeriweke hi nkarhi. Hambiswiritano, hi vuvekisi lebyi faneleke ku endla switirhisiwa swa manguva lawa na ku simeka maendlelo yo phasa tihlampfi lama nga heriki, Guinea-Bissau yi nga ndlandlamuxa ku xaviseriwa ka yona ka swakudya swa le lwandle eka timakete ta xifundzha xikan’we na vaxavi va misava hinkwayo. Ku engetela eka switirhisiwa swa ntumbuluko,, Guinea-Bissau yi tlhela yi vuyeriwa eka mintwanano ya mabindzu leyinene na matiko yo hambana hi ku va swirho eka minhlangano ya miganga yo fana na Nhlangano wa Ikhonomi wa Matiko ya Afrika Vupeladyambu (ECOWAS) na Nhlangano wa Afrika (AU). Mintwanano leyi yi nyika mfikelelo wo hlawuleka eka timakete ta vaakelani leswi nga olovisaka ku cincana ka mabindzu ya matiko mambirhi. Ku tlula kwalaho,mfumo wu ya wu lemuka nkoka wo hambanyisa ikhonomi ya vona hi ku hunguta ku titshega hi swiyenge swa ndhavuko swo fana na vurimi. Matshalatshala ya endliwile ku koka rinoko ra vuvekisi byo kongoma bya matiko mambe hi ku antswisa milawu ya mabindzu , ku olovisa maendlelo ya swibalo ˇna ku tirhisa ku cinca ka ikhonomi loku kongomisiweke eka ku olovisa ku kula ka bindzu Hambi leswi ku nga na vuswikoti lebyi,mintshembo ya nhluvukiso yi kavanyetiwa hi swipimelo swo fana na switirhisiwa leswi nga ringanelangiki,ku pfumaleka ka vuhlanganisi bya netiweke ya magondzo,ku pfumaleka ka mphakelo wa gezi etc.Ehandle ka sweswo,makhombo ya tipolitiki,ku cinca nkarhi na nkarhi eka mimfumo ,nseketelo wa mfumo etc.eka vuvekisi; hambiswiritano,mfumo wu le ku tekeni magoza yo swi hlula na ku tumbuluxa ndhawu leyi nga ta pfuna swinene eka mabindzu ya le handle. Hi ku gimeta, Guinea-Bissau yi na vuswikoti lebyikulu lebyi nga tirhisiwangiki eka makete wa yona wa mabindzu ya le handle. Hi switirhisiwa swa rona swo tala swa ntumbuluko, mintwanano ya mabindzu leyinene, na matshalatshala ya mfumo yo koka rinoko ra vuvekisi, tiko ri nga tirhisa swivandlanene leswi ku hluvukisa na ku kurisa sekithara ya rona ya mabindzu ya matiko ya misava. Hambiswiritano, ku lulamisa mintlhontlho ya switirhisiwa na ku antswisa ntshamiseko wa tipolitiki swi ta va swa nkoka swinene ku lemuka vuswikoti lebyi.
Switirhisiwa leswi xavisiwaka hi ku hisa emakete
Loko ku langutiwa ku hlawuriwa ka switirhisiwa leswi xavisiwaka ngopfu eka makete wa mabindzu ya matiko mambe wa Guinea-Bissau, i swa nkoka ku kongomisa eka swilo swo fana na swilaveko swa laha kaya, ku tsakela ka ndhavuko, na swiyimo swa ikhonomi. Swiletelo leswi landzelaka swi nga landzeleriwa ku hlawula switirhisiwa leswi faneleke: 1. Vulavisisi bya Makete: Endla nxopaxopo wa makete lowu heleleke ku twisisa swilaveko na mikhuva eGuinea-Bissau. Ku kumisisa tisekithara to karhi leti kombisaka vuswikoti bya ku kula na ku kuma swivandlanene swihi na swihi leswi nga tirhisiwangiki. 2. Kuma Swilaveko swa Ndhawu: Languta swilaveko swa nkoka swa vaaki va le Guinea-Bissau, leswi nga ha katsaka swakudya swa nkoka swo fana na swakudya (rhayisi, koroni, mavele), swiambalo swa swiambalo, switirhisiwa swa nhlayiso wa rihanyo (mirhi, tivhithamini), na swilo swa xisekelo swa le kaya. 3. Matimba ya ku Rhumela eMatikweni mambe: Kambisisa matimba ya tiko ra wena hi ku ya hi ku rhumela ematikweni mambe leswi nga fambelana na swilaveko swa nkoka swa ku rhumela ematikweni mambe swa Guinea-Bissau. Xikombiso, loko tiko ra wena ri humelela eka vurimi kumbe vuhumelerisi bya malapi, anakanya hi ku rhumela swilo leswi fambelanaka na swona ku fikelela xilaveko xa swona. 4. Switsakeriwa swa Ndhavuko: Tekela enhlokweni mindhavuko ya ndzhavuko na ku navela loku hangalakeke e Guinea-Bissau loko u ri karhi u hlawula switirhisiwa leswi nga ta rhumeriwa ematikweni mambe. Tiyiseka leswaku swilo leswi u swi hlawuleke swi fambisana ni mikhuva ni leswi va swi tsakelaka. 5. Swilo swa Ikhonomi: Kambisisa swikombiso swa ikhonomi ya vaaki swo fana na swiyimo swa muholo na matimba yo xava ku kumisisa leswaku hi swihi swiyenge swa minxavo leswi faneleke eka swiyenge swo hambana swa vatirhisi eGuinea-Bissau. 6. Swikumiwa leswi nga ta tshama nkarhi wo leha: Anakanya hi ku phakela nhundzu leyi nga onhiki ntumbuluko na leyi nga ta tshama nkarhi wo leha tanihileswi ku nga na ntshamiseko lowu andzaka wa misava hinkwayo eka mikhuva yo tirhisa leyi nga na vutihlamuleri eka mbango. 7. Khwalithi ya Swikumiwa na ku Fikeleleka: Hlawula swikumiwa leswi tivekaka hi ku hlayisa swiyimo swa kahle swa khwalithi loko swi ri karhi swi nyika minxavo yo phikizana loko swi pimanisiwa na swihlawulekisi leswi nga kona leswi kumekaka laha tikweni kumbe hi ku tirhisa vaphakeri van’wana. 8. Mintwanano ya Mabindzu & Tihakelo: Tiva mintwanano yihi kumbe yihi ya mabindzu exikarhi ka tiko ra wena na Guinea-Bissau leyi nga olovisaka mfikelelo hi tihakelo leti hungutiweke kumbe ku tsakela ehansi ka swiyimo swo karhi. 9.Brands & Packaging Standards:Ku cinca tipulani ta ku paka leti tsakisaka vatirhisi hi ku ya hi vuxongi bya laha kaya loko u ri karhi u landzelela swilaveko leswi faneleke swa ku lebula leswi vekiweke hi valawuri va milawu ematikweni hamambirhi lama katsekaka 10. Hambanyisa Nxaxamelo wa Swikumiwa swa wena: Anakanya hi ku nyika nxaxamelo wo hambana wa swikumiwa ku khathalela swiyenge swo hambana swa vatirhisi na ku engetela minkarhi ya wena yo humelela eka makete wa mabindzu ya le handle wa Guinea-Bissau. Hi ku landzelela swiletelo leswi na ku endla ndzavisiso lowu yaka emahlweni, u nga kuma switirhisiwa leswi xavisiwaka ngopfu eka makete wa mabindzu ya le handle wa Guinea-Bissau na ku simeka vuxaka bya mabindzu lebyi humelelaka etikweni.
Swihlawulekisi swa vaxavi na taboo
Guinea-Bissau, leyi tiviwaka ximfumo tanihi Riphabliki ra Guinea-Bissau, i tiko leri kumekaka eribuweni ra le vupela-dyambu bya Afrika. Yi na sete yo hlawuleka ya swihlawulekisi swa vaxavi na swipimelo swa ndhavuko leswi nga swa nkoka ku swi twisisa loko u endla bindzu na vanhu vo huma eGuinea-Bissau. Swihlawulekisi swa Vaxavi: 1. Malwandla: Vanhu va le Guinea-Bissau hi ntolovelo va ni malwandla naswona va ni malwandla. Va teka vuxaka bya munhu hi xiyexe na vuhlanganisi bya nkoka eka vuhlanganisi bya mabindzu. 2. Ku Xixima Vakulu: Vanhu lava dyuhaleke va xiximiwa swinene evanhwini va le Guinea, naswona hakanyingi mavonelo ya vona ma ni ntikelo lowukulu. 3. Ku kongomisiwa ka Ntlawa: Vaaki va tlanga xiave xa nkoka, naswona swiboho swi tala ku endliwa hi vun’we ku nga ri hi munhu hi xiyexe. 4. Ku va ni xichavo: Mahanyelo ya xichavo ya tlangeriwa, ku katsa ni ku xeweta, ku kombisa ku tlangela ni ku kombisa xichavo eka van’wana. 5. Ku lehisa mbilu: Ku xaviselana ka mabindzu swi nga teka nkarhi tanihileswi ku aka vuxaka swi nga swa nkoka swinene ku nga si fikeleriwa ntwanano wihi na wihi. Swileriso swa Ndhavuko: 1. Ku rhuketela Vuislem kumbe mindhavuko ya Vuislem swi fanele ku papalatiwa swinene tanihi leswi kwalomu ka hafu ya vaaki va tirhisaka vukhongeri lebyi. 2. Ku kombisa rirhandzu erivaleni exikarhi ka mimpatswa leyi nga tekanangiki swi tekiwa swi nga fanelanga naswona swi nga amukeleki eka ntshamisano. 3. Ku lwisana hi ku kongoma kumbe ku hlundzuka swi fanele ku papalatiwa loko ku lulamisiwa timholovo tanihileswi swi nga onhaka vuxaka hi ndlela leyi nga lulamisekiki. 4.Ku lahlela thyaka kumbe ku nga xiximi mbango swi rhuketeriwa swinene tanihileswi ku hlayisa ku basa na ku twanana na ntumbuluko swi khomeke nkoka wa ndhavuko. I swa nkoka ku yisa emahlweni ndzavisiso wa mimpimanyeto yo karhi ya ndhavuko mayelana na mahanyelo lama faneleke lama simekiweke eka muxaka wa indasitiri ya wena kumbe xiyimo xa munhu hi xiyexe u nga si tihlanganisa na vaxavi ku suka eGuinea-Bissau ku tiyisisa ku tirhisana loku xiximekaka loku kurisaka vuxaka byo tiya eka matshalatshala ya bindzu lama humelelaka. Hi kombela u xiya leswaku swihlawulekisi leswi swi nga ha hambana eka swifundzha swo hambana endzeni ka Guinea-Bissau hikwalaho ka tinxaka to hambana leti nga kona etikweni ku twisisa loku faneleke hi ku tirhisa ntokoto wa xiviri swi ta pfuna ku tirhisana ko antswa na vaxavi ku suka eka xifundzha lexi
Endlelo ra vulawuri bya khastomo
Guinea-Bissau i tiko leri kumekaka eribuweni ra le vupela-dyambu bya Afrika. Maendlelo ya swibalo ni ya ku rhurhela ematikweni mambe eGuinea-Bissau ma lawuriwa hi valawuri va Swibalo va le Guinea. Loko va nghena eGuinea-Bissau, vafambi va boheka ku humesa pasi leri tirhaka naswona ku sale tin’hweti ta tsevu leti tirhaka. Hi ntolovelo na yona ya laveka vhisa, leyi nga kumiwaka eka vuyimeri bya le kusuhi bya Guinea kumbe eka vuyimeri bya tiko loko u nga si famba. I swa nkoka ku kambela swilaveko swo karhi swa vhisa ya rixaka ra wena u nga si suka. Eka tindhawu to tsemakanya ndzilakano, ku ta va na vaofisiri va customs lava nga ta kambela mindzhwalo na swilo swa munhu hi xiyexe. I swa nkoka ku tivisa swilo swihi na swihi leswi nga ehansi ka milawu ya customs ku fana na mali yo tala, nhundzu ya nkoka, na swilo leswi nga na swipimelo swo fana na swibamu na mirhi yo karhi. Vafambi va fanele va tlhela va swi tiva leswaku Guinea-Bissau ri ni milawu yo tika malunghana ni ku fambisa swidzidzirisi ni swilo swin’wana leswi nga riki enawini. Ku rhwala kumbe ku xavisa swidzidzirisi swi nga endla leswaku u xupuriwa swinene, ku katsa ni swigwevo swo leha ekhotsweni kumbe hambi ku ri ku xupuriwa hi rifu. Loko va suka eGuinea-Bissau, vafambi va nga ha kamberiwa mindzhwalo hi vaofisiri va tikhasimende ku tiyisisa leswaku va landzeleriwa milawu ya ku rhumela ematikweni mambe. Ku xaviseriwa matiko mambe swilo swa ndzhavuko handle ka matsalwa lama faneleke swi yirisiwile swinene. I swa nkoka eka vanhu lava fambaka eGuinea-Bissau ku rhwala matsalwa hinkwawo ya maendzo lama lavekaka hi ku hlayiseka na ku endla tikopi to tala ta tluka ra vuxokoxoko bya mapasi ya vona xikan’we na tivhisa ta vona. Tikhopi leti ti fanele ti hlayisiwa etindhawini leti hambaneke ni matsalwa yo sungula loko ko tshuka ku lahleka kumbe ku yiviwa. Hi ku komisa, loko u famba hi mindzilakano ya Guinea-Bissau, i swa nkoka swinene leswaku vaendzi va landzela milawu ni swiletelo hinkwaswo swa mikhuva. Leswi swi katsa ku va na pasi na vhisa leyi tirhaka, ku tivisa nhundzu yihi kumbe yihi leyi faneleke leyi nga ehansi ka swibalo swa ntolovelo kumbe swipimelo loko u nghena/huma, ku va na miehleketo ya milawu ya swidzidziharisi, na ku rhwala tifotokhopi ta matsalwa ya nkoka ya maendzo. Hi ku landzela swiletelo leswi, vafambi va nga va ni ntokoto lowu rhetaka wo famba-famba eka fambiselo ra vulawuri bya swibalo ra le Guinea-Bissau.
Tipholisi ta xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe
Guinea-Bissau i tiko leritsongo leri kumekaka eAfrika Vupela-dyambu. Tiko leri ri na pholisi ya mabindzu leyi pfulekeke swinene na ku ntshunxeka, naswona ri tirhisa swibalo swa ku xavisiwa ka nhundzu eka nhundzu yo karhi leyi nghenaka eka mindzilakano ya rona. Sisiteme ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe eGuinea-Bissau yi kongomisa ku sirhelela tiindasitiri ta laha kaya loko yi ri karhi yi tlhela yi humesa mali eka mfumo. Mimpimo ya swibalo swa ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe ya hambana kuya hi muxaka wa nhundzu leyi nghenisiwaka etikweni. Hi ntolovelo, swixavisiwa swa nkoka swofana na swakudya, mirhi ya xisekelo, na michini ya nkoka swina swibalo swintsongo kumbe kungari na swibalo leswi xavisiwaka eka swona. Hambiswiritano, swilo swa xiyimo xa le henhla swo tanihi switirhisiwa swa elektroniki swa xiyimo xa le henhla, mimovha ni swilo swin’wana leswi nga riki swa nkoka swi koka swibalo swa le henhla leswi humaka ematikweni mambe. Swibalo leswi swinga suka eka 10% kuya eka 35% wa ntsengo hinkwawo wa xiendliwa lexi humaka ematikweni mambe. Swi fanerile ku xiya leswaku Guinea-Bissau i xirho xa Nhlangano wa Ikhonomi wa Matiko ya Afrika Vupeladyambu (ECOWAS). Hikwalaho, yi vuyeriwa eka mintwanano ya mabindzu ya miganga leyi olovisaka ku fambafamba ka nhundzu endzeni ka matiko ya swirho hi mimpimo ya xibalo leyi hungutiweke kumbe ku ntshunxiwa eka swikumiwa swo karhi. Ku tiyisisa ku landzeleriwa ka tipholisi na milawu ya yona ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe, Guinea-Bissau yi simeke tindhawu to kambela ta customs eka swikepe swo nghena. Swilo leswi humaka ematikweni mambe swi le hansi ka ku kamberiwa hi vatirhela-mfumo va khastomo lava bohaka ntsengo lowu faneleke wa xibalo lexi kolotiwaka hi ku ya hi ntsengo lowu tivisiweke kumbe ntsengo lowu kamberiweke loko swi laveka. Mabindzu ya le matikweni mambe lama kunguhataka ku nghenisa nhundzu eGuinea-Bissau ya fanele ku tiva tipholisi leti ta xibalo na ku languta nkucetelo wa tona eka ku nghenisa nhundzu. Ku lava nkongomiso eka vativi va ndhawu kumbe ku tirhisana na vayimeri va ndhawu swi nga pfuna ku fambisa swiphiqo swihi na swihi leswi rharhanganeke leswi fambelanaka na maendlelo ya customs. Hi ku angarhela, hambileswi Guinea-Bissau yi hlayisaka pholisi ya mabindzu lama pfulekeke ku hlohlotela ku kula ka ikhonomi na swivandlanene swa vuvekisi, yi veka swiyimo swo hambana swa xibalo eka nhundzu leyi humaka ematikweni mambe hi ku ya hi ku hlawuriwa ka yona.
Tipholisi ta xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe
Pholisi ya xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe ya Guinea-Bissau yi endleriwe ku lawula na ku tlakusa ku kula ka ikhonomi ya tiko na nhluvukiso hi ku ringanisela ku tsakela ka vaxavisi va le handle na mfumo. Mfumo wu hakela swibalo eka nhundzu yo karhi leyi rhumeriwaka ehandle ku suka eGuinea-Bissau, hi xikongomelo xo kuma mali loko yi ri karhi yi tlhela yi khutaza maendlelo ya mabindzu lama nga ta tshama nkarhi wo leha. Pholisi ya xibalo ya le Guinea-Bissau yi kongomisa eka swilo swo karhi, swo tanihi ti- cashew nuts, swilo leswi endliweke hi swakudya swa le lwandle, petroliyamu ni timhandzi. Vaxavisi va nhundzu leyi va hakerisiwa swibalo swo hambana hambana hi ku ya hi nkoka kumbe nhlayo ya nhundzu ya vona. Xikombiso, ku xaviseriwa matiko yale handle ka cashew nut swile hansi ka xibalo kusuka eka 5% kuya eka 15% kuya hi swiyimo swa makete. Ku engetela kwalano, ku xaviseriwa matiko yale handle ka swakudya swale lwandle swofana na tihlampfi na ti crustaceans swi rhwala mpimo wa xibalo xa ku xaviseriwa matiko yale handle kusuka eka 5% kuya eka 10%. Ku xaviseriwa matiko mambe ka petroliyamu swi koka rinoko ra xibalo xo karhi lexi vekiweke hi minxavo ya makete wa matiko ya misava na milawu ya laha kaya. Mfumo wu nga lulamisa swibalo leswi nkarhi na nkarhi ku hlamula eka ku cinca ka makete wa misava hinkwayo kumbe swilaveko swa ikhonomi ya laha kaya. I swa nkoka eka vaxavisi va le Guinea-Bissau ku landzelela tipholisi leti ta xibalo hi ku tivisa kahle swikumiwa leswi va swi rhumelaka ematikweni mambe na ku hakela swibalo leswi lavekaka hi xihatla. Ku tsandzeka ku endla tano swi nga ha vanga swigwevo kumbe vuyelo bya le nawini. Hi ku angarhela, pholisi ya xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe ya Guinea-Bissau yi kongomisa eka ku tumbuluxa ndhawu ya mabindzu yo lulama loko yi ri karhi yi humesa mali eka migingiriko ya nhluvukiso wa rixaka. Yi hlohlotela vufambisi bya switirhisiwa lebyi nga na vutihlamuleri loko yi ri karhi yi seketela ku kula ka tiindasitiri ta laha kaya hi ku tirhisa tindlela ta xibalo leti kongomisiweke.
Switifikheti leswi lavekaka ku rhumela ematikweni mambe
Guinea-Bissau i tiko leri kumekaka eAfrika Vupeladyambu, leri tivekaka hi swibyariwa swa vurimi na switirhisiwa swa ntumbuluko. Endlelo ra xitifikheti xa ku rhumela ematikweni mambe ri tlanga xiave xa nkoka eku tiyisiseni ka khwalithi na ku va enawini ka swikumiwa leswi rhumeriwaka ku suka eGuinea-Bissau ku ya ematikweni man’wana. Ku sungula, mfumo wa Guinea-Bissau wu simekile Ejensi ya Ntlakuso wa ku Rhumela eMatikweni mambe (APEX) ku fambisa na ku lawula migingiriko ya ku rhumela ematikweni mambe. APEX yi tirhisana swinene na tindzawulo to hambana ta mfumo to fana na customs, vurimi, na rihanyo ku tiyisisa leswaku nhundzu yi landzelela swipimelo swa matiko ya misava. Vaxavisi va le handle va fanele ku hetisa magoza yo hlaya ku kuma xitifikheti xo rhumela ematikweni mambe. Xo sungula, va fanele ku tsarisa bindzu ra vona eka valawuri lava faneleke ku fana na Vukorhokeri bya Mabindzu kumbe Vukorhokeri bya Vumaki. Ku tiyisisiwa loku ku pfuneta ku simeka ku va enawini na ntiyiso wa vaxavisi va le handle. Xa vumbirhi, vaxavisi va le handle va fanele ku nyika matsalwa mayelana na masungulo ya swikumiwa swa vona, switifikheti swa khwalithi, na ku landzelela milawu ya rixaka eka rihanyo, swiyimo swa vuhlayiseki, na magoza ya nsirhelelo wa mbango. Maphepha lawa ya tirha tanihi vumbhoni bya leswaku nhundzu yi fikelela swilaveko swa matiko ya misava naswona yi nga dyiwa hi ndlela leyi hlayisekeke kumbe ku tirhisiwa hi vaxavi va le matikweni mambe. Ku engetela kwalaho, switirhisiwa swo karhi swi nga ha lava switifikheti swo karhi swi nga si rhumeriwa ematikweni mambe. Xikombiso: 1) Switirhisiwa swa vurimi: Vaxavisi vale handle vafanele ku landzelela milawu ya phytosanitary leyi vekiweke hi Ministry of Agriculture eka swibyariwa swofana na ti cashew nuts kumbe mihandzu. 2) Vumaki bya tihlampfi: National Fisheries Authority yi langutela ku xaviseriwa matiko yale handle loku fambelanaka na switirhisiwa swa swakudya swale lwandle swofana na tihlampfi kumbe ti shrimp. 3) Timinerali: National Directorate of Mines yi lawula ku rhumeriwa ka swilo leswi fambelanaka na timinerali to fana na bauxite kumbe phosphate. Endzhaku ko hetisisa swilaveko hinkwaswo na ku kuma switifikheti leswi lavekaka ku suka eka valawuri lava faneleke mayelana na vulawuri bya xitiyisekiso xa khwalithi ya swikumiwa, swilaveko swa ku paka (loko swi fanerile), swiletelo swa ku lebula (ku katsa na vuhundzuluxi bya ririmi lebyinene), mikhuva ya le Guinea yi ta humesa mpfumelelo wo rhumela ehandle lowu pfumelelaka ku pfumeleriwa ka nhundzu leyi tiyisisiweke ku rhumeriwa ehandle ka Guinea- Swikepe swa le Bissau. Hi ku gimeta, ku kuma xitifikheti xa ku rhumela ematikweni mambe eGuinea-Bissau swi katsa ku tsarisa xiyimo xa nawu xa mabindzu xikan’we na ku nyika matsalwa lama lavekaka lama tiyisisaka ku landzeleriwa ka ku landzelerisa masungulo ya swikumiwa; ku landzelela milawu ya phytosanitary eka ku xaviseriwa matiko mambe ka vurimi; ku fikelela swilaveko leswi fambelanaka na vumaki bya tihlampfi eka swikumiwa swa swakudya swa le lwandle, na ku landzelela milawu ya migodi eka ku rhumeriwa ka timinerali ematikweni mambe. Maendlelo lawa ya switifikheti ya pfuneta ku tiyisisa khwalithi na ku va enawini ka swixavisiwa swa Guinea-Bissau eka makete wa misava hinkwayo.
Vutleketli lebyi ringanyetiweke
Guinea-Bissau i tiko leritsongo leri kumekaka eribuweni ra le vupela-dyambu bya Afrika. Hambi leswi yikulu, yi fuwile hi swilo swa ntumbuluko swofana na petroleum, phosphates na tihlampfi. I swa nkoka eka mabindzu lama tirhaka eGuinea-Bissau ku va na vukorhokeri bya vutleketli lebyi tshembekaka ku tiyisisa ku fambisiwa ka nhundzu hi ndlela leyinene. Loko swi ta eka switirhisiwa swa swo famba, Guinea-Bissau yi ni magondzo lama nga nyawuriki lama hlanganisaka madoroba lamakulu ni madoroba. Ribuwa lerikulu ra doroba-nkulu ra Bissau ri tirha tanihi nyangwa wa mabindzu ya matiko hinkwawo. Hikwalaho, ku rhwala nhundzu elwandle i ndlela leyi dumeke ya vutleketli byo nghenisa ni ku rhumela nhundzu ematikweni mambe. Eka mabindzu lama lavaka ku fambisa nhundzu endzeni ka tiko kumbe swifundzha swa vaakelani, vutleketli bya le magondzweni byi tshama byi ri ndlela leyi tirhaka swinene. Hambiswiritano, i swa nkoka ku xiya leswaku magondzo ya le tindhawini ta le makaya ma nga ha va ma nga hlayisiwi kahle kumbe ma nga fikeleleki hi tinguva to karhi. Loko u hlawula muphakeri wa vutleketli eGuinea-Bissau, i swa nkoka ku languta ntokoto wa vona na ndhuma eku khomeni ka milawu ya ndhawu na maphepha. Ku va na mutirhisani loyi a nga na vutivi bya maendlelo ya customs ya laha kaya swi nga pfuna ku papalata ku hlwela kumbe timhaka ta tilayisense to nghenisa/ku rhumela ehandle. Ku engetela kwalano, hikokwalaho ka ndzhawu ya yona ya ntivo-misava ekusuhi na matiko yan’wana ya Afrika yofana na Senegal na Guinea-Conakry, matiko lawa yanga ngheniwiki emisaveni yatala ku titshega hi swikepe swa Guinea-Bissau eka ku xavisiwa ka wona/ku rhumela ehandle. Leswi swi endla leswaku swi laveka ku kuma muphakeri wa vutleketli loyi a nga na vuhlanganisi ku tlula ku tirhela Guinea-Bissau hi yoxe ntsena kambe na swifundzha swa vaakelani. Ku ya emahlweni, tikhamphani leti tirhaka endzeni ka xifundzankulu lexi ti fanele ku tiva mintlhontlho leyi nga vaka kona yo fana na ku nga tshamiseki ka tipolitiki kumbe mpfilumpfilu wa vaaki lowu nga khumbhaka ku tirha kahle ka matirhelo ya vutleketli. Ku tshama u ri karhi u tivisiwa hi timhaka ta sweswi hi ku tirhisa swihlovo leswi tshembekaka swi ta pfuneta eku tekeni ka swiboho leswi nga na vutivi mayelana na vufambisi bya mphakelo. Hi ku angarhela, loko u lava vukorhokeri bya vutleketli endzeni ka Guinea-Bissau kumbe eka mabindzu lama katsaka tiko leri na tindhawu leti ri rhendzeleke,switsundzuxiwa ku tirhisana na vaphakeri lava nga na ntokoto lava twisisaka milawu ya laha kaya,swihlawulekisi swa ndhavuko,naswona va simeke tinetiweki ku tiyisisa ku fambafamba ka nhundzu hi ndlela yo ka yi nga ri na swiphiqo eka tindlela to hambana ta vutleketli
Tichannel ta nhluvukiso wa vaxavi

Minkombiso ya nkoka ya mabindzu

Guinea-Bissau yingava tiko lerintsongo e Afrika Vupela dyambu, kambe rinyika tindlela to hlaya ta nkoka ta matiko ya misava ta ku xava na minkombiso ya mabindzu eka mabindzu lawa ya lavaka ku ndlandlamuxa swivandlanene swa wona swo rhumela ematikweni mambe. Hi leswi swin’wana swa swilo swa nkoka: 1. Foramu ya Eurafrican: Foramu leyi yi kongomisa eka ku tlakusa vutirhisani bya mabindzu exikarhi ka Yuropa na Afrika, ku nyika pulatifomo ya vuhlanganisi na ku kombisa swikumiwa na vukorhokeri. I nkarhi lowunene eka mabindzu ya le Guinea ku tihlanganisa na vaxavi lava nga ta va kona va matiko ya misava. 2. AgroWest: Tanihi leswi vurimi byi tlangaka xiave lexikulu eka ikhonomi ya Guinea-Bissau, minkombiso ya mabindzu yo fana na AgroWest yi nyika pulatifomo leyinene eka van’wamapurasi, vaphakeri, na vatlangi va indasitiri lava fambelanaka ku kombisa switirhisiwa swa vona swa vurimi na ku burisana hi swivandlanene swa mabindzu leswi nga vaka kona. 3. Nkombiso wa Mabindzu wa Matiko ya Misava wa Bissau: Wu hleriwa lembe na lembe edorobeni-nkulu ra Bissau, nkombiso lowu wa mabindzu wu koka rinoko ra vatekaxiave va laha kaya na va matiko ya misava. Yi kombisa switirhisiwa swo hambana hambana kusuka eka swiyenge swohambana hambana swofana na vurimi, eneji, switirhisiwa swo aka, swiambalo, na swin’wana. 4. Huvo ya Mabindzu ya Nhlonhle ya Kola: Guinea-Bissau yi simeke vuhlanganisi na swifundzha swo hlayanyana emisaveni hinkwayo ku olovisa mabindzu ya matiko ya misava. Huvo ya Mabindzu ya Nhlonhle ya Kola eRussia yi tirha tanihi un’wana wa vatirhisani vo tano va nkoka laha vaxavisi va le Guinea va nga lavisisaka ntshembo wa mabindzu. 5. Makete wa ECOWAS: Guinea-Bissau i xirho xa Nhlangano wa Ikhonomi wa Matiko ya Afrika Vupeladyambu (ECOWAS), leswi endlaka leswaku ku va na mfikelelo wo hlawuleka eka timakete ta matiko man’wana ya swirho endzeni ka xifundzankulu. Mabindzu ya nga tirhisa netiweke leyi hi ku nghenelela eka swiendlakalo swa mabindzu ya miganga kumbe ku lavisisa swivandlanene hi ku tirhisa swivandla swa ECOWAS. 6. Tindhawu ta Makete ta le ka Inthanete: Hi nhluvuko wa thekinoloji, tindhawu to xavisa ta le ka inthanete ti hundzuke tipulatifomo ta nkoka to fikelela vaxavi va misava hinkwayo hi ku olova. Tipulatifomo to fana na Alibaba.com kumbe Tradekey.com ti nyika tindlela to olova leti hlanganisaka mabindzu ku suka emisaveni hinkwayo lama tsakelaka ku xava nhundzu ku suka eGuinea-Bissau. 7.WorldBank Procurement Portal:Bangi ya Misava yi seketela tiphurojeke ta nhluvukiso emisaveni hinkwayo leti lavaka ku xaviwa ka nhundzu kumbe vukorhokeri.Portal ya ku xava ya Bangi ya Misava yi pfumelela mabindzu ya le Guinea ku lavisisa na ku bida eka tiphurojeke to hambana ta matiko ya misava, ku ndlandlamuxa ku fikelela ka vona ku tlula mindzilakano ya rixaka. 8. Minhlangano ya Mabindzu ya Matiko ya Misava: Ku joyina minhlangano ya mabindzu ya matiko ya misava yo fana na Nhlangano wa Mabindzu ya Misava (WTO) kumbe Nhlangano wa Afrika swi nga nyika mabindzu ya le Guinea swivandlanene swa vuhlanganisi, vuxokoxoko bya mikhuva ya makete wa misava hinkwayo, na ntirhisano lowu nga vaka kona na matiko man’wana ya swirho. Swi fanerile ku xiya leswaku hambileswi Guinea-Bissau yi nyikaka tindlela leti ku tlakusa mabindzu ya matiko ya misava na vuvekisi, ya ha langutane na mintlhontlho yo fana na ku pfumaleka ka switirhisiwa kumbe ku nga tshamiseki ka tipolitiki. Hambiswiritano, hi ku tirhisa tipulatifomo leti hi ndlela leyinene na ku pfumelelana na ku cinca ka ku cinca ka makete, mabindzu ya le Guinea ya nga tirhisa timakete letintshwa na ku simeka vuhlanganisi lebyi vekaka mihandzu na vaxavi va matiko ya misava.
Le Guinea-Bissau, vanhu ngopfu-ngopfu va tirhisa tinjhini to lavisisa leti tiviwaka emisaveni hinkwayo eka ku lavisisa ka vona eka Internet. Hi leti tinjhini tin’wana to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu eGuinea-Bissau swin’we ni ti-URL ta tona ta webusayiti hi ku hambana ka tona: 1. Google (www.google.com): Google i njhini yo lavisisa leyi dumeke swinene naswona yi tirhisiwaka ngopfu emisaveni hinkwayo, ku katsa ni le Guinea-Bissau. Yi nyika nhlayo leyikulu ya vuxokoxoko naswona yi nyika swihlawulekisi swo hambana ku fana na ku lavisisa eka webu, ku lavisisa swifaniso, ku pfuxetiwa ka mahungu, mimepe, vukorhokeri bya vuhundzuluxi, na swin’wana swo tala. 2. Bing (www.bing.com): Bing i ndlela yin’wana leyi dumeke eka Google naswona yi nyika mintirho leyi fanaka yo fana na ku lavisisa eka webu, ku lavisisa swifaniso, ku lavisisa vhidiyo, ku pfuxetiwa ka mahungu, na swin’wana. 3. Yahoo! Ku lavisisa (search.yahoo.com): Yahoo! Ku lavisisa i njhini yin’wana yo lavisisa leyi tivekaka swinene leyi nyikaka vukorhokeri lebyi fanaka na bya Google na Bing. 4. DuckDuckGo (duckduckgo.com): DuckDuckGo i njhini yo lavisisa leyi kongomisiweke eka vuhlayiseki bya xihundla leyi kongomisaka ku nyika mbuyelo lowu nga na xihlawuhlawu handle ko landzelela datha ya mutirhisi kumbe ku kombisa swinavetiso leswi endleriweke munhu hi xiyexe. 5. Yandex (yandex.com): Yandex i njhini yo lavisisa leyi simekiweke eRussia leyi tirhisiwaka ngopfu eRhaxiya kambe yi tlhela yi tirhela vatirhisi vo tala va matiko ya misava hi vuhundzuluxeri bya yona bya misava hinkwayo. 6. Baidu (baidu.com): Baidu i muphakeri wa ku lavisisa eka inthanete wa ririmi ra Xichayina loyi a rhangelaka naswona ngopfu-ngopfu u khathalela vatirhisi lava vulavulaka Xichayina emisaveni hinkwayo. 7. Ecosia(www.ecosia.org) — Ecosia yi byala mirhi hi mali leyi yi yi kumaka eka ku lavisisa ematshan’wini yo kongomisa eka vuyelo ku fana na tinjhini tin’wana ta mabindzu. Loko leti ku ri tin’wana ta tinjhini to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu ta misava hinkwayo kumbe ta matiko ya misava eGuinea-Bissau hikwalaho ka ku duma ka tona na ku kumeka eka vatirhisi lava vulavulaka Xinghezi a ku na leti dumeke ta laha kaya kumbe ta tiko ro karhi ku fikela sweswi.

Matluka lamakulu yo tshwuka

Matluka lamakulu yo tshwuka ya Guinea-Bissau ma katsa: 1. Paginas Amarelas: Leyi i xikombo xa ximfumo xa matluka yo tshwuka xa Guinea-Bissau. Yi nyika vuxokoxoko byo tihlanganisa, tiadirese, na minxaxamelo ya mabindzu eka tisekithara to hambana etikweni. U nga yi fikelela eka inthanete eka www.paginasamarelas.co.gw. 2. Listel Guinea-Bissau: Listel i xikombo xin’wana lexi dumeke xa matluka yo tshwuka lexi hlanganisaka mabindzu lama humaka eka tiindasitiri to hambana-hambana eGuinea-Bissau. Webusayiti ya vona (www.listel.bj) yi pfumelela vatirhisi ku lavisisa tikhamphani to karhi na vukorhokeri endzeni ka tiko. 3. Yellow Pages Africa: Leyi i pulatifomo ya inthanete leyi nyikaka nxaxamelo wa matluka yo tshwuka ya matiko yo tala eAfrika, ku katsa na Guinea-Bissau (www.yellowpages.africa). Yi nyika database leyi heleleke ya mabindzu, vukorhokeri, na vuxokoxoko bya vuhlanganisi. 4. Bissaunet Business Directory: Bissaunet i xikombo xa laha kaya xa inthanete lexi tinyiketeleke ku tlakusa mabindzu na vukorhokeri eGuinea-Bissau. Webusayiti ya vona (www.bissaunet.com) yi kombisa nxaxamelo wa tikhamphani to hambana leti tirhaka endzeni ka tiko xikan’we na vuxokoxoko bya vona byo tihlanganisa. 5. GoYellow Afrika: GoYellow Africa yi nyika nxaxamelo wo anama wa inthanete lowu katsaka matiko yo hlayanyana ya Afrika, ku katsa na Guinea-Bissau (www.goyellow.africa). Vatirhisi va nga kuma minxaxamelo ya mabindzu leyi faneleke leyi hambanisiweke hi swiyenge hi indasitiri kumbe ndhawu. Tidayirekitara leti ta matluka yo tshwuka ti nyika rungula ra nkoka eka mabindzu ya kwalaho, leswi pfumelelaka vanhu ku kuma swilo kumbe vukorhokeri lebyi va nga byi lavaka hi ku olova loko va endzela kumbe va tshama eGuinea-Bissau.

Tipulatifomo letikulu ta mabindzu

Guinea-Bissau i tiko lerintsongo ra Afrika Vupeladyambu leri nga na vukona lebyi kulaka eka sekithara ya e-commerce. Hambileswi yi nga ha vaka yi nga ri na tipulatifomo to tala leti dumeke ta e-commerce ku fana ni matiko man’wana, ka ha ri ni tindlela ti nga ri tingani leti nga kona to xava eka Internet. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo letikulu ta e-commerce eGuinea-Bissau swin’we ni tiwebsite ta tona: 1. Jumia (www.jumia.gw): Jumia i pulatifomo ya e-commerce leyi tivekaka no tirhisiwa ngopfu leyi tirhaka ematikweni yo hlaya ya Afrika. Yi nyika swiyenge swo hambana swa swikumiwa swo fana na swa elektroniki, fexeni, switirhisiwa swa le kaya, na swin’wana. 2. Soogood (www.soogood.shop): Soogood i pulatifomo ya e-commerce ya laha kaya leyi humelelaka leyi kongomisaka ku nyika mintokoto yo olova yo xava eka inthanete endzeni ka Guinea-Bissau. Yi nyikela hi swilo swo hambana-hambana ku sukela eka swa elektroniki ku ya eka swilo swa le kaya. 3. AfricaShop (www.africashop.ga): AfricaShop yi kongomisa eka ku xavisa switirhisiwa leswi endliweke laha kaya leswi humaka ematikweni yo hambana ya Afrika, ku katsa na Guinea-Bissau. Yi kombisa swilo swo hlawuleka leswi endliweke hi mavoko, swiambalo, switirhisiwa ni swilo leswi endliweke hi swakudya leswi endliweke hi vatirhi va mavoko va kwalaho. 4. Makete wa BISSAU (www.bissaumarket.com): Makete wa BISSAU i ndhawu ya makete ya inthanete leyi simekiweke eGuinea-Bissau leyi hlanganisaka vaxavi na vaxavisi eka swiyenge swo hambana swa swikumiwa ku fana na fexeni, switirhisiwa swo saseka, swa elektroniki, na swin’wana. 5. Aladimstore (www.aladimstore.com/stores/guineabissau): Aladimstore i pulatifomo yin’wana leyi xiyekaka leyi nyikaka vukorhokeri bya ku xava eka inthanete eka vaxavi lava tshamaka eGuinea-Bissau. Yi kombisa swikoweto swo hambana swa matiko ya misava eka swiyenge swo tala swa swikumiwa. I swa nkoka ku xiya leswaku ku kumeka ka tipulatifomo leti na tinyiko ta tona swi nga ha hambana hi ku famba ka nkarhi; hikwalaho ku kambela tiwebsite ta vona hi ku hambana ka tona swi ta nyika vuxokoxoko lebyi kongomeke eka vukorhokeri bya sweswi lebyi nyikiwaka ku olovisa vaxavi va le Guinea.

Tipulatifomo letikulu ta swihangalasamahungu swa le ka social media

Guinea-Bissau i tiko lerintsongo ra Afrika Vupeladyambu leri nga na vaaki lava titshegeke ngopfu hi tipulatifomo ta swihangalasamahungu swa le ka social media eka vuhlanganisi, vuhlanganisi, na ku tshama va ri karhi va tivisiwa. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo leti dumeke ta swihaxa-mahungu swa le ka Internet eGuinea-Bissau: 1. Facebook: Facebook yi tirhisiwa ngopfu eGuinea-Bissau laha vanhu vo tala, mabindzu, na tinhlengeletano ti nga na ti profile leti tirhaka. Yi tirha tanihi pulatifomo yo tihlanganisa na vanghana, ku avelana swintshuxo, na ku joyina mintlawa yo hambana ya ku tsakela. U nga nghena eka Facebook eka www.facebook.com. 2. WhatsApp: WhatsApp i app ya marungula ya xihatla leyi tirhisiwaka ngopfu eGuinea-Bissau hikwalaho ka ku olova ka yona na ku ringanela. Vatirhisi va nga rhumela marungula, va bela riqingho hi rito kumbe hi vhidiyo, va avelana tifayela ta multimedia, va hlanganyela eka mabulo ya ntlawa, na ku tshama va hlanganisiwile na ndyangu na vanghana. Ku tirhisa WhatsApp eka mobile device ya wena, unga download app eka www.whatsapp.com. 3. Instagram: Instagram yi ya yi duma eka vaaki lavatsongo eGuinea-Bissau lava tsakelaka ku avelana hi mahlo minkarhi ya vutomi bya vona hi ku tirhisa swifaniso na tivhidiyo. Pulatifomo yi tlhela yi nyika swihlawulekisi swo fana na marungula yo kongoma na ku lavisisa swilo leswi humaka eka vatirhisi van’wana emisaveni hinkwayo. U nga kuma Instagram eka www.instagram.com. 4. Twitter: Twitter yi na xisekelo xa vatirhisi lava tirhaka eGuinea-Bissau lava va yi tirhisaka ku avelana swintshuxo swa mahungu, ku nghenelela eka mabulo mayelana na timhaka ta sweswi kumbe tinhlokomhaka to karhi leti tsakeriwaka hi ku tirhisa ti-hashtag(#), ku landzelela vanhu va mani na mani kumbe tinhlengeletano leti va ti tsakelaka loko va ri karhi va endla tano ku tshama va ri karhi va pfuxetiwa hi migingiriko/swiendlakalo swa vona kumbe ku humesa mavonelo ya munhu hi xiyexe hi ku komisa hi ku tirhisa ti-tweet leti nga na swimunhuhatwa swa 280 kumbe ehansi. Nghena eka Twitter eka www.twitter.com. 5. LinkedIn: LinkedIn yi tirha tanihi pulatifomo ya vuhlanganisi bya xiphurofexinali laha vanhu va tumbuluxaka tiphrofayili leti kombisaka vuswikoti bya vona/ntokoto/matimu ya dyondzo ku tihlanganisa na lava nga ta va vathori/vaklayenti/vatirhisani va mabindzu endzeni ka Guinea Bissau xikan’we na misava hinkwayo. Webusayiti yi nyika minkarhi yo aka vuxaka bya xiphurofexinali loko yi ri karhi yi pfumelela vatirhisi ku kuma swilo leswi fambelanaka na ntirho swo fana na ku rhumeriwa ka mintirho/swihloko/switsundzuxo ku suka eka vativi. Endzela LinkedIn eka www.linkedin.com. 6.Youtube : Youtube yi tirhisiwa ngopfu eGuinea-Bissau tanihi pulatifomo yo avelana tivhidiyo laha vanhu va nga layicha no languta swilo swo hambana-hambana, ku katsa na tivhidiyo ta vuyimbeleri, tidyondzo ta dyondzo, tivlog, na tidokhumentari. Yi nyika vuhungasi na swivandlanene swo avelana vutivi eka vatirhisi. Nghena eka YouTube eka www.youtube.com. Leti i tin’wana ta tipulatifomo ta vuhlanganisi bya le ka social media leti dumeke leti tirhisiwaka eGuinea-Bissau leti olovisaka vuhlanganisi, ku kurisa vuhlanganisi, na ku nyika ku avelana mahungu eka vatirhisi va tona.

Minhlangano leyikulu ya tiindasitiri

Le Guinea-Bissau, swiyenge swa nkoka swa ikhonomi i vurimi, ku phasa tinhlampfi ni vukorhokeri. Hi leyi yin’wana ya minhlangano leyikulu ya indasitiri etikweni: 1. Nhlangano wa Rixaka wa Mabindzu Lamatsongo na ya le Xikarhi (Confederation Nationale des Petites et Moyennes Entreprises - CNPME) . Webusayiti: http://www.cnpme.gw/ 2. Huvo ya Rixaka ya Mabindzu, Vurimi, Vumaki na Vukorhokeri (Chambre Nationale de Commerce, d’Agriculture, d’Industrie et de Services - CNCIAS) . Website: A yi kumeki 3. Nhlangano wa Vurimi wa Guinea Bissau (Federação dos Agricultores de Guineoo-Bissau - FAGB) . Website: A yi kumeki 4. Nhlangano wa Minhlangano ya Ntirhisano wa Van’wamapurasi (União das Associações Cooperativas Agrícolas - UACA) . Website: A yi kumeki 5. Nhlangano wa Xiphurofexinali wa Van’wamabindzu va Vavasati eGuinea-Bissau (Associação Profissional para Mulheres Empresas na Guiné-Bissau - APME-GB) . Website: A yi kumeki 6. Nhlangano wa Ntlakuso wa Tiindasitiri eGuinea Bissau (Associação para a Promoção Industrial na Guiné Bissau - APIGB) . Webusayiti: http://www.apigb.com/ . Minhlangano leyi ya indasitiri yi tlanga xiave xa nkoka eku yimeleni na ku seketela mabindzu endzeni ka tisekithara ta vona, ku seketela ku tsakela ka vona na vaendli va tipholisi na ku nyika switirhisiwa eka swirho swa vona. Hi kombela mi xiya leswaku minhlangano yin’wana yi nga ha va yi nga ri na webusayiti leyi fikelelaka kumbe vukona bya inthanete hikwalaho ka switirhisiwa leswi nga nyawuriki kumbe mintlhontlho ya switirhisiwa leswi langutaneke na tinhlengeletano leti eGuinea-Bissau.

Tiwebsite ta mabindzu na mabindzu

Kuna tiwebsite to hlaya ta ximfumo ta ikhonomi na mabindzu ta Guinea-Bissau leti nyikaka vuxokoxoko bya ndzhawu ya mabindzu ya tiko, swivandlanene swa vuvekisi, na milawu ya mabindzu. Hi leswi swin’wana swa swona: 1. Vukorhokeri bya Ikhonomi na Timali: Webusayiti ya ximfumo ya Vukorhokeri yi nyika vuxokoxoko bya tipholisi ta ikhonomi, swihlohloteri swa vuvekisi, milawu ya swa timali, na switirhisiwa swin’wana leswi fambelanaka na ikhonomi ya tiko. Website: http://www.mef-guinebissau.org/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 2. Ejensi ya Vuvekisi ya Rixaka (ANIP): ANIP yi tlakusa swivandlanene swa vuvekisi eGuinea-Bissau naswona yi pfuna vavekisi va laha kaya na va le matikweni mambe eku simekeni ka mabindzu endzeni ka tiko. Website: http://www.anip-gb.com/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 3. Bangi ya le Xikarhi ya Matiko ya Afrika Vupeladyambu (BCEAO) - Rhavi ra Guinea-Bissau: Webusayiti ya BCEAO yi nyika vuxokoxoko bya nkoka mayelana na milawu ya tibangi, tipholisi ta timali, mimpimo ya ku cincana, na tinhlayo ta timali leti fambelanaka na ku endla bindzu eGuinea-Bissau. Website:http://www.bceao.int/sayiti/pheji_accueil.php 4. Senthara ya Mabindzu ya Matiko ya Misava (ITC): ITC yi nyika swiviko swa vutlhari bya makete eka vaxavisi va le handle/vaxavisi va le handle lava tsakelaka sekithara ya mabindzu ya Guinea-Bissau. Webusayiti ya vona yi katsa datha ya vaxavi/vaphakeri lava nga ta va kona xikan’we na nkongomiso eka vaxavisi va matiko ya misava. Website: https://www.intracen.org/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 5. Bangi ya Misava - Data & Vulavisisi eka Guinea-Bissau: Bangi ya Misava yi nyika pheji ya webu leyi tinyiketeleke ya Guinea-Bissau leyi nga na datha eka swikombiso swa nkoka swa ikhonomi swo fana na mpimo wa ku kula ka GDP, mpimo wa vusweti, xikoro xa index yo olova yo endla bindzu na swin’wana, kun’we na ndzavisiso minkandziyiso leyi fambelanaka na timhaka ta nhluvukiso wa tiko. Website: https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=swikombiso-swa-nhluvukiso-wa-misava Leswi i swikombiso swi nga ri swingani ntsena swa tiwebsite leti xiyekaka leti nyikaka rungula ra nkoka leri fambisanaka ni ikhonomi ni mabindzu malunghana na Guinea-Bissau.

Tiwebsite ta swivutiso swa data swa mabindzu

Kuna ti website to hlaya laha munhu anga kumaka data ya mabindzu ya Guinea-Bissau. Hi leti tindlela ti nga ri tingani leti u nga ti hlawulaka: 1. United Nations Comtrade: Leyi i database leyi heleleke leyi nyikaka vuxokoxoko bya tinhlayo ta ku nghenisa na ku rhumela ematikweni mambe eka matiko yo tala, ku katsa na Guinea-Bissau. U nga yi fikelela eka https://comtrade.un.org/. 2. Ntlhantlho wa Mabindzu ya Misava leyi Hlanganisiweke (WITS): WITS i dathabeyisi ya inthanete leyi nyikaka datha ya mabindzu na tihakelo ku suka eka swihlovo swo hambana, ku fana na Bangi ya Misava na Khonferense ya Nhlangano wa Matiko eka Mabindzu na Nhluvukiso (UNCTAD). U nga kuma datha ya mabindzu ya Guinea-Bissau hi ku endzela webusayiti ya vona eka https://wits.worldbank.org/. 3. Senthara ya Mabindzu ya Matiko ya Misava (ITC): ITC yi nyika tinhlayo ta mabindzu, nxopaxopo wa makete, na mahungu man’wana lama fambelanaka ku seketela mabindzu eka nhluvukiso wa mabindzu ya matiko ya misava. Ku kuma datha ya mabindzu ya Guinea-Bissau, u nga endzela webusayiti ya vona eka http://www.intracen.org/trade-data/. 4. Nhlangano wa Tinhlayohlayo wa Rixaka wa Guinea-Bissau: Leyi i nhlangano wa ximfumo wa tinhlayo wa Guinea-Bissau, lowu nyikaka swikombiso swo hambana swa ikhonomi na swiviko swa tinhlayo mayelana na ikhonomi ya tiko, ku katsa na datha ya mabindzu. U nga kuma vuxokoxoko byo tala eka webusayiti ya vona eka http://www.stat-guinebissau.com/. I swa nkoka ku xiya leswaku tin’wana ta tiwebsite leti ti nga ha lava ku tsarisiwa kumbe ku hakeriwa ku fikelela swihlawulekisi swo karhi kumbe swiviko leswi nga na vuxokoxoko. Ku engetela kwalaho, minkarhi hinkwayo swa antswa ku cross-check data ku suka eka swihlovo swo tala u nga si teka swiboho swihi na swihi swa nkoka swa bindzu leswi simekiweke eka mahungu lama nyikiweke. Hi kombela mi tsundzuka leswaku nhlamulo leyi yi endliwile hi ku tirhisa thekinoloji ya AI naswona hambileswi hi lwelaka ku pakanisa, ku nga ha va na swihoxo eka mahungu lama nyikiweke.

Tipulatifomo ta B2b

Guinea-Bissau i tiko ra Afrika Vupeladyambu leri nga na ndhawu ya mabindzu leyi hluvukaka. Hambileswi swihlawulekisi swa pulatifomo ya B2B swi nga ha vaka swi nga nyawuli, tiwebsite to hlayanyana ti khathalela mabindzu ya le Guinea-Bissau. Hi leswi swikombiso swin’wana: 1. GlobalTrade.net: Pulatifomo leyi yi hlanganisa mabindzu emisaveni hinkwayo naswona yi nyika nxaxamelo wa tikhamphani leti tirhaka eka tiindasitiri to hambana, ku katsa na Guinea-Bissau. U nga kuma vatirhisani lava nga ta va kona na vaphakeri eka pulatifomo leyi. Website: https://www.nxaxamelo wa misava hinkwayo.net/ 2. Matluka ya Mabindzu ya Afrika: Hambi leswi ya nga kongomisiwangiki ngopfu eka Guinea-Bissau, Matluka ya Mabindzu ya Afrika ya nyika nxaxamelo lowu heleleke wa mabindzu eka matiko yo hambana ya Afrika, ku katsa na Guinea-Bissau. Webusayiti yi ku pfumelela ku lavisisa vatirhisani lava nga ta va B2B endzeni ka vaaki va mabindzu va tiko. Website: https://afrika-mabindzu.com/ 3. TradeKey: TradeKey i makete wa matiko ya misava wa B2B lowu hlanganisaka vaxavi na vaxavisi ku suka emisaveni hinkwayo, ku katsa na Guinea-Bissau. U nga kuma vaphakeri na vaendli va switirhisiwa kumbe vukorhokeri byo hambana eka pulatifomo leyi hi ku lavisisa hi ku kongoma lava kumekaka eGuinea-Bissau kumbe matiko ya vaakelani eAfrika Vupeladyambu. Website: https://www.xilotlelo xa bindzu.com/ 4.AfricaBusinessForum.com:Website leyi yi kongomisa eka ku tlakusa swivandlanene swa mabindzu endzeni ka Afrika hi ku tirhisa swiendlakalo swa vuhlanganisi, tikhonferense, na nxaxamelo wa inthanete wa tikhamphani leti tirhaka eka tikonkulu hinkwaro, ku katsa na Guinea-Bissau. Website:http://www.foramu ya mabindzu ya Afrika.com/ 5.GlobalSources:GlobalSources yi hlanganisa vaxavi emisaveni hinkwayo na vaphakeri lava tiyisisiweke ku suka eChina lava talaka ku va na switirhisiwa swa ntsengo wa le hansi. webusayiti:https://www.swihlovo swa misava hinkwayo.com Tsundzuka leswaku hambileswi tipulatifomo leti ti nga nyikaka mfikelelo eka vatirhisani lava nga ta va B2B eGuinea-Bissau kumbe ku olovisa vuhlanganisi bya mabindzu endzeni ka Afrika hi ku angarhela, vukheta lebyi faneleke byi fanele ku tirhisiwa loko ku nghenelela eka migingiriko yihi kumbe yihi ya bindzu eka inthanete kumbe ehandle ka inthanete. Hi kombela u xiya leswaku ku kumeka na ku yelana swi nga ha hambana hi ku famba ka nkarhi; xisweswo swa hlohleteriwa ku kambisisa swixavisiwa swa nkarhi wa sweswi leswi kongomeke eka swilaveko swa wena hi ku tirhisa tinjhini to lavisisa kumbe tinetiweki ta xiphurofexinali leti fambelanaka na Guinea-Bissau.
//