More

TogTok

Timakete Letikulu
right
Nkatsakanyo wa Tiko
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka exikarhi ka Afrika. Ri ni ndzilakano na Libya en’walungwini, Sudan evuxeni, Central African Republic edzongeni, Cameroon na Nigeria edzonga-vupela-dyambu, na Niger evupela-dyambu. Hi ndzhawu ya kwalomu ka 1.28 million square kilometers, yi vekiwa tani hi tiko ra vuntlhanu hi vukulu eka tikonkulu ra Afrika. Nhlayo ya vaaki va le Chad yi ringanyetiwa ku va kwalomu ka 16 wa timiliyoni ta vanhu. Ntsindza wa yona ni doroba lerikulu i N’Djamena. Tindzimi ta ximfumo i Xifurwa na Xiarabu, kasi tindzimi to tlula 120 ta ndzhavuko na tona ti vulavuriwa hi tinxaka to hambana hambana endzeni ka Chad. Ikhonomi ya le Chad yi titshege ngopfu hi vurimi, vuhumelerisi bya oyili ni vufuwi bya swifuwo. Vunyingi bya vanhu va nghenela vurimi byo tihanyisa, va byala swibyariwa swofana na millet, sorghum, mavele, peanuts, na cotton leswaku swita rhumeriwa ematikweni mambe. Ku lavisisa oyili ku tise mali yo tala eka Chad; hambiswiritano ku nga ringani ka ikhonomi ku tshama ku ri ntlhontlho hi mimpimo ya le henhla ya vusweti. Chad yi tinyungubyisa hi ndzhaka yohambana hambana ya ndzhavuko hikokwalaho ka tinxaka ta yona to tala kukatsa na Sara-Bagirmians kuva yikulu swinene yi landzeriwa hi ma Arab Chadians na vanwana vofana na Kanembu/Kanuri/Bornu,Mboum,Maba,Masalit,Teda,Zaghawa,Acholi,Kotoko,Bedouin,Fulbe - Fula,Fang,na swin'wana swo tala.Ndhavuko wa Chad wu katsa vuyimbeleri bya ndhavuko,ncino,minkhuvo,tindhawu ta matimu,ku fana na Meroë doroba ra khale leri tivisiweke tanihi ndhawu ya Ndzhaka ya Misava ya UNESCO.Ndhavuko wa vutshila ku katsa na vumba,ku luka mabasikiti,ku endla malapi yo hlawuleka,na silivhere- smithing add charm to Chadian handicrafts.Ku hambana hambana lokukulu ka Chad ku vonaka eka ku tsakisa ka swakudya eka swifundzha hinkwaswo leswingana swakudya leswi dumeke swofana na millet porridge,"dégué" (masi yo tshwuka),huku kumbe nyama ya homu,midji Bouzou (swakudya swa nhlampfi),na peanut sauce leyi nandzihaka ngopfu. Hambi leswi ndzhaka ya rona leyi fuweke ya ndzhavuko,tiko ri langutane na mintlhontlho kukatsa na ku nga tshamiseki ka tipolotiki, tinyimpi leti hlomeke, na dyandza leri tshamelaka ku va kona. Timhaka ta vuhlayiseki leti yaka emahlweni leti vangiwaka hi Boko Haram exifundzheni xa Lake Chad ti khumbe ntshamiseko naswona ti rhurhisele vanhu vo tala emakaya ya vona. Chad i xirho xa minhlangano yo hambana ya matiko ya misava ku katsa na Nhlangano wa Matiko, Nhlangano wa Afrika, na Nhlangano wa Ntirhisano wa Vuislem. Tiko ri lwela ku lulamisa mitlhontlho ya rona ya nhluvukiso hi ku tirhisana na tiejensi ta matiko ya misava na vuxaka bya vudiplomati na matiko-kulorhi. Hi ku komisa, Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi misava exikarhi ka Afrika leri tivekaka hi tinxaka ta rona letikulu, ikhonomi leyi titshegeke hi vurimi, ndzhaka ya mindhavuko yo hambana,na mintlhontlho leyi yaka emahlweni yo fana na ku nga tshamiseki ka tipolitiki na ku hunguta vusweti.
Mali ya Rixaka
Xiyimo xa mali eChad xa tsakisa swinene. Mali ya ximfumo ya Chad i Central African CFA franc, leyi ayi tirhisiwa kusukela hi 1945. Xifunengeto xa yona i XAF, naswona yitlhela yitirhisiwa eka matiko yan’wana yo hlaya e Central Africa. CFA franc i mali leyi hlanganisiweke na euro, leswi vulaka leswaku mpimo wa yona wo cincana na euro wu tshama wu tshamisekile. Leswi swi pfumelela ku olova ka ku xaviselana na ku xaviselana ka timali na matiko lama tirhisaka euro tanihi mali ya wona. Hambiswiritano, hambi leswi yi tshamisekeke, ku vile na ku vilela hi nkoka wa franc ya CFA na nkucetelo wa yona eka ikhonomi ya Chad. Van’wana va vula leswaku ku bohiwa eka mali leyikulu ya misava hinkwayo swi hunguta ku tifuma ka ikhonomi naswona swi sivela matshalatshala ya nhluvukiso wa ndhawu. Chad ri langutane ni mintlhontlho yo karhi malunghana ni xiyimo xa rona xa mali. Ikhonomi ya yona yi titshege ngopfu hi vuhumelerisi bya oyili na ku rhumeriwa ematikweni mambe, leswi endlaka leswaku yi va ekhombyeni ro cinca-cinca ka minxavo ya oyili eka timakete ta matiko ya misava. Vusweti lebyi byi hundzuluxela eka ku cincacinca eka mali ya rixaka na yona. Ku tlula kwalaho, ku vile na minjhekanjhekisano mayelana na loko kumbe e-e Chad yi fanele ku ya emahlweni yi tirhisa franc ya CFA kumbe ku amukela sisiteme yo hambana ya swa timali leyi fambelanaka ku antswa na swilaveko swa yona swo karhi na tipakani tanihi tiko. Hi ku komisa, Chad yi tirhisa Central African CFA franc tani hi mali ya yona ya ximfumo. Loko leswi swi nyika ntshamiseko hikwalaho ka ku hlanganisiwa na euro, ku na mimbulavurisano leyi yaka emahlweni mayelana na ku cinca loku nga vaka kona kumbe swin’wana loko ku langutiwa ku titshega ka Chad eka ku rhumeriwa ka oyili na ku vilela loku rhendzeleke ku tifuma ka ikhonomi.
Ntsengo wa ku Cincana
Mali ya le nawini ya Chad i Central African CFA franc (XAF). Loko ku ri mimpimo ya ku cincana loko yi pimanisiwa ni timali letikulu ta misava, hi leyi mimpimo leyi ringanyetiweke: 1 USD = 570 wa XAF 1 EUR = 655 wa XAF 1 GBP = 755 wa XAF 1 JPY = 5.2 XAF ya xirhendzevutani Hi kombela mi xiya leswaku mimpimo leyi ya ku cincana yi nga ha hambana nyana ku ya hi swiyimo swa makete.
Tiholideyi ta Nkoka
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle eAfrika Xikarhi leri tlangelaka minkhuvo yo hlayanyana ya nkoka lembe hinkwaro. Minkhuvo leyi yinyika vutivi lebyikulu eka ndzhaka ya ndzhavuko na mindhavuko ya vanhu va Chad. Yin’wana ya minkhuvo ya nkoka swinene eChad i Siku ra Ntshunxeko, leri tlangeriwaka hi August 11th. Holideyi leyi ya tiko yi tsundzuka ntshunxeko wa Chad eka Furwa, lowu wu wu kumeke hi 1960. Hi siku leri, ku hleriwa swiendlakalo ni mintirho yo hambana-hambana etikweni hinkwaro, ku katsa ni tiparade, ku tlangiwa ka vuyimbeleri, mincino ya ndhavuko ni minkombiso ya swibalesa. I nkarhi lowu vanhu va le Chad va hlanganaka ku xixima vuhosi bya vona ni ku anakanyisisa hi nhluvuko wa tiko ra vona. Nkhuvo wun’wana lowu xiyekaka lowu tlangeriwaka eChad i Eid al-Fitr kumbe Tabaski. Tanihi tiko leri nga ni Mamoslem yo tala, vanhu va le Chad va joyina Mamoslem emisaveni hinkwayo leswaku va tlangela tiholideyi leti ta vukhongeri eku heleni ka Ramadan lembe ni lembe. Hi nkarhi wa Eid al-Fitr, mindyangu yi hlengeletana ku titsona swakudya swin’we endzhaku ka n’hweti yi titsona swakudya. Vanhu va ambala swiambalo leswintshwa naswona va endzela timosque eka swikhongelo swo hlawuleka leswi landzeriwaka hi minkhuvo leyi nga ni swakudya swa ndhavuko swo tanihi nyama ya nyimpfu kumbe ya homu. Nkhuvo wa Mboro i nkhuvo wun’wana wa nkhuvo lowu hlawulekeke eka rixaka ra Sara ra le vuxeni bya Chad. Yi khomiwa lembe na lembe hi nkarhi wa ntshovelo (exikarhi ka February na April), yi kombisa ku tlangela swibyariwa swotala loko yirikarhi yi khongelela ku humelela ka nkarhi lowu taka xikan’we naku humelela eka vurimi. Nkhuvo lowu wu katsa ku famba-famba ka mihlovo-hlovo laha vatekaxiave va ambaleke swisirhelelo leswi rharhanganeke leswi endliweke hi mapulanga kumbe byanyi leswi yimelaka mimoya yo hambana-hambana leyi ku tshembiwaka leswaku yi sirhelela swibyariwa eka switsotswana kumbe maxelo lama nga tsakisiki. Xohetelela, Vhiki ra Ndhavuko ra Matiko ya Misava ra N’Djamena ri koka rinoko ra vaaki va ndzhawu liya na vaendzi hiku fanana kusukela kwalomu ka le xikarhi ka July lembe na lembe kusukela loko risungule hi 1976. Xiendlakalo lexi xo hanya xi kombisa ndhavuko wa Chad hiku tirhisa tikhonsati ta vuyimbeleri leti kombisaka swichayachayana swa ndzhavuko swofana na balafons (swichayachayana swofana na xylophone) xikan’we na mintlangu yo cina leyi kombisaka switayele swo hambana swa tinxaka to hambana. Minkhuvo leyi ya nkoka yi kombisa swiyenge swo hambana swa tapestry ya ndhavuko leyi fuweke ya Chad loko yi ri karhi yi kurisa vun’we exikarhi ka vaaki va yona vo hambana. A va nyiki vuhungasi ntsena kambe va tlhela va tirha tanihi nkarhi wo dyondza swo tala hi tiko leri ro tsakisa ni vanhu va rona.
Xiyimo xa Mabindzu ya le Handle
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Tanihi tiko leri hluvukaka, ikhonomi ya rona yi titshege ngopfu hi vuhumelerisi bya oyili na ku rhumeriwa ka oyili ematikweni mambe. Hambiswiritano, tiko ri langutane na mintlhontlho yo hambana hi tlhelo ra mabindzu. Emalembeni ya sweswinyana, xiyenge xa ​​ku xaviseriwa matiko mambe xa Chad xi lawuriwe hi swilo leswi endliweke hi petroliyamu. Oyili yi endla vunyingi bya mimbuyelo ya tiko leri rhumeriwaka ematikweni mambe, leswi endlaka leswaku ri titshega swinene hi rifuwo leri ra ntumbuluko. Vatirhisani lavakulu va Chad lava xavisaka oyili i China, India na United States. Ehandle ka oyili, Chad yitlhela yi xavisela matiko yale handle swin’wana swofana na cotton na swifuwo. Cotton i xibyariwa xa nkoka xa mali eka tiko naswona xi hoxa xandla eka xiyenge xa ​​rona xa vurimi. Hambiswiritano, hikokwalaho ka switirhisiwa leswintsongo na switirhisiwa eka ku lulamisa cotton laha kaya, Chad yitala ku xavisa cotton yoka yinga swekiwanga eka matiko yale kusuhi yofana na Cameroon kutani yiyi rhumela ehandle hiku kongoma ematikweni yale handle. Eka tlhelo ra ku xavisa swilo leswi humaka ematikweni mambe, Chad ri titshege ngopfu hi nhundzu yo tanihi michini, mimovha, swilo leswi endliweke hi mafurha, swakudya (ku katsa ni rhayisi), mirhi ni swiambalo. Swixavisiwa leswi swi pfuneta ku kondletela swiyenge swo hambana swa ikhonomi kambe swi tlhela swi tumbuluxa ku pfumaleka lokukulu ka mabindzu. Mintlhontlho leyi langutaneke na mabindzu ya Chad yi katsa switirhisiwa swa vutleketli leswi nga ringanelangiki hikwalaho ka xiyimo xa yona xa ku nga ngheni emisaveni. Leswi swi ringanyeta mfikelelo eka timakete ta matiko ya misava naswona swi engetela ntsengo wa vutleketli eka nhundzu leyi humaka ematikweni mambe na leyi rhumeriwaka ematikweni mambe. Ku engetela kwalaho, tiindasitiri leti nga hluvukangiki kahle endzeni ka Chad ti endla leswaku ku titshega swinene hi ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe eka nhundzu ya xisekelo ya vatirhisi. Ku ya emahlweni,, ku cinca-cinca ka minxavo ya oyili ya misava hinkwayo ku na switandzhaku eka mimbuyelo ya mabindzu ya Chad tanihileswi yi titshegeke ngopfu hi miholo ya nhundzu leyi ya ku xaviseriwa matiko mambe.Ku va ekhombyeni leri ri tisa makhombo eka ntshamiseko wa ikhonomi loko ku ri karhi ku kombisa xilaveko xo hambanyisa ikhonomi ya vona ku tlula tiindasitiri to cela. Hi ku gimeta,xiyimo xa mabindzu ya chad xi kuceteriwa swinene hi ku titshega ka yona hi ku rhumeriwa ka petroliyamu hi ku hambana loku nga nyawuriki eka swiyenge swin’wana leswi tisaka makhombo.Hi ku antswisa switirhisiwa,ku seketela indasitiri ya laha kaya,na ku tlakusa swiyenge leswi nga fambelaniki na oyili ku fana na vurimi,tiko ri nga kongomisa eka ku ndlandlamuxa hi ku angarhela ku tshamiseka ka mabindzu
Vuswikoti bya Nhluvukiso wa Makete
Chad, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi, ri na vuswikoti lebyikulu lebyi nga tirhisiwangiki eka mabindzu ya matiko ya misava na nhluvukiso wa makete. Hambi leswi ku nga na mintlhontlho yo hambana, ku fana na switirhisiwa leswi nga nyawuriki na ikhonomi ngopfungopfu ya swa vurimi, mfumo wa Chad wu vile wu khutaza hi xihatla vuvekisi bya matiko mambe na ku tlakusa ku hambana ka ikhonomi. Xin’wana xa swilo swa nkoka leswi hoxaka xandla eka vuswikoti bya makete wa mabindzu ya Chad i ku tala ka yona ka switirhisiwa swa ntumbuluko. Tiko leri ri katekisiwile hi vuhlayiselo lebyikulu bya oyili, leswi endlaka vunyingi bya miholo ya rona ya ku xaviseriwa matiko mambe. Rifuwo leri ra switirhisiwa ri tumbuluxa swivandlanene eka tikhamphani ta le handle ku nghenelela eka ku lavisisa petroliyamu, vuhumelerisi, na vukorhokeri lebyi fambelanaka na swona. Ku engetela eka oyili, Chad yi na switirhisiwa swin’wana swa nkoka swa ntumbuluko swo fana na uranium na nsuku. Ku lavisisa na ku tirhisiwa ka timinerali leti swi nyika ntshembo eka tifemeni ta le handle leti lavaka swivandlanene swa vuvekisi eka tisekithara ta migodi. Ku ya emahlweni, ndhawu ya Chad ya ntivo-misava yi yi nyika mfikelelo eka timakete to tala ta miganga endzeni ka Afrika Xikarhi. Yi avelana mindzilakano na matiko ya tsevu ku katsa na Nigeria na Cameroon – havumbirhi bya vona i vatlangi lavakulu eka mabindzu ya miganga. Ku va ekusuhi loku ku humesa ku koteka ka vutirhisani bya mabindzu byo tsemakanya mindzilekano lebyi kongomisiweke eka ku hlohlotela ku kula ka ikhonomi. Hambi leswi xiyimo xa sweswi xa switirhisiwa xi tisaka mintlhontlho eka nhluvukiso wa makete eChad, mfumo wu vile wu tirhela ku antswisa vuhlanganisi bya vutleketli hi ku vekisa ngopfu eka tiphurojeke to aka magondzo. Ku ndlandlamuxa tinetiweki ta vutleketli a swi nge olovisi ntsena mabindzu ya laha kaya kambe swi ta tlhela swi tiyisisa vuhlanganisi bya mabindzu ya matiko ya misava hi ku tumbuluxa tiphaseji leti tirhaka kahle exikarhi ka matiko lama nga ngheniki emisaveni yo fana na Niger kumbe Sudan. Sekithara ya vurimi yi tlhela yi khoma vuswikoti lebyi tshembisaka eka vuvekisi bya matiko mambe na ku kula ka mabindzu eChad. Hi misava leyi noneke etlhelo ka Chari River basin leyi seketelaka migingiriko ya vurimi, minkarhi yi kona eka mabindzu ya vurimi lawa ya lavaka ku ndlandlamuxiwa eka ku byala swibyariwa kumbe swiyenge swa vufuwi bya swifuwo. Hambiswiritano, i swa nkoka ku amukela leswaku hambileswi yi nga na vuswikoti lebyikulu, ku na swihinga leswi lavaka ku lulamisiwa ku nga si hetiseka ku koteka ka makete wa le handle loku heleleke ka Chad. Leswi swi katsa timhaka to fana na swivilelo swa ntshamiseko wa tipolitiki exikarhi ka timholovo leti nga tshamisekangiki endzeni ka swifundzha swa vaakelani kumbe swiphiqo swa milawu endzeni ka ndhawu ya mabindzu. Hi ku gimeta,chad yi na vuswikoti lebyikulu lebyi nga kambisisiwangiki hi ku ya hi swipimelo loko yi nga hlula mintlhontlho yo fana na ku pfumaleka ka switirhisiwa ,timhaka ta ku nga tshamiseki ka tipolitiki,chad tiko leri nga exikarhi ka Afrika ri nga humelela tanihi ndhawu leyi vuyerisaka eka mabindzu ya matiko ya misava na nkarhi wo koka rinoko eka tikhamphani ta matiko mambe ku lavisisa mabindzu lamantshwa venturesNdlela yo hambana eka nhluvukiso wa makete, ngopfungopfu eka swiyenge swo fana na migodi, vurimi, na ku lavisisa oyili, yi nga pfulela Chad tinyangwa ku tirhisa vuswikoti bya yona bya ikhonomi
Switirhisiwa leswi xavisiwaka hi ku hisa emakete
Loko ku hlawuriwa swilo leswi xavisiwaka ngopfu eka makete wa mabindzu ya le handle eChad, ku fanele ku tekeriwa enhlokweni swilo swo hlayanyana. Leswi swikatsa xilaveko xa makete, ku fikeleleka, ku yelana ka ndzhavuko, na khwalithi ya swikumiwa. Hiku xopaxopa swilo leswi, munhu anga vona leswaku hi swihi switirhisiwa leswingana nkarhi wale henhla wo humelela eka makete lowu. Xo sungula, i swa nkoka swinene ku twisisa xilaveko xa makete eChad. Ku lavisisa leswi vaxavi va switsakelaka na swilaveko swinga pfuna ku kuma ti niches letinga kona kumbe tindzhawu leti switirhisiwa swokarhi swilaveka ngopfu. Hi xikombiso, loko hi xiya maxelo ni ndlela leyi vanhu va hanyaka ha yona, swilo swo tanihi switirhisiwa leswi tirhisaka dyambu kumbe switirhisiwa swa vurimi swi nga ha va swilo leswi vanhu va swi hlawulaka. Ku fikeleleka i nchumu wun’wana wa nkoka lowu faneleke ku tekeriwa enhlokweni loko ku hlawuriwa switirhisiwa eka makete wa mabindzu ya le handle. Switirhisiwa leswi fikelelekaka eka vunyingi bya vaxavi swita va na nkarhi wale henhla wo humelela. Ku lavisisa mikhuva ya minxavo na ku kambela swinyikelo swa mphikizano swi ta pfuna ku kumisisa swiyenge leswi faneleke swa minxavo eka swilo leswi hlawuriweke. Ku yelana ka ndzhavuko na kona i ka nkoka loko ku hlawuriwa switirhisiwa swa makete wa Chad. Ku twisisa mikhuva ya kwalaho, mindhavuko ni leswi va swi tsakelaka swi pfumelela mabindzu leswaku ma cinca swilo leswi ma swi nyikelaka hi ku ya hi sweswo. Ku vekisa nkarhi eka ndzavisiso wa ndhavuko wa Chad swi pfuneta ku tiyisisa leswaku swilo leswi hlawuriweke swi twala eka vaxavi eka xiyimo xa mintlhaveko. Xo hetelela, khwalithi ya swikumiwa yi tlanga xiave xa nkoka eka ku fikelela ku humelela eka makete wihi na wihi wa mabindzu ya le handle. I swa nkoka ku rhangisa ku nyika nhundzu ya xiyimo xa le henhla tanihileswi leswi swi kurisaka ku eneriseka ka vaxavi na ku tshembeka hi ku famba ka nkarhi. Hi ku gimeta, loko ku hlawuriwa swilo leswi xavisiwaka hi ku hisa eka makete wa mabindzu ya le handle wa Chad: 1) Endla ndzavisiso lowu heleleke eka xilaveko xa makete. 2) Languta ku fikeleleka hi ku twisisa mikhuva ya minxavo. 3) Ku nghenisa ku yelana ka ndhavuko hi ku cinca swinyikelo ku ya hi mikhuva ya ndhawu. 4) Rhangisa ku nyikela hi nhundzu ya xiyimo xa le henhla. Hi ku landzelela swiletelo leswi, mabindzu ma nga engetela minkarhi ya wona yo xavisa swilo leswi hlawuriweke hi ndlela leyi humelelaka eka makete wa mabindzu ya le handle wa Chad.
Swihlawulekisi swa vaxavi na taboo
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Kufana na tiko rin’wana na rin’wana, yina swihlawulekisi swa yona swo hlawuleka swa vaxavi na swipimelo. Le Chad, vaxavi va teka vuxaka bya munhu hi xiyexe ni ku hlangana ka vona swi ri swa nkoka. Ku aka vuxaka na tiklayenti i swa nkoka swinene eka ku humelela ka ku tirhisana ka bindzu. Swi tolovelekile leswaku vaxavi va langutela mpimo wa ku tolovelana na xinghana hi nkarhi wa ku cincana, hikwalaho ku tinyika nkarhi wo simeka vuxaka bya munhu hi xiyexe swi nga famba ndlela yo leha eku kumeni ka ku tshembiwa na ku tshembeka ka vona. Ku xixima vakulu ni vanhu lava nga ni vulawuri swi xiximiwa swinene eka ndhavuko wa Chad. Hakanyingi vaxavi va nyikela nyingiso lowukulu eka ndlela leyi va khomiwaka ha yona hi vaphakeri va vukorhokeri kumbe vaxavisi. Ku va ni xichavo ni ku xixima loko u tirhisana ni vaxavi lava dyuhaleke kumbe lava nga eswikhundlheni swa vulawuri i swilo swa nkoka eka vukorhokeri bya vaxavi. Xihlawulekisi xin’wana xa nkoka xa vaxavi va le Chad i ku tsakela ka vona ku vulavurisana hi ku langutana hi mahlo. Va tlangela ku tirhisana hi ku kongoma ematshan’weni yo titshega hi ti-imeyili kumbe riqingho ntsena. Ku tinyika nkarhi wo va na minhlangano ya munhu hi xiyexe kumbe ku endzela ku burisana hi timhaka ta mabindzu swi nga ndlandlamuxa swinene vuxaka exikarhi ka mabindzu na tiklayenti ta wona. Loko swita eka swipimelo, i swa nkoka kuva na miehleketo ya mimpimanyeto ya ndzhavuko na ku twisisa loko u ri karhi u endla bindzu e Chad. Papalata ku bula hi tinhloko-mhaka leti nga ni khombo to tanihi tipolitiki, vukhongeri, ku hambana ka tinxaka kumbe timhaka tihi na tihi leti nga ni njhekanjhekisano leti nga ha vangaka ku khunguvanyisa kumbe ku nga tsaki exikarhi ka vaxavi. Ku tlula kwalaho, ku hlayisa nkarhi swi tekiwa swi ri swa nkoka eka ndhavuko wa mabindzu ya le Chad. Ku hlwela handle ka xivangelo lexi twalaka swi nga khumba vuxaka bya wena na tiklayenti hi ndlela yo biha tanihileswi swi nga voniwaka tanihi ku pfumala xichavo eka nkarhi wa vona. Xo hetelela, ku kombisa ku xixima mindhavuko na mikhuva swi ta hoxa xandla hi ndlela leyinene eka vuhlanganisi bya wena na vaxavi va le Chad. Ku twisisa mahanyelo ya xisekelo yo fana na ku xeweta vanhu hi ndlela leyinene (ku tirhisa "Bonjour" ku landzeriwa hi "Monsieur/Madame" loko u hlangana na munhu), ku kombisa maambalelo lama faneleke (conservative formal attire), na ku va u lemuka mikhuva ya ndhawu swi ta kombisa xichavo xa wena eka ndhavuko wa ndhawu. Hi ku gimeta, ku twisisa swihlawulekisi swa vaxavi leswi dzimeke timitsu eka matshalatshala yo aka vuxaka, mimpimanyeto ya ndhavuko yo fana na ku xixima vakulukumba/vanhu va vulawuri/ku vulavurisana hi ku langutana hi mahlo, na ku languta swipimelo swo fana na ku papalata tinhlokomhaka leti nga na vuxiyaxiya na ku kombisa ku hlayisa nkarhi i swilo swa nkoka eka vuhlanganisi bya bindzu lebyi humelelaka na Vaxavi va le Chad.
Endlelo ra vulawuri bya khastomo
Sisiteme ya Vulawuri bya Khastomo na Tinhlamuselo eChad Chad, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi, ri na sisiteme ya vulawuri bya swibalo leyi simekiweke kahle ku lawula ku khuluka ka nhundzu na ku tiyisisa ku landzeleriwa ka milawu na swiletelo swa tiko. Loko u nghena kumbe u huma eChad, ku ni tinhla to hlayanyana leti xiyekaka malunghana ni maendlelo ya customs lawa vaendzi va faneleke va ma tiva. 1. Maphepha: Vaendzi va fanele ku rhwala matsalwa ya nkoka ya maendzo yo fana na pasi leri tirhaka leri nga sala nkarhi wa tinhweti ta tsevu. Ku engetela kwalaho, vafambi va nga ha lava tivhisa leti kongomeke eka tiko ra vona kumbe xikongomelo xa vona xa ku endzela. Swikahle ku kambela swilaveko ka ha ri emahlweni. 2. Swilo leswi siveleriweke: Swilo swo karhi swi yirisiwile kumbe swi siveriwa ku nghenisiwa eChad hikwalaho ka swivilelo swa vuhlayiseki kumbe milawu ya tiko. Swikombiso swi katsa swibamu, swidzidziharisi, swilo swa vuxisi, swilo swa swiharhi swa nhova leswi sirhelelekeke hi mintwanano ya matiko hinkwawo (swo tanihi timhondzo ta tindlopfu) ni swilo leswi nga ni nkoka eka ndhavuko. 3. Milawu ya Mali: Vafambi va fanele ku tivisa mali leyi tlulaka 5 wa timiliyoni ta ti-franc ta CFA (kumbe leyi ringanaka na yona) loko va nghena eChad kumbe va huma eka yona. 4. Xitiviso xa Nhundzu: Fomo ya vuxokoxoko bya xitiviso xa nhundzu yi fanele ku tatiwa loko u nghena eChad loko u rhwale swilo swihi na swihi swa nkoka swo fana na swa elektroniki kumbe vuhlalu ku tirhisiwa swa xinkarhana kumbe swikongomelo swa mabindzu. 5. Endlelo ro Kambela na ku Pfuxeta: Loko va fika etibuweni to nghena (swihambukelo swa swihahampfhuka/mindzilakano ya misava), mindzhwalo ya vakhandziyi yi nga ha va ehansi ka ku kamberiwa ka nkarhi na nkarhi hi vaofisiri va khasimende hi xikongomelo xo sivela migingiriko ya ku ngungumerisa na ku sindzisa ku hakeriwa lokunene ka swibalo. 6. Ku Hakela Swibalo: Swibalo swo nghenisa swi vekiwa eka nhundzu yo karhi leyi tisiweke eChad hi ku ya hi muxaka wa yona na nkoka hi ku ya hi swipimelo swa ku hlawula swa Khodi ya Sisiteme leyi Twananisiweke leswi tirhisiweke hi Nhlangano wa Misava Hinkwayo wa Khastomo (WCO). Mimpimo ya xibalo ya hambana kuya hi muxaka na nhlayo ya nhundzu leyi nghenisiwaka etikweni. 7. Ku Rhumela Nhundzu Swa Nkarhinyana: Vaendzi lava tisaka nhundzu swa xinkarhana leswaku va yi tirhisa hi voxe hi nkarhi wa ku tshama ka vona eChad va nga kuma mpfumelelo wo nghenisa swa xinkarhana loko va nyikela matsalwa yo seketela lama lavekaka yo fana na ti-invoice leti kombisaka vun’wini va nga si fika eChad. 8.Ku Rhumela eMatikweni mambe loku yirisiweke: Hilaha ku fanaka, swilo swo karhi a swi nge humesiwi ehandle ka tindhawu ta Chad, ku fana na swilo swa ndhavuko na matimu swa nkoka swinene wa rixaka. 9. Switirhisiwa swa Vurimi: Ku sivela ku hangalaka ka switsotswana kumbe mavabyi, vaendzi va tsundzuxiwa ku tivisa switirhisiwa swihi na swihi swa vurimi leswi va nga ha vaka va swi rhwale loko va nghena eChad. Ku tsandzeka ku endla tano swi nga ha endla leswaku u xupuriwa. 10. Ntirhisano na Vatirhela-mfumo va Khastomo: Vaendzi va fanele ku tirhisana hi ku hetiseka na vatirhela-mfumo va Khastomo na ku landzelela swiletelo swa vona hi nkarhi wa endlelo ro basisa. Matshalatshala wahi na wahi yo lomba kumbe ku kombisa ku honisa milawu ma nga endla leswaku ku va ni vuyelo bya le nawini. I swa nkoka leswaku vafambi va tolovelana na maendlelo lawa ya vulawuri bya customs na swiletelo va nga si ya eChad, leswi endlaka leswaku ku va na endlelo ro nghena kumbe ku huma hi ku olova loko va ri karhi va namarhela milawu na swiletelo swa ndhawu.
Tipholisi ta xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe
Pholisi ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe ya Chad, tiko leri kumekaka eAfrika Xikarhi, yi nga katsakanyiwa hi ndlela leyi landzelaka. Chad ri na sisiteme ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe leyi rharhanganeke swinene leyi kongomisaka eka ku sirhelela tiindasitiri ta laha kaya na ku humesa mali eka mfumo. Tiko ri veka swibalo swo karhi na swa ad valorem eka nhundzu yo hambana leyi humaka ematikweni mambe. Swibalo swo karhi i mali leyi nga cinciki leyi hakeriwaka hi yuniti ya mpimo, ku fana na ntiko kumbe vholumo, kasi swibalo swa ad valorem swi hlayeriwa tanihi phesente ya nkoka wa nhundzu. Mimpimo ya swibalo swa ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe ya hambana kuya hi muxaka wa xiendliwa lexi tisiwaka etikweni. Swixavisiwa swa xisekelo swofana na swakudya swa nkoka, mirhi, na switirhisiwa swa vurimi switala ku koka rinoko ra tihakelo tale hansi kumbe zero kutiyisisa leswaku swifikeleleka xikan’we naku kumeka eka vatirhisi vale Chad. Hi hala tlhelo, swilo swa xiyimo xa le henhla swo fana na switirhisiwa swa elektroniki swa xiyimo xa le henhla kumbe mimovha hi ntolovelo swi langutana na mimpimo ya le henhla ya xibalo ku sivela ku tirhisiwa ka swona na ku seketela swin’wana swa laha kaya. Chad yi tlhela yi tirhisa swibalo swo engetela eka swilo leswi humaka ematikweni mambe hi ku tirhisa tihakelo ta vufambisi na swibalo swa nkoka lowu engeteriweke (VAT). Tihakelo leti ti hoxa xandla eka mbuyelo wa xibalo hi ku angarhela loko ku ri karhi ku kongomisiwa eka ku tlakusa mphikizano lowu faneleke exikarhi ka vahumelerisi va laha kaya na ku hlayisa rihanyo ra vaaki hi ku tirhisa magoza ya vulawuri bya khwalithi. Swi fanerile ku xiya leswaku Chad i xiphemu xa mintwanano yo karhi ya mabindzu ya miganga yo fana na Nhlangano wa Ikhonomi wa Matiko ya Afrika Xikarhi (ECCAS) kumbe swiyenge swa ikhonomi swa miganga swo fana na CEMAC (Nhlangano wa Ikhonomi na swa Timali wa Afrika Xikarhi). Mintwanano leyi yi nga khumba swibalo swa ku nghenisa hi ku nyika vukorhokeri byo hlawuleka kumbe ku hungutiwa ka mimpimo ya tihakelo eka matiko ya swirho. Hi ku angarhela, pholisi ya xibalo xa swilo leswi humaka ematikweni mambe ya Chad yi yimela matshalatshala ya mfumo ku kuma ku ringanisela exikarhi ka tipakani ta ku olovisa mabindzu na swilaveko swa ku tumbuluxa mali loko yi ri karhi yi sirhelela tiindasitiri ta laha kaya eka mphikizano lowu nga lulamangiki.
Tipholisi ta xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe
Chad, tiko leri nga ngheniwiki hi misava eAfrika Xikarhi, ri tirhise tipholisi to hambana ta xibalo xa ku xaviseriwa matiko mambe ku lawula mabindzu ya nhundzu ya rona. Tipholisi leti ti kongomisa eka ku tiyisisa ntshamiseko wa ikhonomi na ku hlohlotela tiindasitiri ta laha kaya. Yin’wana ya magoza ya nkoka ya xibalo xa ku rhumela ematikweni mambe ya Chad i ku vekiwa ka swibalo swa customs eka swikumiwa swo karhi. Swibalo leswi swi tirhisiwa eka nhundzu leyi humaka eka mindzilakano ya tiko naswona ya hambana kuya hi muxaka wa xiendliwa lexi rhumeriwaka ematikweni mambe. Swikumiwa swo fana na oyili leyi nga si swekiwaka, leyi nga yin’wana ya swilo leswikulu leswi Chad yi rhumeriwaka ematikweni mambe, swi nga ha koka rinoko ra swibalo swa le henhla swa customs loko swi pimanisiwa na nhundzu yin’wana. Ku engetela kwalaho, Chad ri tlhele ri nghenisa swibalo swo karhi swa ku rhumela ematikweni mambe eka swixavisiwa swo karhi. Xikombiso, switirhisiwa swa vurimi swofana na cotton kumbe swifuwo swinga ha hakeriwa swibalo swo engetelela loko swi xavisiwa ematikweni mambe. Pholisi leyi ya xibalo yi kongomisa ku tlakusa vukorhokeri bya nkoka lowu engeteriweke na ku heta matimba ku rhumeriwa ka switirhisiwa leswi nga si swekiwaka handle ka ku tumbuluxiwa ka nkoka wa laha kaya. Ku tlula kwalaho, Chad yi sindzisa swibalo leswi fambelanaka na vutleketli na vutleketli bya nhundzu leyi rhumeriwaka ematikweni mambe. Tanihi tiko leri nga ngheniwiki hi misava leri titshegeke ngopfu hi swikepe swa matiko ya vaakelani ku fikelela mabindzu, ri veka tihakelo to fana na mali yo hundzisela kumbe tihakelo ta le magondzweni ku fambisa swilo ku tsemakanya mindzilakano ya rona hi swikongomelo swo rhumela ematikweni mambe. I swa nkoka ku xiya leswaku tipholisi leti ta xibalo ti nga ha hambana nkarhi na nkarhi tanihi hi milawu ya mfumo na swiyimo swa ikhonomi leswi cincaka. Hikwalaho, vaxavisi va le handle va fanele ku tshama va ri karhi va pfuxetiwa hi mahungu ya sweswinyana hi ku vulavurisana na swihlovo swa mfumo swa ximfumo kumbe vatsundzuxi va xiphurofexinali va nga si nghenela mabindzu yo tsemakanya mindzilekano na Chad. Hi ku gimeta, Chad yi tirhisa swibalo swa customs, swibalo swo karhi eka swixavisiwa swo fana na swikumiwa swa vurimi, xikan’we na swibalo leswi fambelanaka na vutleketli eka swixavisiwa swa yona leswi rhumeriwaka ematikweni mambe. Magoza lawa ya kongomisa eka ku lawula mabindzu ya le handle hi ndlela leyinene na ku hlohlotela ku kula ka ikhonomi loku nga heriki endzeni ka tiko loko ku ri karhi ku tlakusa ku engeteriwa ka nkoka eka tisekithara ta nkoka to fana na vurimi na ku lulamisiwa ka switirhisiwa.
Switifikheti leswi lavekaka ku rhumela ematikweni mambe
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Hi switirhisiwa swa yona swohambana hambana swa ntumbuluko na vuswikoti, Chad yina switifikheti swotala swo rhumela ematikweni mambe ku tiyisisa khwalithi na ntiyiso wa swixavisiwa swa yona. Xin’wana xa switifikheti swa nkoka swa ku rhumela ematikweni mambe eChad i Xitifikheti xa Masungulo. Tsalwa leri ri tirha tanihi vumbhoni bya leswaku nhundzu leyi rhumeriwaka ematikweni mambe ku suka eChad yi endliwe, yi endliwe kumbe yi endliwe etikweni. Xitifikheti xa Masungulo xi tlhela xi tiyisisa leswaku nhundzu yi fikelela swipimelo swo karhi swo fana na swilaveko swa nhundzu ya laha kaya, ku engeteriwa ka nkoka, na ku landzelerisa milawu leyi tirhaka. Ku engetela eka Xitifikheti xa Masungulo, Chad yi tlhela yi va na switifikheti swo karhi swa ku rhumela ematikweni mambe eka tiindasitiri to hambana. Xikombiso, switirhisiwa swa vurimi swifanele ku landzelela swipimelo swa phytosanitary leswi vekiweke hi minhlangano ya matiko ya misava kufana na International Plant Protection Convention (IPPC). Xitifikheti xa IPPC xitiyisisa leswaku switirhisiwa swofana na mihandzu, matsavu, na mavele aswi na switsotswana na mavabyi. Ku tlula kwalaho, bindzu ra oyili ra Chad ri lava Mpfumelelo wo Rhumela eMatikweni mambe wa oyili leyi nga si swekiwaka kumbe swikumiwa swa petroliyamu. Mpfumelelo lowu wu tiyisisa ku landzeleriwa ka milawu ya mabindzu ya matiko ya misava leyi fambelanaka na switirhisiwa swa eneji. Hi ku kuma xitifikheti lexi, vaxavisi va oyili va le Chad va tiyisisa leswaku ku rhumeriwa ka vona ku landzela maendlelo lama faneleke naswona swi le nawini. Chad yi tlhela yi rhangisa nhluvukiso lowu nga heriki hi ku tirhisa maendlelo ya mbango lama nga na vutihlamuleri. Hikwalaho ka sweswo, switifikheti swokarhi swa ku xaviseriwa matiko yale handle swi kongomisa eka nhundzu leyi nga onhiki mbango kufana na mapulanga lawa yanga na swihlovo leswinga ta tshama nkarhi woleha kumbe swiambalo leswinga onhiki ntumbuluko leswi endliweke kusuka eka switirhisiwa swa organic swofana na cotton kumbe bamboo. Hi ku angarhela, switifikheti leswi swo hambana swa ku rhumela ematikweni mambe swi kombisa ku tinyiketela ka Chad ku hlayisa swiyimo swa le henhla eka ku xaviseriwa matiko mambe ka yona loko yi ri karhi yi tiyisisa ku landzeleriwa ka milawu ya mabindzu ya matiko ya misava. Magoza lawa a ya hoxi xandla ntsena eka ku hlayisa khwalithi ya swikumiwa kambe ya tlhela ya tlakusa ku va erivaleni na ku tshembana exikarhi ka vaxavisi va le Chad na vatirhisani va vona va mabindzu ya misava hinkwayo.
Vutleketli lebyi ringanyetiweke
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka exikarhi ka Afrika, leri tisaka mintlhontlho yo hlawuleka eka vutleketli na vutleketli. Hambiswiritano, ku na tindlela to hlaya leti nga kona ta vukorhokeri bya vutleketli lebyi tirhaka kahle no tshembheka endzeni ka tiko. Un’wana wa vaphakeri va vutleketli lava bumabumeriwaka ngopfu eChad i DHL. Hi netiweke ya vona yo anama na ntokoto eka xifundzankulu, DHL yi nyika vukorhokeri byo hambana ku katsa na vuhlayiselo, ku pfumeleriwa hi swibalo, vutleketli bya nhundzu, na ku rhumeriwa hi xihatla. Vutshila bya vona bya misava hinkwayo byi tiyisisa matirhelo lamanene na ku rhumeriwa hi nkarhi. Khampani yin’wana leyi dumeke ya vutleketli leyi tirhaka eChad i Maersk. Va tiveka hi vutshila bya vona eka ku rhumeriwa ka tikhontheyina na swintshuxo swa mphakelo lowu hlanganisiweke, Maersk yi nyika nseketelo wa vukorhokeri bya makumu ku ya eka makumu ku katsa na ku rhwala nhundzu elwandle, ku rhwala nhundzu hi xihahampfhuka, vutleketli bya le ndzeni ka tiko, ku pfumeleriwa ka swibalo xikan’we na swintshuxo swo hlawuleka swa indasitiri swo fana na ndzhwalo lowu onhakaka kumbe ku khoma ndzhwalo wa phurojeke. Eka tikhamphani leti lavaka swintshuxo swa vutleketli bya laha kaya endzeni ka Chad hi yoxe, Socotrans Group yi bumabumeriwa swinene. Hi ntokoto wa malembe yo tirha endzeni ka ndhawu ya tiko leyi nga na ntlhontlho na ndhawu ya milawu; va nyika vukorhokeri lebyi lulamisiweke byo fana na vutleketli bya le magondzweni (ku katsa na vutleketli lebyi lawuriwaka hi mahiselo), tindhawu to hlayisa/ vuhlayiselo xikan’we na ku basisa & ku hundzisela emahlweni ku tiyisisa ku famba ka nhundzu hi xihatla ku tsemakanya Chad. Ku engetela eka vukona bya mabindzu lawa ya matiko ya misava; munhu a nga ha tlhela a tirhisa vukorhokeri bya poso bya kwalaho lebyi nyikeriwaka hi La Poste Tchadienne (Poso ya le Chad). Hambileswi ngopfu-ngopfu a yi kongomisiwe eka ku rhumeriwa ka poso ya laha kaya; va tlhela va nyika vukorhokeri bya poso ya xihatla ya matiko ya misava hi ku tirhisana na tikhamphani letikulu ta vutleketli to fana na EMS kumbe TNT. Tani hi minkarhi hinkwayo ku nga khathariseki leswaku u hlawula muphakeri wihi wa logistic i swa nkoka ku tekela enhlokweni swilo swo fana na swivumbeko swa nxavo & ku va erivaleni etlhelo ka vuswikoti byo landzelerisa/ku landzelerisa etc., u nga si hetisisa swipfumelelano swihi na swihi. Hixitalo; tanihileswi ku hisa loku nga tiyiselekiki ku humelelaka hi tinhweti ta ximumu munhu u fanele ku tiyisisa hi ku kongoma loko nhundzu leyi nga ni vuxiyaxiya yi lava vulawuri bya mahiselo hi nkarhi wa ku hundziseriwa; ngopfu-ngopfu loko ti-assort ta nkarhi na nkarhi ti pfumala xivumbeko lexi hi ku tiyimisela
Tichannel ta nhluvukiso wa vaxavi

Minkombiso ya nkoka ya mabindzu

Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Hambi leswi yi langutaneke na mintlhontlho yo tala ya nhluvukiso, yi hundzuke ndhawu yo koka rinoko eka vaxavi va matiko ya misava naswona yi endlile matshalatshala yo simeka tindlela ta nkoka ta nhluvukiso na minkombiso ya mabindzu. Yin’wana ya tindlela ta nkoka swinene ta ku xava ka matiko ya misava eka Chad i Senthara ya Mabindzu ya Matiko ya Misava (ITC). ITC yi vile yi tirhisana swinene na Chad ku antswisa vuswikoti bya yona byo rhumela ematikweni mambe hi ku nyika ndzetelo, nseketelo wa xithekiniki, na ndzavisiso wa makete. Hi ku tirhisa nongonoko wa ITC’s Export Quality Management, vahumelerisi va le Chad va kumile vutivi bya nkoka eka ku fikelela swiyimo swa matiko ya misava na ku fikelela timakete ta misava hinkwayo. Ku engetela eka ITC, Chad yi tlhela yi vuyeriwa eka swiyenge swo hambana swa mabindzu swa miganga swo fana na Nhlangano wa Ikhonomi wa Matiko ya Afrika Xikarhi (ECCAS) na Nhlangano wa Timali wa Ikhonomi ya Afrika Xikarhi (CEMAC). Minhlangano leyi yi hoxe xandla eku ndlandlamuxeni ka mabindzu ya le ndzeni ka miganga hi ku tirhisa migingiriko yo fana na ku herisa swihinga swa mabindzu, ku tlakusa swivandlanene swa vuvekisi, na ku kurisa ntirhisano wa ikhonomi exikarhi ka matiko ya swirho. Chad yitlhela yi khoma minkombiso yo hlayanyana ya mabindzu ya matiko ya misava ya lembe na lembe leyi kokaka rinoko ra vaxavi lava dumeke kusuka emisaveni hinkwayo. Xiendlakalo xin'wana lexi xiyekaka i "FIA - Salon International de l'Industrie Tchadienne" (Nkombiso wa Mabindzu ya Matiko ya Misava wa Vumaki bya Chad), lowu tirhaka tanihi pulatifomo yo kombisa vuswikoti bya tiindasitiri ta Chad. Yi hlanganisa vaendli va laha kaya, vaxavisi va le handle/vaxavisi va le handle, vavekisi, na vakhomaxiave va nkoka eka swiyenge swo fana na vurimi, migodi, eneji, nhluvukiso wa switirhisiwa. Nkombiso wun’wana wa nkoka wa mabindzu lowu khomeriweke eChad i "SALITEX" (Salon de l'Industrie Textile et Habillement du Tchad), lowu kongomisaka ngopfu eka tiindasitiri ta swiambalo na swiambalo. Xiendlakalo lexi xi nyika nkarhi eka vahumelerisi va swiambalo va le Chad ku tihlanganisa na lava nga ta xava lava lavaka swiambalo swa khwalithi na switirhisiwa swa swiambalo. Kuya emahlweni,"AGRIHUB Salon International l'Agriculture et de l'Elevage au Tchad" yi kongomisiwile eka switirhisiwa swa vurimi na tisekithara ta swifuwo laha vatlangi va miganga xikan’we na vaxavisi va misava hinkwayo va nghenelaka eka ku lavisisa swivandlanene swa mabindzu leswi fambelanaka na vurimi na vufuwi bya swifuwo. Handle ka minkombiso leyi ya mabindzu ya lembe na lembe, Chad yi tlhela yi vuyeriwa hi ku tihlanganisa na minhlangano ya matiko ya misava yo fana na Nhlangano wa Mabindzu ya Misava (WTO) na Bangi ya Nhluvukiso ya Afrika (AfDB). Tinhlengeletano leti ti nyika timali, mpfuneto wa xithekiniki, na switsundzuxo swa pholisi ku antswisa vuswikoti bya mabindzu ya Chad na ku byi hlanganisa na timakete ta misava hinkwayo. Hi ku gimeta, loko yi ri karhi yi langutane na mintlhontlho yo hambana ya nhluvukiso, Chad yi kotile ku simeka tindlela ta nkoka ta vuxavisi bya matiko ya misava hi ku tirhisa tinhlengeletano to fana na ITC na swiyenge swa mabindzu ya miganga. Tiko ri tlhela ri khoma minkombiso yo hlaya ya mabindzu leyi kokaka rinoko ra vaxavi va matiko ya misava lava lavaka swivandlanene eka swiyenge swo fana na indasitiri, swiambalo/swiambalo, vurimi/swifuwo. Hi ku nghenelela hi xihatla eka tindlela leti na ku nghenelela na minhlangano ya misava hinkwayo yo fana na WTO na AfDB, Chad yi kongomisa ku ndlandlamuxa vuswikoti bya yona bya mabindzu ku ya emahlweni.
Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Loko ku nghena ka inthanete ku ya emahlweni ku kula eChad, tinjhini to hlayanyana leti dumeke to lavisisa ti kume ndhuma eka vatirhisi va yona. Tin’wana ta tinjhini to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu eChad ti katsa: 1. Google - Handle ko kanakana i njhini yo lavisisa leyi dumeke swinene emisaveni hinkwayo, Google yi tirhisiwa ngopfu eChad na yona. Ku suka eka ku lavisisa hi ku angarhela ku ya eka ku kuma vuxokoxoko byo karhi kumbe tiwebsite, Google yi nga nghenisiwa eka www.google.com. 2. Yahoo - Yahoo Search i njhini yin’wana yo lavisisa leyi tirhisiwaka ngopfu eChad. Ku katsa na ku nyika mbuyelo wa ku lavisisa, Yahoo yi tlhela yi nyika vukorhokeri byin’wana byo fana na mahungu, imeyili, swa timali, na swin’wana. Yi nga kumiwa eka www.yahoo.com. 3. Bing - Bing i njhini yo lavisisa leyi nga ehansi ka vulawuri bya Microsoft leyi nga kuma ndhuma emisaveni hinkwayo naswona yi tlhela yi tirhisiwa ngopfu eChad eka ku lavisisa eka inthanete. Yi nyika mimbuyelo ya webu xikan’we na swihlawulekisi swo engetela swo fana na vuxokoxoko bya maendzo na ku lavisisa swifaniso. Bing yi nga kumiwa eka www.bing.com. 4. Qwant - Qwant i njhini yo lavisisa leyi kongomisiweke eka vuhlayiseki bya vuxokoxoko leyi voneke ku tlakuka ka matirhiselo ya yona exikarhi ka vatirhisi lava vilerisiwaka hi vuhlayiseki bya data na timhaka ta vuhlayiseki bya vuxokoxoko emisaveni hinkwayo, ku katsa na lava humaka eChad. Vatirhisi va nga fikelela vukorhokeri bya Qwant eka www.qwant.com. 5 . DuckDuckGo- Ku fana na Qwant, DuckDuckGo yi veka ntshikelelo lowukulu eka vuhlayiseki bya mutirhisi hi ku ka yi nga landzeleli vuxokoxoko bya munhu hi xiyexe kumbe ku hlayisa datha ya mutirhisi hi swikongomelo swa swinavetiso leswi kongomisiweke . Yi hlengeletile valandzeri lava tinyiketeleke emisaveni hinkwayo naswona yi nga fikeleriwa hi vatirhisi va le Chad eka www.duckduckgo.com. Leti i tin’wana ta tinjhini to lavisisa leti tirhisiwaka ngopfu leti vanhu va titshegeke ha tona eka swikongomelo swo hambana loko va ri karhi va pfula inthanete va ri emindzilakaneni ya Chad.

Matluka lamakulu yo tshwuka

Ndzi rivaleli, kambe Chad a hi tiko; entiyisweni i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Hambiswiritano, swi vonaka onge u nga ha va u vulavula hi Chad tanihi vito ra munhu kumbe vito ra xirhangiso. Loko swi ri tano, ndzi kombela u nyika mongo lowu engetelekeke kutani u hlamusela xivutiso xa wena leswaku ndzi ta ku pfuna ku antswa.

Tipulatifomo letikulu ta mabindzu

Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Ya ha hluvuka hi mayelana na e-commerce, naswona sweswi, ku na tipulatifomo ti nga ri tingani letikulu ta e-commerce leti tirhaka etikweni. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo letikulu ta e-commerce eChad swin’we ni tiwebsite ta tona: 1. Jumia (www.jumia.td): Jumia i yin’wana ya tindhawu letikulu na leti dumeke ta vuxavisi bya inthanete eAfrika. Va nyika switirhisiwa swo hambana hambana ku sukela eka swa elektroniki, fexeni, ku saseka, switirhisiwa ku ya eka swilo swa le kaya. 2. Shoprite (www.shoprite.td): Shoprite i khampani ya switolo leswikulu leyi tivekaka swinene leyi tlhelaka yi fambisa xitolo xa le ka inthanete eChad. Va nyika swilo swo hambana-hambana swa ku xava ni swilo swa le kaya leswaku swi yisiwa. 3. Afrimalin (www.afrimalin.com/td): Afrimalin i pulatifomo ya switiviso swa le ka inthanete leyi pfumelelaka vatirhisi ku xava no xavisa swilo leswintshwa kumbe leswi tirhisiweke swo fana na timovha, swa elektroniki, fanichara, na swin’wana. 4. Libreshot (www.libreshot.com/chad): Libreshot i pulatifomo yo xava eka inthanete ngopfungopfu leyi kongomisaka eka switirhisiwa swa elektroniki swo fana na ti-smartphone, tilaptop, tikhamera, switirhisiwa naswona yi nyika ku rhumeriwa eChad hinkwaro. 5. Chadaffaires (www.chadaffaires.com): Chadaffaires yi nyika switirhisiwa swo hambana ku suka eka swiambalo ku ya eka swa elektroniki hi minxavo yo phikizana eka vaxavi eChad. I swa nkoka ku xiya leswaku ku kumeka ka tipulatifomo leti ku nga ha hambana hi ku famba ka nkarhi hikwalaho ka ku cinca endzeni ka ndhawu ya e-commerce kumbe ku cinca ka makete wa miganga loku fambelanaka na swiyimo swo karhi swa timakete ta le Chad. Hi kombela mi xiya leswaku mahungu lawa ya nga cinca hi ku famba ka nkarhi loko tipulatifomo letintshwa ti ri karhi ti humelela kumbe leti nga kona ti hluvuka hi ku ya hi mikhuva ya makete na swilaveko. Ku engetela kwalaho swi ta va maendlelo lamanene ku kambela laha tikweni kumbe hi ku tirhisa tinjhini to lavisisa leti kongomeke eka switirhisiwa leswi kongomeke mayelana na tiwebsite ta ecommerce leti tirhaka leti khathalelaka hi ku kongoma vaxavi lava nga kona endzeni ka chad

Tipulatifomo letikulu ta swihangalasamahungu swa le ka social media

Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi. Tanihi tiko leri hluvukaka, mpimo wa rona wa ku nghena ka inthanete wu le hansi swinene loko wu pimanisiwa na matiko man’wana. Kambe, ku nga khathariseki mintlhontlho, Chad yi na tipulatifomo tin’wana ta swihangalasamahungu swa le ka social media leti dumeke eka vaaki va rona. Hi leswi swi nga ri swingani swa swona swin’we ni ti-URL ta tona ta webusayiti hi ku hambana ka tona: 1. Facebook (www.facebook.com): Facebook i platform ya social media leyi tirhisiwaka ngopfu emisaveni hinkwayo, ku katsa na le Chad. Yi pfumelela vatirhisi ku endla tiphrofayili, ku tihlanganisa na vanghana na ndyangu, ku avelana swifaniso na tivhidiyo, na ku joyina mintlawa yo hambana ya ku tsakela. 2. WhatsApp (www.whatsapp.com): WhatsApp i pulatifomo yo rhumela marungula leyi endlaka leswaku ku va na vuhlanganisi hi ku tirhisa marungula, ku bela riqingho hi rito, ku bela riqingho hi vhidiyo, na ku avelana tifayela ta multimedia to fana na swifaniso na matsalwa. Yikume ndhuma e Chad hikokwalaho ka ku olova ka yona kutirhisiwa xikan’we naku ringanela. 3. Instagram (www.instagram.com): Instagram yi nyika vatirhisi pulatifomo yo avelana swifaniso na tivhidiyo to koma na valandzeri va vona kumbe vaaki hi ku angarhela. Vatirhisi va nga ha tlhela va landzelela tiakhawunti leti va ti kumaka ti tsakisa kumbe ti hlohlotela. 4. Twitter (www.twitter.com): Twitter i sayiti ya microblogging laha vatirhisi va nga vekaka swintshuxo swo koma kumbe ti tweet leti vumbiwaka hi marungula ya matsalwa kumbe swilo swa multimedia endzeni ka mpimo wa swihlawulekisi swa 280 wa swihlawulekisi hi tweet. 5. YouTube (www.youtube.com): YouTube yi tiveka hi ku rhurhela nhlengeleto wo anama wa tivhidiyo leti endliweke hi vatirhisi eka tinhlokomhaka to hambana ku suka eka vuhungasi ku ya eka swilo leswi dyondzisaka. 6.TikTok(https://www.tiktok.com/zh/ ): TikTok yi kumile ndhuma emisaveni hinkwayo tanihi pulatifomo yo tumbuluxa na ku avelana tivhidiyo ta tiselfoni ta xivumbeko xo koma leti kombisaka swivumbeko swo hambana swa ku kombisa vutumbuluxi ku fana na ku hlanganisa milomu kumbe maendlelo yo cina. 7.LinkedIn(https://www.linkedin.com/): LinkedIn ngopfungopfu yi kongomisa eka vuhlanganisi bya xiphurofexinali laha vanhu va tumbuluxaka tiphrofayili leti kombisaka ntokoto wa vona wa ntirho loko va ri karhi va tihlanganisa na vatirhikulobye ku suka eka tiindasitiri leti fanaka. Handle ka tipulatifomo leti boxiweke laha henhla leti tirhisiwaka ngopfu emisaveni hinkwayo hi vanhu lava humaka ematikweni yo hambana ku katsa na Chad- ku nga ha va na tipulatifomo tin’wana ta laha kaya ngopfu-ngopfu eka Chad ntsena kambe loko ku nyikiwa vuxokoxoko lebyi nga nyawuriki, swa tika ku ti xaxameta hi ku kongoma. Hi kombela u xiya leswaku ku kumeka na ku fikelela tipulatifomo leti swi nga ha hambana hi ku ya hi vuhlanganisi bya inthanete bya munhu hi xiyexe na switirhisiwa eChad.

Minhlangano leyikulu ya tiindasitiri

Chad, tiko leri nga ngheniwiki hi lwandle leri kumekaka eAfrika Xikarhi, ri na minhlangano yo hlayanyana leyikulu ya tiindasitiri leyi yimelaka swiyenge swo hambana. Hi leti tin’wana ta minhlangano ya nkoka ya indasitiri eChad xikan’we na tiwebsite ta yona: 1. Nhlangano wa Mabindzu, Vumaki, Vurimi na Migodi ya le Chad (FCCIAM) - Nhlangano lowu wu yimela swiyenge swo hambana swa mabindzu eChad, ku katsa na mabindzu, indasitiri, vurimi, na migodi. Website ya vona i fcciam.org. 2. Nhlangano wa Vahloti va Oyili va le Chad (ACOE) - ACOE i nhlangano lowu hlanganisaka tikhamphani leti katsekaka eka ku lavisisa na vuhumelerisi bya oyili eChad. Website ya vona a yi kumeki. 3. Nhlangano wa Rixaka wa Minhlangano ya Xiphurofexinali (UNAT) - UNAT i nhlangano wa minhlangano ya xiphurofexinali ku suka eka tindhawu to hambana ku fana na vunjhiniyara, vutshunguri, nawu, dyondzo na swin’wana na swin’wana Vuxokoxoko bya vona bya webusayiti a byi kumekanga. 4. Nhlangano wa Mati na Nhlayiselo wa le Chad (AseaTchad) - Nhlangano lowu wu kongomisa eka ku tlakusa mfikelelo wa mati yo tenga na switirhisiwa swa nkululo eChad hi ku tirhisana na tiejensi ta mfumo na vatirhisani va matiko ya misava. Khombo ra kona a ku kumiwanga vuxokoxoko mayelana na webusayiti ya vona ya ximfumo. 5. Nhlangano wa Rixaka wa Vatshila va Vumaki bya Mavoko (UNAPMECT) - UNAPMECT yi seketela no tlakusa vatirhi va mavoko va ndhavuko hi ku hlela minkombiso, ku nyika swivandlanene swa ndzetelo na mpfuneto wo xavisa eka swikumiwa swa vona. Khombo ra kona a ku kumiwanga vuxokoxoko mayelana na webusayiti ya vona ya ximfumo. 6. Nhlangano wa Rixaka wa Minhlangano ya Vahumelerisi va Vurimi (FENAPAOC) – FENAPAOC yi yimela ku tsakela ka vahumelerisi va vurimi ku katsa na minhlangano ya van’wamapurasi etikweni hinkwaro leyi lavaka ku antswisa vuhumelerisi bya vurimi loko yi ri karhi yi hlayisa vuhlayiseki bya van’wamapurasi xikan’we na ku seketela nseketelo wa mfumo loko swi laveka; hambiswiritano ku hava adirese ya webu leyi tirhaka leyi kumiweke eka nkarhi lowu. Hi kombela mi xiya leswaku minhlangano yin’wana yi nga ha va yi nga ri na tiwebsite leti tirhaka kumbe ku nga ha va na vuxokoxoko lebyi nga nyawuriki lebyi kumekaka eka inthanete hikwalaho ka swilo swo fana na vuhlanganisi bya inthanete lebyi nga nyawuriki kumbe ku pfumaleka ka vukona bya inthanete eka tinhlengeletano leti endzeni ka xiyimo xa Chad.

Tiwebsite ta mabindzu na mabindzu

Chad i tiko leri nga ngheniwiki hi misava eAfrika Xikarhi leri nga na ikhonomi leyi kulaka na minkarhi ya mabindzu na vuvekisi. Kuna tiwebsite to hlaya ta ikhonomi na mabindzu leti nyikaka vuxokoxoko mayelana naku endla bindzu e Chad. Hi leti tin’wana ta leti dumeke: 1. Vukorhokeri bya Mabindzu, Vumaki, na Vupfhumba - Webusayiti leyi ya ximfumo ya mfumo yi nyika vuxokoxoko mayelana na tipholisi ta mabindzu, swivandlanene swa vuvekisi, na milawu eChad. Website: http://vuendzi-vupfhumba-vumaki.td/ 2. Huvo ya Mabindzu, Vumaki, Vurimi na Migodi ya le Chad (CCIAM) - Webusayiti ya CCIAM yi kongomisa ku tlakusa migingiriko ya ikhonomi hi ku nyika nseketelo eka mabindzu lama tirhaka eka swiyenge swo hambana ku fana na vurimi, migodi, indasitiri. Webusayiti: http://www.cciamtd.org/ . 3. Ejensi ya Vuvekisi ya le Chad (API) - API yi fambisa vuvekisi byo kongoma bya le handle hi ku nyika vuxokoxoko lebyi heleleke eka swivandlanene swa vuvekisi eka tisekithara to hambana eChad. Website: http://www.api-tchad.com/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga 4. Ejensi ya Rixaka ya Nhluvukiso wa Vuvekisi (ANDI) - ANDI yi kongomisa eka ku koka rinoko ra vuvekisi eka swiyenge swa maqhinga swo fana na eneji, nhluvukiso wa switirhisiwa, vurimi hi ku tirhisa pulatifomo ya yona ya inthanete. Webusayiti: https://andi.td/ 5. Ntlawa wa Bangi ya Nhluvukiso wa Afrika (AfDB) Hofisi ya Tiko - Hofisi ya Tiko ya le Chad ya AfDB yi nyika swiviko swa ikhonomi leswi nga na vutivi na datha eka tisekithara ta nkoka to fana na eneji, vurimi ku olovisa ku teka swiboho leswi nga na vutivi eka vavekisi. Website: https://www.afdb.org/ts/matiko/afrika-xikarhi/chad/hofisi-ya-tiko-ya-chad Tiwebsite leti ti nyika switirhisiwa swa nkoka eka mani na mani loyi a tsakelaka ku lavisisa swivandlanene swa mabindzu kumbe vuvekisi eChad. Kambe ,hi kombela mi xiya leswaku tiwebsite tin’wana ti nga ha kumeka ntsena hi Xifurwa lexi nga ririmi ra ximfumo ra Chad

Tiwebsite ta swivutiso swa data swa mabindzu

Ku na tiwebsite to tala ta swivutiso swa datha ya mabindzu leti kumekaka eka Chad, leti nyikaka vuxokoxoko eka tinhlayo ta vona ta mabindzu na swikombiso leswi fambelanaka na swona. Hi leti ti nga ri tingani leti xiyekaka: 1. Senthara ya Mabindzu ya Matiko ya Misava (ITC): . Webusayiti: http://www.trademap.org/Xiendliwa_xa_Ku Xavisa_TikoTiko_TS.aspx?nvpm=1%7c270%7c%7c%7cTOTAL%7cSwikumiwa+Hinkwaswo Pulatifomo ya ITC yi nyika datha ya mabindzu leyi heleleke, ku katsa na tinhlayo ta ku nghenisa na ku rhumela ematikweni mambe, vatirhisani va le henhla va mabindzu, swikumiwa leswikulu leswi xavisiwaka, na swikombiso swa ikhonomi swa Chad. 2. Xitshunxo xa Mabindzu ya Misava Hinkwayo lexi Hlanganisiweke (WITS): . Website: https://wits.worldbank.org/Xivumbeko xa Tiko/ts/CHD WITS i kungu ra Bangi ya Misava leri nyikaka mfikelelo eka tidathabeyisi to hambana ta matiko ya misava leti nga na mahungu lama fambelanaka na mabindzu. Yi pfumelela vatirhisi ku lavisisa matirhelo ya mabindzu ya Chad hi xiendliwa kumbe tiko ra mutirhisani. 3. Dathabeyisi ya Comtrade ya Nhlangano wa Matiko: Website: https://comtrade.un.org/data/ Xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga xitsonga Comtrade i vuhlayiselo bya ximfumo bya tinhlayo ta mabindzu ya swixavisiwa ya matiko ya misava leyi hlayisiwaka hi Xiyenge xa ​​Tinhlayohlayo xa Nhlangano wa Matiko. Yi katsa vuxokoxoko bya datha ya ku nghenisa na ku rhumela ematikweni mambe ya matiko emisaveni hinkwayo, ku katsa na Chad. 4. Bangi ya Afrika ya ku Rhumela eMatikweni mambe na ku Rhumela eMatikweni mambe (Afreximbank) Portal ya Vuxokoxoko bya Mabindzu: Website: https://www.xiviko xa mabindzu.org/chad/ Portal ya Afreximbank yi nyika vuxokoxoko byo karhi bya tiko eka ku nghenisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe, ku rhumeriwa ka swilo ematikweni mambe, tihakelo, magoza lama nga riki ya tihakelo, swilaveko swa mfikelelo wa makete, na datha yin’wana leyi faneleke leyi fambelanaka na mabindzu ya Chad. 5. Nhlangano wa Ikhonomi na Timali wa Afrika Xikarhi (CEMAC): . Webusayiti: http://www.cemac.int/ts/ Loko swi nga kongomisiwanga ntsena eka swivutiso swa datha ya mabindzu ku fana na swihlovo swa khale leswi boxiweke laha henhla; Webusayiti ya ximfumo ya CEMAC yi nyika vuxokoxoko bya ikhonomi mayelana na matiko ya swirho eka xifundzankulu xa Afrika Xikarhi ku katsa na swikombiso swa timali leswi nga pfunaka eku twisiseni ka migingiriko ya mabindzu ya Chad endzeni ka xiyimo lexi. Tiwebsite leti ti fanele ku ku nyika switirhisiwa swo tala ku lavisisa swiyenge swo hambana swa matirhelo ya mabindzu ya matiko ya misava ya Chad na tinhlayo leti fambelanaka na swona. Hi kombela u xiya leswaku ku kumeka na ku pakanisa ka datha swi nga ha hambana eka tipulatifomo to hambana. Swa antswa ku kongomisa eka swihlovo swa ximfumo swa mfumo loko swi laveka ku kuma vuxokoxoko bya nkarhi wa sweswi na lebyi nga ntiyiso.

Tipulatifomo ta B2b

Chad, tani hi tiko leri nga ngheniwiki hi misava eAfrika Xikarhi, ri vonile nhluvukiso wa tipulatifomo to hambana ta B2B leti fambisaka swivandlanene swa mabindzu na mabindzu. Hi leti tin’wana ta tipulatifomo ta B2B leti xiyekaka eChad xikan’we na tiadirese ta tona ta webusayiti: 1. TradeKey Chad (www.tradekey.com/cm_chad): TradeKey i makete wa misava hinkwayo wa B2B laha tikhamphani to huma ematikweni yo hambana ti nga hlanganisaka, ti xavisa swikumiwa na vukorhokeri. Yi nyika pulatifomo eka mabindzu ya le Chad ku ndlandlamuxa ku fikelela ka wona emisaveni hinkwayo. 2. Chad Exporters Directory (www.exporters-directory.com/chad): Directory leyi yi tiveka ngopfu eka ku xaxameta vaxavisi va le Chad ku suka eka tiindasitiri to hambana ku fana na vurimi, migodi, vumaki, na swin’wana. Mabindzu ya kwalaho ma nga kombisa swilo swa wona eka lava nga ta va vaxavi emisaveni hinkwayo. 3. Matluka ya Mabindzu ya Afrika - Chad (www.africa-businesspages.com/chad): Matluka ya Mabindzu ya Afrika i xikombo xa inthanete lexi kongomisaka eka mabindzu ya Afrika. Yi nyika xiyenge lexi tinyiketeleke eka tikhamphani leti tirhaka eChad ku tlakusa switirhisiwa kumbe vukorhokeri bya tona eka vaxavi va laha kaya na va matiko ya misava. 4. Alibaba Chad (www.alibaba.com/countrysearch/TD/chad-whole-seller.html): Yin’wana ya tipulatifomo letikulu ta B2B emisaveni hinkwayo, Alibaba yi nyika mabindzu ya le Chad nkarhi wo fikelela vaxavi ku suka emisaveni hinkwayo. Vaphakeri va nga endla tiphrofayili leti kombisaka tinyiko ta vona na ku tihlanganisa na vaxavi lava tsakelaka. 5. GlobalTrade.net - Chad (www.globaltrade.net/chad/Trade-Partners/): GlobalTrade.net yi kombisa vuxokoxoko mayelana na vatirhisani va mabindzu na vaphakeri va vukorhokeri lava kongomeke eka matiko yo hambana emisaveni hinkwayo, ku katsa na Chad. Yi tirha tanihi xitirhisiwa xa nkoka xo hlanganisa tikhamphani ta le Chad na vatirhisani va mabindzu lava nga ta va kona ematikweni mambe. 6.DoingBusinessInChad(www.doingbusinessin.ch/en-Chinese)Platifomo leyi yi nyika vuxokoxoko lebyi heleleke mayelana na ku endla bindzu eChad ku katsa na swilaveko swa nawu/milawu,xibalo,tisekithara ta mabindzu etc.Yi tlhela yi pfumelela vatirhisi ku tirhisana hi ku kongoma na tiphurofexinali leti nga na ntokoto wo endla bindzu endzeni makete wa le chadian Hi kombela u xiya leswaku tiwebsite leti ti nyika swiyimo swo hambana swa vukorhokeri na matirhelo. Loko u nga si nghenela mabindzu wahi na wahi, i swa nkoka ku endla ndzavisiso lowu heleleke na vukambisisi lebyi faneleke ku tiyisisa ku va enawini na ku tshembheka ka vatirhisani lava nga ta va kona.
//