TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ሪፓብሊክ ብሩንዲ ተባሂላ እትፍለጥ ብሩንዲ፡ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ኣስታት 27,834 ትርብዒት ኪሎሜተር ዝሽፍን ኮይኑ፡ ብሰሜን ምስ ሩዋንዳ፡ ብምብራቕን ደቡብን ምስ ታንዛንያ፡ ብምዕራብ ድማ ምስ ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎ ትዳወብ። ኣስታት 11 ሚልዮን ህዝቢ ዘለዋ ብሩንዲ ሓንቲ ካብተን ዝነኣሳ ሃገራት ኣፍሪቃ እያ። ርእሰ ከተማን ዝዓበየትን ከተማ ቡጁምቡራ እያ። ኣብ ብሩንዲ ዝዝረብ ወግዓዊ ቋንቋታት ኪሩንዲ፡ ፈረንሳን እንግሊዝን እዮም። እቲ ዝበዝሐ ዝለማመድ ሃይማኖት ክርስትና እዩ። ብሩንዲ ብቐላያትን ሩባታትን ዝተነጸረ ከበሳታትን ሳቫናን ዝሓቖፈ ዝተፈላለየ መልክዓ ምድሪ ኣለዋ። ቀላይ ታንጋኒካ ኣካል ደቡባዊ ምዕራባዊ ዶባ ኮይኑ፡ ንዕላማታት መጓዓዝያ ስትራተጂካዊ ኣገዳስነት ኣለዎ። ቁጠባ እታ ሃገር ብብዝሒ ኣብ ሕርሻ ዝተመርኮሰ ኮይኑ ልዕሊ 80% ሓይሊ ስራሕ ዝቖጽር እዩ። ምህርቲ ቡንን ሻሂን ምስ ሰደድ ጡጥ ጎኒ ጎኒ ኣብ ውሽጣዊ ፍርያት ሃገር ልዑል ኣበርክቶ ኣለዎም። ዋላ እኳ ናይ ሕርሻ ዓቕሚ እንተሃለዋ፡ ብሩንዲ ብሰንኪ ድሩት ምዕባለ ትሕተ ቅርጺ ቁጠባዊ ብድሆታት የጋጥማ ኣሎ። ብሩንዲ ኣብ መንጎ ሁቱ (ብዝሒ)ን ቱትሲን (ውሑዳት) ብዓሌታዊ ወጥሪ ዝተለለየ ዕግርግር ዝመልኦ ታሪኽ ነይርዋ። እዚ ግጭት እዚ ንዓሰርተታት ዓመታት ኣብታ ሃገር ማሕበራዊ ምርግጋእ ዝዓንቀፈ ሓያሎ ማዕበላት ዓመጽ ኣስዒቡ። ናብ ህንጸት ሰላም ዝወስድ ጻዕርታት ካብ መጀመርታ 2000ታት ጀሚሩ፡ ኲናት ሓድሕድ ነታ ሃገር ኣዕነዋ። ብመንጽር ምሕደራ፡ ብሩንዲ ከም ፕረዚደንታዊት ሪፓብሊክ ኮይና ትሰርሕ፡ ዝተመርጸ ፕረዚደንት ድማ ከም መራሒ ሃገርን መንግስትን ኮይኑ የገልግል። ፖለቲካዊ ምርግጋእ ንቐጻሊ ቁጠባዊ ዕብየት ኣገዳሲ ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ ግን ኣብ ትሕቲ ቀጻሊ ምክትታል ይርከብ። ትሕተ ቅርጺ ቱሪዝም ምስ ጎረባብቲ ሃገራት ምብራቕ ኣፍሪቃ ከም ኬንያ ወይ ታንዛንያ ክነጻጸር እንከሎ ድሩት ክኸውን ከሎ፡ ብሩንዲ ግን ከም ሃገራዊ ፓርክታት ዝኣመሰሉ ተፈጥሮኣዊ መስሕባት ከም ሃገራዊ ፓርክታት ዝኣመሰሉ ፍሉያት ዓይነታት እንስሳ ዘገዳም ከም ጉማረ ወይ ላም ምስ ውቁብ መልክዓ ምድሪ ኣብ ከባቢ ቀላይ ታንጋኒካ ትቕርብ- እዚ መስሕብ እዚ ክሳብ ሕጂ ብጃምላዊ ቱሪዝም ኣድቨንቸረራት ዘይተረኽበ እዩ። . ኣብ ቀረባ ታሪኽ ብድሆታት እኳ እንተሃለዎ፡ ብሩንዳውያን ንሰላምን ምርግጋእን ቁጠባዊ ብልጽግናን ዝገብርዎ ቃልሲ ይቕጽሉ ኣለዉ። እታ ሃገር ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዓቕሚ ዝሓዘት ኮይና ንዜጋታታ ብሩህ መጻኢ ክትሃንጽ ትጽዕር።

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ወግዓዊ ባጤራ ብሩንዲ ፍራንክ ብሩንዲ (BIF) እዩ። ፍራንክ ባጤራ ብሩንዲ ካብ 1960 ጀሚሩ፡ እታ ሃገር ካብ ቤልጅየም ናጽነት ካብ ዝረኸበትሉ እዋን ጀሚሩ እዩ። እቲ ባጤራ ብባንኪ ሪፓብሊክ ብሩንዲ ዝወጽእን ዝምራሕን እዩ። ናይ ብሩንዳዊ ፍራንክ ISO ኮድ BIF ኮይኑ፡ ምልክታቱ ድማ "FBu" እዩ። ሓደ ፍራንክ ብዝያዳ ኣብ 100 ሴንቲም ክምቀል ይኽእል እዩ፣ ዋላ እኳ ብሰንኪ ዝቕባበ ሳንቲም ሳሕቲ ኣብ መዓልታዊ ንግዳዊ ንጥፈታት ይውዕል። ሸርፊ ፍራንክ ብሩንዲ ምስ ካልኦት ዓበይቲ ባጤራታት ከም USD, EUR, GBP ይንቀሳቐስ። ኣብ ብሩንዲ ቅድሚ ምጉዓዝካ ወይ ንግዲ ምክያድካ፡ ህሉው ሸርፊ ሸርፊ ምፍታሽ ይምከር። ብመንፅር ዲኖሚንሽን ኖት 10 BIF, 20 BIF, 50 BIF, 100 BIFs ከምኡ እውን 500 BIFs ሓዊሱ ብዝተፈላለየ ዋጋ ይወሃብ። ሳንቲም ብንኣሽቱ ዲኖሚንሽን ከም 5 ፍራንክ እውን ይርከብ ከምኡ እውን ትሑት ዋጋ ዘለዎም ሳንቲም ከም ሓደ ወይ ክልተ ሳንቲም ውሑድ ኮይኑ ይቕፅል። ከምቲ ኣብ መላእ ዓለም ዘሎ ዝኾነ ስርዓት ባጤራ፡ ብዘይፍላጥ ናይ ሓሶት ባጤራ ንኸይትቕበል፡ ናይ ሓሶት ኖት ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ቅድሚ ምሕላውካ ወይ ምቕባልካ ኣብ ሓቀኛ ሕሳብ ምስ ናይ ጸጥታ ባህርያት ክትላለ ይምከር። ብሓፈሻ ንናይ ውሽጢ ዓዲ ባጤራ ምርዳእን ምጥቃምን በጻሕቲ ወይ ነበርቲ ኣብ ልዕሊ ናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዳዊ ትካላትን ቁጠባኦምን ኣኽብሮት እናሃለዎም ፋይናንሳዊ ትራንዛክሽን ብዘይ ገለ ጸገም ክጓዓዙ የኽእሎም።

ወግዓዊ ባጤራ ብሩንዲ ብሩንዲ ፍራንክ (BIF) እዩ። ብዛዕባ ሸርፊ ምስ ዓበይቲ ባጤራታት ዓለም እንተኾይኑ፡ እዞም ዋጋታት ክፈላለዩ ከም ዝኽእሉን ኣብ ፋይናንሳዊ መርበብ ሓበሬታታት ቀጥታዊ ዋጋታት ክትከታተሉ ከም እትኽእሉን ኣስተውዕሉ። ክሳብ ጥቅምቲ 2021፡ ግምታዊ ሸርፊ 1 ቡሩንዳዊ ፍራንክ እነሆ፤ - 1 ዶላር ኣመሪካ (ዶላር ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ) ≈ 2,365 BIF - 1 ዩሮ (ዩሮ) ≈ 2,765 ቢ.ኣይ.ኤፍ - 1 GBP (ብሪጣንያዊ ፓውንድ) ≈ 3,276 BIF - 1 ካናዳ (ዶላር ካናዳ) ≈ 1,874 ቢ.ኣይ.ኤፍ - 1 ኣውስትራልያ (ዶላር ኣውስትራልያ) ≈ 1,711 ቢ.ኣይ.ኤፍ እዞም ክብርታት እዚኦም ምልውዋጥ ከም ዘለዎምን ቅድሚ ዝኾነ ፋይናንሳዊ ትራንዛክሽን ምግባርካ ብዝተመሓየሸ ምንጪ ምርግጋጽ ከም ዝምከርን ኣብ ግምት ኣእትውዎ።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ባሕሪ ዘይትርከብ ሃገር ብሩንዲ፡ ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ኣገደስቲ በዓላት ተብዕል። ገለ ካብቶም ኣብ ብሩንዲ ዝኽበሩ ኣገደስቲ በዓላትን ፍጻሜታትን እነሆ፤ 1. መዓልቲ ናጽነት (ሓምለ 1)፡ ብሩንዲ ካብ መግዛእቲ ቤልጅየም ናጽነታ ዝዝክር በዚ ዕለት እዚ። ኣብ መዓልቲ ናጽነት፡ ዜጋታት ንሰልፍታት፡ ባህላዊ ምርኢታትን ካልእ ጽምብልን ተኣኪቦም ናጽነቶም ንምኽባር ይካየዱ። 2. መዓልቲ ሓድነት (5 ለካቲት)፦ "Ntwarante" ተባሂሉ ዝፍለጥ እዚ በዓል፡ ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ብሄራት ብሩንዲ ሃገራዊ ሓድነትን ዕርቅን የስፋሕፍሕ። ኣብ ውሽጢ ሃገር ሰላምን ስኒትን ንምዕባይ ከም መዘኻኸሪ ኮይኑ የገልግል። 3. መዓልቲ ሸቃሎ (1 ግንቦት)፦ ብሩንዲ ከም ብዙሓት ሃገራት ዓለም መዓልቲ ሰራሕተኛታት ብምኽባር ኣበርክቶ ሰራሕተኛታት ንምኽባርን መሰላቶም ንምፍላጥን እያ እተብዕል። ሰባት ነዚ ኣጋጣሚ ንምኽባር ኣብ ዝካየዱ ሰልፍታት፡ መደረታትን ዝተፈላለየ መዘናግዒ ንጥፈታትን ይሳተፉ። 4. ሃገራዊ መዓልቲ ጀጋኑ (1 ለካቲት)፦ እዚ በዓል እዚ ነቶም ንናጽነት ቃልሲ ብሩንዲ ህይወቶም ዝሰውኡ ወይ ኣብ ታሪኽ ሃገራዊ ምዕባለ ልዑል ኣበርክቶ ንዝገበሩ ዝወደቑ ጀጋኑ ክብሪ ዝህብ እዩ። 5. መዓልቲ ሓድሽ ዓመት (1 ጥሪ)፡ ኣብ መላእ ዓለም ከም ምጅማር ሓድሽ ዓመት ዝኽበር፡ ኣብ ብሩንዲ ዝርከቡ ሰባት ምስ ኣዕሩኽቶምን ቤተሰቦምን ብምትሕብባር፡ ድሌት ብምልውዋጥ፡ በዓላዊ መግቢ ብምስትምቓርን ኣብ ባህላዊ ስርዓታት ብምስታፍን ሓድሽ ጅማሮ ይቕበሉ። 6.መዓልቲ ሃገራዊ ባንዴራ(27 ሰነ)። እዚ መዓልቲ እዚ ዝዝክር ባንዴራ ቡሩንድል ብሓዳስ ናጻ ሪፓብሊክ ተቐቢላ , ማዕረ ቁጽሪ ነፍሲ ወከፍ ዓቢ ብሄር ዜግነቶም ዝቖመ ምልክት,ሰላም,ፍርያምነት,ን ቁጠባዊ ምዕባለን ዝውክሉ ዘገልገለ . እዞም በዓላት እዚኣቶም ኣብ ታሪኽ ሃገሮም ንዝርከቡ ምዕራፋት፣ ከም ሓድነት ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ብሄራት ዝኣመሰሉ ክብርታት፣ንኽብዕል ዝግበኦም ዓወታት ዝውክሉ ብምዃኖም ንህዝቢ ብሩንዲ ዓቢ ኣገዳስነት ኣለዎም። ካብዚ ሓሊፉ ስድራቤታት፣ዜጋታት፣ዝተፈላለዩ ማሕበረሰባት ብሓባራዊ በዓላት፣ዝተሓደሰ ተስፋታት፣ከምኡውን ባህላዊ ንጥፈታት ዘቀራረቡ ኣጋጣሚታት ኮይኖም የገልግሉ።

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ኣብ ሕርሻ ኣዝዩ ዝተመርኮሰ ንእሽቶ ቁጠባ ዘለዋ ኮይና፡ ኣስታት 80% ካብ ሰደድ እታ ሃገር ዝሕዝ እዩ። ቀንዲ ፍርያት ሕርሻ ቡን፡ ሻሂ፡ ጡጥ፡ ትምባኾ ይርከብዎም። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት፡ ሚዛን ንግዲ ብሩንዲ ኣሉታዊ ኮይኑ፡ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ንብረት ብቐጻሊ ካብ ሰደድ ይበዝሕ። ቀንዲ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ማሽነሪታትን መሳርሕታትን፡ ፍርያት ነዳዲ፡ መግብታትን ሃለኽቲ ኣቑሑትን እዮም። እዚ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ንብረት፡ ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ብዝሒ ህዝብን ኢንዱስትሪን እታ ሃገር ንምድጋፍ ዘድሊ እዩ። ብሩንዲ ብሰንኪ ምድረበዳ ምድረበዳን ኣብቲ ዞባ ዘሎ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ዕዳጋታት ሰደድ ድሩት እዩ። ቀንዲ ንግዳዊ መሻርኽታ ድማ ከም በዓል ኡጋንዳ፡ ታንዛንያ፡ ሩዋንዳን ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎን ዝኣመሰላ ጎረባብቲ ሃገራት ይርከብዎም። እዘን ሃገራት እዚኣተን ኣቑሑት ብሩንዲ ቅድሚ ናብ ኣህጉራዊ ዕዳጋ ምብጽሖም ከም መተሓላለፊ ነጥብታት ኮይነን የገልግላ። ሕቡራት ኢማራት ዓረብ (ኢማራት ዓረብ) እውን ንብሩንዲ ኣገዳሲት ንግዳዊት መሻርኽቲ እያ። ናብ ኢማራት ዓረብ ዝግበር ሰደድ ብቐንዱ ኣብ ማእከላይ ምብራቕ ከም ማእከል ንግዲ ብዘለዎ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ ምስ ገለ ሰደድ ቡን ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝፍጠር ወርቂ ዝሓዘ እዩ። መንግስቲ ቱሪዝም ብምድንፋዕን ናይ ወጻኢ ወፍሪ ብምስሓብን ኣብ ከም ዕደናን ማኑፋክቸሪንግን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ንኣሽቱ ኢንዱስትሪታት ቁጠባኡ ንምብዛሕ ጻዕርታት እኳ እንተገበረ ብሰንኪ ትሕተ ቅርጺ ብድሆታት ድኹም ምዕባለ ከምዘለዎም ይፍለጥ። ኩነታት ንግዶም ንምምሕያሽ፡ብሩንዲ ናብ ዞባዊ ውህደት ተበግሶታት ከም ምጽንባር ማሕበረሰብ ምብራቕ ኣፍሪቃ(EAC) ትሰርሕ ኣላ። እዚ ድማ ንዓበይቲ ዞባዊ ቁጠባታት ብቐሊሉ ንምብጻሕ የኽእል፣ኣብ ውሽጢ ዞባዊ ንግዳዊ ንጥፈታት የስፋሕፍሕ፣ዋሕዚ ወፍሪ ድማ የተባብዕ።ብዘይካ እዚ፣መንግስቲ ኣብ ውሽጢ ዞባ ምብራቕ ኣፍሪቃ ምትእስሳር ዘዕቢ ጽርግያታት፣መገዲ ባቡር፣ወደባት ሓዊሱ ልምዓት ትሕተ ቅርጺ ንምምሕያሽ ዕላማ ኣለዎ።እቲ ምርግጋእ፣ንንግዲ ዝምችእ እዩ። environment,closer Economic ties,and infrastructural improvements could help boost trade relations,ሓፈሻዊ ቁጠባዊ ዕብየት ብሩንዲ በዚ ድማ ጽግዕተኛነቶም ኣብ ጽላት ሕርሻ ይንክዮ

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር ብሩንዲ፡ ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ልዑል ዓቕሚ ኣለዋ። ብሩንዲ ብደረጃ ዓለም ካብ ዘለዋ ድኻታት ሃገራት ሓንቲ እኳ እንተኾነት፡ ስትራተጂካዊ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣኣን ብዙሕ ተፈጥሮኣዊ ሃብትን ንኢንዱስትሪ ሰደድኣ ተስፋ ዝህብ ዕድላት ይህብ። ብሩንዲ ምቹእ ጂኦግራፍያዊ መርገጺ ዘለዋ ኮይና፡ ከም ታንዛንያ፡ ሩዋንዳ፡ ኡጋንዳን ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎን ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ዞባዊ ዕዳጋታት ክትረክብ ትኽእል። እዚ ድማ ንመስመራት ንግዲ ምቹእ ቦታ ዝፈጥር ኮይኑ፡ ብሩንዲ ኣብ መንጎ እዘን ጎረባብቲ ሃገራት ከም ማእከል መተሓላለፊ ኮይና ክትሰርሕ የኽእላ። ካብዚ ሓሊፉ ናብ ዓበይቲ ወደባት ምብራቕ ኣፍሪቃ ከም ዳር ኤስ ሰላም ኣብ ታንዛንያን ሞምባሳ ኣብ ኬንያን ብቐሊሉ ክትበጽሖ ትኽእል። እታ ሃገር ዘለዋ ቁምነገር ዘለዎ ጽላት ሕርሻ፡ ኣብ ሰደድ ዝተመርኮሰ ዕብየት ሰፊሕ ተኽእሎታት የቕርብ። ብሩንዲ ቡን፡ ሻሂ፡ ጡጥ፡ ቆሎን ፋጁልን ሓዊሱ ኣእካል ንምልማዕ ምቹእ ዝኾነ ልሙዕ ሓመድ ኣለዋ። እዞም ፍርያት ሕርሻ ብሰንኪ ፅሬትን ኦርጋኒክ ባህርያቶምን ኣብ ዓለም ለኸ ዕዳጋታት ልዑል ጠለብ ኣለዎም። ብሩንዲ ኣብ ዘመናዊ ሜላታት ሕርሻ ግቡእ ወፍሪ ብምግባርን ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ዝርከቡ መርበባት መጓዓዝያ ትሕተ ቅርጺ ብምምሕያሽን ዓቕማ ሰደድ ብዓቢኡ ክትውስኽ ትኽእል እያ። ብተወሳኺ ዕደና ካልእ ንልምዓት ዓቢ ተስፋ ዘለዎ ዓውዲ እዩ። ብሩንዲ ምስ ዕቑር ማዕድን ቆርቆሮን ብርቂ መሬታዊ ማዕድናትን ከም ዕቑር ማዕድን ኒኬል ዝኣመሰሉ ማዕድናዊ ጸጋታት ትውንን። ነዚ ጸጋታት ምምዝማዝ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዕድላት ስራሕ እናፈጠረ ዋሕዚ ባጤራ ወጻኢ ከምጽእ ይኽእል እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ቱሪዝም ዘይተጠቕመሉ ዓቕሚ እውን ኣለዎ። ኣብ ዝሓለፉ ዓሰርተታት ዓመታት ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ነዚ ዓውዲ ብኣሉታ ዝፀለዎ እኳ እንተኾነ፤ nevertheless,ቀላይ ታንጋኒካ ሓዊሱ ውቁብ መልክዓ ምድሪ ብሩንዲ ካብ መንገዲ ወጻኢ ተመኩሮታት ዝደልዩ ጀግንነት ዝፈትዉ በጻሕቲ ይስሕብ። ይኹን እምበር ዓቕሚ ዕዳጋ ወጻኢ ንግዲ ብሩንዲ ምሉእ ብምሉእ ንምግሃድ ክእለዩ ዘለዎም ብድሆታት ኣለዉ።እታ ሃገር ኣብ ምምሕያሽ ትሕተ ቅርጺ ብፍላይ ጽርግያታት፣ምትእስሳር ባቡር፣ንመሳለጥያታት ወደባትን ከተተኩር ኣለዋ።እዚ ንኽልቲኡ መስርሕ ኣእትዎ/ሰደድ ከዕቢ እዩ፣ብግዲኡ ኣውፈርቲ ክስሕብ እዩ።ብተወሳኺ፣ ፖለቲካዊ ምርግጋእ ብተወሳኺ ቁጠባዊ ዕብየት ዝድግፍ ፖሊሲ ምትግባር ቀዳምነት ክወሃቦ ይግባእ።ካብ ክልቲኦም ውሽጣዊ ኣካላት መንግስቲ ዝግበር ጻዕርታት ምስ ኣህጉራዊ ምትሕግጋዝ ምውህሃድ፣i.e.ክልተኣዊ ንግዳዊ ስምምዓት ኣብ ዓለማዊ ዕዳጋታት ተወዳዳሪ ብልጫ ብሩንዲ ንምዕባይ ዓቢ ኣበርክቶ ክህልዎ እዩ። ብሓፈሻ፡ ቅኑዕ ስትራተጂታትን ወፍርታትን ኣብ ትሕተ-ቅርጺ፡ ሕርሻ፡ ዕደና፡ ከምኡ’ውን ቱሪዝም ጽላታት ,ብሩንዲ ኣብ ዓለማዊ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ምዕቡል ተጻዋታይ ክትከውን ዘለዋ ዓቕማ ክትለቅቕ ትኽእል እያ።

ንንግዲ ወጻኢ ብሩንዲ ኣብ ዕዳጋ ዝቐርቡ ፍርያት ኣብ ግምት ኣብ እንኣትወሉ እዋን፡ ኣብ ፍሉይ ጠለባታን ምርጫታታን ምትኳር ኣገዳሲ እዩ። ቁጠባዊ ኩነታት እታ ሃገርን ድሌታት ተጠቀምትን ኣብ ግምት ብምእታው፡ ንዕዳጋ ብሩንዲ ዝኸውን ውዑይ መሸጣ ዘለዎም ኣቑሑት ኣብ እትመርጸሉ እዋን ኣብ ግምት ከተእትዎም ዘለካ ገለ ወሰንቲ ረቛሒታት እነሆ። 1. ፍርያት ሕርሻ፡- ቁጠባ ብሩንዲ ብብዝሒ ኣብ ሕርሻ ስለዝምርኮስ፡ ከም ቡን፡ ሻሂን ካካዎን ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ ክኾኑ ዝኽእሉ ዕዳጋ ይገብራ። እዞም ኣቑሑት ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ብዓለም ደረጃ ልዑል ጠለብ ኣለዎም። 2. ዓለባን ኣልባሳትን፡- ኢንዱስትሪ ዓለባ ኣብ ብሩንዲ ኣብ ምምዕባል ዝርከብ ዓውዲ እዩ። ጨርቂ፡ ኣቑሑት ክዳውንትን ኣክሰሰሪታትን ካብ ወጻኢ ምእታው፡ ኣብ ህዝቢ ከተማታት እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ኣንፈት ፋሽን፡ ኣታዊ ክህልዎ ይኽእል እዩ። ብተመጣጣኒ ዋጋ ዘለዎም ግን ከኣ ቅዲ ዘለዎም ኣማራጺታት ዕላማ ምግባር ኣወንታዊ ውጽኢት ክህልዎ ይኽእል እዩ። 3. ሃለኽቲ ኤሌክትሮኒክስ፦ ማእከላይ ደርቢ ህዝቢ እናወሰኸ ምስ ከደ፡ ኣብ ከተማታት ከተማታት ብሩንዲ፡ ጠለብ ሃለኽቲ ኤሌክትሮኒክስ ከም ስማርትፎን፡ ታብሌታት፡ ኮምፒዩተራትን መሳርሒታት ገዛን እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ። 4. ንብረት ህንፀት፦ ኣብ ብሩንዲ ፕሮጀክትታት ልምዓት ትሕተ ቅርፂ ብቕልጡፍ ይሰፍሑ ኣለው፤ በዚ ኸኣ ከም ሲሚንቶ፣ ሓጺናዊ በትሪ ወይ ባር ዝኣመሰሉ ንብረታት ህንጻ ኣብ መላእ ሃገር ንዝረአ ዘሎ ምውሳኽ ፕሮጀክትታት ህንጻ ስለዘማልኡ ህቡባት ምርጫታት ክኾኑ ይኽእሉ። 5. መድሓኒት፦ ኣብ ጽላት ክንክን ጥዕና ብሩንዲ ድሩት ናይ ውሽጢ ዓዲ ዓቕሚ ምፍራይ ብምህላዉ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ መድሃኒታት ክህሉ ተኽእሎ ኣሎ። ኣገደስቲ መድሃኒታት ምስ ጥዕና ዝተኣሳሰሩ መሳርሒታት ከም ዓራውቲ ሆስፒታል ወይ መሳርሒታት መርመራ መኽሰብ ዘለዎም ፍርያት ኒች ክኾኑ ይኽእሉ። 6. ምንጪ ተሓዳሲ ጸዓት፡- ከም ሶላር ፓነል ወይ ጸዓት ዝውሕድ መሳርሒታት ዝኣመሰሉ መፍትሒታት ተሓዳሲ ጸዓት፡ ብዓለም ደረጃን ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃን እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ስክፍታታት ከባቢ ኣብ ግምት ብምእታው ተገዳስነት ክስሕብ ይኽእል። 7. ቅልጡፍ ምንቅስቓስ ዘለዎም ሃለኽቲ ኣቑሑት (FMCG)፦ መዓልታዊ ኣድለይቲ ነገራት ከም ዘይቲ ምብሳል ወይ ዝተዓሸገ መግቢ መብዛሕትኡ ግዜ ብሰንኪ ትሑት ዓቕሚ ምፍራይ ውሽጢ ዓዲ ካብ ወጻኢ ምእታው የድልዮም እዚ ድማ ኣቑሑት FMCG ንዕድላት ንግዲ ወጻኢ ሰሓቢ ኣማራጺ ይገብሮ። እዞም ምድባት ፍርያት ኣብ ውሽጢ ዕዳጋ ብሩንዲ ብህሉው ኩነታት መሰረት መብጽዓታት እኳ እንተሃለዎም፡ ቅድሚ ዝኾነ ይኹን ውሳነ ብዛዕባ ዕድላት ሰደድ/ኣእትዎት ምዝዛሙ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ደንብታትን ባህላዊ ረቛሒታትን ዝሰማማዕ ዕሙቕ ዝበለ መጽናዕቲ ክካየድ ኣገዳሲ እዩ።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ቡሩንዲ፡ ፍሉይ ባህርያት ዓማዊልን ክልኩላትን ኣለዋ። ብመንጽር ባህርያት ዓማዊል፡ ብሩንዳውያን ንውልቃዊ ዝምድናታት ኣኽቢሮም ዝህቡ ኮይኖም፡ ብውዑይ ኣቀባብላኦም ይፍለጡ። ጭዋ ዝኾነ ሰላምታ የድንቑን ትካላት ንግዲ ኣኽብሮታውን ምሕዝነታውን ባህሪ ክሕዙ ይጽበዩ። ምስ ዓማዊል ብሩንዲ ኣብ እትራኸበሉ እዋን ብተደጋጋሚ ርክብ ምትእምማን ምህናጽ ኣገዳሲ እዩ። ብሰንኪ ባህላዊ ስርዓታት፡ ካብ ከም ኢመይል ወይ ቴለፎን ዝኣመሰሉ ናይ ርሑቕ ርክብ ሜላታት ንላዕሊ፡ ገጽ ንገጽ ዝግበር ርክብ ይመርጹ። ካብዚ ሓሊፉ ድርድር ዋጋታት ኣብ ብሩንዲ ኣብ ዝካየድ ንግዳዊ ትራንዛክሽን ሱር ዝሰደደ መዳይ እዩ። ዓማዊል ዕዳጋ ምግባር ዝያዳ ርትዓዊ ዋጋ ከስዕብ ከምዝኽእል ስለዝኣምኑ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ይዋፈሩ። ትካላት ንግዲ ገና ቅንዕና ፍርያቶም ወይ ኣገልግሎቶም እናዓቀቡ ንናይ ድርድር ሜላታት ክዳለዉ ይግባእ። ይኹን እምበር፡ ትካላት ንግዲ ኣብ ብሩንዲ ምስ ዓማዊል ክራኸባ ከለዋ ክፈልጥዎም ዘለዎም ዝተወሰኑ ክልኩላት ኣለዉ፤ 1. ሃይማኖት፦ እቲ ኣርእስቲ መጀመርያ ብዓሚል እንተዘይተበጊሱ ኣብ ስሱዕ ሃይማኖታዊ ጉዳያት ካብ ምዝታይ ምቑጣብ። 2. ውልቃዊ ቦታ፡- ውልቃዊ ቦታ ምኽባር ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ፡ ምኽንያቱ ንውልቃዊ ፍንጣጣ ናይ ሓደ ሰብ ምውራር ምቾት ከም ዘይብሉ ክገብሮ ስለ ዝኽእል። 3. ጸጋማይ ኢድ፦ ጸጋማይ ኢድ ንኸም ምቕራብ ወይ ምቕባል ዝኣመሰሉ ምልክታት ምጥቃም ኣብ ባህሊ ብሩንዲ ከም ዘይምኽባር ይቑጸር። ነዚ ተግባራት እዚ ኩሉ ግዜ የማነይቲ ኢድ ክትጥቀመሉ ይግባእ። 4. ንቕሓት ግዜ፦ ኣብ ንግዳዊ ርክባት ሰዓት ምሕላው ልዑል ዋጋ ይወሃቦ፤ እንተኾነ ግን ከከም ውልቃዊ ኩነታት ከም ጉዳይ መጓዓዝያ ወይ ብሰንኪ ትሕተ ቅርጺ ብድሆታት ዘይተርፍ ምድንጓያት ክፈላለ ይኽእል። 5. ባህላዊ ተሃዋስነት፦ ኣብ ውሽጢ ብሩንዲ ባዕላ ንዝርከቡ ዝተፈላለዩ ባህላዊ ድሕረ ባይታታት ኣስተውዕልን ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝርከቡ ፍሉያት ብሄራት ብዝምልከት ኣብ ውሱን ፍልጠት ዝተመርኮሰ ግምታት ወይ ሓፈሻዊ ምግባር ምቑጣብን። ብሓፈሻ ኣብ ዕዳጋ ብሩንዲ ምስ ዓማዊል ክትዋሳእ ከለኻ፡ ጭዋ ባህሪ እናርኣኻ፡ ልምድታትን ልምድታትን ናይቲ ከባቢ ምኽባር ነዊሕ መንገዲ ክኸይድ እዩ።

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ዝኾነ ናይ ገማግም ባሕሪ ዶብ ስለዘይብላ ቀጥታዊ ወደብ ባሕሪ ወይ ዶብ ባሕሪ የብላን። እንተኾነ እታ ሃገር ብሰብ መዚ ጉምሩክ ዝመሓደራ ሓያሎ ናይ መሬት መእተዊ ወደባት ኣለዋ። ኣብ ብሩንዲ ጉምሩክን ምቁጽጻር ዶባትን ንምምሕዳር ሓላፍነት ዝስከም ቀንዲ ኣካል በዓል መዚ እቶት ብሩንዲ (Office Burundais des Recettes - OBR) እዩ። ኦቢኣር ንኣእትዎትን ሰደድን ዝምልከት ሃገራዊ ሕግታትን ስርዓታትን ምኽባር የረጋግጽ። ኣብ ዶባት ብቕዓትን ግሉጽነትን ንምድንፋዕ ዝሕግዙ ስጉምትታት ብምትግባር፡ ጸጥታ እናረጋገጹ ንግዲ ዘመቻችኡ እዮም። ብመሬታዊ መእተዊ ወደባት ኣቢሎም ናብ ብሩንዲ ንዝኣትዉ ወይ ዝወጽእ ተጓዓዝቲ፡ ዝተወሰኑ ደንብታትን ኣገባባትን ጉምሩክ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ 1. ተጓዓዝቲ ሕጋዊ ናይ መገሻ ሰነዳት ከም ፓስፖርት ክህልዎም ይግደድ። ቅድሚ ምጉዓዝኩም ናይ ቪዛ ረቛሒታት ክፍተሹ ኣለዎም፣ እዚ ድማ ምኽባር ምዃኑ ንምርግጋጽ እዩ። 2. ካብ ብሩንዲ ዝኣትዉ ወይ ዝወጹ ኣቑሑት ኣብቲ ኣብ መሳገሪ ዶብ ዝርከብ ቤት ጽሕፈት ጉምሩክ ክእወጁ ኣለዎም። 3. ዝተወሰኑ ዝተገደቡ ነገራት ከም ብረት፣ ዕጸፋርስ፣ ናይ ሓሶት ኣቑሑትን ኣጸያፊ ጽሑፋትን ናብ ሃገር ከይኣትዉ ወይ ከይወጹ ክልኩላት እዮም። 4. ገደብ ባጤራ ብዙሕ ገንዘብ (ናይ ውሽጢ ዓድን ናይ ወፃእን ባጤራ) ኣብ ዝስከምሉ እዋን ይምልከት። ዝኾነ መጠን ገንዘብ ልዕሊ እቲ ብሰበስልጣን ዝተወሰነ ደረት ምእዋጅ ይምከር። 5. ንገለ ሕማማት ከም ብጫ ሰዓል ካብ ዝረኣየሉ ከባቢ ዝመጹ እንተኾይኖም ናይ ክታበት ምስክር ወረቐት ክድለ ይኽእል። 6. ሓለፍቲ ጉምሩክ ንጸጥታ ወይ ደንቢ ጉምሩክ ንምትግባር ናብ ሃገር ዝኣትዉ ወይ ዝወጽእ ሻንጣታት፣ ተሽከርከርቲ፣ ወይ ጽዕነት መርመራ ከካይዱ ይኽእሉ። 7. ኣብ እዋን ምርመራ ምስ ሓለፍቲ ጉምሩክ ምትሕብባርን እንተተሓቲቱ ብዛዕባ ዝስከሙ ኣቑሑት ቅኑዕ ሓበሬታ ምሃብን ኣገዳሲ እዩ። ተጓዓዝቲ ቅድሚ መገሻኦም ምውጣኖም ካብ ወግዓዊ ምንጭታት መንግስቲ ከም ኤምባሲታት/ቆንስላት ንብሩንዲ ዝምልከት እዋናዊ ሓበሬታ ብዛዕባ መእተዊ ረቛሒታት ክላለዩ ይምከር። ነዞም መምርሒታት ምኽባር ምስ ሰበስልጣን ጉምሩክ ስሉጥ ርክባት ንምምዕባል ዝሕግዝ ኮይኑ፡ ንኣእትዎትን ሰደድን ዝምልከት ሃገራዊ ሕግታት ብምኽባር ክሕግዝ እዩ።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣብ መሬት ዘይትርከብ ሃገር ብሩንዲ፡ ንግዳዊ ዝምድናታታ ንምቁጽጻርን ንመንግስቲ እቶት ንምምጻእን ፍሉይ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ኣለዋ። መጠን ቀረጽ ኣእትዎት ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ይፈላለ እዩ። ብሓፈሻ ብሩንዲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ንብረት ኣድ ቫሎረም ቀረጽ ጉምሩክ ትኸፍል። ኣደ ቫሎረም ማለት እቲ ቀረጽ ካብቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ንብረት ብሚእታዊት ዝሕሰብ ማለት እዩ። እቶም ተግባራዊ ዝኾኑ ደረጃታት ካብ 0% ክሳብ 60% ዝበጽሕ ኮይኑ፡ ማእከላይ ደረጃ ከባቢ 30% እዩ። ይኹን እምበር ዝተወሰኑ ምድባት ኣገደስቲ ፍርያት ከም መድሃኒታትን መሰረታዊ መግብታትን ነፃ ክኾኑ ወይ ዝተሓተ ዋጋ ክኽፈሉ ይኽእሉ እዮም። ብተወሳኺ ብሩንዲ ኣብ ልዕሊ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ከም ተወሳኺ እሴት ግብሪ (ቫት) ዝኣመሰለ ተወሳኺ ግብሪ ክትገብር ትኽእል እያ። ቫት ብተለምዶ ብመደበኛ መጠን 18% ዝኽፈል ኮይኑ ከከም ዓይነት ፍርያት ግን ክፈላለ ይኽእል። እዚ ግብሪ እዚ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ደረጃ ምፍራይ ወይ ምክፍፋል ቅድሚ ናብቲ ናይ መወዳእታ ተጠቃሚ ምብጽሑ ይእከብ። ብሩንዲ ምስ ኬንያ፣ ታንዛንያ፣ ሩዋንዳ፣ ኡጋንዳ፣ ደቡብ ሱዳን ኣባል ሃገር ማሕበረሰብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ምዃና ምጥቃስ ኣገዳሲ እዩ። ብሩንዲ ከም ኣባል ሃገር ሕብረት ኤውሮጳ መጠን፡ ኣብ ውሽጢ እዚ ዞባዊ ጕጅለ ካብ ዝካየድ ምርጫዊ ንግዳዊ ስምምዓት ተጠቃሚት እያ። ካብ ኣባላት ሃገራት EAC ዝመጹ ኣቑሑት ብመሰረት እዞም ስምምዓት ንዝተቐነሰ መጠን ታሪፍ ወይ’ውን ምሉእ ብምሉእ ነጻ ክኾኑ ብቑዓት እዮም። ንግዲ ንምምችቻውን ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃ ቁጠባዊ ምትሕብባር ዝያዳ ንምዕባይን፡ ብሩንዲ ኣብ ካልኦት ዞባዊ ተበግሶታት ከም ኮሜሳ (ሓባራዊ ዕዳጋ ምብራቓውን ደቡባውን ኣፍሪቃ) ከምኡ’ውን ኣጎኣ (ሕጊ ዕብየትን ዕድላትን ኣፍሪቃ)ን እውን ትሳተፍ። ኣብ ብሩንዲ ዝርከቡ ኣምጻእቲ ኣቑሑት ናብታ ሃገር ኣብ ዘእትዉሉ እዋን ነዞም ፖሊሲታት ግብሪ ኣብ ግምት ብምእታው ደንቢ ምኽባር ንምርግጋጽን ፋይናንሳዊ ወጻኢታቶም ብትኽክል ክሕስቡን ይግባእ። ብሓፈሻ ምስዛ ምብራቕ ኣፍሪቃዊት ሃገር ኣህጉራዊ ንግዳዊ ስርሒታት ኣብ እተካይደሉ እዋን፡ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ብሩንዲ ምርዳእ ወሳኒ እዩ።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር ብሩንዲ፡ ንግዳ ንምቁጽጻርን ቁጠባዊ ምዕባለ ንምዕባይን ፍሉይ ፖሊሲ ቀረጽ ሰደድ ኣብ ስራሕ ኣለዋ። መንግስቲ ብሩንዲ እቶት ንምፍራይን ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምሕላውን ኣብ ዝተፈላለዩ ኣቑሑት ሰደድ ግብሪ ይገብር። ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ፖሊሲታት ቀረጽ ሰደድ ብሩንዲ ኣብዚ ኣሎ። ግብሪ ሰደድ ብተለምዶ ኣብ ከም ቡን፡ ሻሂ፡ ቆርበትን ቆርበትን፡ ቆጽሊ ትምባኾ፡ ጥረ ማዕድናትን ክቡር ብረታትን ዝኣመሰሉ ፍርያት ይኽፈል። እዚ ግብሪ እዚ ኣብ ዋጋ ወይ ብዝሒ ናይቲ ናብ ወጻኢ ዝለኣኽ ኣቑሑት ተመርኲሱ ዝሕሰብ እዩ። እቲ ደረጃታት ከከም ፍሉይ ፍርያት ወይ ኢንዱስትሪ ክፈላለ ይኽእል እዩ ብሓፈሻ ግን ካብ 0% ክሳብ 30% ይኸውን። ቡን ሓደ ካብቶም ቀንዲ ሰደድ ብሩንዲ ኮይኑ፡ ኣስታት 10% ግብሪ ሰደድ ይኽፈል። ምህርቲ ቡን ኣብ ቁጠባ እታ ሃገር ወሳኒ ተራ ስለዘለዎ እዚ ግብሪ ኣብ እቶት መንግስቲ ልዑል ኣበርክቶ ኣለዎ። ሰደድ ሻሂ እውን ናይ ሰደድ ግብሪ ይኽፈል እዚ ድማ ኣብ ውሽጢ ሃገር ሕፅረት ከስዕብ ዝኽእል ካብ መጠን ንላዕሊ ሰደድ ብምትብባዕ ንኣፍረይቲ ሻሂ ውሽጢ ዓዲ ንምድጋፍ ይሕግዝ። ካልኦት ፍርያት ሕርሻ ከም ቆርበትን ቆርበትን ምስ ከም ቆጽሊ ትምባኾ ዝኣመሰሉ ኣቑሑት ክነጻጸሩ ከለዉ ንኢንዱስትሪታት ውሽጢ ዓዲ ብዘለዎም ኣገዳስነት ዝተሓተ መጠን ግብሪ ክኽፈሎም ይኽእል እዩ። ማዕድናትን ክቡራት ሓጺናትን ብመሰረት ዋጋ ዕዳጋኦም ዝተፈላለየ መጠን ግብሪ ኣለዎም። መንግስቲ ፍትሓዊ ኣሰራርሓ ንምድንፋዕ ዝዓለመ ኮይኑ ካብዚ ክቡር ሃፍቲ እውን እቶት ንምፍራይ እዩ። ኣብ ብሩንዲ ዝንቀሳቐሱ ወይ ምስታ ሃገር ንግዲ ዝውጥኑ ሰደድቲ ኣብ ፖሊሲታት ግብሪ ዝኾነ ይኹን ለውጢ ብቐረባ ክከታተሉ ኣገዳሲ እዩ። ደንብታት መንግስቲ ከም ኣካል ናይቲ ቁጠባዊ ዕብየት ንምዕባይ ወይ ስትራተጂታት ንግዲ ንምትዕርራይ ዝዓለመ ጻዕርታት በብእዋኑ ክቕየሩ ይኽእሉ። ብሓፈሻ ፖሊሲ ሰደድ ቀረጽ ብሩንዲ፡ ንሃገራዊ ዕድላት ምፍራይ እቶት ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ከየእተወ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር እኹል ቀረብ ብምርግጋጽ፡ ብተመሳሳሊ ንኢንዱስትሪታት ውሽጢ ዓዲ ንምድጋፍ፡ ኣህጉራዊ ንግዲ ንምቁጽጻር ዝዓለመ እዩ።

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ኣብ ዞባ ዓበይቲ ቀላያት እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ብዘደንቕ መልክዓ ምድርን ሃብታም ባህላዊ ውርሻታትን እትፍለጥ ብሩንዲ፡ ቁጠባዊ ዕብየት ንምንቅስቓስ ኢንዱስትሪ ሰደድ ኣብ ምዕባይ እውን ትኹረት ክትገብር ጸኒሓ እያ። ብሩንዲ ፅሬትን ሓቅነትን ሰደድ ዝገብሮ ኣቑሑት ንምርግጋፅ ንሰደድ ምስክር ወረቐት ዝህብ ኩለመዳያዊ ስርዓት ኣተግቢራ ኣላ። እዚ መስርሕ ምስክር ወረቐት ዝተፈላለዩ መንግስታዊ ትካላት፣ ተቖፃፀርቲ ኣካላትን ናይ ውልቀ ሴክተር ትካላትን ብሓባር ኮይኖም ፍርያት ዓለምለኻዊ ደረጃታት ከምዘማልኡ ንምርግጋፅ ዘጠቓልል እዩ። ኣብ መስርሕ ምስክር ወረቐት ሰደድ ቀዳማይ ስጉምቲ ትካላት ንግዲ ኣብ ዝምልከቶም ኣካላት ክምዝገባ እዩ። እዚ ድማ ብዛዕባ ፍርያቶም፣ መስርሕ ምፍራይን ቀረብ ሰንሰለትን ዝርዝር ሓበሬታ ምሃብ የጠቓልል። ኩባንያታት ምስ ተመዝገባ ንፍሉይ ናይ ፍርያት ምስክር ወረቐት ከመልክታ ይኽእላ እየን። ነዞም ምስክር ወረቐት ንምርካብ፡ ሰደድቲ ንምቁጽጻር ጽሬት፡ ደንቢ ድሕነትን ምኽባር ኣህጉራዊ ስምምዓት ንግዲን ዝምልከት ጽኑዕ መምርሒታት ክኽተሉ ኣለዎም። እዚ ብተለምዶ ብስሩዕ ምርመራታት ብዝተረጋገጹ ተቖጻጸርቲ ዘጠቓልል ኮይኑ፡ ከም ኣሰራርሓ ምፍራይ፡ ደረጃታት መዐሸጊ፡ ልክዕነት ምልክት ምግባርን ምክትታል ፍርያትን ዝኣመሰሉ ረቛሒታት ይግምግሙ። ንሕርሻዊ ሰደድ ከም ቡን ወይ ሻሂ - ክልተ ካብ ዓበይቲ ሰደድ ብሩንዲ - ኣብ ዓለማዊ ደረጃታት ኢንዱስትሪ ዝተመርኮሰ ተወሳኺ ምስክር ወረቐት ከድሊ ይኽእል። እዞም ምስክር ወረቐት መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ዘላቒ ኣሰራርሓ ሕርሻ ከም ኣገባብ ሕርሻ ኦርጋኒክ ወይ መትከላት ርትዓዊ ንግዲ ዘተኮሩ እዮም። ኩሎም ኣድለይቲ ምስክር ወረቐታት ኣብ ውሽጢ ሚኒስትሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ብሩንዲ (ወይ ካልኦት ተግባራዊ ዝኾኑ ክፍልታት መንግስቲ) ብዝርከቡ ፍቓድ ዘለዎም ኣካላት ምስተረኽቡን ምስ ጸደቑን፡ ሰደድቲ ፍርያቶም ብዓርሰ እምነት ናብ ወጻኢ ሃገራት ምልኣኽ ክቕጽሉ ይኽእሉ። እቶም ዝወሃብ ምስክር ወረቐት፡ ኣቑሑት ካብ ብሩንዲ ዝመጹ ሓቀኛ ፍርያት ምዃኖም ከም መርትዖ ኮይኖም የገልግሉ። ብሓፈሻ ምስ ኣህጉራዊ ደረጃታትን ስርዓታትን ዝሰማማዕ ጽኑዕ ኣገባባት ምስክር ወረቐት ሰደድ ኣቢሉ፡ ብሩንዲ ከም ዘተኣማምን ሰደድቲ ዝናኣ ንምሕላው ዝዓለመ ኮይኑ፡ ዓማዊል ካብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታታ ልዑል ጽሬት ዘለዎ ፍርያት ከም ዝረኽቡ ንምርግጋጽ ዝዓለመ ኮይኑ፡ ምህርቲ ሕርሻ (ከም ቡን)፡ ምፍራይ ዓለባ፡ ከምኡ’ውን ምውጻእ ማዕድናዊ ሃፍቲ ከም ቆርቆሮ። ኣብ መስርሕ ደረጃ ምውሳን ቀጻሊ ምምሕያሻት ምስ ዝግበር፡ እታ ሃገር ንኽልቲኡ ውሽጣዊ ቁጠባዊ ንጥፈታት ከተዕብዮ ትጽዕር ከምኡ’ውን ዝምድናታት ንግዲ ወጻኢ ኣብ ዘላቒ ዓለማዊ ልምዓት ኣወንታዊ ኣበርክቶ እናገበረ።

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ጂኦግራፍያዊ ድሩትነት እንተሃለዎ፡ ኣብ ምምዕባል መርበብ ሎጂስቲክስ ምዕባለታት እናርኣየት ጸኒሓ እያ። ኣብ ብሩንዲ ንዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ዝምከሩ ናይ ሎጂስቲክስ መፍትሒታት እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. መጓዓዝያ፡- ኣብ ብሩንዲ ዝርከብ መርበብ መጓዓዝያ ብቐንዱ ኣብ ትሕተ ቅርጺ ጽርግያታት ዝምርኮስ እዩ። ቀንዲ መጓዓዝያ ኣቑሑት ናይ ጽዕነት መካይን ኮይነን፡ ንዓበይቲ ከተማታት ዘራኽባን ምስ ከም በዓል ሩዋንዳ፡ ታንዛንያን ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎን ዝኣመሰላ ጎረባብቲ ሃገራት ዘራኽባን እየን። ምስቶም ኣብቲ ከባቢ ዝርከብ መሬት ናይ ምጉዓዝ ተመኩሮ ዘለዎምን ስሉጥን ውሑስን ኣገልግሎት መጓዓዝያ ክህቡ ዝኽእሉን እሙናት ናይ ውሽጢ ዓዲ ናይ ጽዕነት መካይን ኩባንያታት ምሕዝነት ይምከር። 2. ወደባት፡- ብሩንዲ ቀጥታዊ ምብጻሕ ባሕሪ እኳ እንተዘይብላ፡ ንኣህጉራዊ ጽዕነት ግን ኣብ ጎረባብቲ ሃገራት ኣብ ዝርከባ ወደባት እያ እትምርኮስ። እቲ ዝቐረበ ወደብ ኣብ ታንዛንያ ዝርከብ ወደብ ዳረስ ሰላም ኮይኑ፡ ካብ ብሩንዲ ንዝኣቱን ሰደድን ከም ኣፍደገ ኮይኑ የገልግል። ወሃቢ ሎጂስቲክስ ክትመርጽ ከለኻ፡ በዘን ወደባት ኣቢልካ ንዝግበር ጽዕነት ኣብ ምውህሃድን ምጽራይ ጉምሩክ ብብቕዓት ኣብ ምድላውን ዘለዎም ክእለት ኣብ ግምት ኣእቱ። 3. መኽዘን፦ ስሉጥ መኽዘናት ኣብ ምምሕያሽ ቀረብ ሰንሰለት ወሳኒ ተራ ኣለዎም። ኣብ ውሽጢ ዓበይቲ ከተማታት ብሩንዲ ከም ቡጁምቡራ ወይ ጊተጋ ንግዚያዊ መኽዘን ወይ ምክፍፋል ዝውዕሉ ሓያሎ ናይ መኽዘን ኣማራጺታት ኣለዉ። ኣቑሑትካ ጽቡቕ ምሕደራን ብቐሊሉ ክትረኽቦን ምእንቲ እኹል ናይ ጸጥታ ስጉምትታትን ዘመናዊ ስርዓተ ምሕደራ ንብረትን ዝህቡ መኽዘናት ድለ። 4. ምጽራይ ጉምሩክ፡- ምስ ብሩንዲ ኣህጉራዊ ንግዲ ኣብ ዝካየደሉ እዋን፡ ብዛዕባ ደንቢ ኣእትዎ/ሰደድ ብግቡእ ምርዳእ ኣገዳሲ እዩ። ምስ ምኩራት ወሃብቲ ደላሎ ጉምሩክ ብዛዕባ ናይ ከባቢ ደንብታት ጽቡቕ ኣፍልጦ ዘለዎምን ስሉጥ መስርሕ ምጽራይ ጉምሩክ ንምርግጋጽ ብግቡእ ሰነዳት ኣብ ምቕራብ ክሕግዙ ዝኽእሉን ምትእስሳር። 5.ሎጂስቲክስ ኣቕረብቲ: ስርሓት ሎጂስቲክስካ ብዝያዳ ንምምሕያሽ፡ ምስ ሞያውያን ሳልሳይ ወገን ሎጂስቲክስ (3PL) ወሃብቲ ስራሕ ምስራሕ ኣብ ግምት ኣእቱ፡ ንሳቶም ድማ ጽዕነት ምልኣኽ፡ ኣገልግሎት ምጽራይ ጉምሩክ፡ መኽዘን፡ መኽዘን፡ ዓቕሚ ምክትታል፡ከምኡ’ውን ስሉጥ ምውህሃድ ሓዊሱ ኩለመዳያዊ ካብ መወዳእታ ናብ መወዳእታ ፍታሕ ዝህቡ ናይ ጽዕነት ካብ መበገሲ ክሳብ መዕለቢ። 6.ኢ-ኮሜርስ ሎጂስቲክስ: ኢ-ኮሜርስ ብዓለም ደረጃ እናዓበየ ኣብ ዝኸደሉ ዘሎ እዋን,ብሩንዲ እውን ኣብ ንጥፈታት ችርቻሮ ኦንላይን ወሰኽ የጋጥማ። ነዚ ዝምዕብል ዘሎ ዕዳጋ ንምጥቃም፡ ምስቶም ፍሉያት ናይ ኢ-ኮሜርስ መፍትሒታት ዝህቡ ወሃብቲ ሎጂስቲክስ ምትሕብባር ከም ናይ መወዳእታ ማይል ኣወሃህባ፡ ምግልባጥ ሎጂስቲክስ,ንናይ ትእዛዝ ምፍጻም ኣገልግሎታትን ንናይ ኢ-ኮሜርስ ስርሓት ቀረብ ሰንሰለትካ ንምምሕያሽ። ብሩንዲ ትሕተ ቅርጺ ሎጂስቲክስ ኣብ ምምሕያሽ ወፍሪ ትቕጽል እኳ እንተኾነት፡ ብሰንኪ እታ ሃገር ኣብ ምድረበዳ ዘይትርከብ ኩነታት ገና ብድሆታት ክህልዉ ከምዝኽእሉ ኣብ ግምት ኣእትው። ምስቶም ነዞም ብድሆታት ክጓዓዙ ዝኽእሉን ኣብ ፍሉይ ናይ ንግዲ ድሌታትኩም ተመርኲሶም ዝተመጣጠኑ መፍትሒታት ክህቡ ዝኽእሉን ምኩራትን ዝና ዘለዎምን ናይ ሎጂስቲክስ ኩባንያታት ክትሻረኽ ይምከር።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ዘይትርከብ ሃገር ኮይና፡ ንቁጠባዊ ምዕባለኣ ኣበርክቶ ዝገብሩ ውሑዳት ኣገደስቲ ኣገደስቲ ኣህጉራዊ መስመራት ዕድጊትን ምርኢታት ንግድን ኣለዋ። እዞም መድረኻት ንንግዳዊ ትካላት ብሩንዲ ምስ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ንኽራኸቡ፣ ፍርያቶም ንምርኣይን ክህልዉ ዝኽእሉ ሽርክነታት ንኽድህስሱን ከም ኣፍደገ ኮይኖም የገልግሉ። ገለ ካብቶም ኣብ ብሩንዲ ዝካየዱ ኣገደስቲ ዓለምለኻዊ መስመራት ዕድጊትን ምርኢታት ንግድን እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ብሩንዲ (CCIB)፦ CCIB ኣብ መንጎ ብሩንዲን ወፃኢ ሃገራትን ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ወሳኒ ተራ ኣለዎ። ንናይ ውሽጢ ዓዲ ሰደድቲ ምስ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ንምትእኽኻብ ንግዳዊ መድረኻት፣ ናይ B2B ኣኼባታትን ምርኢታትን የዳሉ። 2. ምርኢት ንግዲ ሶደይኮ፡ እዚ ዓመታዊ ምርኢት ንግዲ ኣብ ርእሰ ከተማ ብሩንዲ ቡጁምቡራ ይካየድ። ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ሕርሻ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ኮንስትራክሽን ወዘተ ፍርያቶም ንውሽጣውን ዓለምለኻውን በጻሕቲ ንምርኢት ዝሕግዝ መድረኽ ዝፈጥር እዩ። 3. ምርኢታት ንግዲ ማሕበረሰብ ምብራቕ ኣፍሪቃ (EAC)፦ ከም ኣባል ሃገር ዞባዊ ውድብ ሕብረት ኤውሮጳ መጠን፡ ትካላት ንግዲ ብሩንዲ ኣብ ውሽጢ ቅርጺ እቲ ማሕበረሰብ ንዝዳለዉ ምርኢታት ንግዲ እውን ይቃልዑ። ዋዕላታት EAC ምስ ክኾኑ ዝኽእሉ ዞባዊ ዓደግቲ ንምርኻብ ከም ዕድላት ኮይኖም የገልግሉ። 4. ዓለም ለኸ ትካል ቡን (ICO)፦ ቡን ቀንዲ ሰደድ ሸቐጥ ብሩንዲ እዩ፤ ካብዚ ብምብጋስ ICO ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ ኣፍረይቲ ቡን ምስቶም ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዝመጽእ ልዑል ጽሬት ዘለዎ ፋጁል ዝደልዩ ምጥባስ ቡን ኣብ ምትእስሳር ኣገዳሲ ተራ ይጻወት። 5. መድረኽ ዋና ኣካያዲ ስራሕ ኣፍሪቃ፡- ዋላ’ኳ ንሩዋንዳ ጥራይ ዝምልከት እንተዘይኮነ ንሩዋንዳ ሓዊሱ ሰፋሕቲ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝሽፍን እንተኾነ - እዚ መድረኽ’ዚ ካብ ኩባንያታት ኣፍሪቃ ዝመጹ ዋና ኣካየድቲ ስራሕ ምስ ዓለማዊ መራሕቲ ንግዲ ብምዃን ናብ ምንጪ ምትሕብባር ወይ ሓድሽ ዕዳጋ ንሰደድ ክመርሕ ዝኽእል ናይ መርበብ ሓበሬታ ዕድላት ዝፈጥር እዩ። 6. ዓለምለኻዊ ኤክስፖ ቦትስዋና፡ እዚ ኤክስፖ ብዓለም ደረጃ ዝተፈላለዩ ፍርያት ከም ማሽነሪ፡ መሳርሒታትን መሳርሒታትን ኣምጻእቲ/ሰደድቲ ወይ መሻርኽቲ ወፍሪ ኣብ መላእ ኣፍሪቃ ዘርኢ ተሳተፍቲ ይስሕብ እሞ ኣብ መንጎ ክኾኑ ዝኽእሉ ኣቕረብቲ/ዓደግቲ ርኡይነት ይውስኽ። 7. ዕዳጋ ጉዕዞ ዓለም ኣፍሪቃ (WTM)፦ WTM ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኬፕታውን ካብ ዝካየዱ ፍሉጣት ምርኢታት ንግዲ ጉዕዞን ቱሪዝምን ሓደ እዩ። እዚ ፍጻመ እዚ፡ ብሩንዲ ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣ፡ ባህላዊ ውርሻታታን መስሕባት በጻሕትን ንኣህጉራውያን ትካላት ጉዕዞ ከተቕርብ የኽእላ። 8. ማእከል ኣህጉራዊ ንግዲ (ITC)፦ ITC ንሰደድቲ ብሩንዲ ብዝተፈላለዩ መደባቶም ክቡር ደገፍን ጸጋታትን ይህብ። እዚኦም ድማ ዓቕሚ-ምህናጽ ዓውደ-መጽናዕትታት፡ ሓገዝ መጽናዕቲ ዕዳጋ፡ ደገፍ ምምዕባል ፍርያት፡ ከምኡ’ውን ኣብ ኣህጉራዊ ምርኢታት ንግዲ ምስታፍ ይርከብዎም። 9. ምርኢታት ንግዲ ኤምባሲ፡- ኣብ ወጻኢ ሃገራት ዝርከባ ዲፕሎማስያዊ ተልእኾታት ብሩንዲ መብዛሕትኡ ግዜ ምስተን ኣአንገድቲ ሃገራት ቁጠባዊ ምልውዋጥ ንምድንፋዕ ምርኢታት ንግዲ ወይ መድረኻት ንግዲ የአንግድ። እዞም ፍጻመታት ንናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ምስ ካብተን ሃገራት ዝመጹ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ብቐጥታ ንኽራኸቡ መድረኽ ይህቡ። ኣብዞም ኣህጉራዊ መስመራት ዕድጊትን ምርኢታት ንግድን ብምስታፍ፡ ኣብ ብሩንዲ ዝርከባ ኩባንያታት ካብ ሃገራዊ ዶባት ወጻኢ ዝርገሐአን ከስፍሓ ይኽእላ። ዓማዊሎም ንምብዛሕ ይሕግዞም፣ ኣብ መላእ ኢንዱስትሪታት - ሕርሻ (ቡን)፣ ማኑፋክቸሪንግ (ዓለባ/ክዳውንቲ) ወዘተ ሓዊሱ - ንሓድሽ ዕዳጋታት ንዕድላት ሰደድ/ኣእትዎት ንምርካብ ይሕግዞም፣ ቀጥታዊ ወፍሪ ወፃኢ ክስሕቡ ብምግባር ቁጠባ ዝያዳ ዘሐይል ቁጠባዊ ዕብየት ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝያዳ የዕቢ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ብሩንዲ፡ እቶም ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ፤ 1. ጉግል - www.google.bi 2. ቢንግ - www.bing.com ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። 3. ያሁ - www.yahoo.com እዞም ሞተር ምድላይ ኣብ ብሩንዲ ንዝርከቡ ተጠቀምቲ ሰፊሕ ሓበሬታ ዝህቡን ኣብ ኢንተርነት ንዝገብርዎ ሕቶታት ምድላይ ዘመቻችኡን እዮም። ጉግል ብደረጃ ዓለም እቲ ዝበዝሐ ተፈታዊ ሞተር ምድላይ ተባሂሉ ብሰፊሑ ዝቑጸር ኮይኑ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም ገጻት መርበብ ሓበሬታ፡ ምስልታት፡ ቪድዮታት፡ ጽሑፋት ዜናን ካልእን ኩለመዳያዊ ውጽኢት ምድላይ የቕርብ። Bing ካልእ ንጉግል ተመሳሳሊ ባህርያት ዝህብ ዘተኣማምን ኣማራጺ እዩ። ያሁ ኣብ ብሩንዲ ብብዙሓት ሰባት ንናይ ምድላይ ድሌታቶም እውን ይጥቀሙሉ። ካብ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ ጥራይ ወጻኢ ዝተፈላለየ ኣገልግሎታት ይህብ፡ ኣገልግሎት ኢመይልን ዜናዊ ምዕባለን ሓዊሱ። ካልኦት ኣብ ብሩንዲ ዝርከቡ ብዙሕ ህቡባት ዘይኮኑ ወይ ንዞባ ዝምልከቱ ኣማራጺታት፤ 4. ያውባ - www.yauba.com 5. ያንዴክስ - www.yandex.com ያውባ ኣብ ብሕታዊነት ዘተኮረ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ዝኾነ ውልቃዊ መረዳእታ ከይዓቀቡ ስሞም ከይተገልጸ ኢንተርነት ክድህስሱ ዘኽእሎም እዩ። ያንዴክስ ኣብ ሩስያ ዝመደበሩ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ከም ኢመይል፡ ካርታታት፡ ዜናታትን ምስሊ ምድላይን ዝኣመሰሉ ኣገልግሎታት እውን ዘጠቓልል እዩ። እዚኦም ገለ ኣብ ብሩንዲ ልሙዳት ዝጥቀሙ ሞተር ምድላይ ምስ ተዛመድቲ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ እኳ እንተኾኑ፡ ምርጫታት ተጠቀምቲ ከከም ውልቃዊ ድሌታትን ምርጫታትን ኣዝዩ ክፈላለ ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ቀንዲ ብጫ ገጻት ብሩንዲ እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. ብጫ ገጻት ብሩንዲ፡- ወግዓዊ ብጫ ገጻት ማውጫ ብሩንዲ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ጽላታት ርክብ ሓበሬታን ዝርዝር ንግድን ዝህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yellowpagesburundi.bi 2. Annuaire du Burundi: ኣብ ብሩንዲ ዝርከቡ ትካላት ንግድን ትካላትን ዝሓዘ ሰፊሕ ናይ ኦንላይን ማውጫ ኮይኑ፡ ዝርዝር ርክብ፡ ኣድራሻታትን መላግቦታት መርበብ ሓበሬታን ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.telecomibu.africa/annuaire 3. ኮምፓስ ብሩንዲ፡ ኣብ ብሩንዲ ንዝርከባ ኩባንያታት ዝምልከት ውፉይ ክፍሊ ዘለዎ ዓለምለኻዊ ናይ ንግዲ ማውጫ። ዝርዝር ናይ ኩባንያ ፕሮፋይላት፣ ርክብ ሓበሬታ፣ ዝርዝር ፍርያት/ኣገልግሎታትን ንኢንዱስትሪ ዝምልከት ምድላይን የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.kompass.com/burundi 4. AfriPages - Burundi Directory: ብከም ሕርሻ፣ ህንፀት፣ ፋይናንስ፣ ክንክን ጥዕና፣ ቱሪዝም ወዘተ ዝኣመሰሉ ዓውድታት ዝተመደቡ ትካላት ንግዲ ዝዝርዝር ከባብያዊ ማህደር ኮይኑ ተጠቀምቲ ብኣቀማምጣ ወይ ብዝቐርብ ኣገልግሎት ክደልዩ ዘኽእል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.afridex.com/burundidirectory 5. ትሬድ ባንክ ዱ ቡሩንዲ ቢዝነስ ማውጫ (TBBD)፦ ብፍላይ ኣብ ብሩንዲ ንዝርከብ ጽላት ባንክታት ዝተዳለወ እዚ ማህደር ንናይ ውሽጢ ዓዲ ባንክታት ምስ ናይ ጨንፈሮም ቦታታትን ርክብ ሓበሬታን ይዝርዝር። መርበብ ሓበሬታ፡ www.tbbd.bi/en/business-directory/ እዞም ብጫ ገጻት ማህደር ኣብ ውሽጢ ሃገር ቡሪንዲ ርክባትን ኣገደስቲ ንግዳዊ ሓበሬታታትን ንምርካብ ምቹእ መገዲ ብምሃብ ብኢንተርነት ክትረኽቦም ትኽእል ኢኻ።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ ብሩንዲ፡ ጽላት ኢ-ኮሜርስ ገና ይቕልቀል ኣሎ፡ ኣብታ ሃገር ዝንቀሳቐሱ ውሑዳት ዓበይቲ መድረኻት ኢ-ኮሜርስ ኣለዉ። ገለ ካብቶም ቀንዲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ብሩንዲ ምስ በብወገኖም መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. jumia.bi: ጁምያ ሓደ ካብቶም ኣብ ብሩንዲ ሓዊሱ ኣብ ሓያሎ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝንቀሳቐሱ ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት እዩ። ከም ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽን፡ መሳርሒታት ገዛን ካልእን ዝኣመሰሉ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርቡ። 2. qoqon.com: Qoqon ኣብ ብሩንዲ ዝርከብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ መድረኽ ኮይኑ ንዓማዊሉ ምቹእን ውሑስን ናይ ዕዳጋ ተመኩሮ ኣብ ምሃብ ዘተኮረ እዩ። ካብ ኤሌክትሮኒክስ ክሳብ ናይ ገዛ ኣቑሑት ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርቡ። 3. karusi.dealbi.com: Karusi Deal Bi ብፍላይ ኣብ ኣውራጃ ካሩሲ ብሩንዲ ንዓማዊል ዘገልግል ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ እዩ። ኤሌክትሮኒክስ፣ ፋሽን፣ ፍርያት ጽባቐን ካልእን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርቡ። 4. burundishop.com: Burundi Shop ውልቀሰባትን ትካላት ንግድን ኣቑሑቶም ብቐጥታ ንዓማዊል ዝሸጡሉ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። ካብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም መሳርሒታት፣ መሳርሒታት ክዳውንቲ፣ ከምኡ እውን ንሃለኽቲ ኤሌክትሮኒክስ ዝኣመሰሉ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርብ። 5. YannaShop Bi: እዚ መድረኽ ኣብ ብሩንዲ ንደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዝኸውን ፋሽን ኣቑሑት ብመንገዲ ኣብ yannashopbi.net ዝርከብ ናይ ኢንተርነት ድኳኑ ኣብ ምሻጥ ዝነጥፍ እዩ። ምህላው ወይ ተፈታውነት ናይዞም መድረኻት ምስ ግዜ ከከም ኩነታት ዕዳጋን ምርጫ ተጠቀምትን ክቕየር ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ንእሽቶ እንተኾነ ብመንጽር ዲጂታላዊ ምትእስሳርን ህላወ ማሕበራዊ መራኸቢታትን ርኡይ ምዕባለ ኣመዝጊባ እያ። ኣብ ብሩንዲ ዝጥቀሙሉ ገለ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት እነሆ፤ 1. ፌስቡክ - ብደረጃ ዓለም ዝዓበየ ማሕበራዊ መራኸቢታት ብምዃኑ፡ ፌስቡክ ኣብ ብሩንዲ ብሰፊሑ ይጥቀመሉ። ሰባት ምስ ኣዕሩኽን ቤተሰቦምን ንምትእስሳር፡ ሓድሽ ሓበሬታን ስእልታትን ንምክፋል፡ ኣብ ጉጅለታት ንምጽንባር፡ ከምኡ’ውን ዝምልከቶም ገጻት ንምክትታል ይጥቀሙሉ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ፌስቡክ www.facebook.com እዩ። 2. ትዊተር - ትዊተር ተጠቀምቲ ክሳብ 280 ፊደላት ዘለዎም ሓጸርቲ መልእኽትታት ወይ ትዊተር ክዝርግሑ የኽእሎም። ኣብ ብሩንዲ ሓድሽ ዜናታት፡ ርእይቶታት ብምክፋልን ምስ ህዝባውያን ፍሉጣት ሰባት ብምትሕብባርን ህቡብ እዩ። ንትዊተር ዝኸውን መርበብ ሓበሬታ www.twitter.com እዩ። 3. ኢንስታግራም - ኣብ ከም ስእልን ቪድዮን ዝኣመሰሉ ስእላዊ ትሕዝቶታት ብምትኳር ዝፍለጥ ኢንስታግራም፡ ብስእሊ ኣቢሎም ፈጠራኦም ንምክፋልን ምስ ካልኦት ተመሳሳሊ ድሌታት ዘለዎም ሰባት ንምትእስሳርን ኣብ ብሩንዳውያን ተፈታውነት ረኺቡ ኣሎ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ኢንስታግራም www.instagram.com እዩ። 4. ዋትስኣፕ - ዋትስኣፕ ብጥብቂ ከም ማሕበራዊ ሚድያ ፕላትፎርም እኳ እንተዘይተቖጽረ፡ ኣብ ብሩንዲ ከም ናይ መልእኽቲ ኣፕ ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ብሞባይል መሳርሒታት ብኢንተርነት ጽሑፋት ክሰዱ፡ ድምጽን ቪድዮን ጻውዒት ክገብሩ፡ ከም ምስልታትን ቪድዮን ዝኣመሰሉ ማልቲሚድያ ፋይላት ብብቕዓት ክለዋወጡ ዘኽእሎም እዩ። ወይ ኮምፒዩተራት። 5.ቲክቶክ- ቲክቶክ ብሩንዲ ሓዊሱ ብደረጃ ዓለም ርኡይ ተፈታውነት ረኺቡ ብሰንኪ እቲ ሰባት ከም ብድሆታት ከንፈር ምትእስሳር ወይ 'ቲክቶክስ' ዝበሃል ልምድታት ሳዕስዒት ዝኣመሰሉ ፈጠራዊ ትሕዝቶታት ዝፈጥሩሉ ሓጺር ቅርጺ ዘለዎ ቪድዮታት ቅርጺ እዩ። ቲክቶክ ብመንገዲ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታኡ www.tiktok.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 6.LinkedIn- LinkedIn መብዛሕትኡ ግዜ ካብ ውልቃዊ ምትእስሳር ንላዕሊ ንሞያዊ መርበብ ሓበሬታ ዝያዳ ዘገልግል ኮይኑ ግን ብብዙሓት ሰብ ሞያ ይጥቀሙሉ ኣለዉ እንተላይ ወነንቲ ትካላት/ሰብ ሃፍቲ/ደለይቲ ስራሕ/መልመልቲ ወዘተ፣ ኣብ ውሽጢ ውሽጣዊ/ዓለምለኻዊ ማሕበረሰባት ተገዳስነት ብሞያዊ መንገዲ ክሳተፉ ዝደልዩ፤ ብመንገዲ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታኦም:www.linkedin.com ንሊንክድኢን ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይቶም ኣብ ብሩንዲ ዝጥቀሙሉ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ መራኸቢታት እዮም። እቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ዲጂታላዊ መልክዕ ሃገርና፡ ኣብ መዓልታዊ ህይወት ኣገዳስነት ምትእስሳርን ርክብን ኦንላይን እናወሰኸ ይኸይድ ከምዘሎ ዘርኢ እዩ። ኩሉ ግዜ ነዞም መድረኻት ብሓላፍነት ምድህሳስን ምውፋርን፡ ናይቲ ከባቢ ልምድታት፡ ሕግታትን ባህላዊ ተሃዋስነታትን ኣኽቢርካ ምጽማድ ጽቡቕ ሓሳብ እዩ።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ስፍሓቱ እንተሃለዎ ኣብ ቁጠባዊ ምዕባለ ሃገር ወሳኒ ተራ ዝፃወታ ሓያሎ ፍሉጣት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለውዋ። ገለ ካብተን ኣብ ብሩንዲ ዝርከባ ቀንዲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ምስ በብወገነን ዝርከባ መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ብሩንዲ (CCIB)፦ CCIB ኣብ ብሩንዲ ካብ ዘለዋ ኣዝየን ጽልዋ ዘለወን ናይ ንግዲ ትካላት ሓደ ብምዃኑ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንግድን ወፍርን የስፋሕፍሕ። መርበብ ሓበሬታኦም ኣብ www.ccib.bi ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 2. ማሕበር ባንክታት ብሩንዲ (ABU)፦ ABU ንረብሓታት ናይተን ኣብ ብሩንዲ ዝንቀሳቐሳ ባንክታት ዝውክል እዩ። ኣብ መንጎ ኣባላቱ ምትሕብባር ኣብ ምዕባይን ንዕብየት ጽላት ባንክታት ዝድግፍ ፖሊሲታት ኣብ ምጉስጓስን ዘተኮረ እዩ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.abu.bi ይርከብ። 3. ማሕበር ምልላይ ኣናእሽተይን ማእኸለዎትን ትካላት (APME)፦ APME ንኢንተርፕሪነርሺፕን ንኣናእሽተይን ማእኸለዎትን ትካላትን (SMEs) ንኽዓብዩ ዝሕግዝ ሃፍቲ፣ ስልጠና፣ ከምኡ እውን ናይ ኔትወርክ ዕድላት ብምሃብ ይድግፍ።ብዛዕባ እዚ ማሕበር ዝያዳ ሓበሬታ ምስ ዝህልወኩም ክትበፅሑ ትኽእሉ ኢኹም። መርበብ ሓበሬታኦም፡ www.apme.bi። 4. ፈደረሽን ማሕበራት ኣስራሕቲ ብሩንዲ (FEB): FEB ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ብሩንዲ ብናይ ምጉስጓስ፣ ፖሊሲ ዝርርብን መደባት ህንፀት ዓቕሚን ረብሓታት ኣስራሕቲ ንምሕላውን ንምድንፋዕን ዝዓለመ እዩ።ብዛዕባ እዚ ፈደረሽን ተወሳኺ ዝርዝር ሓበሬታ ካብ ወግዓሎም ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም። መርበብ ሓበሬታ፡www.feb.bi. 5. Union des Industries du Burundi (UNIB): UNIB ኣብ ውሽጢ መሬት ብሩንዲ ዝንቀሳቐሱ ኢንዱስትሪታት ይውክል።ምስ መንግስታዊ ኣካላት ብቐረባ ይሰርሑ ምስ ኢንዱስትርያዊ ልምዓት ዝተኣሳሰሩ ጉዳያት ንምፍታሕ።ብዛዕባ ተበግሶታቶም ዝያዳ ንምፍላጥ www.unib-burundi.org ክትበጽሑ ትኽእሉ ኢኹም። 6.ማሕበር professionnelle des banques et autres établissements ፋይናንሳውያን ዱ ቡሩንደ(APB)። እዚ ማሕበር እዚ ንባንክታት ans ካልኦት ብBANK OF BURUNDI ፍቓድ ዘለዎም ፋይናንሳዊ ትካላት ዘራኽብ ማሕበር እዩ።ብዛዕባኦም ብወግዓዊ ዌብኣድራሶም ዝያዳ ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም፤ ኣብ http://apbob.bi/ ዝርከብ እዘን ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣብ ብሩንዲ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ፣ ሰብ ሃፍትን ኢንዱስትሪታትን ኣብ ምልላይን ምድጋፍን ኣገዳሲ ተራ ኣለወን። ኣብታ ሃገር ቁጠባዊ ዕብየት ንምዕባይ ናይ ምትሕብባር፣ ምጉስጓስን ምክፍፋል ሃፍቲን መድረኽ ይህቡ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ገለ ምስ ብሩንዲ ዝተኣሳሰሩ ቁጠባውን ንግዳውን መርበባት ሓበሬታ ምስ በብወገኖም URL እነሆ፤ 1. ኤጀንሲ ምልላይ ወፍሪ ብሩንዲ (API)፦ ንኤፒኣይ ዝምልከት ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ኮይኑ ብዛዕባ ዕድላት ወፍሪ፣ ደንብታት፣ ምትብባዕን ንግዳዊ ፍፃመታትን ሓበሬታ ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://investburundi.bi/en/ 2. ሚኒስትሪ ንግድን ኢንዱስትሪን፡- ኣብ ብሩንዲ ዝርከብ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ሚኒስትሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ኮይኑ፡ ብዛዕባ ፖሊሲታት ንግዲ፡ ቁጽጽራዊ ቅርጺ፡ ተበጻሕነት ዕዳጋ፡ ከምኡ’ውን ኣገልግሎት ደገፍ ንግዲ ሓበሬታ ዝህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.commerce.gov.bi/ 3. በዓል መዚ እቶት ብሩንዲ (OBR): ንOBR ዝምልከት ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ኮይኑ ብዛዕባ ፖሊሲታት ግብሪ፣ ኣገባባት ጉምሩክ፣ ደንብታት ኣእትዎ/ሰደድ፣ ስርዓታት ክፍሊት ግብሪ ብኢንተርነት ዝምልከት ሓበሬታ ዘጠቓልል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.obr.bi/ 4. ሃገራዊ ባንክ ብሩንዲ (BNB)፦ መርበብ ሓበሬታ ማእከላይ ባንክ፡ ከም ወለድ፡ ሸርፊ ሸርፊ፡ ጸብጻባት ፋይናንሳዊ ጽላት ምስ ገንዘባዊ ፖሊሲታት ዝኣመሰሉ ቁጠባዊ መርኣይታት ክትረክብ ትኽእል። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.burundibank.org/ 5. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ብሩንዲ (CFCIB)፦ እዚ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ረብሓታት ኣባልነት፣ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝርከባ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኩባንያታት ዝዝርዝር ናይ ንግዲ ማህደር ከምኡ እውን ብቤት ምኽሪ ዝዳለዉ ፍፃመታት ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.cfcib.bi/index_en.htm 6. ጉጅለ ባንኪ ዓለም - ፕሮፋይል ሃገር ንብሩንዲ፡- ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰሩ ቁልፊ መርኣይታት ሓዊሱ ብዛዕባ ቁጠባ እታ ሃገር ሰፊሕ መረዳእታ ንምቕራብ ዝዓለመ ገፅ ባንኪ ዓለም፣ ናይ ወፍሪ ክሊማ ገምጋማት፣ ከምኡ’ውን ኣብ ብሩንዲ ዝካየድ ፕሮጀክትታት ልምዓት። URL፡ https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519-burundi ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። እዞም URLs ክቕየሩ ከም ዝኽእሉ ወይ ምስ ግዜ ክመሓየሹ ከም ዝኽእሉ ኣስተውዕሉ፤ ኣብ እትረኽቦም እዋን ትኽክለኛነቶም ብቐጻሊ ምርግጋጽ ይምከር።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ንብሩንዲ ዝምልከት ሓያሎ ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶታት መርበባት ሓበሬታ ኣለዋ፡ እዚኣተን ድማ ብዛዕባ ኣእትዎትን ሰደድን እታ ሃገር ሓበሬታ ይህባ። ሰለስተ ከምዚኦም ዝኣመሰሉ መርበባት ሓበሬታ ምስ በብወገኖም URL እነሆ፤ 1. ዓለምለኻዊ ዝተዋደደ ንግዳዊ መፍትሒ (WITS)፤ URL፡ https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/ሃገር/BDI WITS ተጠቀምቲ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ሃገራት ዋሕዚ ንግዲ፣ ፕሮፋይል ታሪፍን ዘይታሪፍ ስጉምትታትን ንምትንታን ዘኽእሎም ኩለመዳያዊ ንግዳዊ ዳታቤዝ እዩ። ብዛዕባ ሰደድ ብሩንዲ፡ ኣእትዎት፡ ሚዛን ንግዲን ካልእ ኣገዳሲ ስታቲስቲክስን ዝርዝር ሓበሬታ ይህብ። 2. ካርታ ንግዲ ዓለም ለኸ ማእከል ንግዲ (ITC)፤ URL፡ https://www.trademap.org/ብሩንዲ/ ITC Trade Map ንኣህጉራዊ ስታቲስቲክስ ንግዲ ንምትንታን ዝሕግዙ ብዓይነት ዝተዳለዉ መሳርሒታት ዝህብ ናይ ኦንላይን ፖርታል እዩ። ተጠቀምቲ ንናይ ብሩንዲ ንግዳዊ መረዳእታ ብፍርያት ወይ ብዓውዲ ኢንዱስትሪ ክረኽብዎ ይኽእሉ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ዓለማዊ ኣንፈታትን ዕድላትን ዕዳጋ ዝምልከት ሓበሬታ እውን የጠቓልል። 3. ናይ ሕቡራት ሃገራት ኮምትሬድ ዳታቤዝ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://comtrade.un.org/data/bd/ ዩኤን ኮምትሬድ ዳታቤዝ ብሃገራት ዓለም ዝጸብጸብዎ ዝርዝር ኣህጉራዊ ስታቲስቲክስ ንግዲ ሸቐጣት የቕርብ። ተጠቀምቲ ፍሉያት ፍርያት ክደልዩ ወይ ድማ ሓፈሻዊ ንግዳዊ ኣፈጻጽማ ብሩንዲ ብዓመት ወይ ብመሻርኽቲ ሃገር ክዕዘቡ ይኽእሉ። እዞም መርበብ ሓበሬታታት እዚኣቶም፡ ንውልቀሰባት፡ ትካላት ንግዲ፡ ተመራመርትን ሓንጸጽቲ ፖሊሲን ከም ክቡር ጸጋታት ኮይኖም የገልግሉ፡ ንሳቶም ድማ ብዛዕባ ንግዳዊ ንጥፈታት ብሩንዲ ብደረጃ ዞባን ዓለምን ኩለመዳያዊ ርድኢት ንምርካብ ይጽዕሩ።

B2b መድረኻት

ብሩንዲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ መሬት ዘይብላ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ብዲጂታላዊ ትሕተ ቅርጺ ፍሉጥ ዘይክኸውን ይኽእል እንተኾነ፡ ገና ኣብታ ሃገር ገለ B2B መድረኻት ኣለዉ። ገለ ኣብነታት ምስ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs እነሆ፤ 1. መርበብ ንግዲ ብሩንዲ (BBN) - http://www.burundibusiness.net/ ቢቢኤን ኣብ ውሽጢ ብሩንዲ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ንምትእስሳርን ንግዲ ንምምችቻውን ዝዓለመ ናይ ኦንላይን መድረኽ እዩ። ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ማውጫ ዝህብ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ክኾኑ ዝኽእሉ መሻርኽትን ዓማዊልን ብቐሊሉ ንኽረኽቡ የኽእሎም። 2. ቢዲኤክስ (ዲጂታል ኤክስቸንጅ ብሩንዲ) - http://bdex.bi/ BDEX ብፍሉይ ንዕዳጋ ብሩንዲ ዝተዳለወ B2B ፕላትፎርም እዩ። ከም ኢ-ኮሜርስ፣ ዝርዝር ንግዲ፣ ናይ መወዓውዒ ዕድላትን ናይ ምትሕብባር መሳርሒታትን ዝኣመሰሉ ኩለመዳያዊ ኣገልግሎታት ይህብ። 3. ትሬድኔት ብሩንዲ - https://www.tradenet.org/burundi ትሬድኔት ኣብ ብሩንዲ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ፍርያቶም ወይ ኣገልግሎቶም ኣብ ውሽጢ ዓድን ዓለምን ንምልላይ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ ይህብ። ኩባንያታት ፕሮፋይል ክፈጥራ፡ ንዝህቦም ምቕራብ ከርእዩን ምስ ዓደግቲ ወይ መሻርኽቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ክዋስኡን የኽእሎም። 4. ቢዝኣፍሪካ - https://www.bizafrica.bi/ ቢዝኣፍሪካ ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃ ብሩንዲ ሓዊሱ ዕድላት ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ዘተኮረ ናይ ኦንላይን መድረኽ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሕርሻ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ቱሪዝምን ካልእን ቢ2ቢ ርክብ ንዝደልዩ ኩባንያታት ውፉይ ክፍሊ ኣለዎ። 5. ዕዳጋ ጁምያ - https://market.jumia.bi/ ዕዳጋ ጁምያ ውልቀሰባትን ትካላት ንግድን ፍርያቶም ኣብ መላእ ኣፍሪቃ እንተላይ ኣብ ብሩንዲ ብኢንተርነት ዝሸጡሉ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ እዩ። ብቐንዱ ንዕዳጋ ተጠቀምቲ ዘገልግል እኳ እንተኾነ፡ ትካላት ንግዲ ፍርያቶም ብቐጥታ ናብ ካልኦት ትካላት ክሸጡ ኣማራጺታት እውን የቕርብ። እዞም መድረኻት ኣብ ውሽጢ እቲ ኣብ ከባቢ ዝርከብ ማሕበረሰብ ንግዲ ብሩንዲ ብመንጽር ተፈታውነትን ተግባርን ክፈላለዩ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።ኣየናይ ድሌታትኩም ዝበለጸ ዝሰማማዕ ቅድሚ ምውሳንኩም ተወሳኺ መጽናዕቲ ምክያድኩም ኣረጋግጹ።