TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ሃገር ቫቲካን ሲቲ ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ ዝተኸበበት ናጻ ከተማ-ሃገረ እያ። ኣብ ዓለም ብስፍሓት ይኹን ብብዝሒ ህዝቢ እታ ዝነኣሰት ኣህጉራዊ ኣፍልጦ ዘለዋ ናጻ ሃገር እያ። ቁሩብ ልዕሊ 44 ሄክታር (110 ኤከር) ዝሽፍን ኮይኑ፡ ኣስታት 1000 ሰባት ዝነብሩላ እያ። ኣብ ምዕራባዊ ገምገም ሩባ ቲበር እትርከብ ከተማ ቫቲካን ብመንደቕ ዝተኸበበት ኮይና ምስ ጣልያን ሓንቲ ዶብ ጥራይ ኣለዋ። ከተማ-መንግስቲ ከም ፍጹም ንግስነት ኮይኑ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ልኡላውነቱ ኮይኑ ይመሓደር። እቲ ብሃዋርያዊ ቤተ መንግስቲ ወይ ቤተ መንግስቲ ቫቲካን ዝፍለጥ መንበሪ ር.ሊ.ጳ. ከተማ ቫቲካን ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ካቶሊካውያን ዓቢ ሃይማኖታዊ ትርጉም ኣለዋ። መንፈሳዊ ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ኮይኑ ዘገልግልን ሓያሎ ፍሉጣት ሃይማኖታዊ ቦታታት ከም ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ - ሓደ ካብቶም ብዓለም ደረጃ ፍሉጣት ክርስትያናዊ ምልክታት - ከምኡ'ውን ብር.ሊ.ጳ . ከተማ ቫቲካን ካብ ሃይማኖታዊ ትርጉማ ወጻኢ ካብ ባጤራ ጥልያን ዝተፈልየ ፍሉይ ፋይናንሳዊ ስርዓት’ውን ትሰርሕ። ንስራሕታቱ ንምድጋፍ ብዓለም ደረጃ ካብ ዝርከባ ካቶሊካዊት ትካላት ወፈያ እናቐበለት ናይ ገዛእ ርእሳ ሳንቲም (ናይ ዩሮ ሳንቲም ሳንቲም)ን ማሕተምን ትህብ። ኢንዱስትሪ ቱሪዝም ኣብ ውሽጢ ቤተ መዘክር ከም ሲስቲን ቻፐል ዝኣመሰሉ ፍሉጣት ፍሬስኮታት ሚካኤላንጀሎ ዝረኣዩሉ ታሪኻውን ስነጥበባውን ሃብቲ ብምዃኑ ኣብ ቁጠባ ከተማ ቫቲካን ዓቢ ተራ ኣለዎ። ብዘይካ’ዚ፡ ኣብ 1929 ብናይ ላተራን ውዕል ድርድር ምስ ጣልያን ድሕሪ ናይ ዓመታት ፖለቲካዊ ውጥረት ኣብ መንጎ ጳጳሳዊ ሃገራትን ናይ ጣልያን መንግስታት ናይ ምውህሃድ ምንቅስቓሳትን ካብ እትኸውን ጀሚራ፡ ከተማ ቫቲካን ብዓለም ደረጃ ጻዕርታት ዓቃብ ሰላም ንምድንፋዕ ምስ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓለም ኣህጉራዊ ዝምድናታት ንምምስራት ሰሪሓ። ብሓፈሻ፣ከተማ ቫቲካን ብነኣሽቱ ስፍሓታ ጥራሕ ዘይኮነስ ካብ ዝኾነት ሃገር ሎሚ ዓለምና ዝፈልያ ፍሉይ ውህደት ሃይማኖት፣ ታሪኻዊ ኣገዳስነት፣ኣህጉራዊ ዲፕሎማሲ ስለዝውክል እዩ።

ብወግዒ መንግስቲ ከተማ ቫቲካን ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ዩሮ ከም ባጤራኣ ትጥቀመሉ። ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ ዝርከብ ልኡላዊት ከተማ-ሃገር ብምዃና ብቐንዱ ገንዘባዊ ፖሊሲ ዞባ ኤውሮጳ እትኽተል ኮይና፡ ከም ዘይነጻጸል ኣካል ናይዚ ቁጠባዊ ዞባ ትቑጸር። ከተማ ቫቲካን ብ1929 ብውዕል ላተራን ኣብ መንጎ ጣልያንን ቅድስቲ መንበርን (ኣመሓዳሪ ኣካል ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን) ካብ እትምስረት ኣትሒዛ፡ ከከም ታሪኻዊ ኩነታት ዝተፈላለየ ባጤራታት ትጥቀም። ኣብ መጀመርታ ክሳብ 2002 ጣልያን ናብ ምጥቃም ዩሮ ዝሰጋገር ናይ ኢጣልያ ሊራ ሳንቲምን ኖት ባንክን ተቐቢላ። ከም ሳዕቤኑ ድማ ከተማ ቫቲካን ነዚ ስዒባ ናይ ገዛእ ርእሳ ሳንቲም ዩሮ ከተውጽእ ጀመረት። ባጤራ ከተማ ቫቲካን ንምምሕዳር ሓላፍነት ዝስከም ገንዘባዊ በዓል መዚ በዓል መዚ ፋይናንሳዊ ሓበሬታ (AIF) ብመምርሒ ምምሕዳር ቅድስና ሓዋርያዊ መንበር (APSA) እዩ። ኣፕሳ ንኽልቲኡ ፋይናንሳዊ ንብረትን ንብረትን ቅድስቲ መንበር ዘመሓድርን ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ፊስካላዊ ምርግጋእ ዘረጋግጽን እዩ። ይኹን እምበር ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ግዝኣታ ናብ ቅርዓት ቅዱስ ጴጥሮስ ወይ ሃይማኖታዊ ንግደት ንዝበጽሑ ኣካበብቲ ወይ በጻሕቲ ዓዲ ንመሸጣ ናይ ገዛእ ርእሳ መዘከርታ ኣካቢ ዩሮ ሳንቲም ከተውጽእ እንከላ፡ እዞም ፍሉያት ሳንቲም ብቐንዱ ኣብ እዋን ዝሽየጡ ብምዃኖም ብሰፊሑ ከምዘይዘውሩ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ጃምላዊ ጽምብል ወይ ፍሉይ ኣጋጣሚታት። ኣብ ውሽጢ ዶባት ከተማ ቫቲካን ብዝግበር መዓልታዊ ንግዳዊ ንጥፈታት፡ ነበርቲ ብቐንዱ ብኣባል ሃገራት ዞባ ኤውሮጳ ዝወጹ ስሩዕ ኖት ዩሮ ወይ ከም ክረዲት/ዴቢት ካርድ ዝኣመሰሉ ኤለክትሮኒካዊ ኣገባባት ይጥቀሙ። ብቐንዱ ካብ ቅድስቲ መንበር ወጻኢ ዝንቀሳቐሱ ምስ ዝተፈላለያ ሃይማኖታዊ ትካላት ዝተኣሳሰሩ ኣባላት ኣቕሽሽትን ሰራሕተኛታትን ዝቖመ ውሑድ ህዝቢ እኳ እንተሃለወ፡ ብሰንኪ ብኤ.ኣይ.ኤፍ. ብሓፈሻ ከተማ ቫቲካን ብሮማ ዝተኸበበት ውሱን ግዝኣታዊ ስፍሓት ዘለዋ ናጻ ኣካል እኳ እንተኾነት፡ ኣብ መላእ ሃገራት ዞባ ኤውሮጳ ጎኒ ጎኒ ምቁጽጻር ማዕቀፋት ምጥቃም ዩሮ ምቕባል ሓዊሱ ንቁጠባዊ ፖሊሲታት ዝምልከት ስርዓታት ሕብረት ኤውሮጳ ብቐረባ ትኽተል።

ሕጋዊ ጨረታን ወግዓዊ ባጤራን ከተማ ቫቲካን ዩሮ (€) እዩ። ግምታዊ ሸርፊ ዓበይቲ ባጤራታት ናብ ዩሮ ከምዚ ዝስዕብ ይመስል፤ - ዶላር ኣመሪካ (USD) ናብ ዩሮ (€): ከባቢ 1 USD = 0.85-0.95 EUR - ፓውንድ ብሪጣንያ (GBP) ናብ ዩሮ (€): ከባቢ 1 GBP = 1.13-1.20 EUR - ጃፓናዊ የን (JPY) ናብ ዩሮ (€): ከባቢ 1 JPY = 0.0075-0.0085 EUR - ዶላር ካናዳ (CAD) ናብ ዩሮ (€): ከባቢ 1 CAD = 0.65-0.75 EUR እዞም ሸርፊ ወጻኢታት ግምታዊ ኮይኖም ኣብ ዝኾነ እዋን ከከም ምልውዋጥ ዕዳጋን ካልእ ረቛሒታትን ክፈላለዩ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ኣገደስቲ በዓላት ተብዕል። ገለ ካብዞም ኣገደስቲ በዓላት ንመርምር። 1. በዓል ልደት፦ ከተማ ቫቲካን ከም ብዙሓት ክርስትያናዊ ሃገራት በብዓመቱ 25 ታሕሳስ በዓል ልደት ብሓጐስ ተብዕል። እቲ በዓል ብናይ ፍርቂ ለይቲ ቅዳሴ ኣብ ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ ዝጅምር ኮይኑ፡ ባዕሎም ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ዝምራሕ እዩ። ነዚ ክቡርን ውቁብን ኣገልግሎት ንምምስካር ብዙሕ ህዝቢ ይእከብ። 2. በዓል ፋሲካ፡- ኣብ ክርስትና እቲ ዝቐደሰ ግዜ ብምዃኑ፡ በዓል ፋሲካ ንከተማ ቫቲካን ዘይተኣደነ ትርጉም ኣለዎ። ቅድሚ ሰንበት ፋሲካ ዝመርሕ ቅዱስ ሰሙን፡ ኣብ ሮማ ኣብ ዝርከብ ኮሎሴየም ቅዳሴ ሰንበት ስየ ከምኡ’ውን ዝኽሪ ዓርቢ ስቕለት ሓዊሱ ዝተፈላለየ ስርዓተ ኣምልኾን ጳጳሳዊ ስነ-ስርዓትን ዝኽበር እዩ። 3. መዓልቲ ምረቓ ጳጳስ፦ ሓድሽ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ክምረጹ ወይ ክምረቑ ከለዉ፤ ንከተማ ቫቲካንን ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ካቶሊካውያንን ኣገዳሲ ኣጋጣሚ ይኸውን። እዚ ዕለት እዚ ኣብ ቅርዓት ቅዱስ ጴጥሮስ ብፍሉይ ቅዳሴ ይጅምር ድሕሪኡ ኣብ ውሽጢ ቤተ ጸሎት ሲስቲን ወግዓዊ ስነ ስርዓት ምረቓ ጳጳስ ይካየድ። 4. በዓለ ቅዱሳን ጴጥሮስን ጳውሎስን፦ እዚ በብዓመቱ ብዕለት 29 ሰነ ዝኽበር እዚ በዓል ንቅዱስ ጴጥሮስ-ቀዳማይ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት-ንቅዱስ ጳውሎስን- ነቲ ብትምህርቱን ጽሑፋቱን ኣቢሉ ኣብ መላእ ዓለም ንዝርግሐ ክርስትና ዓቢ ጽልዋ ዝገበረ ሃዋርያ ዘኽብር እዩ። 5 . መዓልቲ ጽንዓት፦ በብዓመቱ ብዕለት 15 ነሓሰ ዝኽበር መዓልቲ ዕርገት ድንግል ማርያም ምድራዊ ሕይወታ ምስ ተዛዘመ ብስጋ ናብ ሰማይ ተወሲዳ ዝብል እምነት ዘኽብር እዩ። በዚ ዕለት እዚ ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ሰባት ኣብ ቅርዓት ቅዱስ ጴጥሮስ ተኣኪቦም ኣብ ቅሉዕ ኣየር ቅዳሴ ብር.ሊ.ጳ. 6 . በነዲክቶስ መበል 16 ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ኮይኖም ዝተመርጹሉ ዓመታዊ በዓል : ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት ሚያዝያ 19፤ ከተማ ቫቲካን ጆሴፍ ራትዚንገር ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ኮይኖም ዝዓረገሉ - ነቲ ዝተገመተ ስሙ በነዲክቶስ መበል 16 ዝወሰደ - ኣብ 2005 ክሳብ ኣብ መወዳእታ ኣብ 2013 ብሰንኪ ጥዕናዊ ምኽንያት ካብ ስልጣኖም ዝለቅቑ ትዝክር። እዚኦም ገለ ኣብ ከተማ ቫቲካን ዝኽበሩ ኣገደስቲ በዓላት ኮይኖም ንደቂ ዓድን ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ ፈለስቲን ዝስሕቡ እዮም። ብሃይማኖታዊ ይኹን ባህላዊ ምኽንያት እዞም ፍጻመታት እዚኣቶም ነቲ ኣብ ዓለምና ዝነኣሰት ሃገር ፍሉይነትን መንፈሳዊ ኣገዳስነትን ይውስኹ።

ብወግዒ ሃገር ቫቲካን ሲቲ ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ ዝተኸበበት ናጻ ከተማ-ሃገረ እያ። ከተማ ቫቲካን መንፈሳውን ምምሕዳራውን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ብምዃና ባህላዊ ቁጠባ የብላን ወይ ኣብ ሰፊሕ ንግዳዊ ንጥፈታት ኣይትዋፈርን። ከተማ ቫቲካን ሓንቲ ካብተን ዝነኣሳን ብዝሒ ህዝቢ ዘለወንን ሃገራት ዓለም ብምዃና፡ ስርሑ ንምቕጻል ብቐንዱ ኣብ ወፈያታትን ካብ ቱሪዝም እትረኽቦ እቶትን እያ እትምርኮስ። ቀንዲ ምንጪ እቶት ከተማ ቫቲካን፡ ከም ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስን ቤተ መዘክር ቫቲካንን ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ምልክታት ንዝድህስሱ በጻሕቲ ዝኽፈል ክፍሊት መእተዊ ኮይኑ፡ ፍሉጣት እኩባት ስነ-ጥበባቶም ሓዊስካ እዩ። በብዓመቱ ብሚልዮናት ዝቑጸሩ በጻሕቲ ናብዚ ሃይማኖታዊ ቦታ ከም ዝበጽሑን ኣብ ፋይናንሳዊ ጸጋታቱ ልዑል ኣበርክቶ ከም ዝገብሩን ይግመት። ብዘይካ እቶት ቱሪዝም ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ድሩት ንግዳዊ ንጥፈታት ኣሎ። ቅድስቲ መንበር ብቐንዱ ንመዘከርታ ንዝደልዩ በጻሕቲ ዘማልእ ውሑዳት ንኣሽቱ ድኳናት ከም መዳልያ፣ ጸሎተ ቅዳሴ፣ ምስ መንፈሳውነት ወይ ጳጳሳዊ ታሪኽ ዝተኣሳሰሩ መጻሕፍቲ ዝሸጡ ድኳናት የካይድ። እቲ መሬት ብጣልያን ዝተኸበበን ምስ ሮማ ብዘለዎ ቅርበት ብጂኦግራፍያውን ቁጠባውን ብብዝሒ ስለዝተጸልወን፤ በዚ ድማ ምስ ካልኦት ሃገራት ብዓቢ ደረጃ ናጻ ክልተኣዊ ንግዳዊ ዝምድናታት ኣይትሕሉን። ንከተማ ቫቲካን ፍሉይ ዝኾነ ኣእትዎት ወይ ሰደድ ዝምልከት ወግዓዊ ስታቲስቲክስ ብቕድስቲ መንበር እትመሓደር ዘይንግዳዊ ኣካል ብምዃና ብዘለዋ ፍሉይ ደረጃ ብቐሊሉ ክርከብ እኳ እንተዘይከኣለ፤ ገለ ጸብጻባት ከም ዝሕብርዎ፡ ሓሓሊፉ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓለም ህያባት ወይ ዝተወፈየ ንብረት ከም ማሕተም ንኣገልግሎት ፖስታ ወይ ንምርኢት ቤተ መዘክር ዝኸውን ባህላዊ ቅርስታት ክረክብ ይኽእል እዩ። ብሓጺሩ ከተማ ቫቲካን ከም ብዙሓት ኣህዛብ ኣብ ንግዲ ዝተመስረተ ሰፊሕ ቁጠባዊ ኣቃውማ እኳ እንተዘይብላ፤ ብቐንዱ ንመነባብሮ ዝኸውን ጎኒ ጎኒ ምስ ቱሪዝም ዝተኣሳሰር ንጥፈታት ዝረኽቦ እቶት ኣብ መላእ ዓለም ካብ ዝርከቡ ኣመንቲ ኣብ ዝግበር ወፈያታት እዩ ዝምርኮስ።

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና፡ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ ክትጻወት ከም እትኽእል ብቕጽበት ኣብ ኣእምሮኻ ከይትመጽእ ትኽእል እያ። ይኹን እምበር ፍሉይ መርገፂኡን ፀጋታቱን ንዕዳጋ ምዕባለ ዘለዎ ዓቕሚ ኣብ ግምት እንትኣቱ መሳጢ ጉዳይ ይገብሮ። ቀዳማይ፡ ከተማ ቫቲካን ዘይተኣደነ ባህላውን ታሪኻውን ትርጉም ኣለዋ። እታ ከተማ፡ ከም ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስን ቤተ ጸሎት ሲስቲንን ዝኣመሰሉ ብዙሓት ምልክታት ምልክታት ዝነብሩላ ኮይና፡ ኣብ ዓመት ብሚልዮናት ዝቑጸሩ በጻሕቲ ትስሕብ። እዚ ዋሕዚ በጻሕቲ ንከተማ ቫቲካን ኣብ ከም ኣገልግሎት ኣጋይሽ ምቕባል ኣጋይሽ፡ መሸጣ መዘከርታታትን ብመሪሕ ዑደትን ዝኣመሰሉ መዳያት ዕብየት ናይ ምፍጣር ተኽእሎ ዘለዎ ምዕቡል ኢንዱስትሪ ቱሪዝም ንምምዕባል ዕድል ዝፈጥር እዩ። ብተወሳኺ ከተማ ቫቲካን ኣብ መላእ ዓለም መንፈሳዊ ማእከል ካቶሊክነት እያ። እዚ ሃይማኖታዊ ምትእስሳር እዚ ምስ ካልኦት ካቶሊካውያን ዝበዝሑ ሃገራት ወይ ዞባታት ምስ ኣምልኾ ዝተኣሳሰር ሃይማኖታዊ ቅርስታት ወይ ፍርያት ዝደልዩ ንግዳዊ ሽርክነት ንምምዕባል ድልዱል መሰረት እዩ። ኣብ መላእ ዓለም ምስ ዝርከባ ካቶሊካውያን ትካላት ትምህርቲ ወይ ሃይማኖታዊ ትካላት ንምትሕብባር እውን ዕድል ኣሎ። ካብዚ ሓሊፉ ከተማ ቫቲካን ብታሪኽ ኣብ ዓለማዊ ግብረ ሰናይን ገባሪ ሰናይ ተበግሶታትን ብከም በዓል ካሪታስ ኢንተርናሽናሊስ ዝኣመሰሉ ትካላት ኣቢላ ተራ ተጻዊታ እያ። ነዚ ውርሻ ሰብኣዊ ስራሕ ምህናጽ ኣብ ውሽጢ ከም መኽሰብ ዘይሰርሕ ምክፍፋል ኣቑሑት ዝኣመሰሉ ዓውድታት ብዓለምለኻዊ ደረጃ ንልምዓት ዝሕግዙ መንገድታት ከቕርብ ይኽእል እዩ። ይኹን እምበር፡ ብሰንኪ ንእሽቶ ስፍሓታን ውሱን ብዝሒ ህዝባን (ከባቢ 800 ነበርቲ)፡ ውሽጣዊ ዕዳጋ ከተማ ቫቲካን ብባህሪኡ ንእሽቶ ምዃኑ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ከምኡ ስለዝኾነ ዝኾነ ርኡይ ቁጠባዊ ዕብየት ኣብ ግዳማዊ ዕዳጋታትን ምስ ጎረባብቲ ሃገራት ኣብ ውሽጢ ኢጣልያ ኣብ ዝግበር ሽርክነትን ብብዝሒ ክምርኮስ ተኽእሎ ኣሎ። ኣብ መደምደምታ፡ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ኢንዱስትሪ ቱሪዝማ ሳላ ታሪኻዊ ቦታታትን ሃይማኖታዊ ትርጉምን ዘይተጠቕመሉ ዓቕሚ ኣለዋ።ቅድሚ ሕጂ ኣብ ምግባረ ሰናይ ዝግበር ጻዕርታት እውን ንምስፍሕፋሕ ቦታ ይህብ።እንተኾነ ግን፡ውሱን ስፍሓት እታ ሃገር ኣብ ግዳማዊ ዕዳጋታት ምጽጋዕ የድሊ።እንተኾነ ግን፡ማሕበራዊ መርበባት፡ cultural heritage,and shared faith values can be leveraged effectively.እዚ ፍሉይ ውህደት ምስ ግዜ ናብ ዘላቒ ቁጠባዊ ምዕባለ ኣበርክቶ ክገብሩ ዝኽእሉ ዕድላት የቕርብ።

ኣብ ከተማ ቫቲካን ንሰደድ ዝኸውን ፍርያት ኣብ ምምራጽ ክመጽእ ከሎ፡ ውሑዳት ቁልፊ ነገራት ኣብ ግምት ክኣትዉ ይግባእ። ቀዳማይ፡ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ እትርከብ ንእሽቶ ልኡላዊት ሃገር እያ። መንፈሳውን ምምሕዳራውን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ኮይኑ፡ ኣብ ዓመት ብሚልዮናት ዝቑጸሩ በጻሕቲ ይስሕብ። ከም ሃይማኖታዊ መዳረጊት ዘለዋ ፍሉይ ደረጃ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ኣብ ዕዳጋ ወጻኢ ንግዲ ከተማ ቫቲካን ሓያል ጠለብ ክህልዎም ዝኽእል ዝተወሰኑ ምድባት ፍርያት ኣለዉ። ከም ሮዛሪ፣ መስቀል፣ ቅዱሳን ወይ መጽሓፍ ቅዱሳዊ ገጸ ባህርያት ዝገልጹ ሓወልትታት ዝኣመሰሉ ሃይማኖታዊ ቅርስታት ዝኣመሰሉ መዘከርታታት ኣብቶም መዘከርታታት ዑደቶም ንምምላስ ዝደልዩ በጻሕቲ ህቡባት ምርጫታት እዮም። ጎኒ ጎኒ ሃይማኖታዊ ቅርስታት፡ ካልኦት ጽቡቕ ተቐባልነት ዝረኸቡ ፍርያት፡ ከም መዘከርታ ሳንቲም፡ ማሕተም፡ ፖስትካርድ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ውሽጢ ከተማ-መንግስቲ ዝተረኽበ ታሪኽን ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ዝገልጹ መጻሕፍትን ዝኣመሰሉ ንቫቲካን ዝምልከት ቴማ ዘለዎም ሸቐጣት ይርከብዎም። እዚኦም ድማ ሓደ በጻሒ ኣብዚ ቅዱስ ቦታ ዘጋጠሞ ተመክሮ ከም ዝጭበጥ መዘኻኸሪ ኮይኖም የገልግሉ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት እውን ኣብ መላእ ዓለም ኣብ ዘላቒ ወይ ንከባቢ ዝምችኡ ፍርያት ተገዳስነት እናወሰኸ መፂኡ እዩ። ፍራንቸስኮ ኣብ ጉዳይ ከባቢን ዘላቕነትን ትኹረት ዝገብርዎ ኣብታ "ላውዳቶ ሲ'" እትብል መጽሓፎም ዘንጸባርቕ ብምዃኑ፡ ኣብ መንጎ እቲ ንሰደድ ዝኸውን ምርጫ ንከባቢ ዝምችኡ ነገራት ብምእታው፡ ነቶም ብዛዕባ እዚ ጉዳያት ዝግደሱ ንቑሓት ተጠቀምቲ ንምስሓብ ብልሒ ምኾነ። ካብዚ ሓሊፉ ብዙሓት በጻሕቲ ካብ ዝተፈላለየ ክፋላት ዓለም ዝተፈላለየ ባህላዊ ድሕረ ባይታ ዘለዎምን ምርጫታትን ዘለዎም ምዃኖም ኣብ ግምት ብምእታው፤ ዝተፈላለዩ ኣህጉራዊ ኣቑሑት ከም ዝተፈላለያ ሃገራት ዝውክሉ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ወይ ዞባዊ ፍሉያት መዘከርታታት ምቕራብ ዓማዊልካ ከስፍሕ ይኽእል። ካብ ከተማ ቫቲካን ንሰደድ ዝኸውን ዕዳጋ ዝቐርቡ ኣቑሑት ብኣድማዒ መንገዲ ንምምራጽ,ኣብ ውሽጢ እዚ ኒች ዕዳጋ ክፍሊ ኣብ ምርጫታት በጻሕቲ ስሩዕ መጽናዕቲ ዕዳጋ ብምክያድ ምስ ህሉው ኣንፈታት ምኻድ ኣገዳሲ ምኾነ።ምክትታል መጠን መሸጣ,ግንዛብ ተጓዓዝቲ,ከምኡውን ዝቕልቀሉ ኣንፈታት ምልላይ ከምኡ ንምርግጋጽ ክሕግዝ እዩ። መኽሰብ እናዓቀብካ ንጠለባት በጻሕቲ ኣብ ምምላእ ንቕድሚት ትጸንሕ። ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ሸየጥቲ ምትሕብባር,ብመንገዲ ዳህሳስ ዓማዊል ዳታ ምእካብ ወይ ውልቃዊ ርክባት ምዕዛብ በጻሕቲ እንታይ ዓይነት ፍርያት ይደልዩ ከምዘለዉ ዋጋ ዘለዎ ርድኢት ክህብ ይኽእል። ብሓፈሻ፡ኣብ ከተማ ቫቲካን ንሰደድ ዝኸውን ዕዳጋ ዝቐርቡ ኣቑሑት ምምራጽ ብቐንዱ ኣብ ሃይማኖታዊ ቅርስታት፡ ቫቲካን ዝብል ቴማ ዘለዎም ሸቐጣት፡ ዘላቒን ንከባቢ ዝምችኡን ፍርያት፡ ከምኡ’ውን ብባህሊ ዝተፈላለዩ ናይ ኢደ ጥበብ ኣቑሑት ዘተኮረ ክኸውን ይግባእ። ምርጫ በጻሕቲ ብምርዳእን እዋናዊ ኣንፈታት ብምኽታልን፡ተገዳስነት ዘመንጩን ንዕላማ ዕዳጋ ዝምስጥን ዝተፈላለዩ ፍርያት ምፍጣር ይከኣል።

ብወግዒ መንግስቲ ከተማ ቫቲካን ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ እትርከብ ፍልይቲን ናጻን ከተማ-ሃገረ እያ። ከተማ ቫቲካን ንእሽቶ እኳ እንተኾነት መንፈሳዊ ማእከል ካቶሊክን መንበሪ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳትን ኮይና ስለ እተገልግል ዘይተኣደነ ሃይማኖታውን ታሪኻውን ትርጉም ኣለዋ። ሓደ ቀንዲ መለለዪ ከተማ ቫቲካንን ነበርታን ንካቶሊክነት ዘለዎም ሱር ዝሰደደ ተወፋይነት እዩ። ኣብ ከተማ ቫቲካን ዝነብሩ ዝበዝሑ ውልቀሰባት ኣባላት ውሉደ ክህነት ወይ ድማ ኣብ ምምሕዳር ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ኣገደስቲ ጽፍሕታት ዝሓዙ እዮም። ከምኡ ስለዝኾኑ ድማ ልዕሊ ኩሉ ንእምነቶም ቀዳምነት ብምሃብ ኣብ ሃይማኖታዊ ስነ-ስርዓትን ፍጻሜታትን ብንጥፈት ይሳተፉ። ኣብ መላእ ዓለም ንካቶሊካውያን ቅዱስ ቦታ ብምዃኑ፡ በጻሕቲ ከተማ ቫቲካን ክበጽሑ ከለዉ ክኽበርዎም ዝግባእ ዝተወሰኑ ክልኩላት ወይ ክልከላታት ኣለዉ። ብቐዳምነት ኣብ ከም ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ ዝኣመሰሉ ሃይማኖታዊ ህንጻታት ክትኣቱ ወይ ኣብ ቅርዓት ቅዱስ ጴጥሮስ ኣብ ዝካየድ ሃይማኖታዊ ኣገልግሎት ክትሳተፍ ከለኻ ግቡእ ኣከዳድና ምኽዳን ወሳኒ እዩ። ኣብ ኣከዳድና ልክዕነት ልዕሊ ኩሉ እዩ፤ ደቂ ተባዕትዮ ይኹኑ ደቂ ኣንስትዮ ከም ሓጺር ስረ ወይ ኢድ ዘይብሉ ላዕለዋይ ክፋል ዝኣመሰሉ ንጥረ ነገራት ዝገልጽ ክዳውንቲ ካብ ምኽዳን ክቑጠቡ ይግባእ። ብተወሳኺ በጻሕቲ ኣብ ውሽጢ እዞም ቅዱሳት ቦታታት እንከለዉ ዝካየድ ዝኾነ ይኹን ቀጻሊ ሃይማኖታዊ ንጥፈታት ወይ ስነ-ስርዓት ከይርብሹ ክጥንቀቑ ይግባእ። ልስሉስ ምዝራብን ዓው ዝበለ ዕላል ወይ ምዝባዕ ባህርያት ብምውጋድን ናይ ኣኽብሮት ሃዋህው ምሕላው ኣገዳሲ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ካልእ ኣገዳሲ ክልኩል ነገር ኣብ ውሽጢ ገለ ከባቢታት ከም ቤተ መዘክር ወይ ቤተ ጸሎት ብሰንኪ ስክፍታ ምዕቃብ ረቂቕ ስነ ጥበባዊ ስርሓትን ቅርስታትን ስእሊ ክኽልከል ዝኽእል ገደብ ስእሊ ዝምልከት እዩ። ኣብ መወዳእታ ምስ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ኣብ ዝተፈላለያ ትካላት ዝሰርሑ ደቂ ዓዲ ከም ኣባላት ጸጥታ ወይ ካብ ዝተፈላለዩ ክፍልታት ከም ርክብ ወይ ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ዝመጹ ሰበስልጣን ኣብ እትራኸበሉ እዋን ምስ ሃይማኖት ፖለቲካ ታሪኽ ወዘተ ዝተኣሳሰሩ ኣርእስታት እናተዘራረብና ኩሉ ግዜ ስነ-ስርዓት ክሕሎ ኣለዎ። ኣብ መደምደምታ.፡ ምብጻሕ ከተማ ቫቲካን ኣብ ታሪኽ መንፈሳውነት ዝጠሓለ ቦታ ንምምስካር ዕድል ዝህብ ኮይኑ ግን ባህላዊ ቅድስና ንምዕቃብ ዝሕግዙ ትውፊታት ክልኩላት ምኽባር እውን ይሓትት።

ከተማ ቫቲካን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ብምዃና ብሃይማኖታዊ ትርጉም እትፍለጥ ፍልይቲ ሃገር እያ። ናጻ ሃገር እኳ እንተኾነት፡ ብሰንኪ ንእሽቶ ስፍሓታን ብቐንዱ ስነ-ስርዓት ስራሓን ብተዛማዲ ዝተዛነየ ስርዓተ ልምድን ኢሚግሬሽንን ኣለዋ። ከተማ ቫቲካን ብመሰረት ስምምዕ ሸንገን ስለ እትሰርሕ ወግዓዊ ቁጽጽር ዶባት ወይ ነቑጣታት ጉምሩክ የብላን። እዚ ማለት ካብታ ሃገር ሙሉእ ብሙሉእ ኣብ ውሽጢ ሮማ ከቢባ ዘላ ከተማ ቫቲካን ኣብ እትኣትወሉ ወይ ክትወጽእ ከለኻ ስሩዕ ምፍታሽ ፓስፖርት የለን። በጻሕቲ ኣብ መንጎ ከተማ ቫቲካንን ኢጣልያን ብዘይ ዝኾነ ይኹን ወግዓዊ ስራሕ ብናጽነት ክጓዓዙ ይኽእሉ። ይኹን እምበር ከተማ ቫቲካን ድሕነት ነበርትን በጻሕትን ብማዕረ ንምርግጋጽ ናይ ገዛእ ርእሳ ናይ ጸጥታ ፕሮቶኮላት ከምዘለዋ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ሓለዋ ስዊዘርላንድ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ንር.ሊ.ጳ. ኣብ መላእ እቲ ከባቢ ስሩዕ ፓትሮል የካይዱ። በጻሕቲ ዓዲ ናብ ከተማ ቫቲካን ክበጽሑ ከለዉ፡ ገለ ባህላውን ሃይማኖታውን ስሚዒታት ኣብ ኣእምሮኦም ክሕዙ ይግባእ። ከም ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ ዝኣመሰሉ ቅዱሳት ቦታታት ኣብ ዝበጽሕሉ ወይ ኣብ ጳጳሳዊ ፍጻመታት ኣብ ዝሳተፍሉ እዋን ልኡም ኣከዳድና የድሊ፣ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ኣብራኾም ክሽፈኑን ብርኮም ዝሽፍን ክዳን ክኽደኑን ትጽቢት ይግበር። ስእሊ ብሓፈሻ ኣብ መብዛሕትኡ ከባቢታት ከተማ ቫቲካን ዝፍቀድ ኮይኑ ኣብ ፍሉይ ቦታታት ከም ኣብ ውሽጢ ኣብያተ ክርስቲያናት ወይ ኣብ እዋን ጳጳሳዊ ተዓዘብቲ ግን ክድረት ይኽእል። ዝኾነ ይኹን ኣብ ስእሊ ወይ ቪድዮ ምቕራጽ ገደብ ከምዘሎ ዝሕብር ምልክታት ምኽባር ይምከር። በጻሕቲ’ውን ኣብ ውሽጢ ቀጽሪ ከተማ ቫቲካን ኣብ ዝካየድ ሃይማኖታዊ ስነ-ስርዓት ወይ ኣገልግሎት ምዝንባዕ ከይፈጥሩ ክጥንቀቑ ይግባእ፣ እዚ ድማ ነቶም ኣብዚ ፍጻመታት ዝሳተፉ ሰባት ካብ ዘለዎም ኣኽብሮት ተበጊሶም። ብሓጺሩ፡ ኣብ ዶብ ቫቲካን ብሰንኪ ድሩት ስፍሓታን ምስ ጣልያን ብመሰረት መትከላት ስምምዕ ሸንገን ጥቡቕ ውህደትን ዘለዎ ጽኑዕ ኣገባብ ልምዲ እኳ እንተዘየለ፡ በጻሕቲ ግን ሕጂ’ውን ምስዚ ምልክት ሃይማኖታዊ ምልክት ዝተኣሳሰር ናይቲ ከባቢ ስርዓተ ኣከዳድናን ባህላዊ ስርዓታትን ክኽተሉ ይግባእ።

ከተማ ቫቲካን እታ ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ዓለም ብምዃና፡ ፍሉይ ፖሊሲታት ግብሪ ኣለዋ። ብመንጽር ግብሪ ኣእትዎት ከተማ ቫቲካን ፍሉይ ስብስብ ስርዓታት ትኽተል። ናብ ከተማ ቫቲካን ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ቀረጽ ጉምሩክን ተወሳኺ እሴት ግብሪን (ቫት) ይኽፈል። ንዝተፈላለዩ ፍርያት ዝኽፈል ቀረጽ ጉምሩክ ከከም ምድቦም ይፈላለ እዩ። ብሓፈሻ መሰረታዊ መግቢ፡ መሳርሒታት ሕክምናን መጻሕፍትን ዝተሓተ ወይ ውን ዜሮ ታሪፍ ይረኽቡ። ይኹን እምበር ከም ስልማትን ኤሌክትሮኒክስን ዝኣመሰሉ ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት ዝለዓለ ቀረጽ ኣእትዎት ክህልዎም ይኽእል እዩ። ካብ ቀረጽ ጉምሩክ ብተወሳኺ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ቫት ይኽፈል። ኣብዚ ሕዚ እዋን ኣብ ከተማ ቫቲካን መደበኛ መጠን ቫት 10% እዩ። እዚ ማለት ኩሎም ናብ ሃገር ዝኣትዉ ኣቑሑት ኣብ ልዕሊ እቲ ዝገዝእዎ ዋጋ ተወሳኺ 10% ክኽፈሎም እዩ። ይኹን እምበር ከተማ ቫቲካን ኣባል ሕብረት ኤውሮጳ (EU) ይኹን ካልእ ቁጠባዊ ብሎክ ከምዘይኮነት ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ ስለዚ ናይ ግድን ብኸምዚኦም ዝኣመሰሉ ትካላት ዘቐመጥዎ ሓባራዊ ናይ ደገ ደንቢ ታሪፍ ዝኽተል ኣይኮነን። ውሑድ ህዝብን ውሱን ቁጠባዊ ንጥፈታትን ብቐንዱ ኣብ ዙርያ ቱሪዝምን ሃይማኖታዊ ንጥፈታትን ዘማእከለት ናጻ ሃገር ብምዃና፡ ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎት ካብ ዓበይቲ ሃገራት ክፈላለ ይኽእል እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ መብዛሕትኡ ዓውድታት - ካብ ምሕታም ሃይማኖታዊ ጽሑፋት ወይ ማሕተም ወጻኢ - ኣብ ውሽጢ ግዝኣታ ብዘለዋ ንእሽቶ ስፍሓትን ድሩት ጸጋታትን ንዕላማታት ምፍራይ ወይ ምፍራይ - ካብ ምሕታም ሃይማኖታዊ ጽሑፋት ወይ ማሕተም ወጻኢ - ከተማ ቫቲካን ንሃለኽቲ ኣቑሑት ኣብ ኣእትዎት ብብዝሒ ትምርኮስ። ከም ሳዕቤኑ ድማ ርትዓውን ግሉጽን ግብሪ ኣእትዎት ብምቕባል ንግዲ ክፉት ምግባር ንነበርቲ ከምኡ’ውን ናብ ቅድስቲ መንበር ዝበጽሑ በጻሕቲ ዘድልዮም ቀረብ ንምዕቃብ ወሳኒ ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ። ብሓፈሻ፡ከተማ ቫቲካን ብዓይነታት ፍርያት ዝተመደበ ቀረጽ ጉምሩክ ሓዊሱ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ግብሪ ጎኒ ጎኒ ተወሳኺ እሴት ግብሪ ብመደበኛ መጠን 10% ተተግብር። ኣብ ቀረብ ሰንሰለት ምቹእነት እናዓለመ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ስምምዓት ምኽባር ኣብ ውሽጢ እዛ ንእሽቶ ልኡላዊት ከተማ-ሃገር ድሕሪ እዞም ፖሊሲታት ኣገደስቲ ረቛሒታት ኮይኖም ይቕጽሉ ኣለዉ።s

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና ርኡይ ዝኾነ ናይ ሰደድ ኢንዱስትሪ የብላን። ቁጠባ ከተማ ቫቲካን ብቐንዱ ኣብ ቱሪዝም፣ ወፈያታትን መሸጣ ሕትመታትን መዘከርታታትን እዩ ዝምርኮስ። ከም ውጽኢቱ ድማ ከተማ ቫቲካን ኣብ ልዕሊ ውሱን ዝርዝር ኣቑሑታ ዝኾነ ፍሉይ ናይ ሰደድ ግብሪ ይኹን ቀረጽ ጉምሩክ ኣይትገብርን። ይኹን እምበር ቅድስቲ መንበር ንሰደድ ብተዘዋዋሪ መንገዲ ክጸልዉ ዝኽእሉ ዝተወሰኑ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ፖሊሲታትን ስምምዓትን ከም ዝኽተል ምግንዛብ የድሊ። ካብ ከተማ ቫቲካን ናብ ካልኦት ሃገራት ወይ ግዝኣታት ሰደድ ኣብ ዝገብሩሉ እዋን፡ ትካላት ንግዲ ብሓፈሻ ነቲ በቶም በብወገኖም ዝበጽሕዎ ቦታታት ዘቐመጥዎ ሕግታትን ስርዓታትን ግብሪ ክኽተሉ የድልዮም። እዚኦም ድማ ካብ ኣእትዎት ቀረጽ፣ ተወሳኺ እሴት ግብሪ (ቫት)፣ ኤክሳይዝ ግብሪ ወይ ካልእ ተዛማዲ ክፍሊታት እታ ኣምጻእቲ ሃገር ዝኽፈል ከጠቓልሉ ይኽእሉ። ብተወሳኺ ኣብ ጣልያን ብዘለዋ ቅርበት ንዕላማታት ጉምሩክ ኣባል ሃገር ሕብረት ኤውሮጳ ብምዃና፡ ገለ ካብ ከተማ ቫቲካን ዝመጹ ኣቑሑት፡ ኣካል ሃገራዊ ሰደድ ኢጣልያ እንተተቖጺሮም፡ ፖሊሲታት ንግዲ ሕብረት ኤውሮጳ ክግደዱ ይኽእሉ እዮም። ካብ ከተማ ቫቲካን ዝመጹ ሰደድቲ ኣቑሑት ኣብ ዝሰደዱሉ እዋን ኣገደስቲ ረቛሒታት ግብሪ ምኽባር ንምርግጋጽ፡ ኣህጉራዊ ሕግታት ንግዲ ክፈልጡን ኣብ ሃገሮምን መዳረግቲ ዕዳጋታቶምን ምስ በዓል መዚ ጉምሩክ ክመኻኸሩን ኣገዳሲ እዩ። ብተወሳኺ ካብ ከተማ ቫቲካን ባዕላ ዝብገስ ውሱን ስፍሓት ንጥፈታት ሰደድ ኣብ ግምት ብምእታው ነዚ ደንብታት ምጉዓዝ ብተዛማዲ ቀጥታዊ ኮይኑ ከምዝቕጽል የረጋግጽ።

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና ርኡይ ዝኾነ ናይ ሰደድ ንጥፈታት ኣይትሳተፍን እያ። ዋላ እኳ ድሩት ቁጠባዊ ንጥፈታታን ውሑድ ብዝሒ ህዝባን እንተሃለዋ፡ ከተማ ቫቲካን ምስ ካልኦት ሃገራት ክትነግድ ዘኽእላ ፍሉይ ደረጃ ኣለዋ። ካብ ከተማ ቫቲካን ንዝወጹ ኣቑሑት ፍሉይ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ዘድሊ ረቛሒታት እኳ እንተዘየለ፡ ዝኾነ ብቅድስቲ መንበር (ኣመሓዳሪ ኣካል ከተማ ቫቲካን) ዝሽየጥ ኣቑሑት ዓለም ለኻዊ ደረጃታትን ስርዓታትን ንግዲ ክኽተል ከምዘለዎ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ቅድስቲ መንበር ምስ ብዙሓት ሃገራት ጽቡቕ ዝምድና ንምሕላው ዝዓለመ ኮይኑ፡ ኣብ ዓለም ሓቆፍ ንግዳዊ ንጥፈታት ኣብ እትዋፈረሉ እዋን ዝተቐመጡ ሕግታት ንግዲ የኽብር። ኣብ ገሊኡ ኣጋጣሚታት፡ ገለ ሃይማኖታዊ ቴማ ዘለዎም ፍርያት ካብ ከተማ ቫቲካን ናብ ወጻኢ ክለኣኹ ይኽእሉ እዮም። እዚ ንብረት እዚ፡ ሃይማኖታዊ ቅርስታት፡ ብዛዕባ ስነ-መለኮት ወይ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ዝምልከት መጻሕፍቲ፡ ከም ቅርጻታት ወይ ሃይማኖታዊ ኣሃዛት ዝገልጹ ስእልታት ዝኣመሰሉ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት፡ ከምኡ’ውን ብናይ ቫቲካን መንዲል ዘፍረዮም መዘከርታ ሳንቲም ወይ መዳልያታት ይርከብዎም። ይኹን እምበር ሰደድቲ እዞም ፍርያት ምስ ተግባራዊ ዝኾኑ ደንብታት ጉምሩክን ሕግታት መሰል ኣእምሮኣዊ ንብረትን ኣእትዮም ሃገራት ምኽባር ምርግጋፅ ኣገዳሲ እዩ። ንዝኾነ ፍሉይ ሰደድ ካብ ከተማ ቫቲካን ወይ ንመምርሒታት ብዛዕባ ዘድሊ ምስክር ወረቐት ንፍሉያት ፍርያት ናብ ዕዳጋ ወጻኢ ዝዓለሙ፣vሰደድቲ ኣብ ውሽጢ ሃገሮም ንዝምልከቶም ሕጋዊ በዓል መዚ ክውከሱ ከምኡ’ውን ምስ ዝምልከቶም ሰበስልጣን ጉምሩክ ኣብ ኣምጻእቲ ሃገራት ክረዳድኡ ይምከሩ። ንግዳዊ ጉዳያት ዘካይድ ዓለማዊ መንግስታዊ ኣካል ዘይኮነስ ምሉእ ብምሉእ ብሃይማኖት እትመሓደር ከተማ-ሃገር ምዃኑ ፍሉይ መርገጺኣ ኣብ ግምት ብምእታው ብቐንዱ ንግዳዊ ጉዳያት ዘይኮነስ ኣብ መንፈሳዊ ጉዳያት ዝዘውር እዩ።

እታ ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ዓለም ዝኾነት ከተማ ቫቲካን ምስ ዓበይቲ ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ ርኡይ ናይ ሎጂስቲክስን መጓዓዝያን መርበብ ዘይህልዋ ክኸውን ይኽእል እዩ። ይኹን እምበር፡ ኣብዛ ፍልይቲ ከተማ-ግዝኣት ንኣተሓሕዛ ሎጂስቲክስ ገና ውሑዳት ዝምከሩ ኣማራጺታት ኣለዉ። 1. ኣገልግሎት ፖስታ፦ ኣገልግሎት ፖስታ ከተማ ቫቲካን ብብቕዓትን ተኣማንነቱን ዝፍለጥ እዩ። ምስ ከም DHLን UPSን ዝኣመሰሉ ዓበይቲ ናይ መልእኽተኛታት ኩባንያታት ብዝገብርዎ ሽርክነት ኣህጉራዊ ኣገልግሎት ምልኣኽ ይህቡ። እዞም ኣገልግሎታት እዚኦም ንዝኣቱን ዝወጽእን ጽዕነት ብብቕዓት ክሕዝዎ ይኽእሉ። 2. ኣገልግሎት መልእኽተኛታት፦ ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተገልጸ ከም DHLን UPSን ዝኣመሰላ ዓበይቲ ናይ መልእኽተኛታት ኩባንያታት ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ይሰርሓ። ብዓለምለኻዊ ደረጃ ወይ ኣብ ውሽጢ ከተማ-ግዝኣት ባዕላ ንዝለኣኹ ፓኬጃት ቅልጡፍ ኣገልግሎት ምብጻሕ ይህቡ። ኣብ ኣተሓሕዛ ደንቢ ጉምሩክ ዘለዎም ክእለት ስሉጥ ኣወሃህባ ኣቑሑት የረጋግጽ። 3. ናይ ከባቢ መጓዓዝያ፦ ከተማ ቫቲካን ብሰንኪ ንእሽቶ ስፍሓታ ኣብ ውሽጢ ዶባታ ድሩት ናይ መጓዓዝያ ኣማራጺታት ኣለዋ። መብዛሕትኦም ትካላት ንግዲ ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ቦታታት ከተማ-ግዝኣት ኣቑሑት ንምጉዕዓዝ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ኣብ ዝርከቡ መልእኽተኛታት ወይ ቫን ይምርኮሱ። 4. ጽዕነት ኣየር፡- ንዓበይቲ ጽዕነት ኣየር ጽዕነት ዘድልዮም፡ ኣብ ቀረባ ዝርከቡ መዓርፎ ነፈርቲ ከም መዓርፎ ነፈርቲ ሊዮናርዶ ዳ ቪንቺ-ፊዩሚቺኖ ኣብ ሮማ ከም ኣማራጺ ሎጂስቲካዊ ማእከል ተጠቒሞም ዝኣትዉ ወይ ዝወጽእ ጽዕነት ክሕዙ ይኽእሉ። 5. ምስ ጣልያን ምትሕብባር፦ ምስ ሮማ ዘለዋ ቅርበት ኣብ ግምት ብምእታው ብዙሓት ሎጂስቲካዊ ስርሓት ከተማ ቫቲካን ኣብዞም መዳያት ብዘለዎም ቅርበትን ክእለትን ንገለ መዳያት ከም መኽዘን ወይ ኣገልግሎት መጓዓዝያ ጽዕነት ኣብ ትሕተ ቅርጺ ኢጣልያ ክምርኮሱ ይኽእሉ እዮም። ከተማ ቫቲካን ብቐንዱ ኣብ ሃይማኖታዊ ንጥፈታት ዘተኮረት ከተማ-ሃገር ብምዃና ፍሉይ ደረጃ ስለዘለዋ፡ ብቐንዱ ምስ ሃይማኖታዊ ስነ-ስርዓት፡ ቤተ-መዘክርን ምምሕዳራዊ ስርሓትን ዝተኣሳሰሩ ውሽጣዊ ስርሓት ንምምሕዳር ዘድልዩ ነገራት ከገልግል ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። . ብሓፈሻ ከተማ ቫቲካን ብሰንኪ ንእሽቶ ስፍሓታን ፍሉይ ትኹረት ስርሓን ምስ ካልኦት ሃገራት ክነጻጸር ከሎ ናይ ሎጂስቲካዊ ዓቕማ ድሩት ክኸውን ይኽእል እዩ፤ ሕጂ’ውን ዝተፈላለዩ መገድታት ከም ሽርክነት ኣገልግሎት ፖስታ ምስ ፍሉጣት ኩባንያታት መልእኽተኛታት (DHL & UPS)፣ ምትሕብባር ምስ ትሕተ ቅርጺ ሎጂስቲክ ኢጣልያ ጎኒ ጎኒ ኣብ ቀረባ ዝርከቡ መዓርፎ ነፈርቲ ከም ኣብ ሮማ ዝርከብ መዓርፎ ነፈርቲ ሌናርዶ ዳ ቪንቺ-ፊዩሚቺኖ ንኣተሓሕዛ ጽዕነት ኣየር ምጥቃም፣ ከምኡ’ውን ኣብ ምጽጋዕ ክጥቀም ይኽእል። ንውሽጣዊ ምንቅስቓሳት ዝኸውን ናይ ከባቢ መጓዓዝያ ኣማራጺታት።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ብወግዒ ሃገር ቫቲካን ሲቲ ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም እቲ ዝነኣሰ ዓለምለኸ ኣፍልጦ ዝረኸበት ናጻ ሃገር እያ። መንፈሳውን ምምሕዳራውን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ብምዃና ፍሉይ ደረጃ ስለዘለዋ፡ ብመንጽር ኣህጉራዊ ምንጪን ንግዳዊ ምርኢታትን ርኡይ ህላወ ዘይክህልዋ ይኽእል እዩ። ይኹን እምበር ሕጂ’ውን ገለ ኣገደስቲ መስመራት ኣህጉራዊ ዕድጊታትን ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ወይ ኣብ ጥቓኡ ዝፍጸሙ ውሑዳት ፍሉጣት ፍጻመታትን ኣለዉ። ናይ ቅድስቲ መንበር ዲፕሎማስያዊ ኣገልግሎት ምስ ዓለም ሓቆፍ ኣቕረብቲ ቫቲካን ዝጠልቦ ዝተፈላለዩ ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ርክብ ኣብ ምፍጣር ወሳኒ ተራ ይጻወት። እዚ ኣገልግሎት እዚ ካብ መላእ ዓለም ፍርያት ንምርካብ ከም ወግዓዊ ቻነል ኮይኑ ይሰርሕ። ብተወሳኺ ከተማ ቫቲካን ብጣልያን ዝተኸበበት ስለዝኾነት ኣካል መርበባት ንግዲ ኢጣልያ ብምዃና እውን ረብሓ ኣለዋ። ካብዚ ሓሊፉ ሃይማኖታዊ ትርጉሙን በብዓመቱ ብዝሒ በጻሕትን ኣብ ግምት ብምእታው፡ ኣብ ከተማ ቫቲካን ንዝበጽሑ በጻሕቲ ዓዲ ንምምጋብ፡ ትካላት ንግዲ ውሽጢ ዓዲ ዕድላት ኣሎ። እዞም ንግዳዊ ንጥፈታት እዚኣቶም፡ ሃይማኖታዊ ቅርስታት ዝሸጡ ድኳናት መዘከርታ፡ ብዛዕባ ስነ-መለኮትን መንፈሳውነትን ዝገልጹ መጻሕፍቲ፡ ከም ካሶክ ወይ ኣከዳድና መንፈሳዊ ክዳን ዝኣመሰሉ ኣቑሑት ክዳውንትን ካልእ ሃይማኖታዊ ናውትን የጠቓልሉ። ብመንጽር ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ወይ ኣብ ጥቓ ከተማ ቫቲካን ዝካየዱ ምስ ኣህጉራዊ ዕድጊት ክዛመዱ ዝኽእሉ ንግዳዊ ምርኢታት፤ 1. ዓለም ለኸ ኣኼባ ስድራ-ቤት፦ ብካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ኣብ ትሕቲ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ፍራንቸስኮስ ባዕሎም ኣብ ነፍሲ ወከፍ ሰለስተ ዓመት ዝዳሎ፤ እዚ መደብ እዚ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓለም ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ተሳተፍቲ ይስሕብ። ብቐንዱ ኣብ ንባዕሉ ንግዳዊ ትራንዛክሽን ዘይኮነስ ምስ ክርስትያናዊ ክብርታትን ምምሕያሽ ህይወት ስድራቤትን ዝተኣሳሰሩ ከም ዋዕላታትን ዓውደ መጽናዕትታትን ዝኣመሰሉ ስድራቤት ዝቐንዑ ንጥፈታት ዘተኮረ ክኸውን ከሎ፤ ብርግጽ ምስ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝተኣሳሰሩ ውልቀሰባት መርበብ ሓበሬታ ንምትእስሳር ዕድል ይህብ። 2.ዕዳጋ ልደት ቫቲካን: ዓመታዊ ካብ ቅርዓት ቅዱስ ጴጥሮስ ወጻኢ ኣብ እዋን ምጽኣት ዝካየድ፤ እዚ ዕዳጋ እዚ ብደቂ ዓዲ ዝተሰርሑ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ከም ሮማዊ ካቶሊካዊ ምስሊ ዝገልጹ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ወይ ካብ ዝተፈላለየ ንብረት ዝተፈጥሩ ትርኢታት ልደት ዝኣመሰሉ ስርርዕ ወቕታዊ ህያባት የቕርብ። 3.ማእኸል ምርኢት ኣብ ፊየራ ዲ ሮማ፦ ብቐጥታ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ዘይርከብ ኣብ ቀረባ ኣብ ሮማ ባዕላ እንትርከብ፤ ፊየራ ዲ ሮማ ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ልዑል ሽም ዘለዎም ሃገራውን ኣህጉራውን ንግዳዊ ምርኢታት የአንግድ። እዞም ምርኢታት ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሕርሻ፡ ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽንን ካልእን ዝሽፍኑ ኮይኖም፡ ውሽጣውን ዓለምለኻውን ተሳተፍቲ ይስሕቡ። ኣብ መደምደምታ ከተማ ቫቲካን ብሰንኪ ፍሉይ ሃይማኖታዊ ባህርያታ ብመንጽር ኣህጉራዊ ምንጪን ንግዳዊ ምርኢታትን ጐሊሑ ዝረአ ህላወ ዘይክህልዋ ይኽእል’ዩ፤ ሕጂ’ውን ንዕላማ ዕድጊት ከም ዲፕሎማስያዊ ኣገልግሎት ቅድስቲ መንበር ዝኣመሰላ መስመራት ኣለዋ። ብተወሳኺ ኣብ ቀረባ ዝርከቡ ከም ዓለምለኻዊ ኣኼባ ስድራቤታትን ኣብ ፊየራ ዲ ሮማ ዝካየዱ ንግዳዊ ምርኢታትን ዝኣመሰሉ ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ወይ ዝተጸልዉ ክኾኑ ዝኽእሉ ንግዳዊ ንጥፈታት ንምርኻብን ንምድህሳስን ዕድላት ይህቡ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ንእሽቶ ናጻ ከተማ-ሃገር ብምዃና ናይ ገዛእ ርእሳ ሞተር ምድላይ የብላን። ይኹን እምበር ምስ ጣልያን ምቅርራባ ነበርትን በጻሕትን ከተማ ቫቲካን ኣብ ጣልያንን ኣብ መላእ ዓለምን ልሙድ ዝኾነ ዝተፈላለዩ ህቡባት ሞተር ምድላይ ክረኽቡ የኽእሎም። ገለ ካብቶም ኣብ ከተማ ቫቲካን ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ እነሆ፤ 1. Google (www.google.com) - ብደረጃ ዓለም ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ሞተር ምድላይ፡ ኩለመዳያዊ ናይ መርበብ ሓበሬታ ምድላይን ዝተፈላለዩ ካልኦት ሓገዝቲ ባህርያት ከም Google Maps, Gmail, Google Driveን የቕርብ። 2. Bing (www.bing.com) - ናይ ማይክሮሶፍት ሞተር ምድላይ ምስ ከም ምስልን ቪድዮን ዝኣመሰሉ ባህርያት ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ የቕርብ። 3. ያሁ (www.yahoo.com) - ያሁ ከም ህቡብ ሞተር ምድላይ ኮይኑ የገልግል፣ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ፣ ዜናዊ ምዕባለ፣ ብያሁ ሜይል ዝግበር ናይ ኢመይል ኣገልግሎት፣ ናይ ኩነታት ኣየር ምዕባለን ካልእን የቕርብ። 4. DuckDuckGo (duckduckgo.com) - ዘተኣማምን ናይ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ እናሃበ ውልቃዊ ሓበሬታ ወይ ታሪኽ ምድላይ ብዘይምክትታል ንብሕታዊነት ተጠቃሚ ዋጋ ብምሃብ ዝፍለጥ። 5. ያንዴክስ (yandex.com) - ኣብ ሩስያ ዝመደበሩ ፍሉጥ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ምስ ዝተፈላለዩ ተወሳኺ ኣገልግሎታት ከም ኢመይል ምእንጋድን ካርታታት መጓዓዝያን ዝኣመሰሉ ኣብ ከባቢኻዊ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ የቕርብ። 6. ኢኮስያ (www.ecosia.org) - ፍሉይ ንከባቢ ዝምችእ ኣማራጺ ኮይኑ፡ ነቲ ዝረኽብዎ ኣታዊ መወዓውዒ ንኣግራብ ንምትካል ዝጥቀመሉ ኮይኑ፡ ብቢንግ ዝድገፍ ዘተኣማምን ናይ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ የቕርብ። እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይቶም ልሙድ ዝኾነ ዓለማዊ ወይ ኣብ ኢጣልያ ዝመደበሩ ሞተር ምድላይ ካብ ከተማ ቫቲካን ተበጺሑ ዘሎ ናይ ኦንላይን ምድላይ ድሌታትኩም ብኣድማዒ መንገዲ ንምምላእ እዩ።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ብወግዒ ሃገር ቫቲካን ሲቲ ተባሂላ እትፍለጥ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ እትርከብ ንእሽቶ ናጻ ከተማ-ሃገረ እያ። መንፈሳውን ምምሕዳራውን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ብምዃና ብታሪኻውን ባህላውን ኣገዳስነታ ፍልጥቲ እያ። ፍሉይ ናይ ቴሌፎን ማህደር ወይ "ብጫ ገጻት" ዘለዋ ባህላዊት ሃገር እኳ እንተዘይኮነት፡ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ሓደ ሰብ ብኢንተርነት ክደልያ ዝኽእል ሓያሎ ኣገደስቲ ትካላትን ኣገልግሎታትን ኣለዋ። 1. ቅድስቲ መንበር ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታታት፤ ናይ ቅድስቲ መንበር ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ከተማ ቫቲካንን ዝተፈላለዩ ክፍልታታን ሰፊሕ ሓበሬታ ዝህብ ኮይኑ፡ ካብ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ፍራንቸስኮስ ዝረኸብናዮ ሓድሽ ዜናን ካልእ ወግዓዊ ርክባትን ይርከብዎ። - መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.vatican.va/ 2. ሃዋርያዊ ቤተ መንግስቲ፤ ሓዋርያዊ ቤተ መንግስቲ ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ወግዓዊ መንበሪ ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ብምዃኑ፡ ጳጳሳዊ ንጥፈታትን ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታትን ንምምሕዳር ሓላፍነት ዘለዎም ዝተፈላለዩ ምምሕዳራዊ ኣብያተ ጽሕፈታት ይከታተል። - መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.vaticannews.va/en/vatican-city.html 3. ቤተ መዘክር ቫቲካን፤ ቤተ መዘክር ቫቲካን ኣብ ቤተ ጸሎት ሲስቲን ብሚካኤላንጀሎ ዝተሰርሑ ስርሓት ሓዊሱ ሰፊሕ እኩብ ብሉጻት ስርሓት ስነ ጥበብ ምስ ጥንታውያን ቅርጻታትን ቅርስታትን ዘርእዩ ብዙሓት ጋለሪታት ዝሓዘ እዩ። - መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.museivaticani.va/content/museivaticani/en.html 4. ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ፤ ባዚሊካ ቅዱስ ጴጥሮስ ሓደ ካብ ዓበይቲ ኣብያተ ክርስቲያናት ዓለም ኮይኑ ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ካቶሊካውያን ኣገዳሲ ናይ ንግደት ቦታ ኮይኑ የገልግል። እዚ መስተንክር ቤተክርስትያን ዘደንቕ ዝርዝራት ስነ ህንጻን ሃይማኖታዊ ስነ ጥበባዊ ስርሓት ዝሓዘ እዩ። - መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/en/monumenti/basilica-di-s-pietro.html 5. ሓለዋ ስዊዘርላንድ፤ ሓለዋ ስዊዘርላንድ ኣብ ከተማ ቫቲካን ንር.ሊ.ጳ. ሕብራዊ ዩኒፎርሞም ሓደ ካብቶም ኣብ ሮማ ዝበዝሑ መስሕባት በጻሕቲ ይገብሮም። - መርበብ ሓበሬታ (ዝርዝር ርክብ)፡ http://guardiasvizzera.ch/informazioni/contact-us/ 6.ራድዮ ቫቲካን፤ ራድዮ ቫቲካን ኣብ ትምህርቲ ካቶሊክን ዜናን እዋናዊ ፍጻሜታትን ዘተኮረ መደባት ሒዛ ናይ ሬድዮ ፈነወ ኣገልግሎት ትህብ። - መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.vaticannews.va/en/vatican-radio.html 7. ቤት ጽሕፈት ፖስታ ቫቲካን፤ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ፍሉይ ማሕተም ዘውጽእን ዝተፈላለየ ኣገልግሎት ፖስታ ዝህብን ናይ ገዛእ ርእሳ ስርዓተ ፖስታ ኣለዋ። - መርበብ ሓበሬታ (ቤት ጽሕፈት ፊላተሊክን ኒውሚዝማቲክን)፡ https://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/it/servizi/ufficio-filatelico-e-numismatico.html መተሓሳሰቢ፡ ገለ ኣብ ላዕሊ ተዘርዚሮም ዘለዉ መርበባት ሓበሬታ ብእንግሊዝኛን ብጣልያንኛን ሓበሬታ ከጠቓልሉ ከም ዝኽእሉ ብትሕትና ኣስተውዕሉ።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ከተማ ቫቲካን ሓንቲ ካብተን ዝነኣሳ ሃገራት ዓለም ብምዃና፡ ብኢንተርነት ናይ ምዕዳግ ኣማራጺታት ድሩት እዩ። ኣብ ውሽጢ ሮማ ኢጣልያ እትርከብ ብጥብቂ ሃይማኖታውን ምምሕዳራውን ከተማ-ሃገር ብምዃና፡ ኢንዱስትሪ ኢ-ኮሜርስ ከም ዓበይቲ ሃገራት ሰፊሕ ኣይኮነን። ይኹን እምበር ኣብ ከተማ ቫቲካን ንዘድልዮም ነበርትን በጻሕትን ዘማልኡ ውሑዳት መድረኻት ኣለዉ። 1. ድኳን ህያባት ቫቲካን (https://www.vaticangift.com/)፦ እዚ ናይ ኦንላይን መድረኽ ሰፊሕ ዝርዝር ሃይማኖታዊ ቴማ ዘለዎም ፍርያት ከም ጸሎተ ቅዳሴ፡ መስቀል፡ መዳልያ፡ መጻሕፍቲ ስነ-መለኮትን ካቶሊክነትን፡ መዘከርታ ጳጳሳት፡ መዘከርታታት ካብ ቤተ መዘክር ቫቲካን የቕርብ ካልእን ዝበሃሉ ምዃኖም ይፍለጥ። ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር ሓቀኛ ንብረት ክገዝኡ ንዝደልዩ ውልቀሰባት ምቹእነት ይህብ። 2. ሊብሬርያ ኤዲትሪስ ቫቲካና (http://www.libreriaeditricevaticana.va/)፦ ወግዓዊ ቤት ማሕተም ቅድስቲ መንበር ናይ ገዛእ ርእሱ ናይ ኦንላይን ድኳን ዘካይድ ኮይኑ ከም ጽሑፍ ሕታማት ናይ ጳጳሳዊ ሰነዳት (encyclicals, apostolic excurtations) ዝኣመሰሉ ጽሑፋት ክትረክብ ትኽእል ኢኻ፣ ኣብ ውሽጢ ቤተ ክርስቲያን ብዘለዉ ስልጣን ዘለዎም ሰባት ዝተጻሕፉ ስነ መለኮታዊ ጽሑፋት፡ ቅዳሴ ጽሑፋትን ካልእ ተዛመድቲ ንዋትን እዩ። 3. ኣማዞን ኢጣልያ (https://www.amazon.it/)፦ ከተማ ቫቲካን ኣብ ውሽጢ ዶባት ሮማ ዝርከብ ምድረበዳ ስለ ዝኾነትን ብተፈጥሮኣዊ መንገዲ ንብዙሕ ግብራዊ ዕላማታት ከም ኣገልግሎት ፖስታ ወይ ንጥፈታት ዕዳጋ ኣብ ትሕቲ ስልጣን ኢጣልያ ስለእትወድቕን – ነበርቲ ኣማዞን ኢጣልያ ክጥቀሙ ክመርጹ ይኽእሉ ብሰንኪ ሰፊሕ ዝርዝር ኣቑሑትን ምቹእ ኣገልግሎታቱን ንዘድልዮም ናይ ኢ-ኮሜርስ ድሌታቶም። 4. ኢ-ቤይ ኢ-ቤይ ኢጣልያ (https://www.ebay.it/)፦ ከምቲ ኣማዞን ኢጣልያ ካብ ጣልያን ዝመጹ ዓማዊል ኣብ ምግልጋል ዝገብሮ ዘሎ ምብጻሕ ዝመሳሰል ኮይኑ፡ ከም ከተማ ቫቲካን ዝኣመሰሉ ቫት ብቑዓት ዝኾኑ ግዝኣታት ሓዊሱ – መርበብ ሓበሬታ ኢ-ቤይ ጣልያን ካብ ኤሌክትሮኒክስ ክሳብ ፋሽን ክዳውንቲ ዝበጽሕ ዝተፈላለየ ፍርያት የቕርብ ብነበርቲ ወይ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ክዕደግ እዩ። እዚኦም ኣማራጺታት ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ፍሉይ ቦታ ከም ከተማ ቫቲካን ውሱን ብዝሒ ህዝቢ ዘለዋ ብተረባሕነት ወይ ንፍሉይ ጠለባት ክፈላለዩ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ ኣብ ውሽጢ ሮማ ኣካላዊ ናይ ዕዳጋ ተመኩሮታት ወይ ኣብ ፍሉያት ድኳናት ምጽጋዕ እውን ንብዙሓት ናይ ዕድጊ ድሌታት ተመራጺ ምርጫ ክኸውን ይኽእል እዩ።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ድሩት ህላወ ኣለዋ። ይኹን እምበር ውሑዳት ወግዓውያን ኣካውንትታት ኣለዉዋ፡ እዚኦም ድማ ሓድሽ ሓበሬታን ሓበሬታን ዝህቡ እዮም። ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ማሕበራዊ መራኸቢታት እነሆ፤ 1. ትዊተር፡ ቅድስቲ መንበር (@HolySee) ንጡፍ ናይ ትዊተር ኣካውንት ኣለዋ፡ ኣብኡ ድማ ዜናታትን ኣዋጃትን መግለጺታትን ሰበስልጣን ቫቲካን የካፍሉ። ካብ ቫቲካን ዝመጽእ ዜናታት ወግዓዊ ኣካውንት @vaticannews እዩ። ናይ ትዊተር ሊንክ፡ https://twitter.com/HolySee 2. ፌስቡክ፦ ቅድስቲ መንበር ከም ኣብ ትዊተር ተመሳሳሊ ሓድሽ ሓበሬታ ምስ ስእልታትን ቪድዮታትን ዘካፍሉሉ ወግዓዊ ናይ ፌስቡክ ገጽ እውን ይሕሉ። ናይ ፌስቡክ ሊንክ፡ https://www.facebook.com/HolySee/ 3. ኢንስታግራም፡ ቫቲካን ኒውስ (@vaticannews) ኣብ ከተማ ቫቲካን ምስ ዝፍጸሙ ፍጻሜታትን ዜናታትን ዝተኣሳሰሩ ብዓይኒ ዝስሕቡ ምስልታት ዘቕርብ ንጡፍ ናይ ኢንስታግራም ኣካውንት የካይድ። ናይ ኢንስታግራም ሊንክ፡ https://www.instagram.com/vaticannews/ 4. ዩቱብ፡ ዩቱብ ቻነል ካቶሊካዊት ትካል ዜና (ሲኤንኤ) ካብ ከተማ ቫቲካን ምስ ዜናን ፍጻሜታትን ዝተኣሳሰሩ ቪድዮታት የቕርብ። ናይ ዩቱብ ሊንክ (ካቶሊካዊ ዜናዊ ኣገልግሎት)፡ https://www.youtube.com/c/catholicnewsagency እዚኦም ገለ ካብቶም ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ዝተረጋገጹ ማሕበራዊ መራኸቢታት ኣካውንት እኳ እንተኾኑ፡ ኣብዚ ዘይተጠቕሱ ንፍሉይ መዳያት እታ ከተማ ወይ ትካላታ ዝተወፈዩ ዘይወግዓዊ ወይ ውልቃዊ ኣካውንትታት ክህልዉ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ከተማ ቫቲካን ፍልይቲ ከተማ-ሃገርን መንፈሳዊ ማእከል ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያንን እያ። ብሰንኪ ንእሽቶ ስፍሓቱን ሃይማኖታዊ ባህርያቱን ምስ ካልኦት ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ ሰፊሕ ናይ ኢንዱስትሪ ወይ ንግዳዊ ማሕበራት የብላን። ይኹን እምበር ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ዝንቀሳቐሳ ውሑዳት ወሰንቲ ትካላት ኣለዋ፤ 1. ኢንስቲትዩት ሃይማኖታዊ ስራሓት (IOR) - ብባንኪ ቫቲካን ዝፍለጥ IOR ንከተማ ቫቲካን ማእከላይ ባንክ ኮይኑ ዘገልግልን ፋይናንሳዊ ንጥፈታቱ ዘመሓድርን እዩ። ብቐንዱ ምስ ሃይማኖታዊ ንጥፈታት ዝተኣሳሰር ገንዘብን ምምሕዳር ንብረትን ኣብ ምሕላው ዘተኮረ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.vatican.va/roman_curia/ትካላት ዝተኣሳሰሩ/ior/ 2. ቤት ጽሕፈት ጳጳሳዊ ግብረ ሰናይ - እዚ ትካል እዚ ኣብ ከተማ ቫቲካን ብመሪሕነት ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ፍራንቸስኮስ ናይ ግብረ ሰናይ ስራሕ ይከታተል። ቀንዲ ተራኣ ድማ ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ጽጉማት ውልቀሰባት ንምሕጋዝ ዝዓለመ ገንዘብ ምምራሕን ፕሮጀክትታት ምድጋፍን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.vaticannews.va/en/ከተማ-ቫቲካን/ዜናን-ፍጻሜታትን/ጳጳሳዊ-ገበርቲ ሰናይ.html 3. ጳጳሳዊ ቤት ምኽሪ ባህሊ - እዚ ጉባኤ እዚ ብዝተፈላለዩ ተበግሶታት ከም ጉባኤታት፣ ምርኢታትን ሕትመታትን ኣቢሉ ኣብ መንጎ እምነትን ዘመናዊ ባህልን ዘተ ንምዕባይ ይሰርሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.cultura.va/content/cultura/en.html 4. ጳጳሳዊ ጉባኤ ኣብ መንጎ ሃይማኖታት ዝርርብ - ኣብ መላእ ዓለም ምስ ዘይክርስትያናዊ ሃይማኖታት ናይ ሓድሕድ ምርድዳእን ምትሕብባርን ዝደሊ ጳጳሳዊ ጉባኤ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.pcinterreligious.org/ 5.ልዑላዊ ወተሃደራዊ ስርዓት ማልታ – ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ብጥብቂ ዝርከብ እኳ እንተዘይኮነ ግን ምስኣ ብቐረባ ዝተኣሳሰር እኳ እንተኾነ፡ እዚ ካቶሊካዊ ዓለማዊ ሃይማኖታዊ ስርዓት ብዓለም ደረጃ ሰፊሕ ኣገልግሎት ክንክን ጥዕና የካይድ። ኣብ ልዕሊ 120 ሃገራት ብሆስፒታላት፡ ክሊኒካት፡ ኣገልግሎት ኣምቡላንስን ሰብኣዊ ረድኤትን ሕክምናዊ ሓገዝ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://orderofmalta.int/ እዘን ማሕበራት ብቐንዱ ኣብ ምሕደራ ፋይናንስ፣ ምምሕዳር ንጥፈታት ግብረ ሰናይ፣ ባህላዊ ጽምዶ ኣብ መንጎ እምነታት ወይ ሃይማኖታዊ ምንቅስቓሳት,ኣጋይሽ ኣጋይሽ ኣብ ክንድኡ እዘን ማሕበራት majorly ኣብ ውልቃዊ ድሕነትን ኣገልግሎት ክንክን ጥዕናን ኣበርክቶ ይገብራ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ከተማ ቫቲካን ብሮማ ኢጣልያ ዝተኸበበት ናጻ ከተማ-ሃገረ እያ። መንፈሳውን ምምሕዳራውን ዋና ቤት ጽሕፈት ሮማዊት ካቶሊካዊት ቤተ ክርስቲያን ብምዃና ፍሉይ ደረጃ ስለዘለዋ፡ ከም ካልኦት ሃገራት ኩለመዳያዊ ቁጠባዊ ወይ ንግዳዊ መርበብ ሓበሬታ ዘይክህልዋ ይኽእል እዩ። ይኹን እምበር ብዛዕባ ንጥፈታትን ተበግሶታትን ከተማ ቫቲካን ሓበሬታ ዝህቡ ወግዓውያን መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ገለ መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. ቅድስቲ መንበር - ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.vatican.va/ እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ንርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ዝውክልን ማእከላይ ኣመሓዳሪ ኣካል ከተማ ቫቲካን ኮይኑ ዝሰርሕን ቅድስቲ መንበር ወግዓዊ ፖርታል ኮይኑ የገልግል። 2. News.va - ማዕከን ዜና ቫቲካን፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.vaticannews.va/en.html News.va ሃይማኖታዊ ጉዳያት፡ ንጥፈታት ጳጳሳትን ኣህጉራዊ ፍጻሜታትን ዘጠቓለለ ዝተፈላለየ ኣርእስታት ዝምልከት መዓልታዊ ሓድሽ ሓበሬታ ዝህብ ናይ ኦንላይን ዜና ፖርታል እዩ። 3. ጳጳሳዊ ቤት ምኽሪ ባህሊ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.cultura.va/content/cultura/en.html ጳጳሳዊ ቤት ምኽሪ ባህሊ፡ ኣብ ስነ-ጥበብ፡ ስነ-ፍልጠት፡ ቴክኖሎጂ፡ ከምኡ’ውን ኣብ መንጎ ሃይማኖታት ዝርርብ ዘተኮረ ተበግሶታት ኣቢሉ ኣብ መንጎ እምነትን እዋናዊ ባህልን ዝርርብ የስፋሕፍሕ። 4. ቤተ መዘክር ቫቲካን፤ መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/en.html ቤተ መዘክር ቫቲካን ሰፊሕ እኩብ ብሉጻት ስነ ጥበባዊ ስርሓት ከምኡ’ውን ካብ ዝተፈላለየ እዋናት ታሪኽ ዝተረኽቡ ታሪኻዊ ቅርስታት የርእዩ። 5. ኢንስቲትዩት ሃይማኖታዊ ስራሕቲ (IOR)፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.bpvweb.org/eng/index_eng.htm IOR ብተለምዶ "ባንኪ ቫቲካን" ተባሂሉ ዝፍለጥ ኮይኑ፡ ምስ ኣባላት ሃይማኖታዊ ትካላት ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ፋይናንሳዊ ጉዳያት ናይ ምሕላው ሓላፍነት ኣለዎ። 6. ሓዋርያዊ ኣልሞነር - ጳጳሳዊ ገባሪ ሰናይ ገንዘብ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://elemosineria.vatican.va/content/elemosineria/en.html ሓዋርያዊ ኣልሞነር ኣብ ውሽጢ ከተማ ቫቲካን ወይ ኪኖ ዶባታ ንዝርከቡ ንዝተጸገሙ ንምሕጋዝ ብቅዱስ ኣቦ ዝካየድ ናይ ግብረ ሰናይ ስራሕ የወሃህድ። ከተማ ቫቲካን ብቐንዱ ቁጠባዊ ሓይሊ ዘይኮነስ ሃይማኖታውን መንፈሳውን ማእከል ምዃና ኣስተውዕሉ። ካብዚ ብምብጋስ ኣብ ኢንተርነት ምህላዉን ትኹረቱን ብቐንዱ ናብ ሃይማኖታዊ ንጥፈታትን ባህላዊ ውርሻታትን ትምህርትታት ካቶሊካዊት ቤተክርስትያንን ዝቐንዐ ክኸውን ይኽእል።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ንከተማ ቫቲካን ዝምልከት ንግዳዊ መረዳእታ ክትረኽቡሉ እትኽእሉ ሓያሎ መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ገለ ኣማራጺታት ምስ በብወገኖም URL እነሆ፤ 1. ዓለም ዝተዋደደ ንግዳዊ መፍትሒ (WITS) - ከተማ ቫቲካን፡ https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/VAT እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ንከተማ ቫቲካን ዝምልከት ሰፊሕ ንግዳዊ መረዳእታን ስታቲስቲክስን ዝህብ ኮይኑ፡ ብዛዕባ ኣእትዎት፡ ሰደድ፡ ከምኡ’ውን ታሪፍ ዝምልከት ሓበሬታ ሓዊሱ እዩ። 2. ትዕዝብቲ ቁጠባዊ ውስብስብነት (OEC) - ከተማ ቫቲካን፡ https://oec.world/en/profile/country/vat OEC ብዛዕባ ንግዳዊ ፕሮፋይል ከተማ ቫቲካን ዝርዝር ሓፈሻዊ ትንታነ ይህብ፣ እዚ ድማ ቀንዲ መሻርኽቲ ሰደድን ኣእትዎትን ሓዊሱ እዩ። 3. ዓለምለኻዊ ማእከል ንግዲ (ITC) - ካርታ መእተዊ ዕዳጋ፡ https://www.macmap.org/ ITC’s Market Access Map ተጠቀምቲ ንከተማ ቫቲካን ዝምልከት ንግዳዊ ስታቲስቲክስን ሓበሬታ ታሪፍን ብመተሓባበሪ መንገዲ ክድህስሱ የኽእሎም። 4. ናይ ሕቡራት ሃገራት ኮምትሬድ ዳታቤዝ፡ https://comtrade.un.org/data/ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኮምትሬድ ዳታቤዝ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓለም ካብ ከተማ ቫቲካን ሓዊሱ ናይ ንግዲ መረዳእታታት ንምርካብ ዕድል ዝህብ እዩ። መሬት ቫቲካን ኣዝዩ ንእሽቶ ስለዝኾነን ርኡይ ንግዳዊ ህላወ ወይ ኢንዱስትሪ ስለዘይብላን፡ ምስተን ዝያዳ ቁምነገር ዘለዎ ቁጠባ ዘለወን ካልኦት ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ፡ እቲ ዘሎ ናይ ንግዲ መረዳእታ ድሩት ክኸውን ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ።

B2b መድረኻት

ከተማ ቫቲካን ኣብ ዓለም ዝነኣሰት ናጻ ሃገር ብምዃና ናይ ገዛእ ርእሳ ጐሊሑ ዝረአ B2B መድረኽ የብላን። ይኹን እምበር ከም ምዕቡል ማእከል ሃይማኖታውን ባህላውን ንጥፈታት መጠን፡ ሓያሎ ዓለማዊ መድረኻት B2B ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር ኣገልግሎታትን ፍርያትን የቕርባ። ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ኣቑሑት/ኣገልግሎታት ንምትሕብባር ወይ ንምቕራብ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ከማልኡ ዝኽእሉ ገለ ፍሉጣት B2B መድረኻት እነሆ፤ 1. ዓሊባባ (www.alibaba.com): እዚ ፍሉጥ ዓለማዊ B2B መድረኽ ምስ ሃይማኖታዊ ቅርስታት፣ ስነ ጥበብን ኢደ ጥበብን፣ መዘከርታታት፣ ቤተ ክርስቲያናዊ ክዳውንቲ ወዘተ ዝተኣሳሰሩ ዝተፈላለዩ ፍርያትን ኣገልግሎታትን ዘቕርቡ ሰፊሕ ዝርዝር ኣቕረብቲ ምብጻሕ ዝህብ ኮይኑ፡ እዚ ድማ ኣገዳሲ ክኸውን ይኽእል። ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ትካላት ንግዲ። 2. ግሎባል ሶርስስ (www.globalsources.com)፦ ኣብ ኢንዱስትሪ B2B ምኩር ተጻዋታይ ዝኾነ ግሎባል ሶርስስ፡ ንቫቲካን- ተዛመድቲ ዕዳጋታት። 3. DHgate (www.dhgate.com): DHgate ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ዓደግቲ ምስ ብቐንዱ ካብ ቻይና ዝመጹ ሸየጥቲ ዘራኽብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። ኣብ ምድብ ፍርያት ብዘለዎ ዘይተኣደነ ብዙሕነት ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር ኒች ዕዳጋ ብቐጥታ ኣብ መድረኹ ብፍሉይ ዒላማ ክገብር ዘይክእል እኳ እንተኾነ ሸየጥቲ ግን ብኡ መሰረት ሸቐጣቶም ከቕርቡ ይኽእሉ። 4. Made-in-China (www.made-in-china.com): ንንግዳዊ ትካላት ብዓለም ደረጃ ምስ ቻይናውያን ኣፍረይትን ኣቕረብትን ኣብ መላእ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ሓዊሱ ስነ-ጥበብን ኢደ-ጥበብን ወይ ሃይማኖታዊ ኣቑሑት ዘራኽብ ሰፊሕ ናይ ኦንላይን ማውጫ ኮይኑ፡ ንኣገደስቲ ቀረብ ንዝደልዩ ኩባንያታት ከገልግል ዝኽእል እዩ። ናብ ዕዳጋ ቫቲካን። 5. EC21 (www.ec21.com) - ከም ሓደ ካብቶም ዝዓበዩ ናይ ኤስያ ናይ ኦንላይን ጅምላ ዕዳጋታት ኮይኑ ንዓለምለኻውያን ኣእተውትን ሰደድትን ብማዕረ ዘገልግል EC21 ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ስነ-ጥበባዊ ስርሓት & ኢደ ጥበብ ዝኣመሰሉ ምስ ቫቲካን ዝተኣሳሰሩ ትካላት ዝምችኡ ክኾኑ ዝኽእሉ ስርርዕ ኣማራጺታት የቕርብ ንግዲ. ኣብዞም ሓፈሻዊ ዕላማ ዘለዎም መድረኻት ምስ ባህላዊ ወይ ሃይማኖታዊ ባእታታት ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር ፍሉይ ሸቐጥ ዝደልዩ ትካላት ንግዲ ልክዕነት ንምዕባይ ኣብ ምድላይ ግቡእ ቁልፊ ቃላትን መጽረዪን ምጥቃም ኣገዳሲ እዩ። ምስ ኣቕረብቲ ጥቡቕ ርክብ፡ እቶም ፍርያት ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር ዝኾነ ይኹን ፍሉይ ጠለባት ወይ ስርዓታት ከምዘማልኡ ንምርግጋጽ ክሕግዝ እዩ። እዞም ኣቐዲሞም ዝተጠቕሱ መድረኻት ብዓለም ደረጃ ዝሰርሑን ምስ ከተማ ቫቲካን ባዕላ ብቐጥታ ምትእስሳር ዘይብሎም ክኾኑ ይኽእሉ እዮም፣ እንተኾነ ግን ምስ ከተማ ቫቲካን ዝተኣሳሰር B2B ንጥፈታት ክዋፈሩ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ከም ጠቓሚ ጸጋታት ኮይኖም ከገልግሉ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።