TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ንግስነት ቡታን ተባሂላ እትፍለጥ ቡታን፡ ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ብሰሜን ምስ ቻይና፡ ብደቡብ፡ ብምብራቕን ብምዕራብን ድማ ምስ ህንዲ ትዳወብ። ልዕሊ 750 ሽሕ ህዝቢ ዝነብረላ ቡታን፡ ሓንቲ ካብተን ኣብ ዓለምና ናይ መወዳእታ ዝተረፋ መንግስታት ቡድሃ ብምዃና ፍልጥቲ እያ። እታ ሃገር ክሳብ 7500 ሜትሮ ዝበጽሕ ጫፋት ዘለዎ ኣኽራናዊ መልክዕ ኣለዋ። እቲ ዘደንቕ ጂኦግራፊኣ፡ ዓሚቝ ጐላጉል፡ ለምለም ኣግራብን ንኽትኣምኖ ዘጸግም ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣ ኣበርክቶ ዝገብሩ በረድ ዝመልኦም ሩባታትን የጠቓልል። መንግስቲ ቡታን ፍሉይ ሃዋህውን ባህልን ንምዕቃብ ቱሪዝም ብጥብቂ ይቆጻጸሮ። ቡታን፡ ሓፈሻዊ ሃገራዊ ሓጎስ (GNH) ዝበሃል ፍሉይ ፍልስፍና እያ ተለማሚዳ። እዚ ኣምር እዚ ንዋታዊ ሃብቲ ጥራይ ዘይኮነስ ኣብ መንፈሳዊ ጽቡቕ ሂወት ዝተመርኮሰ ኩለንተናዊ ምዕባለ ዘጉልሕ እዩ። መንግስቲ ንመዐቀኒታት ሓጎስ ከም ክንክን ጥዕና፡ ትምህርቲ፡ ምዕቃብ ባህልን ዕቃበ ከባቢን ቀዳምነት ይህቦ። ቲምፑ ርእሰ ከተማ ቡታንን ዝዓበየት ማእከል ከተማን እያ። ባህላዊ ቅዲ ስነ ህንጻ ምስ ዘመናዊ ምዕባለ ብምውህሃድ ርጉእ ሃዋህው ይሕሉ። ቡድሂዝም ኣብ መዓልታዊ ህይወት ቡታን ብዕምቆት ይጸልዎ፤ ገዳማትን ቤተ መቕደሳትን ኣብ መላእ ሃገር ፋሕ ኢሎም ምስ ተፈጥሮ ተሰማሚዖም ዝንቀሳቐሱ ንጡፋት ናይ ጸሎት ባንዴራታት የርእዩ። ቁጠባ ቡታን ብቐንዱ ኣብ ሕርሻ (ምፍራይ ሩዝ ሓዊሱ) ዝምርኮስ እዩ፣ ኣብ ኣግራብ ዝተመስረቱ ኢንዱስትሪታት ከም ምፍራይ ፍርናሽ ካብ ዘላቒ ሃፍቲ ከም ባምቡላ ወይ ካብ ዝመሓደሩ ኣግራብ ዕንጨይቲ፤ ምፍራይ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ብሃይድሮኤሌክትሪክ ንእቶት ንምፍራይ ካልእ ትርጉም ዘለዎ ዓውዲ ዝውክል እዩ። ኣብዚ ሕብረተሰብ ኣብ ምቕራጽ ትምህርቲ ኣገዳሲ ተራ ኣለዎ፤ ኣብያተ ትምህርቲ ኣብ ኩሉ ደረጃታት ትምህርቲ ጎኒ ጎኒ ስሩዕ ኣካዳሚያዊ ትምህርቲ መትከላት ቡድሃ ይህባ። ብተወሳኺ ብደረጃ ሃገር ብመሰረታዊ ትካላት ሕክምና ብዝተዓጠቓ ዝተፈላለዩ ማእከላት ጥዕና ኣቢሉ ነጻ ኣገልግሎት ክንክን ጥዕና ምርካብ ይግበር። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ቅድሚ ሕጂ ብሞተር ዝሰርሓ ተሽከርከርቲ ዘይብጻሕ ርሑቕ ከባቢታት ዘራኽብ ፕሮጀክትታት ህንጸት ጽርግያታት ኣቢሉ ትሕተ ቅርጺ ዘመናዊ ንምግባር ጻዕርታት ተኻይዱ እዩ። ይኹን እምበር፡በጻሕቲ ብፍቓድ ዘለዎም ቱር ኦፕሬተራት ኣቢሎም መገሻታቶም ክሕዙ ዝጠልብ ልዑል ወጻኢታት ቪዛ ስለዘሎ ቱሪዝም ድሩት ኮይኑ ይርከብ። ኣብ መደምደምታ፡ቡታን ከም ሃገራዊ ዕላማ ኣብ ዘላቒ ልምዓት፡ ምዕቃብ ባህሊ፡ ከምኡ’ውን ሓጐስ ብምትኳራ ካብ ካልኦት ሃገራት ፍልይቲ እያ። ቡታን ምስቲ ዘደንቕ መልክዓ ምድርን ንባህሊ ንምዕቃብ ዘለዋ ተወፋይነትን፡ ብሓቂ ፍልይትን ማራኺን ሃገር ኮይና ትቕጽል ኣላ።

ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይተዓጽወት ሃገር ቡታን፡ ፍሉይ ባጤራ ዘለዋ ኮይና፡ ቡታንስ ንግልትሩም (BTN) ተባሂሉ ዝፍለጥ እዩ። ኣብ 1974 ዝተኣታተወ ngultrum ወግዓዊ ባጤራ ቡታን ኮይኑ፡ ብ"Nu" ዝብል ምልክት ይምልከት። ሸርፊ ሸርፊ ናይቲ ngultrum ኣብ ህንዳዊ ሩፒ (INR) ብ1:1 ሬሾ ይውሰን። እዚ ማለት 1 ቡታን ንግልትሩም ምስ 1 ህንዳዊ ሩፒ ማዕረ እዩ። ክልቲኦም ባጤራታት ኣብ ውሽጢ ቡታን ተለዋዊጦም ክጥቀሙ ይኽእሉ እዮም፡ እንተኾነ ግን ቢቲኤን ኖትን ሳንቲምን ጥራይ እዮም ከም ሕጋዊ ክፍሊት ተቐባልነት ዝረኽቡ። ብመንጽር ዲኖሚንሽን፡ ኖት ቡታን ብዋጋታት Nu.1, Nu.5, Nu.10, Nu.20, Nu.50, Nu.100, Nu.500 ይወሃብ፤ ሳንቲም ድማ ብናይ ቸርቱም ዲኖሚንሽን ክመጹ እንከለዉ (ማዕረ 25 ቸርቱም ሓደ ንጉልትሩም ይፈጥሩ) – ከም ቸርቱምስ -20P/25P/50P & One Ngultrum Coins ዝኣመሰሉ። ካብ ካልኦት ሃገራት ናብ ቡታን ምጉዓዝ ወይ ቅድሚ ምምጻእካ ምቕያር ባጤራ ምውጣን ብሰንኪ እቲ ፍሉይ ስርዓተ ባጤራ ኣድላዪ ክመስል ይኽእል እዩ፤ መብዛሕትኦም ትካላት ንግዲ ንዓበይቲ ዕድጊታት ወይ ኣብ ሆቴላት ንዝግበር ክፍሊት ከም ዶላር ኣመሪካን ዩሮን ዝኣመሰሉ ዓበይቲ ኣህጉራዊ ባጤራታት ይቕበሉ። ይኹን እምበር ዓለምለኻዊ ባጤራ ምጥቃም ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ባጤራ ምጥቃም ክነጻጸር እንከሎ ዝለዓለ ሸርፊ ከስዕብ ከምዝኽእል ክፍለጥ ይግባእ። ቡታን ኣብ ዝበጽሓሉ እዋን ወይ ኣብ ውሽጢ እታ ሃገር ባዕላ ትራንዛክሽን ኣብ ዘካይደሉ እዋን ካብ ጸገም ነጻ ዝኾነ ተመክሮ ንምርግጋጽ፡ ንቡታን ዝበጽሑ ተጓዓዝቲ ወይ በጻሕቲ ንንኣሽቱ ዕድጊታት ገለ መጠን ናይ ክልቲኡ ናይ ውሽጢ ዓዲ ባጤራ (Ngultrums) ከምኡ’ውን ከም ዶላር ኣመሪካ ዝኣመሰሉ ኣህጉራዊ ባጤራታት ሒዞም ክኸዱ ዝበለጸ ይምከር ኣድላዪ እንተኾይኑ ዝዓበየ ትራንዛክሽን ምግባር። ቅድሚ መገሻኻ ናይ ወጻኢ ባጤራ ናብ Ngultrums ክትልውጥ ከለኻ ኩሉ ግዜ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ባንክታት ወይ ፍቓድ ዘለዎም ናይ ገንዘብ ምልውዋጥ ብዛዕባ ዝኾነ ተወሳኺ ጠለባት ወይ ገደባት ምርግጋጽ ኣገዳሲ እዩ፣ ምኽንያቱ ኩነታት ባጤራ በብእዋኑ ክፈላለ ይኽእል። ብሓፈሻ ኩነታት ባጤራ ቡታን ኣብ ዙርያ እቲ ቡታን ዝዘውር ኮይኑ ወግዓዊ ሕጋዊ ጨረታኣን ውሱን ሸርፊ ናብ ህንዳዊ ሩፒን ምዃኑ እዩ። ተጓዓዝቲ ስሉጥ ፋይናንሳዊ ተመኩሮ ኣብ ቡታን ኣብ ዝበጽሕሉ እዋን ውህደት ናይ ውሽጢ ዓድን ዓለምለኻውን ባጤራታት ክህልዎም ይምከሩ።

ወግዓዊ ባጤራ ቡታን ቡታን ንግልትሩም (BTN) እዩ። ብዛዕባ ግምታዊ ሸርፊ ዓበይቲ ባጤራታት እንተኾይኑ፡ እዞም ደረጃታት ክቕየሩ ከምዝኽእሉን ከከም ኩነታት ዕዳጋ ክፈላለዩ ከምዝኽእሉን ኣስተውዕሉ። ገለ ግምታት ክሳብ መጋቢት 2022 እነሆ፤ - 1 ዶላር ኣሜሪካ (USD) ብግምት ማዕረ 77.50 ቡታን ንግልትሩም እዩ። - 1 ዩሮ (EUR) ብግምት ማዕረ 84.50 ቡታን ንግልትሩም እዩ። - 1 ብሪጣንያዊ ፓውንድ (GBP) ብግምት ማዕረ 107.00 ቡታን ንግልትሩም እዩ። - 1 ጃፓናዊ የን (JPY) ብግምት ማዕረ 0.70 ቡታን ንግልትሩም እዩ። እዞም ቁጽርታት ከም ሓፈሻዊ ሓበሬታ ዝቐርቡ ኮይኖም ከም ሓቀኛ ግዜ ወይ ወግዓዊ ሸርፊ ክውሰዱ ከምዘይብሎም ኣብ ግምት ኣእትውዎ። ቅድሚ ዝኾነ ምቕያር ባጤራ ምግባርካ፡ ዝበለጸ ቅኑዕን እዋናውን ሸርፊ ሸርፊ ንምርካብ ምስ ፋይናንሳዊ ትካል ወይ እሙን ምንጪ ምፍታሽ ይምከር።

ቡታን ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ብሃብታም ባህላዊ ቅርስታትን ፍሉይ ልምድታትን ዝፍለጥ ኮይኑ፡ ኣብ ዝተፈላለየ በዓላቱ ይንጸባረቕ። ኣብ ቡታን ዝኽበሩ ኣገደስቲ በዓላት እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. በዓል ፀጩ፦ ጼቹ ኣብ መላእ ቡታን ኣብ ዝተፈላለዩ ገዳማትን ድዞንግን (ዕርድታት) ዝኽበሩ ዓመታዊ ሃይማኖታዊ በዓላት እዮም። እዞም በዓላት እዚኣቶም ብተለምዶ ንሓያሎ መዓልታት ዝጸንሑ ኮይኖም፡ ውሕሉል ማስኬራ ዝለበሱ ትልሂታትን ንጡፍ ባህላዊ ምርኢታትን ዘጠቓልሉ እዮም። በዓል ጸቹ ንልደት ጉሩ ሪንፖቸ፡ ሓላዊ ቅዱስ ቡታን ዝዝክር እዩ። 2. ፓሮ ትሸቹ፡- ሓደ ካብቶም ኣብ ቡታን ኣዝዮም ህቡባትን ትርጉም ዘለዎምን በዓላት ዝኾነ ፓሮ ትሸቹ፡ ዓመታዊ ኣብ መረባ ከተማ ፓሮ ኣብ ጥቓ እቲ ምልክት ፓሮ ሪንፑንግ ድዞንግ ዝበሃል ዕርዲ-ገዳም ይካየድ። ዝተፈላለዩ ናይ ማስክ ሳዕስዒት፡ ሃይማኖታዊ ስርዓታትን ሕብራዊ ባህላዊ ኣከዳድናን ዘርኢ እዩ። 3. Punakha Drubchen & Tshechu: ኣብ ጥንታዊት ርእሰ ከተማ ቡታን ፑናካ ዝኽበር እዚ በዓል ክልተ ፍጻመታት ዘወሃህድ እዩ - ድሩብቸን (ዳግመ-ምቕራጽ ናይ መበል ዓሰርተው ሸሞንተ ክፍለ ዘመን ውግእ) ድሕሪኡ ትሸቹ (ሃይማኖታዊ በዓል ሳዕስዒት) ይስዕብ። ሓጎስን ብልጽግናን እናስፋሕፍሐ ንእኩያት መናፍስቲ ከም ዘባርር ይእመን። 4.ዋንግዱፎድራንግ ትሸቹ፡ ኣውራጃ ዋንግዱፎድራንግ ነዚ ንደቂ ዓዲ ብባህላዊ ሙዚቃን ደርፍታትን ዝተሰነየ ማስኬራ ዝገበረ ሳዕስዒት ዘራኽብ ንጡፍ በዓል የአንግድ። 5.ሃ ሓጋይ ፈስቲቫል፡- እዚ ናይ ክልተ መዓልታት ፍሉይ መደብ፡ ብዛዕባ ኣሰራርሓ መጓሰ ባህላዊ ፍልጠት እናዓቀበ፡ ዘላቒ ኣነባብራ ዘኽብር እዩ። በጻሕቲ ኣብቲ ከባቢ ዝርከቡ ጥዑማት መግብታት ክሕንብሱ ይኽእሉ፣ ውድድራት ምዝዋር ያክ ሓዊሱ ህዝባዊ ምርኢታት ክምስክሩ ይኽእሉ። እዞም ዓመታዊ በዓላት ንበጻሕቲ ብዛዕባ ባህሊ ቡታን፡ መንፈሳዊ እምነታት ንምርኣይ ከምኡ’ውን ብዛዕባ ኣነባብራኦም ርድኢት ዝህቡ እዮም።

ቡታን ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ፡ ብሰሜን ምስ ቻይና፡ ብደቡብ፡ ብምብራቕን ብምዕራብን ድማ ምስ ህንዲ እትዳወብ ሃገር እያ። ቡታን ዋላ እኳ ውሑድ ስፍሓትን ብዝሒ ህዝባን እንተሃለዋ፡ ብመንጽር ንግዲ ርኡይ ምዕባለ ከተመዝግብ ጸኒሓ እያ። ቁጠባ ቡታን ብሰንኪ ድሩት ውሽጣዊ ዕዳጋኣ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ ብብዝሒ ይምርኮስ። እታ ሃገር ብቐንዱ ሃይድሮኤሌክትሪሲቲ፣ ከም ፈሮሲሊኮንን ሲሚንቶን ዝኣመሰሉ ማዕድናት፣ ከም ኣፕልን ኣራንሺን ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ፣ ዝተመስርሑ መግብታት፣ ኢደ ጥበብ፣ ኣገልግሎት ቱሪዝም (ኢኮ-ቱሪዝም ሓዊሱ)፣ ከምኡ’ውን ባህላዊ መድሃኒታት ናብ ወጻኢ ትሰድድ። ህንዲ ምስታ ሃገር ጥቡቕ ቁጠባዊ ርክብ ስለዘለዋ ዝዓበየት ንግዳዊት መሻርኽቲ ቡታን እያ። መብዛሕትኡ ሰደድ ቡታን ናብ ህንዲ ዝዓለመ እዩ። ካብ ህንዲ ዝኣትዉ ወሰንቲ ኣቑሑት ነዳዲ (ፍርያት ነዳዲ)፣ ተሽከርከርቲ፣ ማሽነሪታትን መሳርሒታትን (ኤሌክትሪካዊ ሓዊሱ)፣ ከም ሲሚንቶን ሓፂን ባርን ዝኣመሰሉ ንብረታት ህንፀት ይርከብዎም። ብተወሳኺ ቡታን ምስ ካልኦት ሃገራት ዕድላት ንግዲ ክትድህስስ ጸኒሓ እያ። ዕዳጋ ሰደድ ንምስፋሕ ዝተፈላለዩ ስምምዓት ናጻ ንግዲ (FTA) ፈሪማ ኣላ። ንኣብነት: 1) ባንግላድሽ፡ ኣብ 2006 FTA ተጣይሹ፡ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ንዝተወሰኑ ኣቑሑት ካብ ቀረጽ ነጻ ንኽበጽሑ ዘኽእል እዩ። 2) ታይላንድ፡ ንግዳዊ ሽርክነት ንምስፋሕ ኣብ 2008 ክልተኣዊ ስምምዕ ተፈሪሙ። 3) ሲንጋፖር፡ ኣብ 2014 ክልተኣዊ ወፍሪታት እውን ንምድንፋዕ ዝዓለመ FTA ተግባራዊ ኮይኑ። ካብዚ ብተወሳኺ ቡታን ብመንገዲ ከም ማሕበር ዞባዊ ምትሕግጋዝ ደቡብ ኤስያ (SAARC) ከምኡ’ውን ተበግሶ ወሽመጥ ቤንጋል ንብዙሕ ጽላታት ቴክኒካዊ ቁጠባዊ ምትሕግጋዝ (BIMSTEC) ዝኣመሰሉ ትካላት ኣቢላ ኣብ ዞባዊ ቁጠባዊ ምትሕግጋዝ ብንጥፈት ትሳተፍ ኣላ። እዞም መድረኻት እዚኦም ዞባዊ ውህደት ንግዲ ንምዕባይ መንገድታት ይህቡ። ይኹን እምበር፡ሶናም ዋንግቹክ ሚፋን ተሓጋጋዚት ዋና ኣካያዲት ትካል ንግዲ፡ ቡታን ብመንጽር ዕብየት ንግዲ ዘጋጥማ ሓያሎ ብድሆታት ከም ድሩት ዓቕሚ ሰደድ ከም ድሩት ዓቕሚ ሰደድ ከም ድሩት ዓቕሚ ኣብ ልምዓት ትሕተ ቅርጺ ሓዊሱ መርበባት መጓዓዝያ ሓዊሱ፡ኣብ ውሑዳት ዓውድታት ከም ሃይድሮኤሌክትሪሲ ምጽጋዕ እዚ ድማ ቁጠባ ተቓላዓይ ይገብሮ ይብል ናይ ደገ ስንባደታት፡ ከምኡ’ውን ንልምዓት ንግዲ ዝኸውን ፋይናንስ ድሩት ተበጻሕነት። ኣብ መደምደምታ ቡታን ኣብ ጽላት ሰደድ ዘለዋ ጥንካረታት ብምትኳር በብቑሩብ ዕድላት ንግዲ ትሰፍሕ ኣላ። መንግስቲ ምስ ዞባውን ዓለምለኻውን መሻርኽቲ ንግዳዊ ዝምድናታት ኣብ ምምዕባል ዝገብሮ ዘሎ ጻዕሪ ንቁጠባዊ ዕብየትን ምብዛሕን እታ ሃገር ወሳኒ እዩ።

ኣብ ደቡብ ኤስያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይትርከብ ሃገር ቡታን፡ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ዓቢ ተኽእሎ ኣለዋ። ቡታን ዋላ እኳ ስፍሓታን ርሕቀትን እንተሃለዋ፡ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ክስሕቡ ዝኽእሉ ፍሉያት ፍርያትን ጸጋታትን ኣለዋ። ቀዳማይ ቡታን ብብዝሒ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታታ ትፍለጥ። ኣግራብ እታ ሃገር ብደረጃ ዓለም ኣዝዮም ተደለይቲ ዝኾኑ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ዕንጨይትን ካልኦት ፍርያት ኣግራብን የቕርቡ። ዘላቒ ኣሰራርሓ ኣግራብ ኣብ ቦትኡ ምስ ዝህሉ፡ ቡታን ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ጠለብ ንከባቢ ዝምችእን ብስነ-ምግባር ዝመጽእን ፍርያት ዕንጨይቲ ክትጥቀመሉ ትኽእል እያ። ካልኣይ ቡታን ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ በጻሕቲ ዝስሕብ ሃብታም ባህላዊ ቅርሲ ኣለዋ። ባህላዊ ስነ-ጥበብን ኢደ-ጥበብን እታ ሃገር ከም ስፌት፣ ቅብኣ፣ ቅርጻ ቅርጻታት ሰደድ ዓቕሚ ዘለዎም እዮም። ነዞም ፍርያት ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ብዓለማዊ መድረኻት ከም መርበብ ሓበሬታታት ኢ-ኮሜርስ ወይ ኣህጉራዊ ምርኢታት ብምልላይ፡ ቡታን ነቲ እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ዓለማዊ ተገዳስነት ኣብ ኢድ ዝተሰርሑን ብባህሊ ትርጉም ዘለዎምን ነገራት ክትጥቀመሉ ትኽእል። ብተወሳኺ፡ ቡታን ፍሉይ ሕርሻዊ ኣሰራርሓኣ፡ ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ጠለብ ፍርያት ኦርጋኒክ መግቢ ርእሰማል ክትጥቀመሉ ጽቡቕ ደረጃ ከም ዘለዋ ይገብራ። እታ ሃገር ንከባብያዊ ዘላቕነት ዘለዋ ተወፋይነት ብዓብላሊ መልክዑ ኦርጋኒክ ኣገባብ ሕርሻ ትኽተል። ቡታን ከም ቀይሕ ሩዝ ወይ መድሃኒታዊ ኣትክልቲ ዝኣመሰሉ ኦርጋኒክ ዝራእቶም ብዓለምለኻዊ ደረጃ ዕዳጋ ብምሻጥ፡ ምንጪ ልዑል ጽሬት ዘለዎ ኦርጋኒክ ፍርያት ኮይና ኣብ ዓለማዊ ዕዳጋ ንነብሳ ክትፈልያ ትኽእል እያ። ካብዚ ሓሊፉ ተሓዳሲ ጸዓት ቡታን ንሰደድ ዘይተጠቕመላ ዓቕሚ ዘለዋ ኣብ ምምዕባል ዝርከብ ዓውዲ እዩ። እታ ሃገር ኣብ ምፍራይ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ኣዝያ ትምርኮስ ኮይና ትርፊ ምህርቲ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ንመሸጣ ይርከብ። ነዚ ብልጫ ጽሩይ ጸዓት ምስ ጎረባብቲ ሃገራት ብዝገበርዎ ስምምዓት ዕድጊ ሓይሊ ወይ ድማ ኣብ ከም ሳርክ ኤሌክትሪሲቲ ግሪድ ኢንተርኮኔሽን (SEG-I) ዝኣመሰሉ ዞባዊ መርበባት ንግዲ ጸዓት ብምስታፍ፡ ቡታን ኣብ ዞባዊ ዕላማታት ልምዓት ኣበርክቶ እናገበረት መሰረታ ሰደድ ከተስፍሕ ትኽእል። ኣብ መደምደምታ ውሱን ሃፍቲ ዘለዋ ንእሽቶ ህዝቢ ምዃን ናብ ዓለም ለኸ ዕዳጋታት ኣብ እትኣትወሉ እዋን ብድሆታት ከስዕብ ይኽእል እኳ እንተኾነ፤ however,Bhuta possesses distinct advantages like natural resources diversity,cultural heritage,clean energy,and sustainable agricultural practices.እዞም ረቛሒታት ተደሚሮም ንንግዳዊ ምስፍሕፋሕ ርኡይ ዕድላት ይፈጥሩ,ብግቡእ እንተተጠቒማ ድማ ቡታን ኣብ ዓለማዊ ዕዳጋ ዘለዋ ዓቢ ዘይተጠቕመሉ ዓቕማ ክትከፍት ትኽእል እያ።

ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ቡታን ዝኸውን ውዑይ መሸጣ ዘለዎም ፍርያት ኣብ ምምራጽ ክመጽእ ከሎ፡ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለዎም ሓያሎ ረቛሒታት ኣለዉ። ቡታን ኣብ ደቡብ ኤስያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር ኮይና፡ ብፍሉይ ባህላዊ ውርሻኣን ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣን ትፍለጥ። ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ቡታን ልዑል ናይ ዓወት ተኽእሎ ዘለዎም ፍርያት ከመይ ጌርካ ከም እትመርጽ ገለ ምኽርታት እነሆ። ቀዳማይ ኣብ ቡታን ዘሎ ናይ ውሽጢ ዓዲ ጠለብን ምርጫታት ተጠቀምትን ምርዳእ ወሳኒ እዩ። ህዝቢ ቡታን ንባህላዊ ስርሓት ኢደ ጥበብን ብኢድ ዝተሰርሑ ፍርያትን ዓሚቕ ኣድናቖት ኣለዎ። ስለዚ፡ ኣብ ከም ዓለባ፡ ኢደ-ጥበብ፡ ስልማትን ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ዝኣመሰሉ ነገራት ምትኳር ጽቡቕ መበገሲ ክኸውን ይኽእል እዩ። ካልኣይ፡ ኣብ ቡታን ዘላቕነት ከባቢ ልዑል ዋጋ ኣለዎ። ንከባቢ ዝምችኡ ኣሰራርሓታት ዘተባብዑ ወይ ንዘላቒ ልምዓት ኣበርክቶ ዝገብሩ ፍርያት መብዛሕትኡ ግዜ ኣብዚ ንዘሎ ንቑሕ ዕዳጋ ተጠቀምቲ ክስሕቡ እዮም። እዚ ድማ ኦርጋኒክ ፍርያት መግቢ፣ ፍታሕ ተሓዳሲ ጸዓት፣ ኣብ ዳግመ-ምጥቃም ዝተሰርሑ ንብረታት ዝተመርኮሱ ኣቑሑት ከም ቦርሳ ወይ ናይ ጽሕፈት መሳርሒታት ከጠቓልል ይኽእል። ሳልሳይ፡ ኣብ ቡታን ኣብ ተጠቀምቲ ኣብ ጥዕናን ምስ ጥዕና ዝተኣሳሰሩ ፍርያትን ዘለዎም ተገዳስነት እናወሰኸ ይመጽእ ኣሎ። ስለዚ፡ ከም መመላእታ ዕጸ-ፋርስ ወይ ካብ ተፈጥሮኣዊ ቀመማት ዝተሰርሑ መመላኽዒታት ዝኣመሰሉ ነገራት ኣብ ግምት ምእታው ረብሓ ክህልዎ ይኽእል እዩ። ብተወሳኺ፡ ብሰንኪ ከም ኣኽራናትን ሩባታትን ዝኣመሰሉ ቶፖግራፊካዊ ባህርያቱ፡ ካብ መላእ ዓለም ንዝመጹ ኣፍቀርቲ ኣድቨንትሪ ዝስሕብ - ናይ ደገ ስፖርታዊ መሳርሒታት ከም ናይ እግሪ ጉዕዞ መሳርሒታት ወይ ስፖርታዊ መሳርሒታት እውን ዓቕሚ ክህልዎም ይኽእል እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ቱሪዝም ሓደ ካብቶም ቀንዲ ኢንዱስትሪታቶም ብምዃኑ፤ ከም ባህላዊ ምልክታት ዘለዎም መፍትሕ ወይ ምስ ባህላዊ ክዳውንቲ ዝተኣሳሰር ክዳውንቲ ዝኣመሰሉ መዘከርታታት እውን ኣብቶም ካብ መገሻኦም መዘከርታታት ዝደልዩ በጻሕቲ ተፈታውነት ክረኽቡ ይኽእሉ እዮም። ኣብ መወዳእታ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኣፍረይቲ & ስነ-ጥበባውያን ምትሕብባር ኣብ ወጻኢ ሃገራት ክእለቶም ንምርኣይ ክሕግዝ ይኽእል እዩ ኣብ ርእሲኡ ድማ ምስ ምውሳኽ ዓለማዊ ጠለብ ስነ-ምግባራዊ ምንጪ ምልክታት/ፍርያት ዝሰማማዕ ፍትሓዊ ንግዳዊ ኣሰራርሓታት የስፋሕፍሕ ኣብ መደምደምታ ምርዳእ ውሽጣዊ ምርጫታት ምርዳእ ዘላቕነት ዝሓቖፈ ልምድታት ዘስፋሕፍሕ ጥዕና-ንቕሓት ዝድግፍ ዕድላት ቱሪዝም ብምጥቃም ኣብ ውሽጢ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ጽብቕቲ ሃገር – ቡታን!

ቡታን፡ ንግስነት ቡታን ተባሂላ’ውን እትፍለጥ፡ ኣብ ደቡብ ኤስያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ብዘደንቕ መልክዓ ምድርን ፍሉይ ባህልን ንዘላቒ ልምዓት ብዘለዋ ተወፋይነትን ትፍለጥ። ኣብ ቡታን ብዛዕባ ባህርያት ዓማዊልን ክልኩላትን ክመጽእ ከሎ፡ ገለ ኣገደስቲ መዳያት ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለዎም እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ ባህርያት ዓማዊል፤ 1. ኣኽበርቲ፦ ዓማዊል ቡታን ብሓፈሻ ኣብ ልዕሊ ወሃብቲ ኣገልግሎት ጭዋታትን ኣኽበርትን እዮም። ንጽቡቕ ስነ-ምግባር ስለ ዘድንቑ፡ ኣብ ልዕሊኦም ኣኽብሮታዊ ኣረኣእያ ምሕላው ኣገዳሲ እዩ። 2. ምቕሉልነት፦ ህዝቢ ቡታን ኣብ ኣነባብራኡ ንቐሊልነት ኣኽቢሩ ይርእዮን ሰባት ንቐሊል ምቕራብ ክዕገሱ ምጽባይ ዝሓሸ ርክብ ዓማዊል ከስፍሕ ይኽእል። 3. ድልዱል ስምዒት ማሕበረሰብ፡- ሕብረተሰብ ቡታን፡ ውልቀሰባት ቅድሚ ውሳነታት ምውሳዶም ወይ ኣቑሑት/ኣገልግሎት ምግዛኦም መብዛሕትኡ ግዜ ምርድዳእ ዝደልዩሉ ስጡም ማሕበረሰባዊ ቅርጺ ኣለዎ። 4. ዕቃበ ምሕሳብ፦ ዕቃበ ከባቢ ኣብ ፍልስፍና ሓፈሻዊ ሃገራዊ ሓጎስ (GNH) ኣዝዩ ሱር ዝሰደደ ኮይኑ፡ እዚ ፍልስፍና ንሓንጸጽቲ ፖሊሲታትን ዜጋታትን እታ ሃገር ከም መሪሕ መትከል ኮይኑ የገልግል። ክልኩላት ነገራት፤ 1. ሃይማኖታዊ ልምድታት ዘይምኽባር፦ ቡድሂዝም ኣብ ሕብረተሰብ ቡታን ዘይነጻጸል ተራ ስለዘለዎ፡ ንዝኾነ ሃይማኖታዊ ልምድታት ወይ ተግባራት ዘይምኽባር ወይ ምድኻም ወሳኒ እዩ። 2. ኣጸያፊ ምርጫታት ክዳውንቲ፦ ኣብ ሃይማኖታዊ ቦታታት ክትበጽሕ ወይ ምስ ደቂ ዓዲ ክትራኸብ ከለኻ ልክዕ ዝኾነ ክዳን ተኸደን። ክዳን ምግላጽ ከም ዘይምኽባር ክረአ ይኽእል እዩ። 3. ኣብ ህዝባዊ ምርኢት ፍቕሪ፦ እዚ ኣብ ባህሊ ቡታን ከም ዘይግቡእ ክውሰድ ስለ ዝኽእል፡ ኣብ ከም ምስዕዓም ወይ ምትሕቑቓፍ ዝኣመሰሉ ህዝባዊ ምርኢት ፍቕሪ ካብ ምውፋር ምቑጣብ ዝበለጸ እዩ። 4. እግሪ ከም ክልኩል ቦታታት፦ ኣብ ባህላዊ ባህሊ ሂማላያ ሓዊሱ ንባህሊ ቡታን እግሪ ከም ርኹስ ይቑጸር፤ በዚ ኸምዚ፡ እግርኻ ብዘይ ገለ ዕላማ ናብ ካልኦት ምጥቃም፡ ብዘይ ፍላጥ ቍጥዓ ኬስዕብ ይኽእል እዩ። ነዞም ባህርያት ዓማዊልን ክልኩላትን ምርዳእ ምስ ካብ ንግስነት ቡታን ዝመጹ ዓማዊል ዝሓሸ ዝምድና ክፈጥር ይኽእል እዩ፣ ባህላዊ ተሃዋስነት ክኽበር ከረጋግጽ ይኽእል። (እዚ መልሲ ካብ 300 ቃላት ንላዕሊ ምዃኑ ኣስተውዕል።)

ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ፍሉይ ስርዓተ ልምድን ኢሚግሬሽንን ኣብ ስራሕ ኣለዋ። መንግስቲ ቡታን ድሕነትን ድሕንነትን ህዝባ ንምርግጋጽ ዶባታ ብጥብቂ ይቆጻጸርን ይከታተልን እዩ። ተጓዓዝቲ ናብ ቡታን ንምእታው ቪዛ ክወስዱ ይግደዱ። እዚ ድማ ብመንገዲ ኣቐዲሞም ዝተዳለዉ ቱር ኦፕሬተራት ወይ ኣብ ቡታን ዝርከቡ ወከልቲ ጉዕዞ ክትረኽቦ ትኽእል ኢኻ። በጻሕቲ ፓስፖርቶም ካብቲ ዝኣተውሉ ዕለት ንላዕሊ እንተወሓደ ንሽዱሽተ ኣዋርሕ ዝጸንሕ ክኸውን ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ሓደ ካብቶም ቡታን ዝተመደበ መዓርፎ ነፈርቲ ወይ ዶባዊ መሳገሪታት ምስ በጽሑ፡ ኩሎም በጻሕቲ ብሚኒስትሪ ኢሚግሬሽን ዝተዋህቦም ናይ ቪዛ ምጽራይ ደብዳቤኦም ምስ ፓስፖርቶም ከቕርቡ ኣለዎም። ሻንጣ በጻሕቲ ብሓለፍቲ ጉምሩክ ብዕምቆት ክምርመር እዩ። ገለ ኣቑሑት ናብ ቡታን ከይኣትዉ ዝተኸልከሉ ምዃኖም ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። እዚኦም ድማ ብረት፣ ነታጒ፣ ናርኮቲክስ፣ ካብቲ ዝተፈቐደ ደረት ንላዕሊ ዝኾኑ ፍርያት ትምባኾ (200 ሽጋራ ወይ 50 ሲጋር)፣ ንሓደ ሰብ ልዕሊ 1 ሊትሮ ኣልኮላዊ መስተ ንውልቃዊ ኣጠቓቕማ ጥራሕ ዝምልከት ካብ ቀረጽ ነጻ ዝኾነ፣ ከምኡ’ውን ዝኾነ ዕንወት ዘስዕብ ተባሂሉ ዝሕሰብ ንብረት ይርከብዎም። ተጓዓዝቲ ኣብ ዝበጽሕሉ እዋን ልዕሊ 10 ሽሕ ዶላር ወይ ማዕረኡ ባጤራ ወጻኢ ምዃኑ እውን ክእውጁ ይግባእ። ብዘይ ግቡእ ሰነድ ተኽልታትን እንስሳታትን (ክፋላት ሓዊሱ) ካብ ወጻኢ ምእታው ብጥብቂ ክልኩል እዩ። ኣብ ምብጋስ ኩሎም ካብ ቡታን ዝወጹ ውልቀሰባት ልዕሊ 10 ሽሕ ዶላር ዝግመት ጥረ ገንዘብ ዝሓዙ እንተኾይኖም ካብ ንጉሳዊ በዓል መዚ ገንዘብ ናይ ፍቓድ ደብዳበ ከቕርቡ ኣለዎም። ሓለፍቲ ጉምሩክ ቅድሚ ምብጋሶም ሻንጣታት ዳግማይ ክምርምሩ ይኽእሉ እዮም፣ እዚ ድማ ነቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ገደብ ከምዝተኸተለ ንምርግጋጽ እዩ። ናብ ቡታን ዝበጽሑ ተጓዓዝቲ ኣብ እዋን ጻንሖቶም ልምድታትን ልምድታትን ናይቲ ከባቢ ከኽብሩ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ፍሉያት ሃይማኖታዊ ቦታታት ከም ቤተ መቕደስ ወይ ገዳማት ናይ ስእሊ ገደብ ክግበር ይኽእል እዩ፤ ስለዚ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ቦታታት ስእልታት ቅድሚ ምጥዋቕካ ፍቓድ ምሕታት ይምከር። ብሓፈሻ ብሰበስልጣን ጉምሩክ ቡታን ዝተቐመጡ ሕግታትን ስርዓታትን ምኽባር፡ ንባህላዊ ውርሻታት እዛ ፍልይቲ ሃገር እናኣኽበርካ፡ ዑደትኩም ስሉጥን ባህ ዘብልን ክገብሮ እዩ።

ኣብ ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ኣብ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ፍሉይ ኣገባብ እያ እትኽተል። እታ ሃገር፡ ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምሕላው፡ ርእሰ-ምርኮሳ ንምድንፋዕን ዘላቒ ልምዓት ንምርግጋጽን፡ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ዝተወሰነ ግብሪን ቀረጽን ትገብር። ኣብ ቡታን ዝኽፈል መጠን ግብሪ ኣእትዎት ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ይፈላለ እዩ። ንኣገደስቲ ኣቑሑት ከም እኽሊ መግቢ፡ መድሃኒታትን መሳርሒታት ሕርሻን፡ መንግስቲ ብሓፈሻ ንዜጋታቱ ብተመጣጣኒ ዋጋ ንኽርከቡ ንምርግጋጽ፡ ዝተሓተ መጠን ግብሪ የቐምጥ ወይ ድማ ምሉእ ብምሉእ ነጻ ይገብሮም። ብኻልእ ወገን ድማ ከም ተሽከርከርትን ኤሌክትሮኒካዊ መሳርሒታትን ዝኣመሰሉ ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት ከም ኣገደስቲ ዘይኮኑ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ስለዝቑጸሩ ዝለዓለ ግብሪ ይስሕቡ። ናይዚ ዕላማ፡ ንውሱን ጸጋታት ቡታን ክጭፍልቕ ወይ ንባህላዊ ክብርታታ ክጎድእ ዝኽእል ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ፍርያት ካብ መጠን ንላዕሊ ምውሳድ ምትብባዕ እዩ። ብተወሳኺ ቡታን ኣብ ውሽጢ ሃገር ክፈርዩ ዝኽእሉ ዝተወሰኑ ካብ ወፃኢ ዝኣትዉ ፍርያት ዝለዓለ ታሪፍ ብምግባር ንናይ ውሽጢ ዓዲ ኢንተርፕሪነርሺፕን ማኑፋክቸሪንግ ኢንዱስትሪታትን ምድንፋዕ እውን ኣስሚራ ትሰርሕ። እዚ ስትራተጂ እዚ ንዝተፈላለዩ ሃለኽቲ ኣቑሑት ኣብ ዕዳጋታት ወፃኢ ፅግዕተኛነት እናነከየ ምህርቲ ውሽጢ ዓዲ ንምትብባዕ ዝዓለመ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ቡታን ንተፈጥሮ ዝጎድኡ ወይ ንብከላ ልዑል ኣበርክቶ ኣብ ዝገብሩ ኣቑሑት ዝለዓለ ግብሪ ብምኽፋል ንዕቃበ ከባቢ ቀዳምነት ሂባቶ ኣላ። እዚ ድማ ብተዛማዲ ልዑል ቀረጽ ኣእትዎት ዘለዎም ከም ነዳዲ ነዳዲ ከም ነዳዲን ናፍታን ዘጠቓልል ኮይኑ፡ ንውልቀሰባትን ትካላት ንግድን ኣማራጺ ፍታሕ ጸዓት ንኽወስዱ መተባብዒ እዩ። ቡታን እውን ዝምዕብሉ ዘለዉ ሃገራዊ ቀዳምነታት ከምኡ እውን ዓለማዊ ቁጠባዊ ዝንባለታት ኣብ ግምት ብምእታው ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎት ብተደጋጋሚ ትኽልሶ ምህላዋ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። መንግስቲ ኣብ መንጎ ምሕላው ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታትን ምርግጋፅ ተበፃሕነት ኣገደስቲ ኣቑሑትን ኣብ ርእሲኡ ዘላቒ ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕን ሚዛን ንምሓዝ ይፅዕር። ኣብ መደምደምታ፡ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ቡታን፡ ኣብ ምሕላው ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታትን ምትብባዕ ርእሰ-ምርኮሳን ዘተኮረ ኮይኑ፡ ንዘላቕነት ከባቢ ቀዳምነት ሂቡ። ዝተፈላለዩ ምድባት ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ዝተፈላለየ መጠን ግብሪ ዝስሕቡ ኮይኖም ኣገደስቲ ነገራት ብሓፈሻ ምስ ምቾት ወይ ዘይኣገደስቲ ኣቑሑት ክነጻጸሩ ከለዉ ዝተሓተ መጠን ግብሪ የጋጥሞም። እዚ ኣገባብ እዚ ኣብዛ ብGDP ማእከል ዝገበረ ልምዓታዊ ስትራተጂታት ዘይኮነስ ብGross National Happiness እትፍለጥ ውቅብቲ ሃገር ባህላዊ ክብርታት እናሓለወ ቁጠባዊ ምርግጋእ ንምርግጋጽን ተፈጥሮኣዊ ሃፍቲ ንምዕቃብን ዝዓለመ እዩ።

ኣብ ምብራቓዊ ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ብሕጊ ግብሪ መሸጣን ቀረጽ ጉምሩክን ዝፍለጥ ፍሉይ ፖሊሲ ግብሪ ኣተግቢራ። እዚ ፖሊሲ እዚ ኣብ ክልቲኡ ካብ ወጻኢ ዝኣቱን ዝወጽእን ኣቑሑት ዝትግበር መጠን ግብሪ ዝገልጽ እዩ። ብመንጽር ግብሪ ሰደድ፡ ቡታን ንናይ ውሽጢ ዓዲ ኢንዱስትሪታት ንምዕባይ ብተዛማዲ ልኡም ኣገባብ ትኽተል። መንግስቲ ኣብ ዝተወሰኑ ፍርያት ዝተሓተ ግብሪ ብምኽፋል ወይ እውን ካብ ቀረጽ ነጻ ብምግባር ሰደድ ንምትብባዕ ይጽዕር። እዚ ስትራተጂ እዚ ዓለም ለኸ ንግዲ ንምዕባይን ቁጠባ እታ ሃገር ንምዕባይን ዝዓለመ እዩ። ንሰደድ ዝለኣኹ ኣቑሑት ዝኽፈል መጠን ግብሪ ከከም ባህርያቶምን ምደባኦምን ይፈላለ እዩ። ገለ ፍርያት ሕርሻ ከም ፍረታት፡ ኣሕምልትን እኽልን ትሑት ግብሪ ሰደድ ይኽፈሎም ወይ ድማ ጠቕሊሉ ካብ ግብሪ ነጻ ክኾኑ ይኽእሉ። እዚ ድማ ንጽላት ሕርሻ ቡታን ንምድጋፍን ንዕብየት ናይዚ ኣገዳሲ ኢንዱስትሪ ንምምችቻውን ዝዓለመ እዩ። ብኻልእ ወገን ድማ ከም ዓለባ፣ ኢደ ጥበብ፣ ዝተመስርሑ መግብታት፣ ማዕድናት፣ ወይ ንኣሽቱ ብደረጃ ዝተሰርሑ ኣቑሑት ኢንዱስትርያዊ ኣቑሑት ማእኸላይ ግብሪ ሰደድ ክኽፈሉ ይኽእሉ እዮም። እዞም ግብሪታት እቶት ንምፍራይ ጥራሕ ዘይኮነስ ነዞም ኣቑሑት ዘፍርዩ ናይ ውሽጢ ዓዲ ማኑፋክቸሪንግ ትካላት ንምትብባዕ ዝዓለመ እዩ። ቡታን ንዘላቒ ልምዓትን ምዕቃብ ከባብን ቀዳምነት ከም እትህብ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ዝተወሰኑ ተፈጥሮኣዊ ሃፍቲታት ከም ዕንጨይቲ ወይ ዘይሕደሱ ማዕድናት ናብ ሰደድ ኣብ ዝግበርሉ እዋን ዝያዳ ተሪር ደንቢ ከጋጥሞም ይኽእል እዩ። ኣብ ልዕሊ እዞም ጸጋታት ዝኽፈል ግብሪ ምስ ካልኦት ፍርያት ክነጻጸር እንከሎ ዝለዓለ ክኸውን ዝኽእል ኮይኑ፡ ንሓላፍነታዊ ምሕደራ ተፈጥሮኣዊ ንብረት ቡታን ንምድንፋዕ፡ ካብ መጠን ንላዕሊ ምዝመዛ ንምትብባዕ እዩ። ብሓፈሻ፡ ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ ቡታን፡ ንረቛሒታት ዘላቕነት ከባቢ ከም ዘይተበላሸዉ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ንውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምሕብሓብ ዘለዋ ተወፋይነት ዘንጸባርቕ እዩ። ንዝተመርጹ ምድባት ፍርያት ምቹእ መጠን ግብሪ ብምትግባር ወይ ንቐረጽ ጠቕሊሉ ንቐረጽ ነጻ ብምግባር ንቐንዲ ሰደድ ከም ሕርሻዊ ፍርያት , ቡታን ምስ ተፈጥሮ ዝምራሕ ልምዓታዊ ስትራተጂታት ሚዛን እናዓቀበት ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕ ዕላማ ኣለዋ።

ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ቡታን፡ ብሃብታም ባህልን ፍሉይ ኣቀራርባ ልምዓትን ትፍለጥ። ቡታን ድሩት ጸጋታት ዘለዋ ንእሽቶ ሃገር እኳ እንተኾነት፡ ኣብ ዘላቒ ልምዓትን ባህላዊ ቅርስታታ ኣብ ምዕቃብን ትኹረት ክትገብር ጸኒሓ እያ። ብመንጽር ሰደድ፡ ቡታን ብቐንዱ ኣብ ሰለስተ ቀንዲ ጽላታት ትምርኮስ፡ ንሳቶም ድማ ሕርሻ፡ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ሃይድሮኤሌክትሪክን ቱሪዝምን እዮም። ሓደ ካብቲ ካብ ቡታን ዝመጽእ ርኡይ ሰደድ ፍርያት ሕርሻ እዩ። እታ ሃገር ከም ሩዝ፣ ቆሎ፣ ድንሽ፣ ፍረታት ሲትረስን ኣሕምልትን ዝኣመሰሉ ኣእካል ንምልማዕ ዝድግፉ ልሙዕ ጎላጉል ኣለዋ። እዞም ልዑል ጽሬት ዘለዎም ፍርያት ሕርሻ መብዛሕትኡ ግዜ ናብ ከም ህንዲ ዝኣመሰላ ጎረባብቲ ሃገራት ይለኣኹ። ካልእ ኣገዳሲ ሰደድ ካብ ቡታን ዝመጽእ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ሃይድሮኤሌክትሪክ እዩ። ቡታን ብሰንኪ ኣኽራናዊ መሬትን ብቕልጡፍ ዝውሕዙ ሩባታትን፡ ሓይሊ ማይ ንምፍራይ ዓቢ ተኽእሎ ኣለዋ። መንግስቲ ንውሽጣዊ ድሌታት ጸዓት ኣበርክቶ ዝገብሩን ናብ ህንዲ ንምልኣኽ ትርፊ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ዘመንጩን ፕሮጀክትታት ሃይድሮኤሌክትሪክ ኣብ ምምዕባል ዓቢ ወፍሪ ገይሩ እዩ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ቱሪዝም እውን ንቡታን ኣገዳሲ ምንጪ እቶት ኮይኑዋ ኣሎ። እታ ሃገር ብዘደንቕ መልክዓ ምድርን ዝተዓቀበ ባህላዊ ልምድታትን ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ ፍሉይ ተመኩሮ ዝደልዩ በጻሕቲ ትስሕብ። በጻሕቲ ከም ፓሮ ታክትሳንግ (ሰፈር ነብሪ) ዝኣመሰሉ ጥንታውያን ገዳማት ክድህስሱ ወይ ድማ ኣብ ከም በዓል ጸቹ ዝኣመሰሉ ባህላዊ በዓላት ክጥሕሉ ይኽእሉ። ጽሬት ናይዞም ሰደድታት ዓለምለኻዊ ደረጃታት ከምዘማልእ ንምርግጋጽ፡ ቡታን ብዝተፈላለዩ ዓለማዊ ኣካላት ከም ISO (International Organization for Standardization) ወይ WTO (World Trade Organization) ኣፍልጦ ዝረኸበ መስርሕ ምስክር ወረቐት ትኽተል። እዚ ምስክር ወረቐት ምስ ሕርሻ ዝተኣሳሰር ሰደድ ካብ ጎዳእቲ ኬሚካላት ወይ ጸረ-ባልዕ ነጻ ምዃኑ ዘረጋግጽ ኮይኑ፡ ዘላቒ ኣሰራርሓ ሕርሻ እናተኸተለ እዩ። መብዛሕትኡ ዝፍጠር ሓይሊ ኤሌክትሪክ ናብኡ ስለዝለኣኽ፡ ሰደድ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ብክልተኣዊ ስምምዓት ኣብ መንጎ ቡታንን ህንድን እዩ ዝምራሕ። እዞም ስምምዓት እዚኦም ምስ ስጉምትታት ቁፅፅር ፅሬት ተተሓሒዞም ንዘይተለዋወጠ ደረጃታት ቀረብ ንምሕላው ዘተኣማምን ትሕተ ቅርጺ ምትሕልላፍ የረጋግጹ። ምስ ቱሪዝም ዝተኣሳሰሩ ኣገልግሎታት ከም ሆቴላት ወይ ትካላት ጉዕዞ ኣብ ቡታን ኣህጉራዊ ኣፍልጦ ዝደልዩን ብወጻእተኛታት ዝግበር ምብጻሕን ግቡእ ምስክር ወረቐት የድልዮም እዚ ድማ ምስ ድሕነት፣ ጽሬት ወይ ከባብያዊ ደረጃታት ምኽባር ከጠቓልል ይኽእል። ኣብ መደምደምታ፡ ሰደድ ቡታን ብቐንዱ ብሕርሻ፡ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ሃይድሮኤሌክትሪክን ቱሪዝምን ዝድረኽ እዩ። ዝና ዕዳጋኦም ንምዕቃብን ዓለምለኻዊ ጠለባት ንምምላእን ዝተፈላለዩ መስርሓት ምስክር ወረቐት ፅሬትን ዘላቕነትን እዞም ሰደድ ንምርግጋፅ ኣብ ቦትኦም ይርከቡ።

ምድሪ ገበል ነጎዳ ተባሂላ እትፍለጥ ቡታን፡ ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ቡታን ዋላ እኳ ንእሽቶ ስፍሓታን ርሑቕ ኣቀማምጣኣን እንተሃለዋ፡ ነቲ ዝዓቢ ዘሎ ቁጠባኣን እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ኣህጉራዊ ንግድን ንምድጋፍ፡ ኢንዱስትሪ ሎጂስቲክስ ኣብ ምምዕባል ርኡይ ስጉምቲ ኣመዝጊባ እያ። ኣብ ትሕተ ቅርጺ መጓዓዝያ ክመጽእ ከሎ፡ ቡታን መርበብ ጽርግያታታ ኣብ ምምሕያሽ ወፍሪ ክትገብር ጸኒሓ እያ። ንዝተፈላለዩ ዞባታት እታ ሃገር ዘራኽብ ቀንዲ ሻምብቆ ሃገራዊ ጽርግያ 1 እዩ።እዚ ጽርግያ ንቡታን ምስ ጎረቤት ሃገር ህንዲ ዘራኽብ ኮይኑ፡ ንናይ ውሽጢ ሃገር መጓዓዝያ ኣቑሑት ከም ወሳኒ መስመር ህይወት ኮይኑ የገልግል። ኣብ ውሽጢ ቡታን መጓዓዝያ ጽርግያ ቀንዲ ኣገባብ ምንቅስቓስ ኣቑሑት ኮይኑ ክቕጽል እንከሎ፡ ሎጂስቲክስ ዝያዳ ንምድልዳል ምትእስሳር ኣየርን ባቡርን ንምስፋሕ ጻዕርታት ይግበር ኣሎ። ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ፓሮ ንተጓዓዝትን ንጽዕነት ጽዕነትን ከም ኣገዳሲ ኣፍደገ ኮይኑ የገልግል። ንቡታን ምስ ሓያሎ ዓበይቲ ከተማታት ህንዲ፡ ኔፓል፡ ታይላንድ፡ ሲንጋፖር፡ ባንግላድሽን ካልኦት ሃገራትን የራኽባ። ንጊዜ ተሃዋሲ ወይ ዝበላሾ ናይ ጽዕነት ኣቑሑት ቅልጡፍ ምብጻሕ ወይ ፍሉይ ኣተሓሕዛ ከም መድሃኒት ወይ ሕርሻዊ ፍርያት ምስ ሓጺር ዕድመ ምዕቃብ ዘድልዮም፡ መጓዓዝያ ኣየር ዝምከር ኣማራጺ ክኸውን ይኽእል። ንዝዓበየ መጠን ጽዕነት ብዘይ ናይ ግዜ ገደብ ኣብ ነዊሕ ርሕቀት ብብቕዓት ክጓዓዝ ዘለዎ፡ ጽዕነት ባሕሪ ኣብ ግምት ክኣቱ ይኽእል። ቡታን ብሰንኪ እቲ ኣብ ባሕሪ ዘይርከብ ባህሪኣ ናብ ዝኾነ ወደባት ባሕሪ ቀጥታዊ ርክብ የብላን እንተኾነ ግን ኣብ ህንዲ ኣብ ዝርከባ ወደባት ከም ወደብ ኮልካታ (ካልካታ) ንባሕሪ ጽዕነት ትምርኮስ። ሰደድቲ/ኣምጻእቲ ኣብ መንጎ እዞም ወደባትን ናይ መወዳእታ መዕለቢታቶምን ኣብ ባሕሪ ጽዕነት ዝነጥፉ ናይ ጽዕነት መጓዓዝያ ኩባንያታት ክዋስኡ ይኽእሉ። ኣብ ሰንሰለት ሎጂስቲክስ ቡታን ብመንጽር ኣገባባት ምጽራይ ጉምሩክ፡ ኣብ ዶባት መፈተሺ ነቑጣታትን ኣብያተ ጽሕፈት ጉምሩክን ኤሌክትሮኒካዊ ስርዓታት ምልውዋጥ መረዳእታ ብምትግባር ብኣውቶማቲክ ተበግሶታት ምምሕያሽ ብቕዓት ተገይሩ እዩ። ኣምጻእቲ/ሰደድቲ ንዝርዝር ጽዕነት ዝምልከት ኣድላዪ ሰነዳት ከም ቅዳሓት ሕሳብ ጽዕነት/ናይ መንገዲ ኣየር ሕሳብ ምስ ተዛመድቲ ፋክቱራት/ግብሪ ፋክቱራት ዋጋታት ኣቕሓ/ዝኽፈል ቀረጽ/መጠን ቫት ዝገልጽ ከቕርቡ ይግደዱ። ኣብ ውሽጢ ቡታን ኣብ ምሉእ መስርሕ ቀረብ ሰንሰለት ስሉጥ ስርሓት ንምርግጋጽ፡ ትካላት ንግዲ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ ብቐረባ ክሰርሑ ይምከር። እዞም ወሃብቲ ኣገልግሎት ብዛዕባ ዕዳጋ ውሽጢ ዓዲ ዓሚቕ ኣፍልጦ ዘለዎም ኮይኖም ንፍሉይ ጠለባት ዝምጥን ፍታሕ ክህቡ ይኽእሉ። ገለ ኣብ ቡታን ዝንቀሳቐሱ ጽቡቕ ስርዓት ዘለዎም ወሃብቲ ሎጂስቲክስ፡ ቡታን ፖስት፡ ኤ.ቢ. ቴክኖሎጂስ ፕራይቬት ሊሚቴድ፣ ከምኡ እውን ፕራይም ካርጎ ሰርቪስስ ፕራይቬት ሊሚቴድ። ብሓፈሻ ቡታን ብሰንኪ ጂኦግራፍያዊ ድሩትነታ ብድሆታት ክገጥማ እንከለዋ፡ ብመንግስትን ውልቃዊ ጽላትን ዝተገብረ ውሁድ ጻዕሪ ግን ዓቕሚ ሎጂስቲክስ እታ ሃገር ኣጠናኺሩ። ዝሓሸ ናይ ምትእስሳር ኣማራጺታት፡ ዝተመሓየሸ ትሕተ ቅርጺ፡ ስሉጥ ኣገባባት ጉምሩክ፡ ከምኡ’ውን ደገፍ ምኩራት ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ፡ ትካላት ንግዲ ነቲ ፍሉይ ሎጂስቲካዊ መልክዕ ቡታን ብኣድማዒ መንገዲ ክጓዓዛ ይኽእላ።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ኣብ ደቡብ ኤስያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ውሑዳት ኣገደስቲ ዓለምለኻዊ መስመራት ዕድጊትን ንልምዓት ንግዲ ዝኸውን ምርኢታትን ኣለዋ። ቡታን ብተዛማዲ ዝተነጸለት ሃገር እኳ እንተኾነት፡ ቁጠባዊ ዕብየት ንምምዕባልን ናይ ወጻኢ ዓደግቲ ንምስሓብን ጻዕርታት ክትገብር ጸኒሓ እያ። ገለ ካብቶም ቀንዲ መንገድታት ኣህጉራዊ ንግዲ ቡታን ንመርምር። 1. ክፍሊ ንግዲ (DoT)፦ ዶት ኣብ ቡታን ንግዲ ንምድንፋዕ ሓላፍነት ካብ ዘለዎም ቀንዲ መንግስታዊ ትካላት ሓደ እዩ። ካብ ቡታን ዝመጽእ ፍርያት ናብ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ንምርኣይ ዝተፈላለዩ ተበግሶታት ከም ርክብ ዓዳጊን ሸያጥን፡ ምርኢታት ንግዲ፡ ከምኡ’ውን ምርኢታት የካይዱ። 2. ኣህጉራዊ ምርኢታት ንግዲ፡- ቡታን ኣብ ዓበይቲ ኣህጉራዊ ምርኢታት ንግዲ ትሳተፍ፡ ኣብዚ ትካላት ንግዲ ፍርያቶም ከርእዩን ዓደግቲ ወይ መሻርኽቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ክረኽቡን ይኽእሉ። ገለ ኣገደስቲ ምርኢታት፤ - ኣምቢየንተ፡ እዚ ዓመታዊ ኣብ ፍራንክፈርት ጀርመን ዝካየድ ፍሉጥ ምርኢት ሃለኽቲ ኣቑሑት፡ ንሰደድቲ ቡታን ንኢደ ጥበባቶም፡ ዓለባታት፡ ስልማትን ካልእ ፍርያቶምን ንምርኣይ ዕድል ዝህብ እዩ። - ዕዳጋ ጉዕዞ ዓለም (WTM)፦ ቱሪዝም ሓደ ካብቶም ቀንዲ ኢንዱስትሪታት ቁጠባ ቡታን ስለዝኾነ፤ እቲ ዓመታዊ ኣብ ለንደን ዝካየድ ምርኢት WTM፡ ወከልቲ ጽላት ቱሪዝም፡ ፓኬጃት ጉዕዞ ከስፋሕፍሑን ዕድላት ሽርክነት ክድህስሱን የኽእሎም። - ምርኢት ንግዲ ሳርክ፡ ኣባል ሳርክ (ማሕበር ዞባዊ ምትሕግጋዝ ደቡብ ኤስያ) ብምዃና፡ ቡታን፡ ብሃገራት ሳርክ ኣብ ዝዳሎ ዞባዊ ምርኢታት ንግዲ’ውን ትሳተፍ። እዞም ምርኢታት ምስ ዓደግቲ ጎረባብቲ ሃገራት ከም ህንዲ፣ ባንግላድሽ፣ ኔፓል ወዘተ ርክብ ንምፍጣር የኽእሉ። 3. ኣብ ኢንተርነት ዝተመርኮሰ መድረኻት፡- መድረኻት ኢ-ኮሜርስ ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ኣገዳሲ መስመር ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት፡ ቡታናውያን ስነ-ጥበባውያን፡ ከም Etsyን Amazon Handmadeን ዝኣመሰሉ ናይ ኦንላይን ዕዳጋታት ተጠቒሞም፡ ፍሉይ ብኢድ ዝሰርሕዎም ስርሓት ብዓለም ደረጃ ክሸጡ ጀሚሮም ኣለዉ። 4. Embassies & Consulates: ኣብ ወጻኢ ሃገራት ዝርከቡ ዲፕሎማስያዊ ተልእኾታት ኣብ መንጎ ክኾኑ ዝኽእሉ ኣህጉራውያን ዓደግትን ኣብ ውሽጢ ቡታን ዝመደበሮም ትካላት ንግድን ከም ኣመሓደርቲ ኣገዳሲ ተራ ኣለዎም። መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝርከቡ ኣፍረይቲ ወይ ስነ-ጥበባውያን ምስ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዝመጹ ዓደግቲ መርበብ ሓበሬታ ክገብሩ ዘኽእሎም ፍጻመታት የዳልዉ። 5. ኢንዱስትሪ ቱሪዝም፡- ዋላ’ኳ ምስ ኣህጉራዊ ዕድጊት ብጥብቂ ዝተኣሳሰር እንተዘይኮነ፡ ኢንዱስትሪ ቱሪዝም ቡታን ብተዘዋዋሪ መንገዲ ኣብ ባህላዊ ቅርስታትን ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ኢድን እታ ሃገር ዝግደሱ ወጻእተኛታት በጻሕቲ ብምስሓብ ንናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዲ ይድግፍ። በጻሕቲ ዓዲ ብቐጥታ ፍርያት ውሽጢ ዓዲ ክገዝኡ ይኽእሉ፡ እዚ ድማ ንንግዲ ስነ-ጥበባውያን ኣቑሑቶም ንምርኣይ መንገዲ ይፈጥር። ብሰንኪ ንእሽቶ ቁጠባን ጂኦግራፍያዊ ብድሆታትን ቡታን፡ ምስ ዓበይቲ ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ፡ ኣህጉራዊ ዕድላት ዕድጊት ድሩት ክኸውን ከም ዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ይኹን እምበር መንግስቲ ቡታን ንጥፈታት ምድንፋዕ ንግዲ ንምዕባይን ንኣህጉራዊ ዕብየት ንግዲ ዘላቒ መስመራት ንምፍጣርን ብንጥፈት ይሰርሕ ኣሎ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ቡታን ብብዝሒ ዝጥቀሙሉ ሞተር ምድላይ እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. ጉግል፡ ብደረጃ ዓለም እቲ ዝበዝሐ ተፈታዊ ሞተር ምድላይ ብምዃኑ፡ ጉግል ኣብ ቡታን እውን ብሰፊሑ ይጥቀመሉ። ሰፊሕ ናይ ምድላይ ኣገልግሎት ዝህብን ንቡታን ሓዊሱ ንዝተፈላለዩ ዞባታት ዝምልከት ከባብያዊ ውጽኢት ዝህብን እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.google.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 2. ያሁ!፡ ያሁ! ካልእ ኣብ ቡታን ልሙድ ዝኾነ ሞተር ምድላይ እዩ። ምስ ዜና፡ ኣገልግሎት ኢመይልን ካልእ ባህርያትን ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ የቕርብ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.yahoo.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 3. Bing: Bing ኣብ ቡታን ብብዙሓት ሰባት ኣብ ኦንላይን ንዝገብርዎ ምድላይ እውን ይጥቀሙሉ እዮም። ውጽኢት ምድላይ መርበብ ሓበሬታ ምስ ዝተፈላለዩ ባህርያት ከም ካርታታት፡ ትርጉማትን ዜናታትን ይህብ። ንቢንግ ኣብ www.bing.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 4. ባይዱ፡- ባይዱ ብቐንዱ ከም ሞተር ምድላይ ቻይና ዝፍለጥ እኳ እንተኾነ፡ ባይዱ ግን ኣብ መንጎ ማንደሪንን ድዞንግካን (ወግዓዊ ቋንቋ ቡታን) ብዝተኻፈሎ ባህላዊ ተመሳሳልነትን ቋንቋ ምልላይን ኣብ ቡታን ኣብ ሞንጎ ተዛረብቲ ቻይናውያን ማሕበረሰብ ተፈታውነት ረኺቡ ኣሎ። ባይዱ ምስ ዝተፈላለዩ ካልኦት ኣገልግሎታት ከም ካርታን ምስል ምድላይን ንዌብ ምድላይ የመቻችእ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.baidu.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 5. DuckDuckGo: ኣብ ተጠቃሚ ብሕታዊነት ዘተኮረ ኣገባቡ ዝፍለጥ DuckDuckGo ብገለ ውልቀሰባት ኣብ ቡታን ኣብ እዋን ናይ ኦንላይን ምድላይ ንዝተዓጻጸፈ ብሕታዊነት ቀዳምነት ዝህቡ ወይ ድማ ንልክዕነት ሓበሬታ ወይ ገለልተኛነት ሓበሬታ ዝዕንቅፍ ብሕታዊ ናይ ምክትታል ኣልጎሪዝም ከይተገብረ ዘይሻራዊ ውጽኢት ዝመርጹ እውን ይጥቀሙሉ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ duckduckgo.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። እዚኦም ገለ ካብቶም ኣብ ቡታን ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ ክኾኑ እንከለዉ፡ ብዙሓት ነበርቲ ኣብ ውሽጢ ማሕበረሰቦም ወይ ትካላቶም ንከባብያዊ ትሕዝቶ ንምርካብ ከከም ምርጫታቶም ወይ ድሌታቶም ዞባዊ ወይ ፍሉይ መድረኻት ክጥቀሙ ከምዝኽእሉ ክፍለጥ ይግባእ።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ብጽሩይ ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣን ፍሉይ ባህላዊ ውርሻኣን ትፍለጥ። ከም ገለ ካልኦት ሃገራት ተመሳሳሊ ደረጃ ተበጻሕነት ኢንተርነት ዘይክህልዎ ይኽእል እኳ እንተኾነ፡ ገና ግን ንቡታን ከም ናይ ኦንላይን ማህደር ወይ ብጫ ገጻት ዘገልግሉ ሓያሎ ቁልፊ መርበባት ሓበሬታ ኣለዉ። 1. Yellow.bt: ከም ወግዓዊ ናይ ኦንላይን ማውጫ ናይ ቡታን ቴሌኮም ሊሚተድ መጠን፡ Yellow.bt ኣብ ቡታን ንዝርከቡ ትካላት ንግድን ኣገልግሎታትን ንምርካብ ዝሕግዝ ኩለመዳያዊ ጸጋ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ፍሉያት ምድባት ንምድላይ ወይ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ንምድህሳስ ቀሊል ናይ ምድላይ መተሓላለፊ የቕርብ። ኣብ www.yellow.bt ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 2. ቲምፑ ኣለዎ፦ እዚ መርበብ ሓበሬታ ብፍላይ ኣብ ርእሰ ከተማ ቡታን ቲምፑ ኣብ ዝርከቡ ትካላት ንግድን ኣገልግሎታትን ዘተኮረ እዩ። ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም ኣጋይሽ ምቕባል፡ ቸርች፡ ትምህርቲ፡ ክንክን ጥዕና ወዘተ ተመርኲስካ ፍሉያት ንግዳዊ ትካላት ክትደሊ እትኽእለሉ ብቐሊሉ ክትከይድ እትኽእል ማህደር ኣለዎ።ንዝያዳ ክትድህስስ www.thimphuhast.it ተወከስ። 3. ቡምታንግ ቢዝነስ ዳይረክተሪ፡ ቡምታንግ ሓንቲ ካብተን ብሃብታም ባህላዊ ቅርስታትን መስተንክር መልክዓ ምድርን እትፍለጥ ኣውራጃታት ቡታን እያ። እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ብዛዕባ ብፍላይ ኣብ ኣውራጃ ቡምታንግ ዝርከቡ ትካላት ንግድን ኣገልግሎታትን ሓበሬታ ዝህብ ከባብያዊ ማህደር ኮይኑ የገልግል። ኣብ www.bumthangbusinessdirectory.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 4. ገጻት ፓሮ፡- ገጻት ፓሮ ብቐንዱ ኣብ ኣውራጃ ፓሮ ቡታን ዘተኮረ ንግዳዊ ንጥፈታትን ኣገልግሎታትን ዝሽፍን ኮይኑ፡ እዚ ከባቢ እዚ ብፍሉጥ ገዳም ሰፈር ነብሪ (ገዳም ታክሳንግ ፓልፉግ) ዝፍለጥ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ካብ ሆቴላትን ቤት መግብታትን ክሳብ ቱር ኦፕሬተራትን ኣብ ውሽጢ ኣውራጃ ፓሮ ባዕሉ ዝርከባ ናይ ከባቢ ድኳናትን ዝበጽሕ ዝርዝር የቕርብ። ተወሳኺ ሓበሬታ ኣብ www.paropages.com ዳህሰሱ። እዞም መርበባት ሓበሬታ ብዛዕባ ኣብ ውሽጢ ዝተፈላለዩ ዞባታት ቡታን ዝንቀሳቐሱ ዝተፈላለዩ ንግዳዊ ትካላት ቲምፑ፣ ቡምታንግ፣ ፓሮ ወዘተ ሓዊሱ ሰፊሕ ሓበሬታ ክህቡኹም ይግባእ፣ እዚ ድማ ኣብ ውሽጢ ሃገር ፍሉያት ፍርያት ወይ ኣገልግሎት ኣብ እትደልዩሉ እዋን ጠቐምቲ ጸጋታት ክገብሮም ይግባእ። ቡታን ብሰንኪ ርሑቕ ኣቀማምጣን ውሱን ትሕተ ቅርጺ ኢንተርነትን፡ ገለ ካብዞም መርበብ ሓበሬታታት ከም ብጫ ገጻት ኣብ ዝያዳ ዲጂታላዊ ምዕቡላት ሃገራት እዋናዊ ወይ ሰፊሕ ክኸውን ከምዘይክእል ኣስተውዕሉ። እዚ ከምዚ ኢሉ እናሃለወ፡ ኣብ ንግዳዊ መልክዕ ቡታን ንምጉዓዝ ክቡር ጸጋታት እዮም።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ ምብራቓዊ ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር ቡታን፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኣብ ጽላት ኢ-ኮሜርስ ርኡይ ዕብየት ርእያ እያ። እቲ ኢንዱስትሪ ገና እናማዕበለ እንከሎ፡ ኣብ ቡታን ውሑዳት ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ቀንዲ ምስ በብወገኖም መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. ድሩክራይድ (https://www.drukride.com)፦ ድሩክራይድ ኣብ ቡታን ንኣገልግሎት መጓዓዝያ ዝምልከት ናይ ኦንላይን ዕዳጋ ፍሉጥ እዩ። ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት ከም መኪና ምክራይ፡ ምዝገባ ታክሲ፡ ከምኡ’ውን ምክራይ ሞተር ብሽክለታ ይህብ። 2. ዛርትሻም (https://www.zhartsham.bt)፦ ዛርትሻም ንዓማዊሉ ሰፊሕ ፍርያት ዝህብ ኣብ ምምዕባል ዝርከብ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ እዩ። ካብ ኤሌክትሮኒክስን ክዳውንትን ክሳብ ስልማት ገዛን መሳርሒታት ክሽነን፡ ዛርትሻም ንዝተፈላለዩ ድሌታት ተጠቀምቲ ንምምላእ ዝዓለመ እዩ። 3. ፓሳልቡታን (http://pasalbhutan.com)፦ ፓሳልቡታን ካልእ ህቡብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ መድረኽ ኮይኑ፡ ካብ ፋሽንን ጽባቐን ኣቑሑት ክሳብ ኤሌክትሮኒካዊ መሳርሒታትን መሳርሒታት ገዛን ዝበጽሕ ሰፊሕ ስብስብ ፍርያት የቕርብ። 4. ኩፓንዳ (http://kupanda.bt)፦ ኩፓንዳ ፍሩታታት፡ ኣሕምልቲ፡ ስጋ፡ ፍርያት ጸባን ካልኦት ኣገደስቲ ኣቑሑት ገዛን ብቐጥታ ናብ ኣፍደገ ዓማዊል ኣብ ምብጻሕ ዝነጥፍ ናይ ኦንላይን ድኳን ምግቢ እዩ። 5. yetibay (https://yetibay.bt): yetibay እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ ኮይኑ፡ ብቡታናውያን ኢደ ጥበባውያንን ኢደ ጥበባውያንን ዝተሰርሑ ስርርዕ ፍርያት ውሽጢ ዓዲ ዘርኢ እዩ። ዓማዊል በዚ መርበብ ሓበሬታ ኣቢሎም ባህላዊ ስርሓት ኢድ፡ ዓለባ፡ ስእልታት፡ ስልማትን ካልእን ክገዝኡ ይኽእሉ። 6.B-Mobile Shop( https://bmobileshop.bhutanmobile.com.bt/ ): B-Mobile Shop ንስማርትፎናት ብኢንተርነት ናይ ዕድጊ ኣማራጺታት ምስ ብቡታን ቴሌኮም(B mobile) ንድምጺ ጻውዒት & ናይ ኢንተርነት ምድህሳስ ፓኬጃት ዝቐርብ ውጥናት የቕርብ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ካልኦት ምስ ቴሌኮም ዝተኣሳሰሩ መሳርሒታት ከም ገመድ ኣልቦ ራውተር ወዘተ እውን ይሸይጥ። እዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ መድረኻት ኣብ ቡታን ዝንቀሳቐሱ ቀንዲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መርበብ ሓበሬታታት ምዃኖም ኣስተውዕሉ፣ ይኹን እምበር ካልኦት ንኣሽቱ መድረኻት ወይ ንፍሉያት ኒች ወይ ከባብያዊ ከባቢታት ዘገልግሉ ናይ ኦንላይን ድኳናት ክህልዉ ይኽእሉ እዮም።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ቡታን ብፍሉይ ባህላን ዘይተተንከፈ ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣን እትፍለጥ ንእሽቶ ንግስነት ሂማላያ እያ። ቡታን ብተዛማዲ ተነጺላ ክትከውን ትኽእል እኳ እንተኾነት፡ ምስ ዓለም ንምትእስሳር ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ መራኸቢታት ህላወ ኣለዋ። ገለ ካብቶም ኣብ ቡታን ዝጥቀሙሉ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታት ምስ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs እነሆ፤ 1. ፌስቡክ (www.facebook.com/bhutanofficial)፦ ፌስቡክ ኣብ ቡታን ብብዝሒ ካብ ዝጥቀሙሉ ማሕበራዊ መራኸቢታት ሓደ እዩ። ሰባት ፕሮፋይል ክፈጥሩ፡ ምስ ኣዕሩኽቶም ክራኸቡ፡ ሓድሽ ሓበሬታ፡ ስእልታትን ቪድዮታትን ከካፍሉ የኽእሎም። 2. ዊቻት (www.wechat.com)፦ ዊቻት ኣብ ቡታን ከም ማሕበራዊ መራኸቢታት እውን ዘገልግል ኩሉ ኣብ ሓደ ዝኾነ ናይ መልእኽቲ መተግበሪ እዩ። ተጠቀምቲ ጽሑፋት፡ መልእኽቲ ድምጺ፡ ቪድዮ ጻውዒት ክገብሩ፡ ስእልታትን ቪድዮታትን ብውልቂ ወይ ብህዝባዊ ጽሑፋት ከካፍሉ ይኽእሉ። 3. ኢንስታግራም (www.instagram.com/explore/tags/bhutan)፦ ኢንስታግራም ኣብ መንእሰያት ቡታናውያን ተፈታዊ ኮይኑ፡ #bhutandiaries ዝኣመሰሉ ሃሽታግ ብምጥቃም፡ ስእልን ቪድዮን ጽቡቕ መልክዓ ምድሪ፡ ባህላዊ ፍጻመታት፡ መግቢ፡ ፋሽን ትረንድ ወዘተ ንምክፋል ይጥቀሙሉ። ወይ #visitbhutan ዝብል እዩ። 4. ትዊተር (www.twitter.com/BTO_Official) - ወግዓዊ ትዊተር መትሓዚ ቡታን፡ ካብ መንግስቲ ብዛዕባ ዝወስድዎ ፖሊሲታትን ተበግሶታትን ዝምልከት ሓድሽ ዜናታት ይህብ። 5. ዩቱብ (www.youtube.com/kingdomofbhutanchannel) - እዚ ዩቱብ ቻነል ብዛዕባ ባህልን ልምድን ቡታን ዝተፈላለዩ ሰነዳዊ ፊልምታት ምስ መስሕባት ቱሪዝም ዘጉልሑ ፕሮሞሽናል ቪድዮታት ክትረክብ ትኽእል። 6. ሊንክድይን (www.linkedin.com/company/royal-government-of-bhuta-rgob) - ናይ ንጉሳዊ መንግስቲ ቡታ ሊንክድይን ገጽ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ንግዳዊ ምትሕብባር ወይ ስራሕ ንዝደልዩ ውልቀሰባት ብምትእስሳር ናይ ሞያዊ መርበብ ሓበሬታ ዕድላት ይህብ 7.ቲክቶክ፡ ንቡታን ከምኡ ጥራይ ዝውክሉ ፍሉያት ናይ ቲክቶክ ኣካውንታት ክህልዉ ይኽእሉ እኳ እንተኾኑ፡ ውልቀሰባት ግን መብዛሕትኡ ግዜ ምስዚ መሳጢ ሃገር ዝዛመድ ናይ ጉዕዞ ተመኩሮታትን ባህላዊ ንጥፈታትን ኣብ ቲክቶክ ኣብ ትሕቲ ከም #Bhutandiaries ወይ #DiscoverBhutan ዝኣመሰሉ ሃሽታግ ይልጥፉ። ኣብ ቡታን ምህላውን ተፈታውነትን ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት ክፈላለ ከምዝኽእልን፡ ምስ ግዜ ድማ ሓደስቲ መድረኻት ክቕልቀሉ ከምዝኽእሉን ኣስተውዕሉ።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ቡታን ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ቡታን ዋላ እኳ ውሑድ ህዝቢ ዘለዋ ሃገር እንተኾነት፡ ኣብ ቁጠባዊ ምዕባለ እታ ሃገርን ምድንፋዕ ዝተፈላለዩ ዓውድታትን ወሳኒ ተራ ዝጻወታ ሓያሎ ፍሉጣት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለዋ። ገለ ካብተን ቀንዲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ቡታን እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ቡታን (BCCI)፦ BCCI ኣብ ቡታን ካብ ዘለዋ ጥንታውያንን ጽልዋ ዘለወንን ትካላት ንግዲ ሓደ እዩ። ንናይ ውሽጢ ሃገርን ወጻእን ንግዳዊ ትካላት ዝውክል ኮይኑ፡ ኣብታ ሃገር ንንግዲ፡ ንግድን ምዕባለ ኢንዱስትሪን ዝድግፍ ፖሊሲታት ይጣበቕ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.bcci.org.bt/ 2. ማሕበር ቱሪዝም ኦፕሬተራት ቡታን (ABTO)፦ ABTO ኣብ ቡታን ንጥፈታት ቱሪዝም ናይ ምልላይ ሓላፍነት ኣለዎ። ቱር ኦፕሬተራት ንምትሕብባር፣ ናይ ሓባር ብድሆታት ንምፍታሕን ናብ ዘላቒ ኣሰራርሓ ቱሪዝም ንምስራሕን ከም ኣገዳሲ መድረኽ ኮይኑ ይሰርሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.abto.org.bt/ 3. ማሕበር ሆቴላትን ቤት መግብን ቡታን (HRAB)፦ HRAB ኣብ መላእ ሃገር ንዝርከቡ ሆቴላትን ቤት መግብታትን ብምውካል ንዓውዲ ኣጋይሽ ምቕባል ንምምዕባል ይሰርሕ። ኣብ ምምሕያሽ ደረጃታት ፅሬት ኣገልግሎት፣ ምዕቃብ ባህላዊ ቅርስታት ምድንፋዕን ኣብ ውሽጢ እዚ ዓውዲ ሞያዊ ዕብየት ኣብ ምዕባይን ዘተኮረ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://hrab.org.bt/ 4. ንጉሳዊ ማሕበር ምክልኻል ተፈጥሮ (RSPN)፦ RSPN ብምርምር፣ መደባት ምብጻሕ ትምህርቲ፣ ንጉዳያት ከባቢ ከም ዕቃበ እንስሳ ዘገዳም፣ ምክልኻል ኣግራብ፣ ዘላቒ ኣሰራርሓ ሕርሻን ካልኦትን ዝምልከት ናይ ምጉስጓስ ወፍሪታት ንምዕቃብ ብዙሕነት ህይወት ንምዕቃብ ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.rspnbhutan.org/ 5. ማሕበር ኮንስትራክሽን ቡታን (CAB)፦ CAB ኣብ ፕሮጀክትታት ልምዓት ትሕተ ቅርፂ ከም ህንፀት መንገዲ፣ ፕሮጀክትታት ህንፀት ህንፀት ኣብ መላእ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ሓዊሱ መንበሪ ህንፃታት ወይ ንግዳዊ ትካላት ወዘተ ዝሳተፉ ኩባንያታት ህንፀት ዝውክል ኮይኑ ምስዚ ዓውዲ ዝተተሓሓዙ ስክፍታታት ንምዝታይ ሓባራዊ መድረኽ ዝህብ እዩ። . ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ የለን 6. ማሕበር ኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂን ኮሚዩኒኬሽንን ቡታን (ITCAB)፦ ITCAB ንዓውዲ ITን ርክብን ዘዕብዩ ፖሊሲታትን ፕሮግራማትን እናተጣበቐ ኣብ ምድንፋዕ ተበግሶታት ዲጂታላዊ ትምህርቲ ንባብን ምንባብን ልዑል ተራ ይፃወት። ንመዳርግቲ ኣካላት ንምትእስሳር፣ ምክፍፋል ፍልጠት ንምትብባዕን ምህዞ ንምዕባይን ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.itcab.org.bt/ እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይተን ቀንዲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ቡታን እዮም። ነፍሲ ወከፍ እዘን ማሕበራት ኣብ በብዓውደን ወሳኒ ተራ ብምጽዋት፡ ኣብ ሓፈሻዊ ቁጠባዊ ዕብየትን ምዕባለን ቡታን ኣበርክቶ ይገብራ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ምስታ ኣብ ደቡብ ኤስያ እትርከብ ሃገር ቡታን ዝተኣሳሰሩ ሓያሎ ቁጠባውን ንግዳውን መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ፍሉጣት እነሆ፤ 1. ሚኒስትሪ ቁጠባዊ ጉዳያት (www.moea.gov.bt)፡ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ሚኒስትሪ ቁጠባዊ ጉዳያት ቡታን፡ ብዛዕባ ፖሊሲታት ንግዲ፡ ስርዓታት፡ ዕድላት ወፍሪን ውጥናት ቁጠባዊ ምዕባለን ሓበሬታ ይህብ። 2. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ቡታን (www.bcci.org.bt)፦ ንቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ቡታን ዝኸውን መርበብ ሓበሬታ ምስ ቡታን ኣብ ንግዲ ንዝደልዩ ውሽጣውን ዓለምለኻውን ትካላት ንግዲ ዝተፈላለዩ ጸጋታት የቕርብ። ብዛዕባ ፍጻመታት፡ ንግዳዊ ማህደር፡ ንግዳዊ ስታቲስቲክስን ፖሊሲ ምጉስጓስን ሓበሬታ ይህብ። 3. ክፍሊ ንግዲ (www.trade.gov.bt)፦ እዚ ብሚኒስትሪ ንግዲ ዝሕሎ ናይ ኢ-ኮሜርስ ፖርታል፡ ትካላት ንግዲ ኣብ ቡታን ናይ ኣእትዎ/ሰደድ ፍቓድን ፍቓድን ብኢንተርነት ክምዝገቡ የኽእሎም። ብተወሳኺ ብዛዕባ ንግዳዊ ስምምዓት፡ ደረጃ ታሪፍ፡ ኣገባባት ጉምሩክን ምብጻሕ ዕዳጋን ዝምልከት ሓበሬታ የጠቓልል። 4. ንጉሳዊ በዓል መዚ ገንዘብ (www.rma.org.bt)፦ ንጉሳዊ በዓል መዚ ገንዘብ ኣብ ቡታን ገንዘባዊ ፖሊሲ ናይ ምሕንጻጽ ሓላፍነት ኣለዎ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታኦም ብዛዕባ ደንቢ ባንክታት፡ ሸርፊ ሸርፊ፡ ጸብጻባት ፋይናንሳዊ ምርግጋእ ከምኡ’ውን ኣገዳሲ ቁጠባዊ መረዳእታታት ዝምልከት ሓድሽ ሓበሬታ ይህብ። 5. ድሩክ ሆልዲንግ ኤንድ ኢንቨስትመንትስ ሊሚተድ (www.dhi.bt)፦ እዚ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ድሩክ ሆልዲንግ ኤንድ ኢንቨስትመንትስ ሊሚተድ ኮይኑ፡ ብመንግስቲ ኣብ ስትራተጂካዊ ዓውድታት ከም ፕሮጀክትታት ሓይሊ ማይ ዕደናን ካልኦት ንሃገራዊ ኣበርክቶ ዝገብሩ ወሰንቲ ኢንዱስትሪታትን ዝገብርዎ ወፍሪ ዝከታተል እዩ። ማሕበረ-ቁጠባዊ ልምዓት ዕላማታት። 6. ቤት ምኽሪ ቱሪዝም ቡታን (www.tourism.gov.bt)፦ ብቐንዱ ኣብ ቁጠባ ወይ ንግዲ ንባዕሉ ዘይኮነስ ኣብ ምልላይ ቱሪዝም ዘተኮረ ክኸውን ከሎ፤ መርበብ ሓበሬታ ቤት ምኽሪ ቱሪዝም ኣብ ውሽጢ እዚ ዓውዲ ንዘሎ ዕድላት ወፍሪ ዘጉልሕ ኮይኑ፡ ምስ ናይ ወጻኢ ትካላት ምትሕብባር ክድህሰሰሉ ዝኽእል ፕሮጀክትታት ኢኮቱሪዝም ሓዊሱ እዩ። እዞም መርበባት ሓበሬታ ምስ ቁጠባዊ ፖሊሲታትን ስርዓታትን ዝተኣሳሰሩ ዝተፈላለዩ ሓበሬታታት ይህቡ፤ ናይ ፍቓድ ረቛሒታት፤ ናይ ኢንቨስትመንት ዕድላት፤ ትንተና ዕዳጋ፤ ቱሪዝም ምልላይ ካልኦትን ኣብ ውሽጢ ቡታን ወይ ኣብ ቡታን ዘሳትፍ ንግዳዊ ንጥፈታት ከመቻችኡ ዝኽእሉ። ቅድሚ ዝኾነ ንግዳዊ ውሳነ ምሃብካ ነቲ ሓበሬታ ብወግዓዊ መስመራት ምርግጋጽ ወይ ምስ ዝምልከቶም ኣካላት ምምኽኻር ከም ዝምከር ኣስተውዕሉ።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ኣብ ቡታን፡ ክፍሊ እቶትን ጉምሩክን (DRC) ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰሩ ጉዳያት ናይ ምክትታል ሓላፍነት ኣለዎ፡ እዚ ድማ ምሕደራ ንጥፈታት ኣእትዎን ሰደድን ሓዊሱ እዩ። ዲ.ኣር.ሲ ንኹሉ ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ሓበሬታ እታ ሃገር "ስርዓት ሓበሬታ ንግዲ ቡታን" (BTIS) ዝበሃል ሓደ መድረኽ ትህብ። እዚ ናይ ኦንላይን ፖርታል ነጋዶ፣ ትካላት ንግድን ካልኦት መዳርግቲ ኣካላትን ኣገዳሲ ዳታ ኣብ ንግዲ ስታቲስቲክስ፣ ኣገባባት ጉምሩክ፣ ታሪፍ፣ ደንብታትን ካልእን ንምርካብ ከም ኩለመዳያዊ ማእከል ኮይኑ የገልግል። ምስ ንግዳዊ መረዳእታ ቡታን ዝተኣሳሰሩ ገለ መርበባት ሓበሬታ እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. ስርዓት ሓበሬታ ንግዲ ቡታን (BTIS)፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.btis.gov.bt/ እዚ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ BTIS ኮይኑ ንተጠቀምቲ ዝተፈላለዩ ባህርያት ከም ምብጻሕ ዲክለሬሽን ኣእትዎ/ሰደድ፣ ምፍታሽ ደረጃ ታሪፍ ጉምሩክን ግዴታ ግብሪን ብመሰረት ምደባ ፍርያት ወይ ሃርሞናይዝድ ሲስተም (HS) ኮድ ዝህብ እዩ። 2. ብሄራዊ ቢሮ ስታቲስቲክስ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.nsb.gov.bt/ ሃገራዊ ቢሮ ስታቲስቲክስ ንቡታን ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ብዛዕባ ኣእትዎትን ሰደድን ሓበሬታ ሓዊሱ ቁጠባዊ ስታቲስቲክስ ይህብ። ተጠቀምቲ ምስ ንግዲ ወጻኢ ዝተኣሳሰር ዝርዝር ስታቲስቲካዊ ጸብጻባት ኣብ ክፍሊ ሕትመታቶም ክረኽቡ ይኽእሉ። 3. ሰደድ-ኣእትዎት ባንኪ ቡታን ውሱን፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.eximbank.com.bt/ እዚ መርበብ ሓበሬታ ብቐንዱ ኣብ ቡታን ምስ ንጥፈታት ሰደድ-ኣእትዎት ዝተኣሳሰር ፋይናንሳዊ ኣገልግሎት ኣብ ምሃብ ዘተኮረ ክኸውን ከሎ፡ ኣብ ስታቲስቲክስ ንግዲ ወጻኢ እታ ሃገር ጠቓሚ ርድኢት እውን ይህብ። 4. ሚኒስትሪ ቁጠባዊ ጉዳያት፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.moea.gov.bt/ ሚኒስትሪ ቁጠባዊ ጉዳያት ምስ ቁጠባዊ ምዕባለ ዝተኣሳሰሩ ፖሊሲታት ኣብ ምሕንጻጽን ንቡታን ኣህጉራዊ ንግዳዊ ሽርክነት ኣብ ምምችቻውን ዓቢ ተራ ኣለዎ። መርበብ ሓበሬታኦም ንንግዲ ወጻኢ ዝምልከት ኣገዳሲ ጸብጻባት ወይ ሕትመታት ክህብ ይኽእል እዩ። እዞም መርበባት ሓበሬታ ምስ ግዜ ክቕየሩ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ፤ ኩሉ ግዜ ቅድሚ ምብጻሕካ ምህላዎም ምርግጋጽ ይምከር።

B2b መድረኻት

"መሬት ገበል ነጎዳ" ተባሂላ እትፍለጥ ቡታን፡ ኣብ ምብራቓዊ ኣኽራናት ሂማላያ እትርከብ ሃገር እያ። ቡታን ንእሽቶ ሃገር እኳ እንተኾነት፡ በብቑሩብ ዲጂታላይዜሽን ሓቚፋ፡ ንግዳዊ ርክባትን ትራንዛክሽንን ንምምችቻው B2B መድረኻታ ከተማዕብል ጀሚራ ኣላ። ገለ ካብ ናይ ቡታን B2B መድረኻት ምስ ተዛመድቲ መርበብ ሓበሬታታቶም እነሆ፤ 1. ፖርታል ንግዲ ቡታን (http://www.bhutantradeportal.gov.bt/): እዚ ወግዓዊ ናይ ኦንላይን መድረኽ ኮይኑ ብዛዕባ ደንብታት ኣእትዎን ሰደድን፣ ኣገባባት ንግዲ፣ ቀረጽ ጉምሩክን ካልእ ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰሩ ኣገደስቲ ዝርዝራትን ሰፊሕ ሓበሬታ ዝህብ እዩ። 2. ድሩክ ኢንተርፕራይዝ ሶሉሽንስ (http://www.drukes.com/)፦ ድሩክ ኢንተርፕራይዝ ሶሉሽንስ ኣብ ቡታን ንንግዲ ዝተፈላለዩ ሶፍትዌር ሶሉሽንስ ዝህብ ፍሉጥ ትካል ቴክኖሎጂ B2B እዩ። ኣገልግሎታቶም ድማ ሶፍትዌር ትልሚ ሃፍቲ ትካላት (ERP)፣ ስርዓታት ሕሳብ፣ መሳርሒታት ምሕደራ ንብረትን ካልኦትን ይርከብዎም። 3. መርበብ ጅምላ ሸየጥቲ ቡታን (https://www.wholesalersnetwork.com/country/bhutna.html)፦ ከም ናይ ኦንላይን ማህደር መድረኽ መጠን እዚ መርበብ ሓበሬታ ኣብ ውሽጢ ቡታን ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝንቀሳቐሱ ጅምላ ሸየጥትን ኣከፋፈልትን ዝርዝር የጠቓልል። ኣብታ ሃገር ምስ ክህልዉ ዝኽእሉ ኣቕረብቲ ክራኸቡ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ከም ክቡር ሃብቲ ኮይኑ የገልግል። 4. ITradeMarketplace (https://itrade.gov.bt/): ብሚኒስትሪ ቁጠባዊ ጉዳያት ኣብ ቡታን ዝተዳለወ እዚ ዕዳጋ ኣብ መንጎ ውሽጣዊ ኣፍረይቲ/ኣቕረብትን ካብ ውሽጢ ዓዲ ከምኡ’ውን ዓለምለኻዊ ዕዳጋታት ዝመጹ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉን ዕድላት ንግዲ ንምድንፋዕ ዝዓለመ እዩ። ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ፍርያት ሕርሻ፣ ኢደ ጥበብ፣ ዓለባ ወዘተ ዝሽፍን እዩ። 5. MyDialo (https://mydialo.com/bt_en/): MyDialo ኣብ ውሽጢ ሓደ ምቹእ ናይ ዕዳጋ ፍታሕ ንቡታን ሓዊሱ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ዘራኽብ ዝቕልቀል ዘሎ B2B ኢ-ኮሜርስ መድረኽ እዩ። ብሰንኪ ውሱን ስፍሓት ቁጠባኣን ምስ ካልኦት ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ ብተዛማዲ ዝሓሰረ መጠን ምቕባልን፡ ቁጽሪ ናይ B2B መድረኻት ኣብ ቡታን ከምቲ ኣብ ዓበይቲ ሃገራት ዘሎ ሰፊሕ ከምዘይኮነ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ይኹን እምበር፡ እዞም ኣቐዲሞም ዝተጠቕሱ መድረኻት፡ ዕድላት ንግዲ ንምድህሳስ ወይ ምስ ካብ ቡታን ዝመጹ መሻርኽቲ ርክብ ንምፍጣር ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ መበገሲ ነጥቢ ይኾኑ።