TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ጅቡቲ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ብሰሜን ምስ ኤርትራ፡ ብምዕራብን ደቡባዊ ምዕራብን ምስ ኢትዮጵያ፡ ብደቡባዊ ምብራቕ ድማ ምስ ሶማልያ ትዳወብ። ኣስታት ሓደ ሚልዮን ህዝቢ ዘለዋ ጅቡቲ ኣስታት 23 ሽሕ ትርብዒት ኪሎሜተር ስፍሓት ኣለዋ። ርእሰ ከተማ ጅቡቲ እውን ኣብ ገማግም ወሽመጥ ታድጆራ እትርከብ ጅቡቲ ትበሃል። ዝበዝሑ ነበርታ ኣስላምን ዓረብኛን ፈረንሳን ድማ ኣብታ ሃገር ብሰፊሑ ዝዝረቡ ቋንቋታት እዮም። ጅቡቲ ኣብ ሓደ ካብቶም ጽዑቓት መስመራት መራኽብ ዓለም ኮፍ ኢላ ብምህላዋ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ ኣለዋ። ብሰንኪ ትሕተ ቅርጺ ወደባትን ብመገዲ ከም ኢትዮጵያ ዝኣመሰላ ምድረበዳ ዘይብለን ሃገራት ዝገብሮ ምትእስሳርን ኣብ መንጎ ኣፍሪቃ፣ ኤስያን ኤውሮጳን ንግዲ ከም ዓቢ መተሓላለፊ ማእከል ኮይኑ የገልግል። ቁጠባ ኣብ ከም መጓዓዝያ፣ ባንኪ፣ ቱሪዝም፣ ቴሌኮሙኒኬሽን ዝኣመሰሉ ንጥፈታት ዘፈር ኣገልግሎት ብብዝሒ ዝምርኮስ እዩ። ብተወሳኺ ጅቡቲ ካብ ናይ ወጻኢ ኩባንያታት ኢንቨስትመንት ብዝስሕብ ናጻ ዞባ ንግዲ ትፍለጥ። እታ ሃገር ምስ ፈረንሳ (ናይ ቀደም መግዛእታዊ ሓይላ)፣ ቻይና፣ ጃፓን፣ ስዑዲ ዓረብን ካልኦትን ሓዊሱ ምስ ዝተፈላለያ ሃገራት ድልዱል ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ኣማዕቢላ እያ። ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ’ውን ብሰንኪ ጂኦፖለቲካዊ ኣገዳስነታ ሓያሎ ኣህጉራዊ ወተሃደራዊ መዓስከራት ይርከባ። ኣብ ጅቡቲ ዘሎ መልክዓ ምድሪ ብቐንዱ ካብ ጽፍሒ ባሕሪ ከባቢ 2 ኪ.ሜ ደው ኢሉ ከም ሙሳ ዓሊ (ዝለዓለ ነጥቢ) ዝኣመሰሉ ኣኽራናት ዘጠቓልል ቅርጺ እሳተ ጎመራ ዘለዎ ደረቕ በረኻዊ ዞባታት ዝቖመ እዩ። ይኹን እምበር እዚ ተሪር ኩነታት እናሃለወ ቀላይ ኣሳል -ሓደ ካብቶም ኣብ ምድሪ ኣዝዮም ጨው ዘለዎም ቀላያት- ብፍሉይ ስነ-ህይወቱ ዝፍለጥ ሓዊሱ ፍሉጣት ተፈጥሮኣዊ መስሕባት ኣለዉ። ብመንጽር ሞዴል ምሕደራ ፍርቂ ፕረዚደንታዊ ስርዓት ዝኽተል ኮይኑ፡ ፕረዚደንት እስማዒል ዑመር ጉለህ ካብ 1999 ጀሚሩ ከም ሓላፊ ሃገርን መንግስትን ኮይኑ ዘገልገለ ኮይኑ፡ እቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ብኮሚኒስታዊ ምሕደራ ድሕሪ ምልዓሉ ካብ ፈረንሳ ናጽነት ዝመስረተ፡ ኣብ 1977 ንነብሱ ሪፓብሊክ ጅቡቲ ዝብል ስም ምቕያሩ ብሓፈሻ ጅቡቲ ብዓቐንን ሃፍትን ድሩትነት እኳ እንተሃለዋ ሃብታም ባህላዊ ውርሻን መስተንክር ተፈጥሮኣዊ ጽባቐ ዘለዋ ፍልይቲ ሃገር እያ። ኣብ ኣህጉራዊ ንግድን መጓዓዝያን ኣገዳሲ ተጻዋታይ ኮይኑ ንነብሱ ኣቐሚጣ፡ ኣብ ምዕባለ ቁጠባኣ ኣበርክቶ ገይራ ኣላ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር ጅቡቲ ብፍራንክ ጅቡቲ (DJF) ዝፍለጥ ናይ ገዛእ ርእሳ ባጤራ ኣለዋ። እዚ ባጤራ ኣብ 1949 ዝተኣታተወ ኮይኑ፡ ካብ ሽዑ ጀሚሩ ድማ ወግዓዊ ባጤራ ጅቡቲ ኮይኑ ኣሎ። ኣብዚ ሕዚ እዋን 1 ጅቡቲ ፍራንክ ኣብ 100 ሳንቲም ተኸፋፊሉ ይርከብ። ፍራንክ ጅቡቲ ብማእከላይ ባንክ ጅቡቲ ጥራይ ዝወጽእ ኮይኑ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝህሉ ምዝውዋር ዘመሓድርን ዝቆጻጸርን እዩ። ከም ውጽኢቱ ድማ ከም ኣህጉራዊ ዕቑር ሃብቲ ወይ ከም ተለዋዋጢ ባጤራ ኣብ ጥቕሚ ኣይውዕልን። ዋጋ ፍራንክ ጅቡቲ ምስ ዓበይቲ ባጤራታት ከም ዶላር ኣመሪካን ዩሮን ብተዛማዲ ርጉእ እዩ። ይኹን እምበር፡ ኣብ ውሽጢ ዶባት ጅቡቲ ብዘለዎ ድሩት ኣህጉራዊ ኣፍልጦን ፍሉይነትን፡ ነዚ ባጤራ ብኻልኦት ምልውዋጥ ሓደ ሓደ ግዜ ካብ ሃገር ወጻኢ በዳሂ ክኸውን ከም ዝኽእል ክፍለጥ ይግባእ። ብመንፅር ኣጠቓቕማ ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ዝበዝሕ ትራንዛክሽን ብኤሌክትሮኒክስ ዘይኮነስ ብጥረ ገንዘብ እዩ ዝካየድ። ኤቲኤም ኣብ ዓበይቲ ከተማታት ክትረኽቦም ትኽእል ኢኻ፡ ንኽልቲኡ ድማ ናይ ውሽጢ ዓዲ ደቢት ካርድ ከምኡ’ውን ገለ ኣህጉራዊ ክረዲት ካርድታት ይቕበሉ። ናይ ክረዲት ካርድ ምቕባል ከከም ትካላት ክፈላለ ይኽእል። ከም ዶላር ኣመሪካ ወይ ዩሮ ዝኣመሰሉ ናይ ወጻኢ ባጤራታት ኣብ ከም ከተማ ጅቡቲ ወይ ታድጆራ ዝኣመሰላ ዓበይቲ ከተማታት ንበጻሕቲ ወይ ወጻእተኛታት ኣብ ዘገልግላ ዝተመርጹ ሆቴላት ወይ ዓበይቲ ትካላት ንግዲ እውን ልሙድ እዩ። ይኹን እምበር ንንኣሽቱ ትራንዛክሽን ወይ ካብዞም ከተማታት ወጻኢ ክትወፍር ከለኻ ገለ ናይ ውሽጢ ዓዲ ባጤራ ኣብ ኢድካ ክህሉ ይምከር። ብሓፈሻ ኣብ ጅቡቲ ምብጻሕ ወይ ንግዲ ኣብ እትገብረሉ እዋን፡ ብመዓልታዊ ወጻኢታትን ምስ ደቂ ዓዲ ብዝግበር ርክብን ስሉጥ ምጉዓዝ ንምርግጋጽ፡ ገለ ናይ ወጻኢ ባጤራ ናብ ናይ ውሽጢ ዓዲ ጅቡቲ ፍራንክ ምልውዋጥ ይምከር።

ሕጋዊ ባጤራ ጅቡቲ ፍራን እዩ። ግምታዊ ሸርፊ ፍራንስ ናይ ጅቡቲ ምስ ገለ ዓበይቲ ባጤራታት ዓለም (ንመወከሲ ጥራይ) እንሆ : - ኣንጻር ዶላር ኣመሪካ፡ 1 ፍራን ማዕረ ኣስታት 0.0056 ዶላር ኣመሪካ እዩ። - ኣንጻር ዩሮ፡ 1 ፍራንጎር ማዕረ 0.0047 ዩሮ እዩ። - ኣንጻር ፓውንድ እንግሊዝ፡ 1 ፍራንጎር ማዕረ 0.0039 ፓውንድ እዩ። እዞም ደረጃታት ንመወከሲ ጥራይ ዝኾኑን ጭቡጥ ዋጋታት ድማ ብመሰረት ምልውዋጥ ዕዳጋ ክቕየሩ ከምዝኽእሉን ኣስተውዕሉ። በጃኹም ቅድሚ ፍሉይ ትራንዛክሽን ምግባርኩም ህሉው መጠን ሸርፊ ምፍታሽ ወይ ንዝምልከቶ በዓል መዚ ተወከሱ።

ኣብ ጅቡቲ ካብ ዝካየዱ ኣገደስቲ በዓላት ሓደ፡ ብ27 ሰነ ዝኽበር መዓልቲ ናጽነት እዩ። እዛ መዓልቲ እዚኣ ኣብ 1977 ዓ.ም. ካልእ ትርጉም ዘለዎ በዓል ድማ ብ8 መጋቢት ዝኽበር ሃገራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ እዩ። ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ዝተፈላለየ መዳያት ሕብረተሰብ ንዝገበርኦ ኣበርክቶን ዓወታትን ኣፍልጦ ዝህብን ዘኽብርን እዩ። ኣብዚ ዕለት እዚ ብዘረባታት፣ ባህላዊ ንጥፈታትን ስነ-ስርዓት ሽልማትን ንደቂ ኣንስትዮ ንምኽባር መደባት ይዳሎ። ዒድ ኣል-ፊጥር ኣብ መላእ ዓለም ብኣስላም ዝኽበር ዓቢ እስላማዊ በዓል እዩ። ኣብ ጅቡቲ ወርሒ ጾም ሮሞዳን ዘብቅዕ ብምዃኑ ንማሕበረሰብ ኣስላም ዓቢ ኣገዳስነት ኣለዎ። እቲ ጽምብል ኣብ መሳጊድ ናይ ሓባር ጸሎት ስዒቡ ስድራቤታዊ ምትእኽኻብን ድግስን ዘጠቓልል እዩ። ጅቡቲ ብውሑዳት ክርስትያን ብዝሒ ዘለዎም ብዝሒ ህዝባ እውን በዓል ልደት ከም ህዝባዊ በዓል ተብዕሎ። ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት 25 ታሕሳስ ክርስትያናት ኣብ ኣገልግሎት ቤተክርስትያን ይሳተፉ እሞ ኣብኡ ድማ መዝሙር ይዝምሩን ልደት የሱስ ክርስቶስ ይዝክሩን። ካብዚ ሓሊፉ መዓልቲ ባንዴራ ንባንዴራኣ ሓዊሱ ንሃገራዊ ምልክታት ጅቡቲ ንምኽባር 27 ሕዳር ይኽበር። እቲ መዓልቲ ኣብ ዝተፈላለዩ ቦታታት እታ ሃገር ብዝካየድ ስነ-ስርዓት ምልዓል ባንዴራ ጎኒ ጎኒ መንነት ጅቡቲ ዘኽብር ባህላዊ ምርኢታት ብምክያድ ሃገራውነት ዘርኢ እዩ። እዞም በዓላት እዚኦም ኣብ ውሽጢ ባህሊ ጅቡቲ ንዘሎ ሃይማኖታዊ ብዙሕነትን ሃገራዊ ኩርዓትን ዘንጸባርቑ እንትኾኑ ሰባት ኣብ ምሉእ ዓመት ኣብ ጽምብል ክእከቡ ዕድላት ዝፈጥሩ እዮም።

ጅቡቲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ንእሽቶ እንተኾነ ኣብ ዞባዊ ንግዲ ልዑል ተራ ዝጻወት ኮይኑ፡ ናብታ ኣህጉር ዝኣቱን ዝወጽእን ኣቑሑት ከም ዓቢ ማእከል ምትሕልላፍ ጽዕነት ኮይኑ የገልግል። ቁጠባ ጅቡቲ ብብዝሒ ኣብ ንግዲ ዝተመርኮሰ ኮይኑ፡ ኣብ ወሰን ቀይሕ ባሕሪ ብዘለዋ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ ዞባውን ኣህጉራውን መሻርኽቲ ንግዲ ሰሓቢት ይገብራ። ቀንዲ መሻርኽቲ ንግዲ ኢትዮጵያ፣ ሶማልያ፣ ስዑዲ ዓረብ፣ ቻይና፣ ፈረንሳይ ይርከብዎም። ቀንዲ ሰደድ እታ ሃገር ከም ቡን፣ ፍረታት፣ ኣሕምልቲ፣ ጥሪት፣ ዓሳ ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ ይርከብዎም። ብተወሳኺ ጅቡቲ ከም ጨውን ጂፕሰምን ዝኣመሰሉ ማዕድናት ናብ ወጻኢ ትሰድድ። እዞም ኣቑሑት ብቐንዱ ብወደብ ጅቡቲ – ሓንቲ ካብተን ጽዑቓት ወደባት ምብራቕ ኣፍሪቃ – ዝጓዓዙ ኮይኖም ዞባዊ ንግዲ ዘመቻችኡ እዮም። ብመንጽር ኣእትዎት ጅቡቲ ብሰንኪ ውሱን ምህርቲ ሕርሻ ውሽጢ ዓዲ ኣብ ኣእትዎት መግቢ ኣዝያ ትምርኮስ። ካልኦት ዓበይቲ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ፍርያት ነዳዲ ብሰንኪ ዘይምህላው ሃፍቲ ነዳዲ ውሽጢ ሃገር ይርከብዎም። ድሌታት ልምዓት መሰረተ ልምዓት ንምምላእ እውን ማሽነሪታትን መሳርሕታትን ካብ ወፃኢ ይኣትዉ። ቻይና ብተበግሶ ቀበቶን መንገድን (BRI) ኣብ ፕሮጀክትታት ትሕተ ቅርጺ ጅቡቲ ልዑል ወፍሪ ኣካይዳ። እዚ ኢንቨስትመንት ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ባዕላ ምትእስሳር ዘዕብዩ ወደባት፣ መንገዲ ባቡር፣ መሳለጥያታት መዓርፎ ነፈርቲ ምህናጽ ግን ከኣ ከም ኢትዮጵያ ዝኣመሰላ ኣብ ባሕሪ ዘይኣትዋ ሃገራት ኣፍሪቃ ተበጻሕነት ምምሕያሽ ዘጠቓልል እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ ጅቡቲ ኣብ ከም ኣገልግሎት ማኑፋክቸሪንግን ሎጂስቲክስን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ቀጥታዊ ወፍሪ ወፃኢ (FDI) ንምድንፋዕ ንንግዳዊ ትካላት ከም ምቕናስ ግብሪን ዝተቐለለ ኣሰራርሓታትን ዝኣመሰሉ መተባብዒታት ዝህቡ ሓያሎ ፍሉያት ቁጠባዊ ዞባታት (SEZs) ትውንን። ነዞም ረቛሒታት ኣብ ግምት ብምእታው፡ጅቡቲ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ርኡይ ዕብየት ርእያ እያ፡ ንመጻኢ ልምዓት ዝያዳ ድሙቕ ኣጠማምታ ኣለዋ። ይኹን እምበር፡ልዑል መጠን ሽቕለት ኣልቦነት፡ሕጽረት ክኢላታት ጉልበት፡ደረት ዓቕሚ፡ከምኡውን ንዝያዳ ቁጠባዊ ምዕባለ ክዕንቅፉ ዝኽእሉ ቢሮክራስያዊ ዕንቅፋታት ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ብድሆታት ጌና ኣለዉ።ቁጠባ ካብ ጽግዕተኛነት ኣብ ኣፍደገ ሎጂስቲክስ ናብ ኢንዱስትርያላይዜሽን ገጹ ምብዛሕ፡ ቀጻሊ ስክፍታታት እናፈትሐ ዝያዳ ዕድላት ክፈጥር ይኽእል።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ጅቡቲ፡ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ልዑል ዓቕሚ ኣለዋ። ጅቡቲ ድሩት ጸጋታት ዘለዋ ንእሽቶ ሃገር እኳ እንተኾነት፡ ረብሓ ዘለዎ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣን ከም ኣፍደገ ኣፍሪቃ ዘገልግል ጽቡቕ ዝማዕበለ ትሕተ-ቅርጽን ኣለዋ። ሓደ ኣብ ዓቕሚ ጅቡቲ ኣበርክቶ ዝገብር ወሳኒ መዳይ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ እዩ። ንኤስያ፡ ኤውሮጳን ማእከላይ ምብራቕን ዘራኽብ ዓለማዊ መስመራት መራኽብ ከም ኣገዳሲ መተሓላለፊ ነጥቢ ኮይኑ የገልግል። ወደብ ጅቡቲ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ካብ ዘለዋ ጽዑቓት ወደባት ኮይና፡ ከም ኣገዳሲ ማእከል ዞባዊ ንግዲ ኮይና ትሰርሕ። እዚ ረብሓ ዘለዎ መርገጺ፡ እታ ሃገር ካብተን ዕዳጋታት ኣፍሪቃ ንምብጻሕ ዝግደሳ ሃገራት ናይ ወጻኢ ወፍሪ ክትስሕብ የኽእላ። ካብዚ ሓሊፉ ጅቡቲ ኣብ ልምዓት መሰረተ ልምዓት ብንጥፈት ኢንቨስት ክትገብር ጸኒሓ እያ። ኣብ ውሽጢ እቲ ክልል ምትእስሳር ንምዕባይ መሳለጥያታቱ ወደባት ኣስፊሑን ከም ጽርግያታት፣ ባቡር፣ መዓርፎ ነፈርቲ ዝኣመሰሉ መርበባት መጓዓዝያ ኣማዕቢሉ እዩ። እዞም ተበግሶታት እዚኦም ንብቕዓት ንግዲ ኣብ ምምሕያሽን ዞባዊ መደበራት ወይ ማእከላት ሎጂስቲክስ ንምቛም ዝደልዩ ብዙሕ ሃገራት ኮርፖሬሽናት ንምስሓብን ኣበርክቶ ገይሮም እዮም። ብተወሳኺ መንግስቲ ጅቡቲ ናይ ወጻኢ ኢንቨስትመንት ንምድንፋዕን ኣህጉራዊ ንግዲ ንምምችቻውን ዝዓለመ ፖሊሲታት ኣተግቢሩ ኣሎ። እታ ሃገር ምትብባዕ ግብሪ ትህብን ኣብ ውሽጢ ግዝኣታ ንዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ስሉጥ ምምሕዳራዊ ኣገባባት ትህብን። ብተወሳኺ ኣካል ናይ ሓያሎ ዞባዊ ቁጠባዊ ማሕበረሰባት ከም COMESA (Common Market for Eastern & Southern Africa) ኮይኑ ናብ ዝተፈላለዩ ዕዳጋታት ምርጫ ዝህቡ እዮም። ጅቡቲ ኣብ ከም ሕርሻ፡ ዓሳ፡ ምፍራይ ጸዓት (ጂኦተርማል)፡ ኣገልግሎት (ቱሪዝም)፡ ማኑፋክቸሪንግ (ዓለባ)፡ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ (መኽዘንን ማእከላት ምክፍፋልን)፡ ካልኦትን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ዘይተጠቕመሉ ዓቕሚ ኣለዋ። ናይ ወጻኢ ኩባንያታት ነዚ ዕድላት እዚ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ሽርክነት ብምፍጣር ወይ ኣብዞም ዓውድታት ብቐጥታ ወፍሪ ብምግባር ክጥቀማሉ ይኽእላ። ይኹን እምበር ዋላ እኳ ክህልዎ ዝኽእል ዕድላት እንተሃለወ ብድሆታት እውን ከምዘለዉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ ብሰንኪ ትሑት ቁጽሪ ህዝቢ ወይ ድማ ኣብኡ ዝነብሩ ሰባት ዘጋጥሞም ውሱን ጠለብ ዕዳጋ ውሽጢ ዓዲ ሓዊሱ ንሰደድ ዕላማ ምግባር በዳሂ ግን ከኣ ዘይከኣል ኣይኮነን። ኣብ መደምደምታ፡ ጅቡቲ ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ዓቢ ዓቕሚ ኣለዋ። ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ፡ ጽቡቕ ዝማዕበለ ትሕተ ቅርጺ፡ ከምኡ’ውን ንኣውፈርቲ ዝምችእ ፖሊሲታቱ፡ ንዕዳጋታት ኣፍሪቃ ንምብጻሕ ዝዓለመ ናይ ወጻኢ ወፍሪታት ሰሓቢ መዕረፊት ይገብራ። ብድሆታት እኳ እንተሃለዉ፡ ጅቡቲ ቁጠባኣ ኣብ ምብዛሕን ምምችቻው ንግዲን እትገብሮ ዘላ ጻዕሪ፡ ነዚ ዝምዕብል ዘሎ ዕዳጋ ንምድህሳስ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ምቹእ ኩነታት ይፈጥር።

ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ጅቡቲ ዝኸውን ውዑይ መሸጣ ፍርያት ኣብ ምምራጽ ክመጽእ ከሎ፡ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለዎም ውሑዳት ቁልፊ ረቛሒታት ኣለዉ። ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ጅቡቲ፡ ኣብ መንጎ ኣፍሪቃ፡ ማእከላይ ምብራቕን ካልእ ክፋል ዓለምን ንንግዲ ኣገዳሲት ኣፍደገ ኮይና ተገልግል። ኣብ ዓበይቲ መስመራት መራኽብ ብስትራተጂካዊ ኣገባብ ዝተቐመጠት ኮይና ናጻ ዞባ ንግዲ ትውንን። ቀዳማይ፡ ጂቡቲ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣኣን ከም መተሓላለፊ ማእከል ኣህጉራዊ ንግዲ ዘለዋ ተራን ኣብ ግምት ብምእታው፡ ንሎጂስቲክስን መጓዓዝያን ዘመቻችኡ ኣቑሑት ልዑል ጠለብ ክህልዎም ተኽእሎ ኣሎ። እዚ ከም ናይ ምልኣኽ ኮንተይነራት ወይ ናይ ኮንተይነራት ኣተሓሕዛ መሳርሒታት ዝኣመሰሉ ነገራት ከጠቓልል ይኽእል። ኣብ ርእሲ’ቲ ምስ ሎጂስቲክስ ዝተኣሳሰሩ ፍርያት፡ ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ጽላት ህንጻ ጅቡቲ ምምጋብ’ውን መኽሰብ ክህልዎ ይኽእል’ዩ። እታ ሃገር ኣብ ከም ወደባት፣ ጽርግያታት፣ ባቡር፣ መዓርፎ ነፈርቲ ዝኣመሰሉ ፕሮጀክትታት ልምዓት ትሕተ ቅርጺ ልዑል ወፍሪ ክትገብር ጸኒሓ እያ። ስለዚ ከም ሲሚንቶ ወይ ሓፂን ዝኣመሰሉ ንብረታት ህንፀት ሓያል ናይ ዕዳጋ ዓቕሚ ክህልዎም ይኽእል እዩ። ኢንዱስትሪ ቱሪዝም ጅቡቲ ንንግዲ ወጻኢ ዝኸውን ፍርያት ኣብ እንመርጸሉ ካልእ ኣብ ግምት ክኣቱ ዘለዎ መዳይ እዩ። እታ ሃገር መስተንክር ተፈጥሮኣዊ መልክዓ ምድሪ ዘለዋ ኮይና፡ ንጥሕሎ ወይ ንእንስሳ ዘገዳም ንምርኣይ ዝደልዩ በጻሕቲ ትስሕብ። በዚ ኸኣ ምስ ቱሪዝም ዝተኣሳሰሩ ሸቐጣት ከም ናይ ደገ ማርሻ (ቴንዳ ወይ ናይ ትረኪንግ መሳርሒታት)፣ ናይ ስኩባ ዳይቪንግ ማርሻ ወይ ባይኖኩላር ኣብ መንጎ ብጅቡቲ ዝጓዓዙ በጻሕቲ ዓወት ክረኽቡ ይኽእሉ ነይሮም። ብተወሳኺ፡ጅቡቲ ብሰንኪ ድሩት ዓቕሚ ምፍራይ ሕርሻን ደረቕ ኩነታት ኣየርን ውሕስነት መግቢ ብዝምልከት ብድሆታት ኣጋጢምዋ ኣሎ።ነዞም ድሌታት ክምልሱ ዝኽእሉ ፍርያት መግቢ ምምራጽ ተወሳኺ ቆላሕታ ምግባር።ተበፃሕነት ብተመጣጣኒ ዋጋ ዝተዓሸገ መግቢ፣ከም እኽሊ፣ደረቕ ፍረታት፣ከምኡውን ቆርቆሮ ኣሕምልቲ ምምሕያሽ ምግባር መዝሓሊ ኣየድልዮምን እዩ፣ ንኽልቲኡ ናይ ውሽጢ ዓዲ ጠለባት ተጠቀምቲ ብመንጽር ምቹእነት ከማልእ ይኽእል እዩ፣ ኣብ ርእሲኡ ድማ ስክፍታታት ውሕስነት መግቢ ንምፍታሕ ኣበርክቶ ይገብር። ኣብ መወዳእታ፡ጅቦቱይ ኣብ ወፍሪታት ተሓዳሲ ጸዓት ርኡይ ተገዳስነት ኣርእዩ እዩ።ኣብ ጸሓያዊ ፓነላት፡ጸሓያዊ ማይ መሞቒታት፡ ንፋስ ተርባይናትc.could ዘተኮሩ ፍርያት ስለዚ ኣብ ውሽጢ እዚ ዝምዕብል ዘሎ ክፍሊ ዕዳጋ ተኽእሎታት opoortunities ከቕርቡ ይኽእሉ ኣብ መደምደምታ፡ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ጅቡቲ ዝኸውን ውዑይ መሸጢ ፍርያት ንምምራጽ፡ ኣብ ኣህጉራዊ መስመራት ንግዲ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ፡ ድሌታት ሎጂስቲክስን መጓዓዝያን፡ ፕሮጀክትታት ልምዓት ትሕተ-ቅርጺ፡ ምቕራብ ኢንዱስትሪ ቱሪዝም፡ ስክፍታታት ውሕስነት መግቢ፡ ከምኡ’ውን ዝቕልቀሉ ረቛሒታት ኣብ ግምት ምእታው ኣገዳሲ እዩ። ወፍሪ ተሓዳሲ ጸዓት። ዕሙቕ ዝበለ መጽናዕቲ ዕዳጋ ምክያድን ኣብቲ ዝጸንሐ ፍርያት ዝቐርብ ክፍተታት ምልላይን ነቲ መስርሕ ምምራጽ ብኣድማዒ መንገዲ ንምንቅስቓስ ክሕግዝ እዩ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር ጅቡቲ፡ ፍሉይ ባህርያት ዓማዊልን ባህላዊ ክልኩላትን ኣለዋ። ነዞም ባህርያት እዚኣቶም ምርዳእ ንዝኾነ ምስ ዓማዊል ጅቡቲ ንምትእስሳር ዝሓሰበ ንግዲ ይኹን ውልቀሰብ ወሳኒ እዩ። ሓደ ዝገርም መለለዪ ዓማዊል ጅቡቲ ኣብ ንግዳዊ ርክባት ንዝምድናታትን ውልቃዊ ምትእስሳርን ዘለዎም ሓያል ምርጫ እዩ። ውልቃዊ ዝምድናታት ብምምስራት ምትእምማን ምህናጽ ንዕዉት ምትሕብባር ኣገዳሲ እዩ። ጅቡቲውያን መብዛሕትኡ ግዜ ቅድሚ ኣብ ዝኾነ ወግዓዊ ስምምዓት ምውፋሮም ነቲ ንግዲ ዘካይዱሉ ሰብ ምፍላጥ ቀዳምነት ይህቡ። ካብዚ ሓሊፉ ኣቀባብላ ኣጋይሽ ኣብ ባህሊ ጅቡቲ ዓቢ ተራ ኣለዎ። ዓማዊል ኣብ እዋን ንግዳዊ ድርድር ወይ ትራንዛክሽን ውዑይን ምሕዝነታዊን ባህርያት ከድንቑ ተኽእሎ ኣሎ። ኣብ እዋን ኣኼባታት ንዝርከቡ ሽማግለታት ወይ ላዕለዎት ኣባላት ኣኽብሮት ምርኣይ ልዑል ዋጋ ኣለዎ፣ ምኽንያቱ ዕድመ ኣብ ውሽጢ ባህሎም ጥበብን ተመኩሮን ዘመልክት እዩ። ብኻልእ ወገን ድማ ሓደ ሰብ ምስ ዓማዊል ጅቡቲ ኣብ ዝራኸበሉ እዋን ክፈልጦም ዝግባእ ዝተወሰኑ ባህላዊ ክልኩላት ኣለዉ፤ 1. ኣብ ህዝባዊ ምርኢት ፍቕሪ ምውጋድ፦ ኣብ ዓቃባዊ ሕብረተሰብ ጅቡቲ፡ ከም ምስዕዓም ወይ ምትሕቑቓፍ ዝኣመሰለ ህዝባዊ ምርኢት ፍቕሪ ቅጭ መጺእካ ይርአ። ምስ ዓማዊል እናተራኸብካ ግቡእ ኣካላዊ ዶባት ምሕላው ኣገዳሲ እዩ። 2. እስላማዊ ልምድታት ምኽባር፦ ኣብ ጅቡቲ እስልምና ብዓብላሊ ሃይማኖት እዩ፤ ስለዚ ኣብ ልዕሊ እስላማዊ ልምድታትን ተግባራትን ተሃዋሲ ምዃን ኣገዳሲ እዩ። ንኣብነት ኣብ ሮሞዳን (ቅድስቲ ወርሒ ጾም) ኣብ ቅድሚ ዝጾሙ ውልቀሰባት ዘይምብላዕን ዘይምስታይን ምሕሳብ ምኾነ። 3. ኣከዳድናኻ ኣብ ግምት ኣእትው፦ ምስ ዓማዊል ጅቡቲ ክትራኸብ ከለኻ ንባህላዊ ስርዓታትን ክብርታቶምን ምኽባር ዘንጸባርቕ ብምዃኑ ልክዕን ዓቃባውን ኣከዳድና ተኸደን። 4. ንጾታዊ ተራታት ኣብ ግምት ምእታው ኣርእዩ፦ ጾታዊ ተራታት ኣብ ጅቡቲ ምስ ገለ ምዕራባውያን ሕብረተሰባት ክነጻጸር እንከሎ ዝያዳ ባህላዊ እዩ-ደቂ ተባዕትዮ ብዓብላሊ መልክዑ ናይ መሪሕነት ቦታታት ክሕዙ እንከለዉ ደቂ ኣንስትዮ ድማ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ውሽጢ ትካላት ንግዲ ደጋፊ ተራ ይጻወታ። ነዞም ዳይናሚክስ ኣብ ኣእምሮኻ ምህላው ምስ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዓማዊል ኣወንታዊ ርክባት ንምምዕባል ክሕግዝ ይኽእል። ነዞም ባህርያት ዓማዊል ብምኽባርን ምስ ዓማዊል ጅቡቲ እናተዋፈሩ ባህላዊ ክልኩላት ብምውጋድን፡ ትካላት ንግድን ውልቀሰባትን ኣብዛ ብባህሊ ፍልይቲ ሃገር ድልዱል ዝምድናታት ክምስርቱን ዕዉት ምትሕብባር ክጓዓዙን ይኽእሉ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር ጅቡቲ፡ ናይ ገዛእ ርእሳ ስርዓተ ምሕደራ ጉምሩክን ደንብን ኣብ ቦትኣ ኣላ። ከም ውልቀ ሰብ ናብ ጅቡቲ ዝገይሽ፡ ምስ ሕግታትን መምርሕታትን ጉምሩክ እታ ሃገር ምልላይ ኣገዳሲ እዩ። ክፍሊ ጉምሩክ ጅቡቲ ንኹሉ መስርሕ ኣእትዎን ሰደድን ይከታተል። በጻሕቲ ናብታ ሃገር ዘምጽእዎ ወይ ዘውጽእዎ ዝኾነ ይኹን ኣቑሑት ኣብቲ ዝተመደበ ናይ ጉምሩክ መፈተሺ ነቑጣ ክገልጹ ይግደዱ። ኣብ ዝተወሰኑ ነገራት ከም ኣጽዋር፡ ሓሽሽ፡ ናይ ሓሶት ኣቑሑትን ስእለ ጽዩፍን ገደብ ከምዘሎ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ከምዚ ዝኣመሰለ ነገራት ምሓዝ ከቢድ መቕጻዕቲ ወይ ማእሰርቲ ከይተረፈ ከስዕብ ይኽእል እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ተጓዓዝቲ ናብ ጅቡቲ ካብ ዝኣተውሉ ዕለት ጀሚሩ እንተወሓደ ናይ ሽዱሽተ ወርሒ ውዕሊ ዘለዎ ሕጋዊ ፓስፖርት ከምዘለዎም ከረጋግጹ ኣለዎም። ብተወሳኺ ኣድላይ እንተኾይኑ ኣገዳሲ ናይ ጉዕዞ ሰነዳት ከም ቪዛ ክህልወካ ይምከር። ብኣየር ወይ ብባሕሪ ናብ ጅቡቲ ኣብ እትኣትወሉ እዋን፡ ኣብ መእተዊ ወደብ ብሓለፍቲ ኢሚግሬሽን ዝተዋህበካ ናይ ምምጻእ ካርድ ክትመልእ ከድልየካ እዩ። እዞም ካርድታት እዚኦም መሰረታዊ ውልቃዊ ሓበሬታ ምስ ዝርዝር ጻንሖትኩም ኣብ ጅቡቲ ዝጠልቡ እዮም። ሓለፍቲ ጉምሩክ ንጸጥታ ዕላማታት ኣብ ዝመጹሉ ወይ ኣብ ዝብገሱሉ እዋን ኣብ ሻንጣታት ብዘይ መደብ ምፍታሽ ክገብሩ ይኽእሉ። እዚ ኣብ እዋን ምርመራ ጥርጣረታት ከስዕብ ስለዝኽእል ብዘይ ግቡእ ሰነድ ካብ መጠን ንላዕሊ ጥረ ገንዘብ ከይትሕዝ ይምከር። ኣብ እዋን ጻንሖትኩም ንውልቃዊ ረብሓኹም መድሃኒታት ናብ ጅቡቲ ከተምጽኡ እንተሓሲብኩም፡ ኣድላዪ እንተኾይኑ ንሕክምናዊ ኩነታትኩም ዝገልጽ ደብዳበ ምስ ናይ ነፍሲ ወከፍ ኣቕሓ ካብ ሓኪምኩም ቅኑዕ ትእዛዝ ከም ዘለኩም ኣረጋግጹ። ብሓፈሻ ዓለምለኻውያን በጻሕቲ ዓዲ ብደንቢ ጉምሩክ ኣብ ዝተቐመጠ ርትዓዊ ገደብ ብዘይ ቀረጽ ክዕድጉ ከምዝፍቀደሎም ምጥቃስ ይከኣል። ይኹን እምበር ካብዞም ገደባት ከይሓልፍ ወሳኒ እዩ፤ እንተዘይኮይኑ፡ ኣብ ዝመጻእካሉ ወይ ኣብ እትብገሰሉ እዋን፡ ቀረጽን ግብሪን ክትሕተት ትኽእል ኢኻ። ጅቡቲ ኣብ እትኣትወሉ ወይ ክትወጽእ ከለኻ ኣብ መፈተሺ ነቑጣታት ጉምሩክ ዝኾነ ይኹን ምቾት ወይ ክመጽእ ዝኽእል ሕጋዊ ሕቶታት ንምክልኻል፡ ኩሉ ግዜ ምስ ኣእትዎን ሰደድን ዝተኣሳሰር ናይ ውሽጢ ዓዲ ሕግታትን ስርዓታትን ምኽባር።

ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር ጅቡቲ፡ ዋሕዚ ኣቑሑት ናብታ ሃገር ንምቁጽጻር ናይ ገዛእ ርእሳ ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎት ኣለዋ። መንግስቲ ጅቡቲ ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታቱ ንምሕላውን ንሃገር እቶት ንምምጻእን ኣብ ዝተፈላለዩ ፍርያት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ግብሪ የቐምጥ። ኣብ ጅቡቲ ዝኽፈል መጠን ግብሪ ኣእትዎት ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ይፈላለ እዩ። መሰረታዊ ድሌታት ከም ቀንዲ መግቢ፡ መድሃኒታትን ኣገደስቲ ኣቑሑትን ብተለምዶ ትሑት መጠን ግብሪ ኣለዎም ወይ ድማ ካብ ግብሪ ኣእትዎት ጠቕሊሎም ነጻ ክኾኑ ይኽእሉ። እዚ ድማ ኣገደስቲ ነገራት ንዜጋታት ብተመጣጣኒ ዋጋ ንኽቕጽሉን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንኽርከቡ ንምትብባዕን ዝግበር እዩ። ብኻልእ ወገን ድማ ከም ላዕለዎት ደረጃታት ኤሌክትሮኒክስ፣ ተሽከርከርትን ምልክት ዘለዎም ፍርያትን ዝኣመሰሉ ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት ዝለዓለ መጠን ግብሪ ኣእትዮም ይስሕቡ። እዞም ግብሪታት እዚኦም፡ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት ንምድራትን ብዝተኻእለ መጠን ንውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምድንፋዕን ዝዓለመ ስጉምቲ ኮይኖም የገልግሉ። ጅቡቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ግብሪ ንምሕሳብ ኣብ ታሪፍ ዝተመርኮሰ ስርዓት ትኽተል። እቲ ቀረጽ ኣብ ዋጋ ጉምሩክ ናይ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት መሰረት ብምግባር ዝሕሰብ ኮይኑ እዚ ድማ ወጻኢታቶም፣ ክፍሊት መድሕን (ኣድላዪ እንተኾይኑ)፣ ክሳብ ወደባት/መእተዊ ነጥብታት ጅቡቲ ዝኽፈል ክፍሊት መጓዓዝያ፣ ከምኡ’ውን ኣብ እዋን ምልኣኽ ወይ ምብጻሕ ዝፍጸም ዝኾነ ተወሳኺ ክፍሊት ዘጠቓልል እዩ። ናብ ጅቡቲ ኣቑሑት ዘእትዉ ውልቀሰባት ወይ ትካላት ንግዲ ከከም ዓይነት እቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ፍሉይ ደንቢ እውን ተግባራዊ ክኸውን ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ዝተወሰኑ ፍርያት ከም ብረት፣ ዕጸፋርስ፣ ሓደገኛታት ነገራት ብዘይካ ስሩዕ ኣገባባት ጉምሩክ ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ፍሉይ ፍቓድ ወይ ፍቓድ የድልዮም። ብሓፈሻ ጅቡቲ ምስዛ ሃገር ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ ኣብ እትነጥፈሉ እዋን ብዛዕባ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ጅቡቲ ምርዳእ ወሳኒ እዩ። ነጋዶ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ምስ ናይቲ ከባቢ ኣብያተ ጽሕፈት ጉምሩክ ክመኽሩ ወይ ድማ ምስ ፍሉያት ኣቑሑት ዝተኣሳሰሩ ፍሉያት ቀረጽን ደንብታትን ብዝምልከት ዝርዝር ሓበሬታ ክህቡ ካብ ዝኽእሉ ክኢላታት ሎጂስቲክስ ሞያዊ ምኽሪ ክረኽቡ ይግባእ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ጅቡቲ፡ ንግዳዊ ምንቅስቓሳታ ንምቁጽጻር ፍሉይ ፖሊሲ ግብሪ ሰደድ ኣተግቢራ ኣላ። እታ ሃገር በዞም ስጉምትታት ኣቢላ ቁጠባዊ ዕብየት ንምዕባይን ዘላቕነት ንምርግጋፅን ዕላማ ኣለዋ። ጅቡቲ ብቐንዱ ከም ጥሪት፡ ጨው፡ ዓሳ፡ ከምኡ’ውን ዝተፈላለዩ ፍርያት ሕርሻ ዝኣመሰሉ ኣቑሑት ናብ ወጻኢ ትሰድድ። ካብዚ ሰደድ ንምቁጽጻርን እቶት ንምምጻእን መንግስቲ ኣብ ሓያሎ ረቛሒታት ተመርኲሱ ግብሪ ኣንቢሩ ኣሎ። ጥሪት ንጅቡቲ ርኡይ ሰደድ እዩ። መንግስቲ ኣብ ሰደድ ጥሪት ካብ ጠቕላላ ዋጋ ብ5% ግብሪ ይኸፍል። እዚ ግብሪ ንቁጠባ እቲ ከባቢ ንኽቕጽል ዝሕግዝን ኣብ ኣተዓባብያ እንስሳ ዘላቒ ኣሰራርሓታት ዘተባብዕን እዩ። ጨው ጅቡቲ ብዘለዋ ሰፊሕ ዕቑር ሃብቲ ካልእ ኣገዳሲ ሸቐጥ’ዩ። ሰደድቲ ከከም ዝተፈላለዩ ረቛሒታት ከም ብዝሒ ሰደድን ዓይነት ፍርያትን ካብ 1% ክሳብ 15% ዝበጽሕ መጠን ግብሪ ይኽፈሎም። እዚ ስትራተጂ እዚ ካብ ንግዳዊ ዋጋኡ ተጠቃሚ እናኾነ ንምውጻእ ጨው ኣብ ምቁጽጻር ይሕግዝ። ዓሳ ኣብ ቁጠባ ጅቡቲ እውን ልዑል ኣበርክቶ ኣለዎ። እታ ሃገር ኣብ ልዕሊ ፍርያት ዓሳ ኣብ እዋን ሰደድ ብዘለዎ ዋጋ ዕዳጋ መሰረት ኣስታት 10% ቀረጽ ሰደድ ትገብር። እዚ ስጉምቲ እዚ ንጻዕርታት ዕቃበ እቶት እናረኸበ፡ ዘላቒ ምሕደራ ዕቑር ዓሳ ዘኽእል እዩ። ከም ፍረታት፣ ኣሕምልቲ፣ ፍረታት ቡን፣ ቀመማት ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ እውን ኣካል ናይ ጅቡቲ ሰደድ ኢንዱስትሪ እዮም። ይኹን እምበር ኣብዚ ሕዚ እዋን ኣብ ሕርሻዊ ሰደድ ዝፍፀም ፍሉይ ግብሪ ይኹን ቀረፅ የለን። እዚ ንቑሕ ኣገባብ ዕብየት ሕርሻ ንምድንፋዕን ንሓረስቶት ተወሳኺ ግብሪ ከይሸከሞም ምትብባዕ ንምሃብን ዝዓለመ እዩ። ኣብ መደምደምታ ጅቡቲ ኣብ ውሽጢ ኢኮኖሚኣ ንዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝምጥን ፖሊሲ ግብሪ ሰደድ ተተግብር። ከምኡ ብምግባር ድማ ኣብ ከም ምዕባይ ጥሪትን ምውጻእ ጨውን ዝኣመሰሉ ወሰንቲ ኢንዱስትሪታት ንከባቢ ዝምችኡ ኣሰራርሓታት ንምትብባዕ ኣብ መንጎ ምፍራይ እቶትን ቁጠባዊ ዘላቕነትን ሚዛን ንምሓዝ ዝዓለመ እዩ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ጅቡቲ፡ ብስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ ከም ዓቢ ኣፍደገ ኣህጉራዊ ንግዲ እትፍለጥ ሃገር እያ። ጅቡቲ ከም ዝምዕብል ቁጠባ፡ ቁጠባዊ ዕብየትን ልምዓትን ንምድንፋዕ ሰደዳ ኣብ ምብዛሕ ትኹረት ሂባ እያ። ከም ጅቡቲ ዝኣመሰላ ሰደድ ተኮር ዝኾና ሃገራት ሓደ ወሳኒ መዳይ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ምርካብ እዩ። ሰደድ ምስክር ወረቐት ፍርያት ካብ ወጻኢ ዝኣትዋ ሃገራት ዝተቐመጡ ዝተወሰኑ ደረጃታትን ጠለባትን ከምዘማልኡ የረጋግጽ። ኣብ ዓደግቲ ምትእምማን ዝፈጥርን ክመጽእ ዝኽእል ንግዳዊ ዕንቅፋታት ንምክልኻል ዝሕግዝን እዩ። መንግስቲ ጅቡቲ ኣብ ውሽጢ ዶባቱ ንዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ መስርሕ ሰደድ ንምምችቻው ዝተፈላለዩ ስጉምትታት ኣቐሚጡ ኣሎ። ሰደድቲ ንውሕስነት መግቢ ከም ISO 9001:2015 (Quality Management System Certification) ወይ HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points) ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ምስክር ወረቐት ክረኽቡ የተባብዕ። ካብዞም ሓፈሻዊ ምስክር ወረቐት ብተወሳኺ ፍሉያት ዓውድታት ናይ ገዛእ ርእሶም ናይ ኣክረዲቴሽን ረቛሒታት ኣለዎም። ንኣብነት ሕርሻዊ ሰደድ ፍርያት ተኽሊ ኣብታ ኣእትያ ዘላ ሃገር ንዝራእቲ ካብ ዝጎድኡ ባልዕ ወይ ሕማማት ነፃ ምዃኖም ንምርግጋፅ ፋይቶሳኒታሪ ሰርቲፊኬት የድልዮ። ካብዚ ሓሊፉ ሰደድቲ ጅቡቲ ከም ኣህጉራዊ ትካል ደረጃ ምውሳን (ISO) ዝኣመሰሉ ትካላት ዘቐመጥዎ ኣህጉራዊ ደረጃታት ክኽተሉን ከም ሓባራዊ ዕዳጋ ምብራቓውን ደቡብን ኣፍሪቃ (COMESA) ዝኣመሰሉ ዞባዊ ኣካላት ዘቐመጥዎ መምርሒታት ክኽተሉ ኣለዎም። መስርሕ ሰደድ ዝያዳ ንምቅልጣፍ ጅቡቲ ከም ASYCUDA World ዝኣመሰሉ ኤሌክትሮኒካዊ ስርዓታት ተግባራዊ ገይራ ኣላ። እዚ ብኮምፒተር ዝሰርሕ ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ ስሉጥ መስርሕ ሰነዳት ዘኽእልን ኣብ ዶባዊ ነጥብታት ምጽራይ ዘቀላጥፍን እዩ። ኣብ መደምደምታ፡ ሰደድቲ ጅቡቲ ስሉጥ ንግዳዊ ስርሓት ኣብ ምርግጋጽ ሰርቲፊኬት ሰደድ ምርካብ ኣገዳሲ እዩ። እዛ ኣፍሪቃዊት ሃገር ዓለምለኻዊ ደረጃታትን ስርዓታትን ጽሬት ብምኽባር፡ ኣብ መላእ ዓለም ውሑስ ፍርያት ምብጻሕ እናረጋገጸ፡ ኣብ ዓለማዊ ንግዲ ከም ዘተኣማምን ተጻዋታይ ዘለዋ መርገጺ ከተደልድል ትኽእል እያ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ጅቡቲ ብስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ ዓባይ ማእከል ሎጂስቲክስ እያ። ገለ ዝምከሩ ናይ ሎጂስቲክስ ርድኢታት ብዛዕባ ጅቡቲ እነሆ። 1. ወደብ ጅቡቲ፡ ወደብ ጅቡቲ ኣብ ኣፍሪቃ ካብ ዘለዋ ጽዑቓትን ዘመናውያንን ወደባት ሓንቲ እያ። ከም ኣፍደገ ኣህጉራዊ ንግዲ ኮይኑ ዘገልግል ኮይኑ፡ ከም ኢትዮጵያን ደቡብ ሱዳንን ዝኣመሰላ ኣብ መሬት ዘይተኣሳሰራ ሃገራት ምስ ዓለማዊ ዕዳጋታት ዘራኽብ እዩ። ምዕቡል መሳለጥያታትን ስሉጥ ስርሓትን ዘለዎ ኮይኑ፡ ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት ከም ኣተሓሕዛ ኮንተይነራት፡ ኣተሓሕዛ ጅምላ ጽዕነትን ኣገልግሎት ምትሕልላፍ ጽዕነትን ይህብ። ብተወሳኺ ንመሸጣ ነዳዲ ዝኸውን ውፉያት ተርሚናላት ኣለዎ። 2. ዶራለህ ኮንተይነር ተርሚናል፦ እዚ ተርሚናል ጎኒ ጎኒ ወደብ ጅቡቲ ዝሰርሕ ኮይኑ ብፍሉጥ ወደብ ኦፕሬተር ዲፒ ዎርልድ ዝምራሕ እዩ። ዓበይቲ ስርሓት ኮንተይነራት ብብቕዓት ንምሕላው ብሉፅ ትሕተ ቅርፂ ኣለዎ። ኣብ መላእ ዓለም ምስ ዓበይቲ መስመራት መራኽብ ስሉጥ ምትእስሳር ብምሃብ፡ ንኣእተውትን ሰደድትን ኣቑሑት ንምጉዕዓዝ ምቹእ መገዲ የቕርብ። 3. መርበባት መጓዓዝያ፦ ጅቡቲ ኣብ ውሽጢ ሃገርን ስግረ ዶባትን ስሉጥ ምንቅስቓስ ኣቑሑት ንምምችቻው መርበባት መጓዓዝያኣ ኣብ ምምሕያሽ ልዑል ወፍሪ ገይራ እያ። ትሕተ ቅርጺ ጽርግያታት ንዓበይቲ ከተማታት ምስ ቀንዲ መሳለጥያታት ወደባት ብብቕዓት ከራኽብ እንከሎ፡ ምትእስሳር ባቡር ድማ ካብ ዞባታት ውሽጣዊ ጽዕነት ንምጉዕዓዝ ኣማራጺ ኣገባብ የቕርብ። 4. ናጻ ዞባታት ንግዲ፦ ጅቡቲ ኣብ ማኑፋክቸሪንግ ወይ ንግዳዊ ንጥፈታት ንዝነጥፉ ትካላት ንግዲ ብዘለዎም ምቹው ፖሊሲታትን ምትብባዕን ናይ ወጻኢ ወፍሪ ዝስሕቡ ሓያሎ ናጻ ዞባታት ንግዲ ኣለዋ። እዞም ዞባታት ከም መኽዘናት ዝኣመሰሉ ዘተኣማምን ትሕተ ቅርጺ ደገፍ ምስ ረብሓታት ግብሪ ብምሃብ ማእከላት ምክፍፋል ወይ ዞባዊ ዋና ቤት ጽሕፈት ንምቛም ሰሓቢ ኣማራጺ ይገብሮም። 5. መሳለጥያታት ጽዕነት ኣየር፡- ንጊዜ ተሃዋሲ ጽዕነት ወይ መጓዓዝያ ኣየር ንዘድልዮም ልዑል ዋጋ ዘለዎም ኣቑሑት፡ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ጅቡቲ ሓሰን ጎውለድ ኣፕቲዶን፡ ንዝበላሸዉ ወይ ተሃዋሲ ፍርያት ዝኸውን ሙቐት ዝቆጻጸር መኽዘን ሓዊሱ ጽቡቕ ዕጥቂ ዘለዎ መሳለጥያታት ዘለዎ ብሉጽ ኣገልግሎት ኣተሓሕዛ ጽዕነት ይህብ። 6.ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ፡- ኣብ ጅቡቲ ከም ዞባዊ ማእከል ንግዲ ብዘለዋ ኣገዳስነት ሓያሎ ዓለምለኻውያን ኩባንያታት ሎጂስቲክስ ህላወአን መስሪተን ኣለዋ። እዞም ወሃብቲ ኣገልግሎት ንንግዳዊ ትካላት ስሉጥን ዘተኣማምንን ቀረብ ሰንሰለት ዘረጋግጹ ከም ምትሕልላፍ ጽዕነት፣ ምጽራይ ጉምሩክ፣ መኽዘንን ምክፍፋልን ዝኣመሰሉ ሰፊሕ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ ይህቡ። ኣብ መደምደምታ፡ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ ጅቡቲ፡ ዘመናዊ መሳለጥያታት ወደባት፡ ጽቡቕ ዝማዕበለ መርበባት መጓዓዝያ፡ ከምኡ’ውን ሰሓብቲ ናጻ ዞባታት ንግዲ፡ ኣብቲ ዞባ ንዝካየድ ስርሓት ሎጂስቲክስ ብሉጽ ምርጫ ይገብራ። እታ ሃገር ኣብ መሰረተ ልምዓት ወፍሪታትን ህላወ ዓለም ለኻውያን ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስን ኣብ ዓለማዊ ንግዲ ቁልፊ ተዋሳኢት ኮይና ንተወዳዳርነታ ኣበርክቶ ይገብር።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር ጅቡቲ፡ ኣብ መጋጠሚ ዓበይቲ መስመራት ንግዲ ብዘለዋ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ፡ ኣገዳሲ ኣፍደገ ኣህጉራዊ ንግዲ ኮይና ተገልግል። እዚ ድማ ሓያሎ ወሰንቲ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ስሒቡን ንዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዕድላት ፈጢሩን እዩ። ኣብ ጅቡቲ ኣህጉራዊ ዕድጊት ካብ ዝረኣዩ ልምዓታዊ መስመራት ሓደ ወደባታ እዩ። ቀንዲ ወደብ እታ ሃገር ዝኾነት ፖርት ደ ጅቡቲ፡ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ካብ ዘለዋ ጽዑቓት ወደባት ምዃና ተፈላጥነት ዝረኸበት ኮይና፡ ናብ/ካብ ኢትዮጵያን ካልኦት ጎረባብቲ መሬት ዘይብለን ሃገራትን ዝጓዓዙ ኣቑሑት ወሳኒት መተሓላለፊት ኮይና የገልግል። ብዙሓት ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ነዚ ወደብ እዚ ኣቑሑት ንምእታውን ንምልኣኽን ይጥቀሙሉ፣ እዚ ድማ ንዞባዊ ንግዲ ኣገዳሲ ማእከል ይገብሮ። ካልእ ዓቢ ልምዓታዊ መስመር ዓለምለኻዊ ዕድጊት ጅቡቲ ናጻ ዞባታት ንግዳ (FTZs) እዩ። እታ ሃገር፡ ስርሓት ወይ መኽዘን ንምቛም ዝደልያ ናይ ወጻኢ ኩባንያታት ንምስሓብ፡ ከም ምጉዳል ግብሪን ዝተቐለለ ኣገባባት ጉምሩክን ዝኣመሰሉ ምትብባዕ ዝህቡ ሓያሎ FTZs ኣጣይሻ ኣላ። እዞም FTZs ንዓለምለኻውያን ዓደግቲ ካብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ማኑፋክቸሪንግ፣ ሎጂስቲክስን ኣገልግሎትን ፍርያት ንምርካብ ዕድል ዝህቡ እዮም። ብመንጽር ምርኢታትን ምርኢታት ንግድን፡ ጅቡቲ ካብ ሃገራውን ኣህጉራውን ትካላት ንግዲ ተሳትፎ ዝስሕቡ ገለ ፍሉጣት ፍጻመታት ተአንግድ። ሓደ ካብዚ መደባት እዚ፡ ዓመታዊ ኣብ መወዳእታ ወርሒ ለካቲት ወይ መጀመርታ ወርሒ መጋቢት ዝካየድ "ኣህጉራዊ ምርኢት ንግዲ ጅቡቲ" እዩ። እዚ ምርኢት ካብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሕርሻ፣ ቴክኖሎጂ፣ ህንፀት፣ ዓለባ፣ መስርሒ መግቢ ወዘተ ዝመፁ ፍርያት ንምርኣይ ዝሕግዝ መድረኽ ኮይኑ ካብ መላእ ዓለም ዝመፁ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ዝስሕብ እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ ኣብ ገለ ኣጋጣሚታት ዝዳለዉ ፍሉያት ንዓውዲ ዝምልከቱ ምርኢታት ኣለዉ። ንኣብነት: 1. "ዓለምለኻዊ ምርኢት ጥሪትን ሕርሻዊ ንግድን" ኣብ ምልላይ ፍርያት ሕርሻ ሓዊሱ ሜላታት ሕርሻ ጥሪት ዘተኮረ እዩ። 2. "ኣህጉራዊ ኤክስፖ ቱሪዝም ጅቡቲ" ምስ ቱሪዝም ዝተኣሳሰሩ ኣገልግሎታት ዘጉልሕ፤ ንናይ ቱር ኦፕሬተራት፣ ሆቴላውያን & ናይ ጉዕዞ ትካላት ኣብ ሓደ ምምጻእ እዩ። 3. "ምርኢት ወደባትን መራኽብን ጅቡቲ" ኣብ መጓዓዝያ ባሕሪ፡ ትሕተ ቅርጺ ወደባት፡ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ፡ ከምኡ'ውን ተዛመድቲ ኢንዱስትሪታት ዝረኣዩ ምዕባለታት ዘርኢ እዩ። ኣብዞም ምርኢታት ምስታፍ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ዓቕሚ ጅቡቲ ክድህስሱ፣ ሓድሽ ንግዳዊ ዝምድናታት ክምስርቱ፣ ከምኡ’ውን ካብ ሃገራውያንን ዓለምለኻውያንን ምርኢት ዘቕርቡ ፍርያት ወይ ኣገልግሎት ክረኽቡ የኽእሎም። እዞም ፍጻመታት እዚኣቶም፡ ብሰሚናራት፡ ዋዕላታትን ዕድላት መርበብ ሓበሬታን ኣቢሉ ፍልጠት ንምክፋል እውን መድረኽ ይህቡ። ኣብ መደምደምታ ጅቡቲ ብወደባታን ናጻ ዞባታት ንግዳ ኣቢላ ወሰንቲ ኣህጉራዊ መስመራት ዕድጊት ትህብ። ብተወሳኺ እታ ሃገር ካብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዓደግቲ ዝስሕቡ ዝተፈላለዩ ምርኢታት ንግዲ ተአንግድ። ነዞም ዕድላት ምፍላጥ፡ ትካላት ንግዲ ጅቡቲ ከም ኣፍደገ ዞባዊ ንግዲ ምብራቕ ኣፍሪቃ ዘለዋ ዓቕሚ ንኽጥቀሙ ክሕግዞም ይኽእል።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ጅቡቲ ብብዝሒ ዝጥቀሙሉ ሞተር ምድላይ ምስቶም ብዓለም ደረጃ ዝጥቀሙሉ መሳርሕታት እዮም። ኣብ ጅቡቲ ዝርከቡ ሰባት ብተደጋጋሚ ዝጥቀሙሎም ህቡባት ሞተር ምድላይ ምስ ተዛመድቲ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs እነሆ፤ 1. ጉግል - ኣብ ዓለም ብብዝሒ ዝጥቀመሉ ሰርች ኢንጅን ዝኾነ ጉግል ኣብ ጅቡቲ እውን ልዑል ተፈታዊ እዩ። ምስ ዝተፈላለዩ ተወሳኺ ባህርያት ከም ካርታን ምስልታትን ዝኣመሰሉ ኩለመዳያዊ ዝርዝር ውጽኢት መርበብ ሓበሬታ የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.google.com 2. Bing - ብማይክሮሶፍት ዝተዳለወ Bing ካልእ ህቡብ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ዝተፈላለዩ ናይ ምድላይ ኣማራጺታት ዝህብ ኮይኑ፡ መርበብ ሓበሬታ፡ ምስልታት፡ ቪድዮታት፡ ዜናታትን ካልእን ዝሓቖፈ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.bing.com 3. ያሁ - ዋላ እኳ ከምቲ ሓደ እዋን ኣብ መላእ ዓለም ዝነበረ ዓብላሊ እንተዘይኮነ፡ ያሁ ግን ክሳብ ሕጂ ኣብ ጅቡቲ ምስ ውጽኢት ዜና ብሓባር ኣብ መርበብ ሓበሬታን ምስልን ምድላይ ዘቕርብ ተጠቀምቲ ኣለዉዎ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yahoo.com 4. DuckDuckGo - ኣብ ብሕታዊነት ዘተኮረ ኣገባብ ምድላይ ኢንተርነት ዝፍለጥ DuckDuckGo ንንጥፈታት ተጠቀምቱ ኣይከታተልን ወይ ፕሮፋይል ኣይገብርን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.duckduckgo.com 5. ያንዴክስ - ብቐንዱ ኣብ ውሽጢ ምብራቕ ኤውሮጳን ኤስያን ንዝርከቡ ተዛረብቲ ቋንቋ ሩስያን ዕዳጋታትን ኣብ ምግልጋል ዘተኮረ ክኸውን ከሎ፡ ያንዴክስ ግን ኣብ ብዙሓት ቋንቋታት ዘተኣማምን ውጽኢት መርበብ ሓበሬታ ዝህብ ዓለማዊ ስሪት የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yandex.com 6. ባይዱ (百度) - ብዓብላሊ መልክዑ ኣብ መላእ ዓለም ብተዛረብቲ ቻይና ዝጥቀሙሉ ግን ከኣ ንእንግሊዝኛ ፍተሻታት እውን ዝቐርብ ኮይኑ፡ ንከም በዓል ቻይና ዝኣመሰላ ሃገራት ዝተመጣጠነ ኣገልግሎት ምድላይ ዝህብ ኮይኑ፡ ገለ ኣህጉራውያን መድረኻት ክድረት ክኽእሉ ይኽእሉ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.baidu.com (ብእንግሊዝኛ ቅዳሕ ኣሎ) እዚኦም ገለ ኣብ ጅቡቲ ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ ኮይኖም ውልቀሰባት ንዓለምለኻዊ መርበብ ሓበሬታ ብኣድማዒ መንገዲ ንምድህሳስን ምስ ድሌታቶም ዝዛመድ ሓበሬታ ብኢንተርነት ንምርካብን ዝጥቀሙሉ እዮም።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ኣብ ጅቡቲ፡ ቀንዲ ብጫ ገጻት ማህደር፤ 1. ብጫ ገጻት ጅቡቲ: እዚ ወግዓዊ ብጫ ገጻት ማህደር ጅቡቲ ኮይኑ ኣብታ ሃገር ንዝርከቡ ዝተፈላለዩ ትካላት ንግዲ፣ ትካላት፣ ኣገልግሎታትን ርክብ ሓበሬታ ዝህብ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.yellowpages-dj.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 2. ዓመታዊ ጅቡቲ፡ ዓመታዊ ጅቡቲ ኣብ መላእ ሃገር ንዝርከቡ ሰፊሕ ንግዳዊ ትካላትን ኣገልግሎታትን ዝሽፍን ካልእ ፍሉጥ ብጫ ገጻት ማውጫ እዩ። ብመደብ ወይ ቁልፊ ቃል ናይ ምድላይ ኣማራጺታት ዝህብ ኮይኑ ኣብ www.annuairedjibouti.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 3. Djibsélection: እዚ ናይ ኦንላይን ማውጫ ኣብ ከተማ ጅቡቲ ዝርከቡ ቤት መግቢ፣ ሆቴላት፣ ድኳናት፣ ከምኡ እውን ሞያዊ ኣገልግሎታት ሓዊሱ ብዛዕባ ናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዳዊ ትካላት ሓበሬታ ኣብ ምሃብ ዘተኮረ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.djibselection.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 4. Pages Pro Yellow Pages: Pages Pro ኣብ ጅቡቲ ንዝርከቡ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ችርቻሮ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ቴሌኮሙኒኬሽን፣ ፋይናንስን ካልኦትን ዝርዝር ዘጠቓለለ ህቡብ ናይ ንግዲ ማህደር እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ኣብ www.pagespro-ypd.jimdo.com/en/journal/officiel-pages-pro-yellow-pages ክትበጽሑ ትኽእሉ ኢኹም። 5. ኣፍሪቃ ብጫ ገጻት - ጅቡቲ፡ ኣፍሪቃ ብጫ ገጻት ኣብ ዝተፈላለየ ጽላታት ዝሰርሑ ኩባንያታት ሰፊሕ ዝርዝር ኣብ ጅቡቲ ሓዊሱ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣፍሪቃ የቕርብ። ካብ ሕርሻ ክሳብ ህንጻ ክሳብ ቱሪዝም ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ኣብ ገጽ ክፍሊ ዕዳጋ ሃገርና (www.africayellowpagesonline.com/market/djhib) ዝርዝር ርክብ ይህብ። ገለ መርበባት ሓበሬታ ኣብ ጅቡቲ ካብ ዝዝረቡ ወግዓውያን ቋንቋታት ሓደ ስለዝኾነ ናይ ፈረንሳ ቅዳሓት ጥራይ ክህልዉ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ጅቡቲ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ኢንዱስትሪ ኢ-ኮሜርስ ገና እናማዕበለ እንከሎ፡ ኣብ ጅቡቲ ከም ቀንዲ ናይ ኦንላይን ዕዳጋታት ኮይኖም ዘገልግሉ ውሑዳት መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ኣብ ጅቡቲ ዝርከቡ ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ምስ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs እነሆ፤ 1. ጁምያ ጅቡቲ (https://www.jumia.dj/)፦ ጁምያ ኣብ ኣፍሪቃ ካብ ዝፍለጡ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ሓደ ኮይኑ ኣብ ጅቡቲ እውን ህላወ ኣለዎ። ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽን፡ ጽባቐን ኣቑሑት ገዛን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርቡ። 2. ኣፍሪማሊን ጅቡቲ (https://dj.afrimalin.org/)፦ ኣፍሪማሊን ንውልቀሰባትን ትካላት ንግድን ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም ተሽከርከርቲ፣ ንብረት፣ ኤሌክትሮኒክስን ኣገልግሎታትን ፍርያት ክገዝኡን ክሸጡን ዝሕግዝ ናይ ኦንላይን መድረኽ ይህብ። 3. ሞባይል45 (http://mobile45.com/)፦ ሞባይል45 ብኢንተርነት ሞባይል፣ ታብሌታት፣ ኣክሰሰሪታትን ካልኦት ኤሌክትሮኒክስን ኣብ ምሻጥ ዝነጥፍ ፍሉይ ሞያ ዘለዎ ትካል እዩ። ዓማዊል ኣብ መድረኾም ዝርከቡ ዝተፈላለዩ ምልክታት ንግዲ ክድህስሱ ይኽእሉ። 4. i-Deliver Services (https://ideliverservices.com/)፦ i-Deliver Services ኣብ ውሽጢ ከተማ ጅቡቲ ብዓማዊል ብኢንተርነት ንዝተኣዘዙ ዝተፈላለዩ ፍርያት ናይ ምብጻሕ ኣገልግሎት ኣብ ምሃብ ዘተኮረ እዩ። 5. Carrefour Online Shopping (https://www.carrefourdj.dj/en/eshop.html)፦ Carrefour ብዓለም ደረጃ ተፈላጥነት ዘለዎ ናይ ቸርች ሰንሰለት ኮይኑ ኣብ ከተማ ጅቡቲ ንዝርከቡ ዓማዊል ዘገልግል ናይ ኦንላይን ዕዳጋ መድረኽ ዘካይድ እዩ። እዞም መድረኻት ነቶም ፍርያት ካብ ናብ ስጋዊ ድኳናት ምብጻሕ ብኢንተርነት ምግዛእ ዝመርጹ ተጠቀምቲ ምቹእነት ይህቡ። ይኹን እምበር፡ ኣብ ጅቡቲ ምስ ካልኦት ሃገራት ዓለም ክነጻጸር እንከሎ፡ ብተዛማዲ ዝነኣሰ ስፍሓት ዕዳጋ ኢ-ኮሜርስ ጅቡቲ፡ እዞም መድረኻት ኣብ ከባብያዊ ኩነታት ዝተመርኮሰ ውሱን ኣማራጺታት ፍርያት ወይ ፍሉይ ኣገልግሎት ክህልዎም ከም ዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ብሓፈሻ,前面介绍了几个在Djigouti比较主要的电商平台,ካብ ኤሌክትሮኒክስ፣ ፋሽንን ጽባቐን ክሳብ ናይ ገዛ ኣቑሑት ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርቡ። ዓማዊል ብመንገዲ መርበብ ሓበሬታኦም ብዝጥዕም መንገዲ ክዕድጉ ይኽእሉ።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ጅቡቲ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ጅቡቲ ብተዛማዲ ውሑድ ብዝሒ ህዝባን ስፍሓትን እኳ እንተሃለዋ፡ ሕጂ'ውን ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ መራኸቢታት ህላወ ኣለዋ። ገለ ካብቶም ኣብ ጅቡቲ ዝርከቡ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታትን በብወገኖም ዘለዎም መርበብ ሓበሬታን እነሆ፤ 1. ፌስቡክ፡ ኣብ ዓለም ብብዝሒ ዝጥቀመሉ ማሕበራዊ መድረኽ ብምዃኑ፡ ፌስቡክ ኣብ ጅቡቲ እውን ልዑል ተጠቃሚ ኣለዎ። ኣብ www.facebook.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 2. ትዊተር፡ ኣብ ጅቡቲ ብዙሓት ውልቀሰባትን ትካላትን ትዊተር ተጠቒሞም ዜናታት፡ ርእይቶታትን ሓድሽ ሓበሬታን የካፍሉ። ነዚ ናይ ማይክሮብሎጊንግ መርበብ ሓበሬታ www.twitter.com ክትበጽሕዎ ትኽእሉ ኢኹም። 3. ኢንስታግራም፡ ብስእላዊ ስሕበት ዝፍለጥ ኢንስታግራም ኣብቶም ምስ ተኸታተልቱ ስእልን ቪድዮን ምክፋል ባህ ዘብል ህዝቢ ጅቡቲ እውን ተፈታዊ እዩ። ኣብ www.instagram.com ንኢንስታግራም ዳህሰሱ። 4. ሊንክድይን፡- ኣብ ጅቡቲ ኔትወርክ ክገብሩ ወይ ዕድላት ስራሕ ክደልዩ ንዝደልዩ ሰብ ሞያ፡ ሊንክድኢን ምስ መዛኑኦምን ኣስራሕቲ ክኾኑ ዝኽእሉን ብማዕረ ንምትእስሳር ዝሕግዝ መድረኽ እዩ። ኣድራሻ ናይቲ መርበብ ሓበሬታ www.linkedin.com እዩ። 5. ስናፕቻት፦ ብግዝያዊ ናይ ስእሊ ምክፋል ባህሪ ዝፍለጥ ስናፕቻት ኣብ ጅቡቲ ከምኡ’ውን ኣብ መላእ ዓለም ኣብ መንእሰያት ተጠቀምቲ ተፈታውነት ረኺቡ ኣሎ።ኣድራሻ መርበብ ሓበሬታ www.snapchat.com እዩ። 6. ዩቱብ፡ ብዙሓት ውልቀሰባት ካብ ጅቡቲ ኣብ ዩቱብ ትሕዝቶ ይፈጥሩን የካፍሉን፡ እንተላይ ቭሎግ፡ ሙዚቃዊ ቪድዮታት፡ ዶክመንታሪ፡ ወይ ትምህርታዊ ንዋት።ካብዚ መድረኽ ኣብ www.youtube.com ቪድዮታት ክትድህስሱ ትኽእሉ ኢኹም። 7.TikTok:TikTok ብዓለም ደረጃ ዓቢ ዕብየት ዝረኣየ ሓጺር ቪድዮ ምክፋል መድረኽ እዩ።ኣብ ውሽጢ መንእሰይ ህዝቢ Djbouiti,ብዙሓት ተጠቀምቲ መዘናግዒ ሓጸርቲ ቪድዮታት ክፈጥሩ ክትረክብ ኢኻ።The webiste adresss for Tiktok is https://www.tiktok.com/en /. 8.Whatsapp:ብጥብቂ ከም ባህላዊ ማሕበራዊ ሚድያ ኣፕ ዘይቁጸር እኳ እንተኾነ,ኣብ ጅቡቲ(infact ኣፍሪቃ ብሓፈሻ) Whatsapp usage dominates.Communities whatsapp groups ብሰፊሑ ይጥቀሙ,ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ድማ ከም ኣገዳሲ ናይ ርክብ መሳርሒ ኮይኑ የገልግል። ናይ ዋትስኣፕ ኣፕ ካብ ናይ ስልክኹም ኣፕ ስቶር ምውራድ ከድልየኩም እዩ። እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይ ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት ጅቡቲ ምዃኖም ምፍላጥ ኣገዳሲ ኮይኑ፡ ካልኦት ንሃገር ዝምልከት ዞባዊ ወይ ኒች መድረኻት ክህልዉ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ብተወሳኺ፡ ቅድሚ ውልቃዊ ሓበሬታ ብኢንተርነት ምክፋልካ፡ ኩሉ ግዜ ሓቅነቱን ድሕነትን ዝኾነ መርበብ ሓበሬታ ወይ ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኽ ምርግጋጽ ይምከር።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ጅቡቲ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ንእሽቶ ሃገር እያ። ዋላ’ኳ ስፍሓት እንተሃለዎ፡ ኣብ ቁጠባ እታ ሃገር ልዑል ተራ ዝጻወታ ሓያሎ ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣማዕቢላ ኣላ። ኣብ ታሕቲ ገለ ካብተን ኣብ ጅቡቲ ዝርከባ ቀዳሞት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ምስ በብወገነን ዝርከባ መርበብ ሓበሬታታት፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ጅቡቲ (CCID)፦ CCID ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ንግዲ፣ ንግድን ኢንቨስትመንትን ኣብ ምድንፋዕን ምዕባይን ዘተኮረ መሪሕ ማሕበር እዩ። መርበብ ሓበሬታኦም www.cciddjib.com እዩ። 2. ማሕበር ባንክታት (APBD)፦ APBD ንጽላት ባንክታት ጅቡቲ ዝውክል ኮይኑ ኣብ ውሽጢ እዚ ኢንዱስትሪ ብቕዓት፣ ምርግጋእን ዕብየትን ንምዕባይ ይሰርሕ። ተወሳኺ ሓበሬታ ኣብ www.apbd.dj ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም። 3. ማሕበር ሆቴላት ጅቡቲ (AHD)፦ AHD ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ኣብ ኩሉ መዳያት ጽላት ኣጋይሽ ምቕባል ልዑል ደረጃ ብምርግጋጽ ቱሪዝም ንምምዕባልን ንምድንፋዕን ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታኦም www.hotelassociation.dj እዩ። 4. ማሕበር ሰብ ሞያ ንብረት (AMPI)፦ AMPI ንወከልቲ ንብረት፣ ኣማዕበልቲ፣ ኣውፈርቲ፣ ከምኡ እውን ሰብ ሞያ ወኪሉ ኣብ ምምዕባልን ምቁጽጻርን ንጥፈታት ንብረት ጅቡቲ ኣበርክቶ ንምግባር ትኹረት ይገብር። ብዛዕባ AMPI ንዝያዳ ዝርዝር ሓበሬታ ኣብ www.amip-dj.com ተወከሱ። 5.ሕብረት መጓዓዝያ ከተማታት ጅቦ(በዓል መዚ ህዝባዊ መጓዓዝያ ከተማታት) : እዚ ማሕበር እዚ ኣብ መላእ ሃገር ኣብ መንጎ ትራንስፖርት ኦፕሬተራት ብምትሕብባር ስርዓተ ህዝባዊ መጓዓዝያ ከተማታት ንምምሕያሽ ይጽዕር።ብኢንተርነት ህላወ ኣማዕቢሎም ኣለዉ: https://transports-urbains.org/ 6.Djoubarey Shipping Agents' Syndicate(DSAS) : DSAS ከም መድረኽ ንናይ መራኽብ ትካላት ኣብ ውሽጢ ወይ ኣብ ውሽጢ መሬት djoubarea ዝተኣሳሰሩ ወደባት ዘሳትፉ ትካላት መራኽብ ኮይኑ የገልግልThe Syndicate's official website can be access this link:http://www.dsas-djs .com/en/ እዘን ማሕበራት እዚኣተን ናይ መርበብ ሓበሬታ መደባት ብምውዳብ ምስ በብኢንዱስትሪታተን ብንጥፈት ይዋስኣ፣ ጸጋታትን ስልጠናን ምርካብ ምሃብ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ምውጻእ ፖሊሲን ምቁጽጻርን ጉዳያት ንረብሓ ኣባላቶም ምውካል። ንዓውዲ ዝምልከት ንጥፈታት ብምድንፋዕ፣ ምትሕብባር ብምዕባይ፣ ምቹእ ኩነታት ንግዲ ብምጉስጓስ ኣብ ዕብየትን ምዕባለን ቁጠባ ጅቡቲ ልዑል ኣበርክቶ ይገብሩ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ኣብ ጅቡቲ ሓያሎ ናይ ቁጠባን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት ኣለዋ። ገለ ካብኣቶም ምስ በብወገኖም URL እነሆ፤ 1. ሚኒስትሪ ቁጠባን ፋይናንስን - https://economie-finances.dj/ እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ወግዓዊ መድረኽ ሚኒስትሪ ቁጠባን ፋይናንስን ጅቡቲ እዩ። ብዛዕባ ቁጠባዊ ፖሊሲታት፡ ዕድላት ወፍሪ፡ ሕግታትን ፋይናንሳዊ ጸብጻባትን ሓበሬታ ይህብ። 2. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ጅቡቲ - http://www.ccicd.org እዚ መርበብ ሓበሬታ ንቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ጅቡቲ ዝውክል እዩ። ንግዳዊ መሻርኽቲ፣ ዕድላት ወፍሪ፣ ፍፃመታትን ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰሩ ኣገልግሎታትን ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ከም ማእከል ኮይኑ የገልግል። 3. ወደብ ጅቡቲ - http://www.portdedjibouti.com መርበብ ሓበሬታ ፖርት ዲ ጅቡቲ ብዛዕባ እቲ ኣብ መንጎ ኣፍሪቃ፣ ኤስያን ኤውሮጳን ኣብ መስቀላዊ መንገዲ ዝርከብ ዓቢ ወደብ እታ ሃገር ሓበሬታ ይህብ። ኣብቲ ወደብ ዝቐርብ ኣገልግሎታት ምስ ኣገባባት ምእታው/ሰደድ ዝርዝር ሓበሬታ ይህብ። 4. በዓል መዚ ናጻ ዞባ (DIFTZ) - https://diftz.com መርበብ ሓበሬታ ዲፍትዝ ብበዓል መዚ ናጻ ዞባ ጅቡቲ (ዲፍትዝ) ዝካየድ እዩ። እዚ መርበብ ሓበሬታ ኣብ ውሽጢ ናጻ ዞባኦም ስርሓት ንምቛም ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ዝወሃብ ምትብባዕ ዘርኢ እዩ። 5 ኤጀንሲ ምልላይ ወፍሪ (IPA) - http://www.ipa.dj መርበብ ሓበሬታ ኤጀንሲ ምልላይ ኢንቨስትመንት ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ጅቡቲ ከም ሕርሻዊ ንግዲ፣ ቱሪዝም፣ ማኑፋክቸሪንግ ወዘተ ዝርከቡ ዕድላት ኢንቨስትመንት ዘጉልሕ እንትኸውን ንኣውፈርቲ ሕጋዊ ምኽርን ፀጋታትን ይህብ። 6 ማእከላይ ባንክ ጅቡቲ - https://bcd.dj/ እዚ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ናይ The Central Bank of Djibouti ኮይኑ ብዛዕባ እዚ ትካል ዝተቐበሎ ናይ ገንዘብ ፖሊሲ ማዕቀፋት ምስ ቁጠባዊ ስታቲስቲክስ ምስ ዝኾነ ምስ ዲጅቡቲዮ ንግዲ ክገብር ወይ ወፍሪ ክገብር ዝደሊ ሰብ ዝምልከት ርድኢት ዝህብ እዩ። እዞም መርበባት ሓበሬታ ኣብ ጅቡቲ ንግዲ ኣብ እትገብሩሉ እዋን ኣብ ግምት ከተእትውዎም ዘለኩም ዕድላት ወፍሪ፡ ደንቢ ንግዲ፡ ቁጠባዊ ፖሊሲታትን ካልኦት ኣገደስቲ ረቛሒታትን ዝምልከት ክቡር ሓበሬታ ክህቡኹም እዮም። ኩሉ ግዜ ብዛዕባ ቁጠባን ንግድን ሃገርና እዋናውን ዘተኣማምንን ሓበሬታ ንምርካብ ነዞም ወግዓውያን መድረኻት ምውካስ ይምከር።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ንጅቡቲ ዝምልከት ሓያሎ ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶታት መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ገለ ካብኣቶም ምስ በብወገኖም URL ኣብዚ ኣሎ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ጅቡቲ፡- ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ጅቡቲ፡ ኣብ ጅቡቲ ዝርከብ ኣእትዎት፡ ሰደድ፡ ከምኡ’ውን ዕድላት ወፍሪ ሓዊሱ ንግዳዊ መረዳእታታት ንምርካብ ዝሕግዝ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.ccidjibouti.org 2. ማእከላይ ባንክ ጅቡቲ፡- ኣብ መርበብ ሓበሬታ ማእከላይ ባንክ፡ ናይታ ሃገር ሚዛን ክፍሊት፡ ናይ ደገ ዕዳ፡ ከምኡ’ውን ሸርፊ ሸርፊ ሓዊሱ ኩለመዳያዊ ስታቲስቲክስ ንግዲ የቕርብ። URL፡ https://www.banquecentral.dj 3. ሃገራዊ ኤጀንሲ ምድንፋዕ ኢንቨስትመንት (NAPD)፦ NAPD ኣብ ውሽጢ ጅቡቲ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝካየዱ ፕሮጀክትታት ኢንቨስትመንት ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታኦም ስታቲስቲክስ ንግዲ እውን የጠቓልል። URL፡ http://www.investindjib.com/en 4. መረዳእታ ባንኪ ዓለም - ስታቲስቲክስ ንግዲ ንጅቡቲ፦ ባንኪ ዓለም ብኽፉት ዳታ ፕላትፎርሙ ዝተፈላለዩ ቁጠባዊ መርኣይታት ንምርካብ ዕድል ይህብ። ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ስታቲስቲክስ ጅቡቲ ኣብዚ መርበብ ሓበሬታ ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም። URL፡ https://data.worldbank.org/ሃገር/ጅቡቲ 5. ሕቡራት ሃገራት COMTRADE Database - DJI profile page: COMTRADE ብልዕሊ 200 ሃገራት ዓለም ዝተፀብፀበ ዓለምለኻዊ ስታቲስቲክስ ንግዲ ሸቐጣት ዝእክብ ኩለመዳያዊ ዳታቤዝ እዩ፣ እዚ ድማ ብዛዕባ ንግዳዊ መሻርኽትን ምድብ ፍርያትን ዝምልከት ሓበሬታ ሓዊሱ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://comtrade.un.org/data/https://shop.trapac.dj/ እዞም መርበባት ሓበሬታ ኣብ ጅቡቲ ዝፍጸም ዘሎ ንግዳዊ ንጥፈታት ክቡር ርድኢት ክህቡኹም ይግባእ። ዝኾነ ንግዳዊ ውሳነታት ቅድሚ ምግባርካ ወይ ንዕላማ ትንተና ጥራይ ኣብኡ ምጽጋዕካ ካብዞም ምንጭታት ዝመጽእ ዳታ ትኽክለኛነቱን ተኣማንነቱን ምርግጋጽ ኣይትረስዕ። ኣድራሻታት መርበብ ሓበሬታ ምስ ግዜ ክቕየሩ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕል፤ ስለዚ ኣብ ዝኾነ እዋን ዘይርከቡ እንተኾይኖም ኣገደስቲ ቁልፊ ቃላት ተጠቒምካ ምድላይካ ኣረጋግጽ።

B2b መድረኻት

ኣብ ጅቡቲ ብርክት ዝበሉ B2B ፕላትፎርማት ኣለዉ፣ እዚኦም ድማ ካብ ንግዲ ናብ ንግዲ ዝግበር ትራንዛክሽንን ዕድላት ኔትወርክን ዘመቻችኡ እዮም። ገለ ኣብነታት ምስ ናይ መርበብ ሓበሬታ URLs እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግዲ ጅቡቲ - ኣብ ጅቡቲ ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ወግዓዊ መድረኽ ኮይኑ፡ ጸጋታት፡ ፍጻመታት፡ ከምኡ’ውን ዕድላት መርበብ ሓበሬታ ዝህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.ccfd.dj/ 2. ውድብ ንግዲ ምድንፋዕ ኣፍሪቃ (ATPO) - ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃ ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ዘተኮረ መድረኽ ኮይኑ፡ ATPO ናይ ንግዲ ትካላት ማውጫ ዝህብን B2B ምትእስሳር ዘመቻችእን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://atpo.net/ 3. GlobalTrade.net - ንንግዲ ንግዲ ጅቡቲ ምስ ዓለማዊ መሻርኽቲ ዘራኽብ ዓለምለኻዊ ዕዳጋ B2B እዩ። ከም ጸብጻብ መጽናዕቲ ዕዳጋን ምትእስሳር ንግዲን ዝኣመሰሉ ሰፊሕ ኣገልግሎታት ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.globaltrade.net/ 4. ኣፍሪክታ - ኣብ ጅቡቲ ዝመደበሮም ኩባንያታት ሓዊሱ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝርከቡ ኣፍሪቃውያን ንግዳዊ ትካላት ዝሓዘ ማውጫ። እዚ መድረኽ እዚ ወነንቲ ትካላት ትካላቶም ክዝርዝሩን ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃ ክህልዉ ዝኽእሉ ሽርክነታት ክድህስሱን የኽእሎም። መርበብ ሓበሬታ፡ http://afrikta.com/ 5. ትሬድኪ - ኣብ ጅቡቲ ዝንቀሳቐሳ ኩባንያታት ሓዊሱ ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ ዓደግትን ሸየጥትን ዘራኽብ ዓለምለኻዊ B2B ኢ-ኮሜርስ ፕላትፎርም እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.tradekey.com/ 6. ኣፍሪትሬድ ኔትወርክ – ኣብ ኣፍሪቃ ዝርከቡ ሰደድቲ ምስ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ዘራኽብ ኣብ መንጎኦም ንግዲ ዘመቻችእ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ፤ ካብ ኩባንያታት ጅቡቲ እውን ዝርዝር ዘጠቓልል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.afritrade-network.com/ እዞም መድረኻት ካብ ማህደር ኩባንያታት ክሳብ ኣገልግሎት ምምችቻው ንግዲ ንውሽጣውን ዓለምለኻውን ንግዳዊ ትካላት ምስ ኣብ ጅቡቲ ምስ መዛኑኦም ክራኸቡ ዝደልዩ ዝተፈላለዩ ባህርያት የቕርቡ። ቅድሚ ኣብ ዝኾነ ትራንዛክሽን ወይ ምትሕብባር ምግባርካ ኩሉ ግዜ ሕጋውነትን ተኣማንነትን ዝኾነ ናይ ኦንላይን መድረኽ ምርግጋጽ ከም ዝምከር ኣስተውዕሉ።