TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ሃገረ ሊብያ ተባሂላ እትፍለጥ ሊብያ ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ብሰሜን ብባሕሪ ማእከላይ ባሕሪ፡ ብምብራቕ ምስ ግብጺ፡ ብደቡባዊ ምብራቕ ሱዳን፡ ብደቡብ ምስ ቻድን ኒጀርን፡ ብምዕራብ ድማ ብኣልጀርያን ቱኒዝያን ትዳወብ። ኣስታት 1.7 ሚልዮን ትርብዒት ኪሎሜተር ስፍሓት ዘለዋ ሊብያ፡ ኣብ ኣፍሪቃ ኣብ ራብዓይ ደረጃ ትስራዕ። ርእሰ ከተማኣን ዝዓበየት ከተማኣን ትሪፖሊ እያ። እቲ ወግዓዊ ቋንቋ ዓረብኛ ክኸውን ከሎ፡ እንግሊዝኛን ጣልያንኛን እውን ብሰፊሑ ይዝረብ። ሊብያ ኣብ ገማግም ባሕሪ ዝርከብ ቆላታት ገማግም ባሕሪ ዘጠቓልል ዝተፈላለየ መልክዕ ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ሰፊሕ ሑጻ ዝበዝሖ በረኻታት ኣለዎ። እቲ በረኻ ኣስታት 90% መሬቱ ዝሽፍን ብምዃኑ ብደረጃ ዓለም ካብተን ንሕርሻ ዝኸውን ውሱን ልሙዕ መሬት ዘለወን ደረቕ ሃገራት ሓንቲ ይገብራ። ብዝሒ ህዝቢ ሊብያ ኣስታት 6.8 ሚልዮን ህዝቢ ኮይኑ ምስ ቱዋረግን ካልኦት ውሑዳትን ዝበዝሑ ዓረብን በርበርን ሓዊሱ ዝተሓዋወሰ ብሄራት ኣለዎ። እስልምና ብዓብላሊ መልክዑ ዳርጋ 97% ሊብያውያን ዝፍጸም ብምዃኑ እስላማዊት ሪፓብሊክ ይገብራ። ብታሪኽ ሊብያ ካብ 1911 ክሳብ ካልኣይ ኲናት ዓለም መግዛእቲ ጣልያን ምዃና ብፊንቄያውያን፣ ግሪኻውያን፣ ሮማውያን፣ኦቶማን ቱርካውያን ሓዊሱ ሓያሎ ግዝኣታት ተገዚኣ ነበረት ክሳብ ካልኣይ ውግእ ዓለም ኣብ ብእንግሊዝ እትመሓደር ሲረናይካ (ምብራቕ)፣ ብፈረንሳ እትመሓደር ፈዛን (ደቡባዊ ምዕራብ)ን... ብጣልያን እትመሓደር ትሪፖሊታንያ (ሰሜናዊ ምዕራብ)። ብ1951 ኣብ ትሕቲ ንጉስ እድሪስ ቀዳማይ ከም ቅዋማዊ ንግስነት ናጽነት ረኺባ። ኣብ ቀረባ ዓመታት ካብ መግዛእቲ እንግሊዝ ኣብ 1951 ናጽነት ካብ ዝረክብ ክሳብ ሕጂ፤ ሊብያ ኣብ ትሕቲ ምልካዊ ስርዓት ኮሎኔል ሙዓመር ቃዛፊ ቅድሚ ምውዳቑ ንልዕሊ ኣርባዕተ ዓሰርተታት ዓመታት ዝጸንሐ ኣብ እዋን ምንቅስቓስ ሰውራ ጽድያ ዓረብ ኣብ ለካቲት 2011 ናብ ግጭታት ኲናት ሓድሕድ ስዒቡ ክሳብ ሎሚ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ዘስዓበ እዋናት ኣጋጢምዋ ዋላ እኳ ካብ መወዳእታ 2020 ጀሚሩ ናብ ስምምዓት ሰላም ዝወስድ ገለ ምዕባለታት እንተተራእየ ኣብ መንጎ ተቐናቐንቲ ውድባት ኣብ ውሽጢ ሕብረተሰብ ሊብያ ብዓለምለኻዊ ደረጃ ዝሽምግሉ ኮይኖም ምርግጋእ ግን ብሓፈሻ ስቡር ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ። ሊብያ ርኡይ ዕቑር ነዳዲ ስለዘለዋ፡ ብባህርያዊ ጸጋታት ሓንቲ ካብተን ዝሃብተማ ሃገራት ኣፍሪቃ ትኸውን። ይኹን እምበር ፖለቲካዊ ምፍልላይን ዕጥቃዊ ግጭታትን ቁጠባዊ ምዕባለኣ ዕንቅፋት ብምግባር ንዜጋታታ ኣብ ትሕተ ቅርጽን ማሕበራዊ ኣገልግሎታትን ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ። ኣብ መደምደምታ፡ ሊብያ ሃብታም ታሪኽ፡ ብዙሕነት ባህሊ፡ ዘይተኣደነ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት ዘለዋ ሃገር እያ። ይኹን እምበር ንህዝባ ፖለቲካዊ ምርግጋእን ቁጠባዊ ብልጽግናን ኣብ ምምዝጋብ ብድሆታት ይገጥሞ ኣሎ።

ብወግዒ ሃገረ ሊብያ ተባሂላ እትፍለጥ ሊብያ ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ባጤራ ሊብያ ዲናር ሊብያ (LYD) እዩ። ማእከላይ ባንክ ሊብያ (CBL) ነቲ ባጤራ ናይ ምውጻእን ምምሕዳርን ሓላፍነት ኣለዎ። ዲናር ሊብያ ብዝያዳ ኣብ ንኣሽቱ ኣሃዱታት ይምቀል ዲርሃም ተባሂሎም ይጽውዑ። ይኹን እምበር እዞም ንኡሳን ክፍልታት ኣብ መዓልታዊ ንግዳዊ ንጥፈታት ልሙድ ኣይኮኑን። ኖት 1፣ 5፣ 10፣ 20፣ 50 ዲናር ሓዊሱ ብዝተፈላለየ ዲኖሚንሽን ይርከብ። ሳንቲም እውን ይዘዋወሩ እዮም ግን ብሰንኪ ትሑት ዋጋኦም ሳሕቲ ኣብ ጥቕሚ ይውዕሉ። ብሰንኪ ኣብ 2011 ስርዓት ሙዓመር ቃዛፊ ካብ ዝግልበጥ ንደሓር ነታ ሃገር ዘሳቐያ ናይ ዓመታት ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ግጭትን ቁጠባ ሊብያ ኣዝዩ ተሃስዩ። እዚ ድማ ኣብ ዋጋን ምርግጋእን ባጤራኦም ቀጥታዊ ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ። ብተወሳኺ ኣብ ውሽጢ ሊብያ ምስ ናይ ሓሶት ኖት ዝተኣሳሰሩ ጉዳያት ስለዘለዉ ብዛዕባ ተኣማንነትን ውሕስነትን ባጤራኦም ስክፍታታት ከምዝወሰኸ ይፍለጥ። ሸርፊ ዲናር ሊብያ ምስ ካልኦት ዓበይቲ ባጤራታት ኣብ ሓያሎ ረቛሒታት ከም ፖለቲካዊ ምዕባለታትን ለውጢ ዋጋ ነዳድን መሰረት ብምግባር ይንቀሳቐስ ምኽንያቱ ሰደድ ነዳዲ ካብ ውሽጣዊ ፍርያት ሊብያ ርኡይ ክፋል ስለዝኾነ። ኣብ ውሽጢ ስርዓተ ባንክታት ሊብያ ብዘሎ ቀጻሊ ግጭታትን ብድሆታትን፡ ዲናር ሊብያ ምርካብ ወይ ምልውዋጥ ካብ ሃገር ወጻኢ ከቢድ ክኸውን ከም ዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ናብ ሊብያ ዝገሹ ወይ ምስ ሊብያ ንግዲ ዝገብሩ ውልቀሰባት ኣብ ውሽጢ ሃገር ንኣጠቓቕማን ምህላውን ባጤራ ብዝምልከት ቅኑዕ ሓበሬታ ንምርካብ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ባንክታት ወይ ፋይናንሳዊ ትካላት ክመኽሩ ይምከር። ብሓፈሻ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ይኹን ኣብ ውሽጢ ሃገር ከይተረፈ ኣብ ውሽጢ ሊብያ ባዕላ ብሰንኪ ቀጻሊ ዘይምርግጋእ ኣጠቓቕማኡ ክመጽእ ዝኽእል ብድሆታት እናፈለጥካ፤ እቲ ወግዓዊ ባጤራ ኣብዚ እዋን’ዚ ዲናር ሊብያ (LYD) ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ።

ወግዓዊ ባጤራ ሊብያ ዲናር ሊብያ (LYD) እዩ። ብዛዕባ ሸርፊ ሸርፊ ኣንጻር ዓበይቲ ባጤራታት ዓለም እንተኾይኑ፡ ሸርፊ ሸርፊ ምስ ግዜ ክፈላለን ክለዋወጥን ከም ዝኽእል ኣስተውዕሉ። ገለ ግምታዊ ሸርፊ ሸርፊ ክሳብ መስከረም 2021 እነሆ፤ 1 USD (ዶላር ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ) ≈ 4 LYD 1 ዩሮ (ዩሮ) ≈ 4.7 LYD 1 GBP (ብሪጣንያዊ ፓውንድ) ≈ 5.5 LYD 1 CNY (ቻይናዊ ዩዋን) ≈ 0.6 LYD እዚ ኣሃዛት እዚ ግምታዊ ምዃኑን ነቲ ሕጂ ዘሎ ሸርፊ ሸርፊ ብትኽክል ከየንጸባርቕ ከም ዝኽእልን ኣብ ግምት ኣእትውዎ። እዋናውን ልክዕን ሓበሬታ ንምርካብ ምስ ፋይናንሳዊ ትካል ክትረኽብዎ ወይ ድማ ኣብ ሸርፊ ባጤራ ፍሉያት ዝኾኑ እሙናት ምንጭታት ክትውከሱ ይምከር።

ኣብ ሊብያ ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ኣገደስቲ በዓላት ይኽበሩ። ሓደ ፍሉጥ በዓል መዓልቲ ሰውራ ኮይኑ፡ ኣብ 1 መስከረም ዝወድቕ እዩ። ኣብ 1969 ብሙዓመር ቀዛፊ ዝተመርሐ ዕዉት ዕልዋ መንግስቲ ዝዝክር ኮይኑ፡ ሰውራ ሊብያ ተባሂሉ ዝፍለጥ እዩ። ኣብዚ በዓል ሊብያውያን ካብ ባዕዳዊ መግዛእቲ ናጽነቶምን ምምስራት ሓድሽ ስርዓትን የብዕሉ። ሰባት ኣብ ሃገራዊ ሰልፍታት ንምስታፍ፡ ኣብ መደረታት ሰበስልጣን መንግስቲ ክሳተፉ፡ ከምኡ’ውን ዝተፈላለዩ ባህላዊ ፍጻሜታትን ንጥፈታትን ንኸስተማቕሩ ይእከቡ። እቲ ጽምብል ባህላዊ ሳዕስዒት፡ ምርኢታት ሙዚቃን ቅርሲ ሊብያ ዘርእዩ ምርኢታትን ዘጠቓልል እዩ። ካልእ ትርጉም ዘለዎ በዓል ድማ መዓልቲ ናጽነት 24 ታሕሳስ እዩ። ሊብያ ድሕሪ ነዊሕ ቃልሲ ንናጽነት ኣብ 1951 ካብ መግዛእቲ ጥልያን ሓራ ምውጽኣ ዘመልክት እዩ። እዛ መዓልቲ እዚኣ ንሃገራዊ ሓበንን ናጽነትን ነቶም ንርእሰ ውሳነ ዝተቓለሱ ሊብያውያን ዘመልክት እያ። ኣብዚ መዓልቲ እዚ፡ ሰባት ኣብ መላእ ሃገር ኣብ ህዝባዊ ጽምብላት ይሳተፉ፡ ኣብ ከም በዓል ትሪፖሊ ወይ ቤንጋዚ ዝኣመሰላ ዓበይቲ ከተማታት ባንዴራ ምልዓልን ሙዚቃዊ ምርኢታትን ይካየድ። መብዛሕትኡ ግዜ ስድራቤታት ተኣኪቦም መግቢ ይካፈሉ፣ ህያባት ይለዋወጡን ብዛዕባ ጉዕዞ ሃገሮም ናብ ናጽነት የስተንትኑን። ዒድ ኣል-ፊጥር ካልእ ኣብ መላእ ዓለም ብኣስላም ዘብዕልዎ ፍሉጥ በዓል ኮይኑ፡ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት መወዳእታ ወርሒ ጾም ሮሞዳን ዘኽብር እዩ። ዋላ እኳ ንሊብያ ጥራይ እንተዘይኮነ ኣብ መላእ ሃገር ብፍሉይ ጸሎት ኣብ መሳጊድ ስዒቡ ምስ ስድራቤትን ፈተውትን ብሓባር ድግስ ብምግባር ብዓቢ ኒሕ ዝተዓዘበ። እዞም በዓላት እዚኣቶም ኣብ ታሪኽ ሊብያ ኣገደስቲ ምዕራፋት ዝውክሉ ኮይኖም፡ ሰባት ኣብ ትሕቲ ሓባራዊ ክብርታት ሃገራውነትን ሓበንን ዝተጠርነፉ ሃገር ኮይኖም ንኽእከቡ ዕድል ዝህቡ እዮም። ሊብያውያን ነቲ ሃብታም ውርሻኦም ከብዕሉ ዘፍቅዱ ኮይኖም፡ ንናጽነት ዝገብርዎ ቃልሲ እውን ኣፍልጦ ይህቡ- ክልቲኦም ሕሉፋት ዓወታት ንእዋናዊት ሊብያ ዝቐረጹ።

ብወግዒ ሃገረ ሊብያ ተባሂላ እትፍለጥ ሊብያ ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ቁጠባ እታ ሃገር ብብዝሒ ኣብ ሰደድ ነዳድን ጋዝን እዩ ዝምርኮስ። ሊብያ ሰፊሕ ዕቑር ነዳዲ ስለዘለዋ፡ ሓንቲ ካብተን ዝዓበያ ኣፍረይቲ ነዳዲ ኣፍሪቃ ትኸውን። ኢንዱስትሪ ነዳዲ እታ ሃገር ኣስታት 90% ካብ ኣታዊታት ሰደድ ዝሕዝ ኮይኑ፡ ንመንግስቲ ርኡይ እቶት ዝህብ እዩ። ሊብያ ብቐንዱ ዘይተጻረየ ነዳዲ ናብ ወጻኢ ትሰድድ፡ ጣልያን ድማ ቀንዲ መሻርኽታ ንግዲ ኮይና ዝበዝሕ ካብቲ ናብ ወጻኢ ዝለኣኽ ነዳዲ ትቕበል። ካልኦት ነዳዲ ሊብያ ካብ ወጻኢ ዘእትዋ ሃገራት ፈረንሳ፡ ጀርመን፡ ስጳኛን ቻይናን ይርከብአን። እዘን ሃገራት እዚኣተን ውሽጣዊ ጠለበን ንምምላእ ወይ ንኢንዱስትሪታተን ነዳዲ ንምሃብ ኣብ ጸጋታት ጸዓት ሊብያ ይምርኮሳ። ሊብያ ብዘይካ ፍርያት ነዳዲ፡ ተፈጥሮኣዊ ጋዝን ከም በንዚንን ነዳዲ ናፍታን ዝኣመሰሉ ዝተጻረዩ ፍርያትን እውን ናብ ወጻኢ ትሰድድ። ይኹን እምበር፡ ምስ ሰደድ ዘይተጻረየ ነዳዲ ክነጻጸር እንከሎ፡ እዚኦም ኣብ ሓፈሻዊ ንግዲ እታ ሃገር ዝነኣሰ ኣበርክቶ ኣለዎም። ብመንጽር ኣእትዎት ናብ ሊብያ፡ እታ ሃገር ንውሽጣዊ ሃልኪ ድሌታታ ንምምላእ ካብ ካልኦት ሃገራት ዝተፈላለዩ ኣቑሑት ትዕድግ። ዓበይቲ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ንኢንዱስትሪ ዝውዕሉ ማሽነሪታትን መሳርሒታትን ከም ናይ ህንጻ ማሽነሪታትን ተሽከርከርትን (መካይን ሓዊሱ)፣ ፍርያት መግቢ (እኽሊ)፣ ኬሚካላት (መዳበርያታት)፣ ፋርማሲቲካልስን መሳርሒታት ሕክምናን ይርከብዎም። ብሰንኪ እቲ ካብ 2011 ጀሚሩ ዝተራእየ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ድሕሪ ተቓውሞታት ጽድያ ዓረብ ናብ ኲናት ሓድሕድ ተሰጋጊሩ ስርዓት ቀዛፊ ምእላይ፤ እዚ ድማ ኣብ ንግዳዊ ኢንዱስትሪ ሊብያ ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ። ቀጻሊ ግርጭታት ንመሳለጥያታት ምህርቲ ምዝራግን ውጽኢቱ ድማ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ምልውዋጥ ወይ ምንካይ መጠን ሰደድ ከምዘስዓበን ተገሊጹ። ሓፈሻዊ መጠን ንግዲ በዚ ኩነታት ጎኒ ጎኒ ዓለማዊ ምልውዋጥ ዋጋ ነዳዲ ብዓቢኡ ተጸልዩ እዩ፣ ንኽልቲኡ ካብ መሸጣ ወጻኢ ዝረኽብዎ እቶት ከምኡ’ውን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንንግዲ ንምምራሕ ወይ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣገደስቲ ኣገልግሎታት ንምሃብ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘድሊ ወሳኒ ኣእትዎት ወጻኢታት ዝጸሉ እዩ። ኣብ መደምደምታ ሊብያ ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ንኽልቲኡ ዳይናሚክስ ኣእትዎ-ሰደድ ብኣሉታ ዝጸሉ ጎኒ ጎኒ ንነዳዲ ዝጸልዉ ዓለማዊ ቁጠባዊ ረቛሒታት ብድሆታት እኳ እንተ ኣጋጠማ ካብ ካልኦት ሃገራት ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘድልዩ ማሽነሪታትን መሳርሒታትን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ኣቑሑት እናኣእተወት ጣልያን ርኡይ መሻርኽቲ ንግዲ ብምዃና ኣብ ሰደድ ዘይተጻረየ ነዳዲ ብብዝሒ ትምርኮስ ዋጋታት ንሃገራዊ ዋሕዚ እቶት ዝጸሉ ምዃኑ’ዩ።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሊብያ ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ልዑል ዓቕሚ ኣለዋ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ፖለቲካውን ቁጠባውን ብድሆታት እኳ እንተ ኣጋጠሞም፡ ንኣህጉራዊ ንግዳዊ ተስፋታት ሊብያ ኣወንታዊ ኣረኣእያ ከምዘለዎ ዝሕብሩ ሓያሎ ረቛሒታት ኣለዉ። ቀዳማይ፡ ሊብያ ብዙሕ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት ብፍላይ ድማ ዕቑር ነዳድን ጋዝን ትውንን። እዚ ድማ ንጽላት ሰደድ እታ ሃገር ድልዱል መሰረት ዝፈጥርን ኣብ ዓለማዊ ተወዳዳርነታ ኣበርክቶ ዝገብርን እዩ። ዓለም ኣብ ቅሪተ-ኣካላት ነዳዲ ኣዝያ ጽግዕተኛ ኮይና ኣብ እትቕጽለሉ ዘላ እዋን፡ ሊብያ ጸጋታታ ተጠቒማ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ክትስሕብን ንግዳዊ ሽርክነት ከተዕብን ትኽእል እያ። ካልኣይ፡ ሊብያ ምስ ኤውሮጳ ቅርበት ዘለዋን ኣብ ባሕሪ ማእከላይ ባሕሪ ንዝርከቡ ወሰንቲ መስመራት መራኽብ ክትበጽሕን ዘለዋ ስትራተጂካዊ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣ ኣለዋ። እዚ ረብሓ ዘለዎ መርገጺ ንኽልቲኡ ኣእትዎን ሰደድን ኣቑሑት ሎጂስቲካዊ ብልጫታት ይህብ። ብተወሳኺ ዞባዊ ንግዲ ዘመቻችኡ መተሓላለፊ ማእከላት ወይ ናጻ ዞባታት ንግዲ ንምቛም ዕድል የቕርብ። ካብዚ ሓሊፉ ብዝሒ ህዝቢ ሊብያ ምስ ጎረባብቲ ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ ብተዛማዲ ልዑል እዩ። ልዕሊ 6 ሚልዮን ህዝቢ ዘለዎ፡ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝፈርዩን ካብ ወጻኢ ዝኣትዉን ኣቑሑት ጠለብ ክድርኽ ዝኽእል ተኽእሎ ዘለዎ ናይ ውሽጢ ሃገር ሃለኽቲ ዕዳጋ ኣሎ። ኣብታ ሃገር እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ማእከላይ ደርቢ ንዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሃለኽቲ ኤሌክትሮኒክስ፣ መካይን፣ ፍርያት መግቢ፣ንዓለባን ዕድላት የቕርብ። ይኹን እምበር፡ሊብያ ገና ከም ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ፡ስክፍታታት ድሕነት፡ከምኡውን ጉድለታት ትሕተ ቅርጺ ዝኣመሰሉ ብድሆታት ከምዘጋጥማ ምእማን ኣገዳሲ እዩ።እዞም ጉዳያት ቅድሚ ምሉእ ብምሉእ ናይ ንግዲ ዓቕሞም ምግንዛብ ክእለዩ ኣለዎም። ብተወሳኺ፡ኣህጉራዊ ኣውፈርቲ ቅድሚ ናብ ዕዳጋ ሊብያ ምእታዎም ኣብ ፖሊሲታት መንግስቲ፡ፖለቲካዊ ምርግጋእ፡ንጸጥታዊ ኩነታትን ዝመጽእ ለውጢ ክከታተሉ ኣለዎም።መጽናዕቲ ዕዳጋ እውን ብጥንቃቐ ክካየድ ኣለዎ፡ኢንተርፕራይዛት ድሌታት ተጠቀምቲ ውሽጢ ዓዲ፡ኣንፈታትን ምርጫታትን ብዝበለጸ ንኽርድኡ ዘኽእሎም።ከምኡ፡ሀ ጽቡቕ ትልሚ ንግዲ ምስ ተዓጻጻፍነት,ዘላቕነት,ን ምትዕጽጻፍን ኣብ ሕመረቱ ክነድፍ ኣለዎ,ኣብዚ ዝምዕብል ዘሎ ዕዳጋ ክህሉ ዝኽእል ዘይርጉእነት ንምሕሳብ ሊብያን ካልኦት ኣህዛብን ። ኣብ መደምደምታ፡ሊብያ ኣብ ናይ ወጻኢ ንግዲ ዕድላታ ንምጥቃም ተስፋ ዘለዎ ተስፋ ኣለዋ።ብብዝሒ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት፡ ስትራተጂካዊ ምዕጻው፡ ከምኡ’ውን ክህሉ ዝኽእል ውሽጣዊ ዕዳጋ ሃለኽቲ መሰረት ብምግባር፡ሊብያ ኣብ ንግዲ ወጻኢ ትኹረት ከተዕቢን ወፍሪ ክትስሕብን ዓቕሚ ኣለዋ።እንተኾነ ግን እታ ሃገር ንፖለቲካዊ ምርግጋእን ትሕተ ቅርጽን ሓዊሱ ውሽጣዊ ብድሆታት ክትምክት ኣለዋ ንዕዳጋ ወጻኢ ወጻኢኣ ምሉእ ብምሉእ ክትምዝመዝ።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሊብያ፡ ንንግዲ ወጻኢ ዝተፈላለየ ዕዳጋ ኣለዋ። ንዕዳጋ ሊብያ ዝኸውን ፍርያት ኣብ ምምራጽ ክመጽእ ከሎ፡ ከም ጠለብ ውሽጢ ዓዲ፡ ባህላዊ ምርጫታትን ተወዳዳሪ ብልጫን ዝኣመሰሉ ረቛሒታት ኣብ ግምት ምእታው ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ሊብያ ካብቶም ብውዑይ ክሽየጡ ዝኽእሉ ኣቑሑት ሓደ ፍርያት መግቢ እዩ። ህዝቢ ሊብያ ኣብ ውሽጢ ሃገር ብዘሎ ውሱን ምህርቲ ሕርሻ፡ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ምግቢ ልዑል ጠለብ ኣለዎ። ከም ሩዝ፡ ሓርጭ ስርናይ፡ ዘይቲ ምብሳልን ዕሹግ ኣቑሑትን ዝኣመሰሉ ቀንዲ መግብታት ህቡባት ምርጫታት እዮም። ብተወሳኺ፡ ከም ቸኮሌትን ኮንፌክሽንን ዝኣመሰሉ ብሉጻት ፍርያት ኣብቶም ዝለዓለ ዝውዕል ኣታዊ ዘለዎም ተጠቀምቲ ስሕበት ኣለዎም። ክዳውንትን ኣልባሳትን ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ሊብያ እውን መኽሰብ ክህልዎ ይኽእል እዩ። ምስ ምውሳኽ ብዝሒ ህዝብን ምውሳኽ መጠን ከተማነትን፡ ኣብ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ጠለብ ትራንዲ ዝኾኑ ኣማራጺታት ክዳውንቲ እናዓበየ ይኸይድ ኣሎ። ንባህላዊ እስላማዊ ኣከዳድና ዘማልኡ ፍርያት እውን ርኡይ ተጠቃሚ ክረኽቡ እዮም። ኤሌክትሮኒክስን ኤሌክትሪካዊ መሳርሒታትን ኣብ ሊብያ ልዑል ናይ ዕዳጋ ዓቕሚ ዘለዎ ካልእ ክህሉ ዝኽእል ክፍሊ እዩ። ሃገርና ትሕተ-ቅርጻታታ እናማዕበለትን ኢንዱስትሪታት ዘመናዊት እናገበረት ኣብ ዝኸደትሉ እዋን፡ ከም ስማርትፎን፣ ላፕቶፕ/ታብሌት፣ ተለቪዥን፣ ፍሪጅ፣ ኣየር ኮንዲሽነር ወዘተ ዝኣመሰሉ ኤሌክትሮኒካዊ ኣቑሑት ኣድላይነቶም እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ። ካብዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ምድባት ብተወሳኺ፤ ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ሊብያ ዝኸውን ናይ ሰደድ ኣቑሑት ኣብ ዝመርጸሉ እዋን፡ ንብረት ህንጻ (ከም ሲሚንቶ ወይ ሓጺን)፡ መድሃኒታት (ጀነሪክ መድሃኒታት ሓዊሱ)፡ ፍርያት ውልቃዊ ክንክን (ከም ኣቑሑት ሽቓቕ ወይ መመላኽዒ) እውን ኣብ ግምት ክኣትዉ ይኽእሉ። ዕዳጋ ሊብያ ዕድላት ችርቻሮ ብዓወት ንምጥቃም፤ 1. ኣብ ውሽጣዊ ምርጫታት ዕሙቕ ዝበለ መጽናዕቲ ምክያድ፡- ኣብ መንጎ ተጠቀምቲ ሊብያ ሓያል ጠለብ እንታይ ዓይነት ፍርያት ከም ዘለዎም ምርዳእ። 2. ንምቕራብካ ብኡ መሰረት ኣመዓራርዮ፦ ምርጫኻ ምስ ባህላዊ ስርዓታትን ምርጫታትን ከም ዝሰማማዕ ኣረጋግጽ። 3. ተወዳዳሪ ብልጫ ኣብ ግምት ምእታው፦ ምስቶም ኣብ ዕዳጋ ሊብያ ዘለዉ ኣማራጺታት ክነጻጸሩ ከለዉ ፍሉይ ናይ መሸጣ ነጥቢ ዘለዎም ፍርያት ምምራጽ። 4. ደንቢ ምኽባር፦ ኩሎም ኣድለይቲ ደንብታት ኣእትዎ/ሰደድ ምኽባር ምርግጋፅ። 5.Market analysis & strategy formulation:ካብ ክኢላታት ብዛዕባ መእተዊ ስትራተጂ፣ ዋጋ፣ ስርሓት ቻነላትን ዳይናሚክስ ውድድርን ርድኢት ምርካብ። ዕዳጋ ሊብያ ብጥንቃቐ ብምትንታን፡ ውሽጣዊ ጠለባትን ተወዳዳሪ ብልጫን ኣብ ግምት ብምእታው፡ ኣብ ሊብያ ንንግዲ ወጻኢ ዝኸውን ፍርያት ክትመርጽ ከለኻ ብግቡእ ዝተሰነየ ውሳነታት ክትወስድ ትኽእል ኢኻ። ኣንፈታት ዕዳጋ ብቐጻሊ ክትከታተልን ምርጫ ፍርያትካ ብኡ መሰረት ከተመዓራርዮን ኣይትረስዕ።

ሊብያ ዝተፈላለየ ባህርያት ዓማዊልን ባህላዊ ተነቃፍነትን ዘለዋ ሰሜን ኣፍሪቃዊት ሃገር እያ። ነዞም ባህርያትን ክልኩላትን ምርዳእ፡ ትካላት ንግዲ ምስ ዓማዊል ሊብያ ብኣድማዒ መንገዲ ንኽዋስኡ ክሕግዞም ይኽእል። 1. ኣቀባብላ ኣጋይሽ፦ ሊብያውያን ብውዑይ ኣቀባብላን ልግስን ዝፍለጡ እዮም። ኣብ ሊብያ ንግዲ ኣብ እተካይደሉ እዋን፡ ነዚ ኣቀባብላ እዚ ጭዋ፡ ኣኽብሮትን ጸጋን ብምዃን ምምላስ ኣገዳሲ እዩ። 2. ዝምድና ዝቐንዐ፦ ኣብ ሊብያ ንግዲ ኣብ እትገብረሉ እዋን ውልቃዊ ዝምድናታት ምህናጽ ወሳኒ እዩ። ሊብያውያን ምትእምማን ቀዳምነት ዝህቡን ምስ ዝፈልጥዎም ወይ ብዝእመን ርክባት ዝተላለዩዎም ውልቀሰባት ንግዲ ክገብሩ ይመርጹ። 3. ምኽባር ስርዓተ-መሰረት፦ ሕብረተሰብ ሊብያ ዕድመ፡ መዓርግን ሽመትን ዓቢ ኣገዳስነት ዘለዎም ስርዓተ-መሰረት ዘለዎ ኣቃውማ ኣለዎ። ኣብ እዋን ንግዳዊ ርክባት ኣብ ልዕሊ ኣረጋውያን ውልቀሰባት ወይ ኣብ ስልጣን ዘለዉ ሰባት ኣኽብሮት ምርኣይ ኣገዳሲ እዩ። 4. ዓቃባዊ ኣከዳድና፦ ባህሊ ሊብያ ዓቃባዊ እስላማዊ ልምድታት ዝኽተል ኮይኑ፡ ብፍላይ ንደቂ ኣንስትዮ ልክዕ ዝኾነ ክዳን ክኽደን ትጽቢት ዝግበረሉ እዩ። ኣብ ሊብያ ንግዲ ኣብ እትገብረሉ እዋን፡ ነዊሕ ኢድ ዘለዎ ስረ ወይ ብርኪ ዝሽፍን ክዳን ብምኽዳን ዓቃባዊ ኣከዳድና ክትገብሮ ይምከር 5. ተሃዋሲ ኣርእስታት ምውጋድ፦ ምስ ዓማዊል ሊብያ ኣብ ዝግበር ዝርርብ ከም ፖለቲካ፣ ሃይማኖት (ኣድላዪ ኣብ ዝኾነሉ እዋን እንተዘይኮይኑ)፣ ብሄራዊ ግርጭታት ዝኣመሰሉ ተሃዋሲ ኣርእስታት ምዝታይ ክውገድ ኣለዎ፣ እዚ ጉዳያት እዚ ኣዝዩ ከፋፋሊ ክኸውን ስለ ዝኽእል። 6. ሰዓታ ምሕላው፦ ሊብያውያን ሰዓታ ምሕላው የድንቑ፤ እንተኾነ ግን ብሰንኪ ባህላዊ ስርዓታት ወይ ካብ ቁጽጽሮም ወጻኢ ዝኾነ ዘይተጸበይዎ ኩነታት ኣኼባታት ደንጉዮም ክጅምሩ ይኽእሉ። ትዕግስትን ተዓጻጻፍነትን እናዓቀብካ ብኡ መሰረት ምውጣን ኣገዳሲ እዩ። 7.መመላእታታት ኣብ መግቢ- ኣብ ሊብያ ኣብ ገዛ ሓደ ሰብ ወይ ኣብ ቤት መግቢ ንመግቢ እንተተዓዲምካ ኣብ ጽሬት መግቢ ናእዳ እንተዝግበር ኣዝዩ ኣወንታዊ ምኾነ ምኽንያቱ እቲ ውልቀሰብ ዝሰርሕ ብዛዕባኻ ልዑል ክሓስብ ስለዝኾነ ብሓጺሩ,ኣብ ሊብያ ንባህላዊ ልምድታት ኣቓልቦ ምሃብ ምስ ዓማዊል ኣብኡ ዕዉት ርክባት ይመርሕ።ክፉት-ኣእምሮ፣ኣኽብሮታዊ፣ጭዋ፣ተዓጻጻፊ ኩን፣ትካልካ ምስ ዓማዊል ሊብያ ዕዉት ሽርክነት ክረክብ ዝያዳ ተኽእሎ ኣሎ።

ምምሕዳር ጉምሩክ ሊብያ ኣብታ ሃገር ምቁጽጻር ጉምሩክን ድሕነት ዶባትን ንምምሕዳር ዝሕግዙ ፍሉያት ደንብታትን መምርሕታትን ኣቐሚጡ ኣሎ። እዚ ስጉምትታት እዚ፡ ድሕነትን ድሕነትን ናይቶም ናብ ግዝኣታት ሊብያ ዝኣትዉ ወይ ዝወጹ ኣቑሑትን ሰባትን ንምርግጋጽ ዝተዳለዉ እዮም። ናብ ሊብያ ክኣትዉ ዝደልዩ ውልቀሰባት ወይ ትካላት ዝተወሰኑ ናይ ጉምሩክ ረቛሒታት ክፈልጡን ነዞም ዝስዕቡ መምርሒታት ክኽተሉን ኣለዎም፤ 1. ኣዋጅ፡- ኩሎም ተጓዓዝቲ ኣብ ዝመጹሉ ወይ ኣብ ዝብገሱሉ እዋን፡ ውልቃዊ ንብረቶም፡ ክቡር ኣቑሑቶም፡ ወይ ዝኾነ ዝተገደበ/ዝተኸልከለ ንብረት ሒዞም ክኾኑ ዝኽእሉ ነገራት ዝገልጽ ቅጥዒ መግለጺ ጉምሩክ ክመልኡ ይግደዱ። 2. ዝተገደቡ/ዝተኸልከሉ ኣቑሑት፦ ዝተወሰኑ ኣቑሑት ከም ኣጽዋር፣ ዕጸፋርስ፣ ኣብ ሓደጋ ዝርከቡ ዓሌታት፣ ስእለ ጽዩፍ ንብረት፣ ናይ ሓሶት ገንዘብ ወዘተ፣ ናብ ሊብያ/ካብ ሊብያ ካብ ምእታው/ምልኣኽ ብጥብቂ ዝተኸልከሉ እዮም። ተጓዓዝቲ ቅድሚ ምጉዓዞም ምስ ምሉእ ዝርዝር ናይ ዝተገደቡ/ዝተኸልከሉ ነገራት ክላለዩ ኣገዳሲ እዩ። 3. ሰነዳት መገሻ፡- ፓስፖርት ካብ ናብ ሊብያ ዝኣተወላ ዕለት ጀሚሩ እንተወሓደ ንሽዱሽተ ወርሒ ዝጸንሕ ክኸውን ኣለዎ። ናይ ቪዛ ጠለባት ከከም ዜግነት ይፈላለ እዩ፤ ስለዚ ተጓዓዝቲ ቅድሚ ናብ መእተዊ ወደባት ሊብያ ምብጽሖም ኣቐዲሞም ምድላዋት ቪዛ ምፍታሽ ኣገዳሲ እዩ። 4. ኣገባብ ምጽራይ፡- በጻሕቲ ናብ ሊብያ ምስ በጽሑ፡ ብመገዲ ጉምሩክ ክሓልፉ ኣለዎም፡ ኣብኡ ድማ ሰነዳት መገሻኦም ምስ ትሕዝቶ ሻንጣኦም ይምርመር። ኣብዚ መስርሕ እዚ ኤሌክትሮኒካዊ መሳርሒታት ስካኒንግ እውን ክጥቀሙ ይኽእሉ እዮም። 5.ሞያዊ ኣቑሑት፦ ሞያዊ መሳርሒታት (ከም ካሜራ ፊልም ዝሰርሓ መሳርሒታት) ክሕዙ ዝሓሰቡ ውልቀሰባት ኣቐዲሞም ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ኣድላዪ ፍቓድ ክረኽቡ ይግባእ። 6.ግዝያዊ ኣእትዎ/ሰደድ፦ ንግዚኡ መሳርሒታት ናብ ሃገር ንምምፃእ ትልሚ እንተሃልዩካ (ከም ላፕቶፕ) ግዝያዊ ፍቓድ ምእታው ኣብ ጉምሩክ ምውሳድ ከድሊ ይኽእል እዩ፤ እዚ ፍቓድ እዚ እዞም ኣቑሑት ኣብ ዝብገሱሉ እዋን ዳግማይ ምስ ሰደዱ ናይ ውሽጢ ዓዲ ግብሪ/ቀረጽ ከምዘየድልዮም የረጋግጽ። 7.ደንቢ ባጤራ፡- ልዕሊ 10,000 ዲናር ሊብያ ብጥረ ገንዘብ (ወይ መመሳሰሊኡ) ዝሓዙ ተጓዓዝቲ ኣብ ዝኣትውሉ/ዝወጹ ግን ከኣ ሕጋውነት ዝምልከት ኣሰር ከም ዘለዎም ከም ቅብሊት ምልውዋጥ ትኬት ብባንክታት ዝቐርብ ጥረ ገንዘብ ብሕጋዊ መንገዲ እንተተረኺቡ ክእውጁ ኣለዎም። ኣብ ሊብያ ዝርከቡ ደንብታትን ኣሰራርሓታትን ጉምሩክ ክቕየሩ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ ስለዚ ተጓዓዝቲ ቅድሚ መገሻኦም ብዛዕባ እዋናዊ መምርሒታት ክምርምሩን ሓድሽ ሓበሬታ ክረኽቡን ይምከር።

ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ሊብያ፡ ዋሕዚ ኣቑሑት ናብታ ሃገር ንምቁጽጻርን ንምቁጽጻርን ኣብ ርእሲኡ ድማ ንመንግስቲ እቶት ንምፍራይ ዝዓለመ እዩ። መጠን ግብሪ ኣእትዎት ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ይፈላለ እዩ። ንኣገደስቲ ነገራት ከም መግቢ፡ መድሃኒትን ሰብኣዊ ሓገዛትን፡ ሊብያ ትሑት ወይ ዜሮ ሚእታዊት ግብሪ ኣእትያ ትሕሉ። እዚ ድማ ስሉጥ ዋሕዚ ኣድለይቲ ኣቑሑት ናብታ ሃገር ዘተባብዕ ኮይኑ፡ ዜጋታታ ወሳኒ ቀረብ ከም ዝረኽቡ የረጋግጽ። ይኹን እምበር፡ ንኣገደስቲ ዘይኮኑ ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት ከም ኤሌክትሮኒክስ፡ ተሽከርከርትን መመላኽዕን፡ ልዕሊ ዓቐን ሃልኪ ንምትብባዕን ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምድንፋዕን ዝለዓለ ግብሪ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ እዩ። እዚ ግብሪታት ካብ 10% ክሳብ 30% ክኸውን ይኽእል እዩ፣ እዚ ድማ ዋጋ ናይቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ምቾት ዝመልኦ ኣቑሑት ይውስኽ። ብተወሳኺ ሊብያ ምስ ሃገራዊ ቀዳምነታት ዝሰማማዕ ኣብ ዝተወሰኑ ፍርያት ፍሉይ ፖሊሲታት ታሪፍ ኣተግቢራ ኣላ። ንኣብነት፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝግበር ምፍራይ መካይን ንምሕላው ወይ ድማ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ንዝርከቡ ትካላት ምትእኽኻብ መካይን ንምትብባዕ፡ ካብ ወጻኢ ዝኣትዋ መካይን ዝለዓለ ግብሪ ክኽፈል ይኽእል። እዚ ፖሊሲ እዚ ቁጠባዊ ዕብየት ንምዕባይን ውሽጣዊ ምህርቲ ብምትብባዕ ኣብ ኣእትዎት ፅግዕተኛነት ንምንካይን ዝዓለመ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ሊብያ ምስ ዝተፈላለያ ሃገራት ወይ ዞባዊ ብሎካት ንግዳዊ ስምምዓት እውን ትሕሉ ምህላዋ ምፍላጥ ኣገዳሲ ኮይኑ እዚ ድማ ኣብ ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎት ክጸልዎ ይኽእል እዩ። ንኣብነት ሊብያ ኣባል ናይ ናጻ ንግዲ ስምምዕ ወይ ሕብረት ጉምሩክ ምስ ዝተወሰኑ ሃገራት ወይ ጎረባብቲ ዞባታት እንተኾይና ካብቶም መሻርኽቲ ካብ ዝኣቱ ንብረት ዝተቐነሰ ቀረጽ ወይ ነጻነት ክትረክብ ትኽእል እያ። ብሓፈሻ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት ሊብያ ቁጠባዊ ዕብየት ምስ ቁፅፅራዊ ቁፅፅር ኣእትዎት ሚዛን ንምሃብ ዝዓለመ እዩ። ኣብ ኣገዳሲነት መሰረት ብምግባር ደረጃታት ብምትዕርራይን ኣብ ዝምልከቶ እዋን ምስ ሃገራዊ ቀዳምነታትን ኣህጉራዊ ስምምዓትን ብምስምማዕን፤ እዚ ፖሊሲ እዚ ንህዝቡ ኣገደስቲ ኣቑሑት ምርካብ እናዓቀበ ውሽጣዊ ምህርቲ ንምንቕቓሕ ዝሰርሕ እዩ።

ፖሊሲ ግብሪ ሰደድ ሊብያ ቁጠባዊ ዕብየትን ምብዛሕን ንምድንፋዕ፣ ወፍሪ ወፃኢ ንምስሓብን ኣብ ዓለማዊ ዕዳጋታት ተወዳዳርነት ንምዕባይን ዝዓለመ እዩ። እታ ሃገር ብቐንዱ ኣብ ሰደድ ነዳዲ ከም ቀንዲ ምንጪ እቶታ እያ እትምርኮስ። 1. ዘፈር ነዳዲ፡- ሊብያ ኣብ ልዕሊ ሰደድ ነዳዲ ኣብ ዓለማዊ ዋጋ ዕዳጋ መሰረት ግብሪ ትገብር። እዚ ግብሪ እዚ ንመንግስቲ ርትዓዊ ብጽሒት እቶት ዘረጋግጽ ኮይኑ፡ እቲ ዓውዲ መኽሰብ ዘለዎ ኮይኑ ክቕጽል ዘኽእል እዩ። ብተወሳኺ ሊብያ ብሰሓቢ ፊስካላዊ ውዕላት ኣቢላ ኣብ ዳህሳስን ምፍራይን ነዳዲ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ትተባብዕ። 2. ካብ ነዳዲ ወጻኢ ዝግበር ሰደድ፦ ሊብያ ቁጠባኣ ንምብዛሕ ምቹእ ፖሊሲታት ግብሪ ብምትግባር ካብ ነዳዲ ወጻኢ ሰደድ እውን ተተባብዕ። መንግስቲ ኣብ ዘይነዳዲ ፍርያት ከም ዓለባ፣ ሕርሻዊ ኣቑሑት፣ ኬሚካላት፣ ኣካላት መካይንን ዝተሰርሑ ኣቑሑትን ዝተሓተ ወይ ድማ ዋላ ሓንቲ ግብሪ ኣይከፍልን፣ እዚ ድማ ንፍርያቶም ንምትብባዕን ኣብ ዓለምለኻዊ ዕዳጋታት ተወዳዳርነቶም ንምዕባይን እዩ። 3. ምትብባዕ ግብሪ፡- ሊብያ ካብ ምውጻእን ምጽራይን ነዳዲ ወጻኢ፡ ዓቕሚ ኢንዱስትሪታት ብምግንዛብ፡ ኣብ ሰደድ ዝቐንዐ ንግዳዊ ንጥፈታት ንምድንፋዕ ዝተፈላለየ ምትብባዕ ግብሪ ትህብ። እዞም ምትብባዕ እዚኦም ንሰደድ ዝገብራ ኩባንያታት ካብ ግብሪ ኣታዊ ትካላት ነጻ ምግባር ወይ ምንካይ ከምኡ’ውን ኣብ ሰደድ ዝቐንዐ መስርሕ ምፍራይ ንዝጥቀሙ ጥረ ነገራት ምሕረት ቀረጽ ጉምሩክ ወይ ምንካይ ዘጠቓልሉ እዮም። 4. ናጻ ዞባታት ንግዲ፡- ሊብያ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ንምስሓብን ብሰደድ ዝምራሕ ዕብየት ንምምዕባልን ኣብ መላእ ሃገር ሓያሎ ናጻ ዞባታት ንግዲ ኣጣይሻ። ኣብ ውሽጢ እዞም ዞባታት ዝንቀሳቐሳ ኩባንያታት ከም ዝተቐለለ ኣገባብ ጉምሩክ፣ ካብ ቀረጽ ኣእትዎት ኣብ ልዕሊ ጥረ ነገራትን ንዕላማታት ምፍራይ ሰደድ ጥራይ ዝውዕሉ ማሽነሪታትን ነጻ ምዃን ዝኣመሰሉ ረብሓታት ይረኽባ። 5. ክልተኣዊ ንግዳዊ ስምምዓት፡- ሊብያ ምስ ካልኦት ሃገራት ዓለም ኣህጉራዊ ንግዳዊ ዝምድናታት ንምምችቻው፡ ንገለ ኣቑሑት ብዝተመርጸ መጠን ታሪፍ ወይ ካብ ቀረጽ ነጻ ዝኾነ ምብጻሕ ንምንካይ ዝዓለመ ብዙሓት ክልተኣዊ ንግዳዊ ስምምዓት ኣካይዳ እያ። ፍሉይ መጠን ግብሪ ወይ ፖሊሲታት ዝምልከት ዝርዝር ሓበሬታ ብሰንኪ ዝምዕብል ቁጠባዊ ኩነታት ወይ መንግስታዊ ውሳነታት ክቕየር ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፤ ስለዚ ግዱሳት ወገናት ምስ ሊብያ ቅድሚ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ንጥፈታት ምውፋሮም ወግዓውያን ምንጭታት ክውከሱ ወይ ሞያዊ ምኽሪ ክሓቱ ይምከር።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሊብያ፡ ብሃብታም ዕቑር ነዳድን ጋዝን እትፍለጥ ኮይና፡ እዚ ድማ ልዑል ክፋል ሰደድኣ እዩ። ሊብያ ፅሬትን ሓቅነትን ሰደድ ፍርያታ ንምርግጋፅ መስርሕ ምስክር ወረቐት ሰደድ ተግባራዊ ገይራ ኣላ። ኣብ ሊብያ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ሓላፍነት ዝስከም ቀንዲ በዓል መዚ ሃገራዊ ማእከል ልምዓት ሰደድ ሊብያ (NEDC) እዩ። NEDC ከም ተቖጻጻሪ ኣካል ኮይኑ መበቆል፣ ጽሬት፣ ደረጃታት ድሕነትን ምትእስሳርን ሰደድ ዝለኣኹ ኣቑሑት ዘረጋግጽን ዘረጋግጽን ኮይኑ ይሰርሕ። ኣብ ሊብያ ዝርከቡ ሰደድቲ ሰደድ ምስክር ወረቐት ንምርካብ ዝተወሰኑ ረቛሒታት ከማልኡ ይግደዱ። እዞም መዐቀኒታት እዚኦም ከም ፋክቱራት፣ ዝርዝር መዐሸጊ፣ ምስክር ወረቐት መበቆል (COO)፣ ፀብፃብ ትንተና ፍርያት ምስ ዓለምለኻዊ ደንብታት ደረጃታት ጥዕናን ድሕንነትን ምኽባር ዘረጋግፁ ምቕራብ ከጠቓልሉ ይኽእሉ። ብተወሳኺ፡ ከከም ዓይነት ካብ ሊብያ ዝለኣኽ ፍርያት፡ ፍሉይ ምስክር ወረቐት ከድሊ ይኽእል እዩ። ንኣብነት ፍርያት ሕርሻ ወይ መግቢ ካብ ባልዕ ወይ ሕማማት ነፃ ምዃኖም ዘረጋግፅ ብዝምልከቶም ኣካላት ዝተውሃበ ናይ ፋይቶሳኒታሪ ምስክር ወረቐት ከድልዮም ይኽእል እዩ። ኩሎም ረቛሒታት ምስተማልኡን ተግባራዊ ዝኾኑ ደንብታት ምኽባር ንምርግጋፅ ብዝተመደቡ ኣካላት ኣድለይቲ ቁፅፅር ምስተገበረን፤ NEDC ወግዓዊ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ይህብ። እዚ ሰነድ እዚ እቲ ፍርያት ብመንግስታዊ ትካላት ሊብያ ዝተፈቕደሉ ዘድሊ ደረጃታት ከምዘማልእን ብሕጋዊ መንገዲ ናብ ኣህጉራዊ ዕዳጋታት ክለኣኽ ከምዝኽእልን ከም መርትዖ ኮይኑ የገልግል። መስርሕ ምስክር ወረቐት ሰደድ፡ ኣቑሑት ሊብያ ዓለማዊ ደረጃታት ከምዘማልኡን ኣብ ወጻኢ ሃገራት ተወዳዳርነቶም ከምዝውስኽን የረጋግጽ። ብተወሳኺ ካብ ሊብያ ምስ ዝለኣኹ ናይ ሓሶት ወይ ደረጃ ዘይብሎም ፍርያት ዝተኣሳሰር ዝኾነ ይኹን ሓደጋታት ኣብ ምፍታሕ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ኣሰራርሓታት ግሉጽነት ንምዕቃብ ይሕግዝ። ኣብ መደምደምታ፡ ኣብ ሊብያ ንዝርከቡ ሰደድቲ ሰደድቲ፡ ኣቑሑቶም ምስ ዝምልከቶም ደንብታት ከም ዝሰማማዕ ስለ ዘረጋግጽ፡ ካብ NEDC ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ምርካብ ኣገዳሲ እዩ። እዚ ድማ ካብ ሊብያ ብዝለዓለ ፅሬት ዘለዎ ሰደድ ረብሓ ተጠቀምቲ እናሓለወ ኣብ መንጎ ነጋዶ ብዓለምለኻዊ ደረጃ ምትእምማን ንኽፍጠር ይሕግዝ።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሊብያ፡ ኣብ መጓዓዝያን ምክፍፋልን ኣቑሑት ክዋፈሩ ንዝደልዩ ትካላት ንግድን ትካላትን ሓያሎ ሎጂስቲካዊ ብልጫታት ኣለዋ። ቀዳማይ፡ ሊብያ ኣብ መንጎ ኤውሮጳ፡ ኣፍሪቃን ማእከላይ ምብራቕን ከም ኣፍደገ ዘገልግል ስትራተጂካዊ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣ ኣለዋ። እዚ ድማ ንኣህጉራዊ ንግድን ትራንዚት ስርሓትን ምቹእ ማእከል ይገብሮ። ኣብ ማእከላይ ባሕሪ ዝርከብ ሰፊሕ ገማግም ባሕሪ እታ ሃገር፡ ናብ መስመራት መራኽብ ብቐሊሉ ክትበጽሕ የኽእለካ። ካልኣይ፡ ሊብያ ዘመናዊ ወደባት፡ መዓርፎ ነፈርቲ፡ መርበባት ጽርግያታትን ስርዓታት ባቡርን ዝሓቖፈ ጽቡቕ ዝማዕበለ ትሕተ ቅርጺ ኣለዋ። ወደብ ትሪፖሊ ሓደ ካብቶም ዝዓበዩ ወደባት ዞባ ማእከላይ ባሕሪ ኮይኑ፡ ዝተፈላለዩ ዓይነታት ጽዕነት ክሕዝ ዝኽእል ምዕቡል መሳለጥያታት ዘለዎ እዩ። ብተወሳኺ ኣብ ትሪፖሊ ዝርከብ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ሚቲጋ ንሊብያ ምስ ዓበይቲ ዓለማዊ መዳረግቲ ቦታታት ዘራኽብ ብሉጽ ኣገልግሎት ጽዕነት ኣየር ይህብ። ካብዚ ሓሊፉ ሊብያ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ዓውዲ ሎጂስቲክስ ርኡይ ወፍሪ ርእያ እያ። ናይ ብሕቲ ኩባንያታት መኽዘናት፣ ስርዓት ምሕደራ ንብረት፣ ኣገልግሎት ምፅራይ ጉምሩክ፣ ኣገልግሎት መዐሸጊ ከምኡ እውን ናይ ፅዕነት ምልኣኽን መጓዓዝያን ኣማራፂታት ሓዊሱ ኩለመዳያዊ ናይ ሎጂስቲክስ መፍትሒታት ብምቕራብ ተቐልቂለን ኣለዋ። እዘን ኩባንያታት ኣብ ውሽጢ ሃገር ስሉጥ ምንቅስቓስ ኣቑሑት ብምርግጋጽ ስሉጥ ምሕደራ ቀረብ ሰንሰለት የረጋግጻ። ካብዚ ብተወሳኺ, ሊብያ ንኣገባባት ጉምሩክ ንምቕላልን ምስ መስርሕ ኣእትዎ/ሰደድ ዝተኣሳሰሩ ቢሮክራስያዊ ዕንቅፋታት ንምንካይን ዝዓለሙ ሓያሎ ጽገናታት ኣተግቢራ እያ። እዚ ድማ ኣብ ውሽጢ ኢንዱስትሪ ሎጂስቲክስ ምምሕያሽ ብቕዓት ብምግባር ብዶባት ሊብያ ስሉጥ ዋሕዚ ኣቑሑት ዘመቻችእ ኮይኑ ኣሎ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ሊብያ ዘጋጠማ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ፡ ኣብ ውሽጢ እዛ ሃገር ሎጂስቲካዊ ፍታሕ ዝደልዩ ትካላት ንግዲ ምስቶም ዞባዊ ፍልጠትን ርድኢትን ዝውንኑ ምኩራት ናይ ውሽጢ ዓዲ ወሃብቲ ሎጂስቲክስ ክሻረኹ ይምከር። እዞም ዝተመስረቱ ወሃብቲ ኣገልግሎት ምስ ምልውዋጥ ኩነታት ጸጥታ ወይ ለውጢ ምቁጽጻራዊ ቅርጺ ዝተኣሳሰር ዝኾነ ብድሆታት ክጓዓዙ ይኽእሉ። ኣብ መደምደምታ,ሊብያ ንሎጂስቲካዊ ፍታሕ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ዓቢ ዓቕሚ ትህብ thanks ናብቲ ረብሓ ዘለዎ ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣኡ፣ ጽቡቕ ዝማዕበለ ትሕተ ቅርጺ፣ ኩለመዳያዊ ኣገልግሎት ዝህባ ናይ ብሕቲ ሎጂስቲክ ኩባንያታት ምህላወን ከምኡ’ውን ምምችቻው ንግዲ ንምምሕያሽ ዝዓለመ ቀጻሊ ጻዕርታት። ምስ እሙናት ናይ ውሽጢ ዓዲ ሎጂስቲክስ ወሃብቲ ብምሽራኽ፣ትካላት ኣቑሑተን ብብቕዓት ከጓዕዛን ኣብ ውሽጢ ሃገር ቀረብ ሰንሰለተን ብኣድማዒ መንገዲ ከማሓድራን ይኽእላ።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ሊብያ ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ኣገደስቲ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ፡ ልምዓታዊ መስመራት፡ ከምኡ’ውን ምርኢታት ኣለዋ። እዞም መድረኻት ንናይ ውሽጢ ዓድን ወፃእን ትካላት ንግዲ ዕድላት ንግድን ንግድን ኣብ ምምችቻው ወሳኒ ተራ ኣለዎም። ገለ ካብቶም ፍሉጣት እነሆ፤ 1. ኣህጉራዊ ምርኢት ትሪፖሊ፡- ዓመታዊ ኣብ ርእሰ ከተማ ሊብያ ትሪፖሊ ዝካየድ እዚ ምርኢት፡ ካብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ህንጻ፡ ሕርሻ፡ ቴሌኮሙኒኬሽን፡ ጸዓት፡ ኢንዱስትሪ መካይን፡ ሃለኽቲ ኣቑሑትን ካልእን ዝኣመሰሉ ዓለምለኻውያን ምርኢታት ይስሕብ። ኩባንያታት ምስ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት እናተራኸባ ፍርያተንን ኣገልግሎተንን ንምርኣይ ብሉጽ መድረኽ የቕርብ። 2. ሊብያ ኣፍሪቃዊ ወፍሪ ፖርትፎሊዮ (LAIP)፦ ብመንግስቲ ሊብያ ኣብ መላእ ኣፍሪቃ ኣብ ዝካየዱ ፕሮጀክትታት ወፍሪ ንምግባር ዝተመስረተ LAIP፡ ዓለምለኻውያን ኣቕረብቲ ምስ ኣብዞም ወፍሪታት ዝሳተፋ ኩባንያታት ሊብያ ክተሓባበሩ ዕድላት ይህብ። እዚ ቻነል ኣብ መንጎ ናይ ውሽጢ ዓድን ወጻእን ንግዳዊ ትካላት ሽርክነት ዘተባብዕ እዩ። 3. ባንኪ ሰደድ-ኣእትዎት ኣፍሪካ (Afreximbank)፦ ንሊብያ ጥራሕ ፍሉይ ዘይኮነስ ንሊብያ ሓዊሱ ንመላእ ኣህጉር ኣፍሪካ ብሓፈሻ ዘገልግል እኳ እንተኾነ፤ ኣፍረክሲምባንክ ከም ናይ ሰደድ ልቓሕ መሳለጥያታትን ፕሮጀክት ፋይናንስን ዝኣመሰሉ ፋይናንሳዊ መፍትሒታት ብምቕራብ ኣብ ውሽጢ ኣፍሪቃ ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ልዑል ተራ ይጻወት። ምስ መሻርኽቲ ሊብያ ክራኸባ ዝደልያ ኩባንያታት ነዚ ቻነል ንመዋእለተን ንምምዋል ክጥቀማሉ ይኽእላ። 4. ላይኮስ ኮንሶርትየም፡ ካብ ቁጠባዊ ጽላታት ሊብያ ዝመጹ ዝተፈላለዩ ትካላት ዝሓቖፈ ኮይኑ፡ ሕርሻ፡ ኢንዱስትሪ፡ ንግዲን ዕዳጋን ሓዊሱ፤ ኮንሶርትየም ላይኮስ ኣብ መንጎ ትካላት ሊብያን ኣብ ውሽጢ ሊብያ ወፍሪ ወይ ንግዲ ክገብሩ ዝደልዩ ናይ ወጻኢ ትካላት ወይ ኩባንያታትን ሽርክነት ንምፍጣር ዝዓለመ እዩ። 5. ኣህጉራዊ ምርኢት ቤንጋዚ፡- ዓመታዊ ኣብታ ካብ ትሪፖሊ ወጻኢ ሓንቲ ካብተን ዓበይቲ ንግዳዊ ማእከላት ተባሂላ እትግለጽ ከተማ ቤንጋዚ ዝካየድ፤ እዚ ምርኢት ምስ ኢንዱስትሪታት ዝተኣሳሰሩ ፍርያት ከም ፔትሮኬሚካል & ኦይል ዲሪቫቲቭስ ማኑፋክቸሪንግ ፋብሪካታት/ማሽነሪ/መሳርሒታት ብዘይካ ኢንዱስትሪ ዓለባ ወዘተ ኣብ ምርኣይ ዘተኮረ እዩ። 6.ሚኒስትሪ ቁጠባ ሊብያ፡ ምስ ሚኒስትሪ ቁጠባ ብምትሕብባር ኣብ ውሽጢ ዝተፈላለዩ ጽላታት ሊብያ ከም ዳህሳስ/ምፍራይ/ምጽራይ/ኣገልግሎት ነዳዲን ጋዝን፡ ፕሮጀክትታት ትሕተ ቅርጺ፡ ቱሪዝምን ካልእን ዝኣመሰሉ ዕድላት ወፍሪ ብዝምልከት ክቡር ሓበሬታ ክህብ ይኽእል። ብተወሳኺ ዓለምለኻዊ ትካላት ንግዲ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ መዛኑኦም ኣብ ምትእስሳር ሓገዝ ክህቡ ይኽእሉ እዮም። 7. ኣብ ወጻኢ ሃገራት ዝካየዱ ኣህጉራዊ ምርኢታትን ምርኢታትን፦ ትካላት ንግዲ ሊብያ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ኣህጉራዊ ምርኢታትን ምርኢታትን ይሳተፉ፣ ፍርያቶም ንኣህጉራዊ ተዓዛቢ የርእዩ። እዞም ፍጻመታት ዓለማውያን ዓደግቲ ምስ ትካላት ንግዲ ሊብያ ንኽራኸቡን ክህልዉ ዝኽእሉ ሽርክነት ወይ ዕድላት ዕድጊ ንኽድህስሱን ከም ዕድል ኮይኖም የገልግሉ። ኣብ ሊብያ ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ብዝተፈጥረ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጸጥታዊ ስክፍታታትን፡ ገለ ካብዞም መስመራት በብእዋኑ ምዝንባዕ ወይ ድሩትነት ከጋጥሞም ከም ዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ይኹን እምበር ኣብታ ሃገር ምርግጋእ ንምምላስን ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕን ብሃገራዊ ሰበስልጣንን ዓለምለኸ ትካላትን ፃዕሪ ይግበር ኣሎ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ሊብያ ልሙድ ዝኾኑ ሓያሎ ህቡባት ሞተር ምድላይ ኣለዉ። ገለ ካብኣቶም ምስ ኣድራሻ መርበብ ሓበሬታኦም እነሆ፤ 1. Google (www.google.com.lb)፦ Google ብደረጃ ዓለም ብብዝሒ ዝጥቀመሉ ሞተር ምድላይ ኮይኑ ኣብ ሊብያ እውን ተፈታዊ እዩ። ሰፊሕ ናይ ምድላይ ኣማራጺታት ዝህብን ቅኑዕ ውጽኢት ዝህብን እዩ። 2. ቢንግ (www.bing.com)፦ ቢንግ ካልእ ብብዙሓት ተጠቀምቲ ኢንተርነት ሊብያ ዝጥቀሙሉ ህቡብ ሞተር ምድላይ እዩ። ከም ምስልን ቪድዮን ምድላይ ዝኣመሰሉ ባህርያት ዘለዎ ብዓይኒ ዝስሕብ መተሓላለፊ የቕርብ። 3. ያሁ! ምድላይ (search.yahoo.com): ያሁ! ምድላይ ክሳብ ሕጂ ኣብ ሊብያ ርኡይ ቁጽሪ ዘለዎም ሰባት ይጥቀሙሉ ኣለዉ፡ ዋላ እኳ ከም ጉግል ወይ ቢንግ ጐሊሑ ዘይርአ ክኸውን ይኽእል እዩ። 4. DuckDuckGo (duckduckgo.com)፦ DuckDuckGo ኣብ ብሕትውና ዘተኮረ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ሓበሬታ ተጠቀምቲ ንኸይከታተል ወይ ብሕታዊ መወዓውዒታት ንኸይርአ ብዝገበሮ ተወፋይነት ተፈታውነት ረኺቡ ኣሎ። 5. ያንዴክስ (yandex.com)፦ ያንዴክስ ኣብ ሩስያ ዝመደበሩ ሊብያውያን ሓዊሱ ንዓለምለኻውያን ተጠቀምቲ ዘማልእ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ምስቲ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ናይ ምድላይ ዓቕሙ ዝተፈላለየ ኣገልግሎታት ከም ካርታን ትርጉማትን ዝህብ እዩ። 6. ስታርትፔጅ (www.startpage.com)፦ ስታርትፔጅ ኣብ መንጎኻን ኣብ መንጎ ውጽኢት ምድላይ ጉግልን ከም መንጎኛ ኮይኑ ብምስራሕ ብሕታዊነት ዘጉልሕ ኮይኑ፡ ትኽክለኛነት ኣልጎሪዝም ጉግል እናተጠቐምካ ምድላይካ ብሕታዊ ምዃኑ የረጋግጽ። 7. ኢኮስያ (www.ecosia.org)፡ ኢኮስያ ካብ ካልኦት ሞተር ምድላይ ብከባቢ ዝምችእ መዳይ ፍልይቲ እያ - ካብ ምድላይ ዝረኽቦ ኣታዊ መወዓውዒ ብምጥቃም ኣብ መላእ ዓለም ኣግራብ ይተክል። 8. ሞጀክ (www.mojeek.co.uk)፦ ሞጀክ ናጻ ናይ ብሪጣንያ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ኣብ ዳታ ተጠቃሚ ዝተመርኮሰ ምክትታል ወይ ውልቃዊ ምግባር ከይተገብረሉ ዘይሻራዊ ውጽኢት ንምሃብ ዝዓለመ እዩ። እዚኦም ገለ ኣብነታት ናይቶም ኣብ ሊብያ ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ እዮም፤ እንተኾነ ግን፡ ኣብ መንጎ ውልቀሰባት ምርጫታት ብመሰረት ውልቃዊ ምርጫ፡ ዝቐርቡ ባህርያት፡ ፍጥነት፡ ተኣማንነትን ኣብ ውሽጢ ሊብያ ክፈላለ ከም ዝኽእል ክፍለጥ ይግባእ።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ቀንዲ ናይ ብጫ ገጻት ማውጫታት ሊብያ፤ 1. ብጫ ገጻት ሊብያ፡ ወግዓዊ ማውጫ ብጫ ገጻት ንንግዳዊ ትካላት ሊብያ። ኣብ ሊብያ ዝርከቡ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት፣ ኣገልግሎታትን ፍርያትን ሰፊሕ ዝርዝር ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.lyyellowpages.com 2. YP Libya: ኣብ ሊብያ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ሰፊሕ ዝርዝር ንግዲ ዘቕርብ ፍሉጥ ናይ ኦንላይን ማውጫ እዩ። ተጠቀምቲ ኣብ ቦታ፣ ምድብን ቁልፊ ቃላትን መሰረት ብምግባር ንግዳዊ ትካላት ክደልዩ የኽእሎም። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yplibya.com 3. ሊብያ ኦንላይን ቢዝነስ ዳይረክተሪ፡- እዚ ማህደር ብዛዕባ ፍርያተንን ኣገልግሎተንን ዝርዝር ሓበሬታ ዝሓዘ ዳታቤዝ ናይ ሊብያ ኩባንያታት ዝሓዘ እዩ። ተጠቀምቲ ብደረጃ ትካላት ንግዲ ክደልዩ ይኽእሉ ወይ ድማ ብፊደላት ወይ ብዞባ ነቲ ሰፊሕ ዝርዝር ክድህስሱ ይኽእሉ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.libyaonlinebusiness.com 4. ክፍሊ ብጫ ገጻት ኣፍሪቃ - ሊብያ፡ ኣብ ኣፍሪቃ ዘተኮረ ማህደር ብጫ ገጻት ኮይኑ፡ ካብ ሊብያ ሓዊሱ ካብ ብዙሓት ሃገራት ዝመጹ ዝርዝር ዘጠቓልል እዩ። ተጠቀምቲ ኣብ መላእ ሃገር ኣብ ዝርከባ ዝተፈላለያ ከተማታት ዝርከቡ ናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዳዊ ትካላት ምስ ዝርዝር ርክብን መግለጺ ንግዲን ንኽረኽቡ መድረኽ የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yellowpages.africa/libya 5.Libyan-Directory.net: እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ንተጠቀምቲ ኣብ ትሕቲ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ትምህርቲ፣ መጓዓዝያ፣ ክንክን ጥዕና፣ ኣጋይሽ ምቕባል ወዘተ ዝተመደቡ ዝርዝር ብምሃብ ናብ ምርካብ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኩባንያታት ዝመርሕ ናይ ኦንላይን ቢዝነስ ጸጋ ኮይኑ የገልግል። መርበብ ሓበሬታ : https://libyan-directory.net/ እዞም ብጫ ገጻት ዘለዎም ማህደርታት ብዛዕባ ኣብ ሊብያ ዝንቀሳቐሱ ዝተፈላለዩ ንግዳዊ ትካላት ኣገዳሲ ሓበሬታ ዝህቡ ኮይኖም፡ ንደቂ ዓድን ኣብ ውሽጢ ሃገር ፍርያት ወይ ኣገልግሎት ክረኽቡ ንዝደልዩ በጻሕትን ሓገዝቲ ጸጋታት እዮም። ሓላፍነት ምውሳድ:እዚ ኣብ ላዕሊ ዘሎ ሓበሬታ ኣብ እዋን ጽሑፍ ቅኑዕ ኮይኑ ግን ኩሉ ግዜ ቅድሚ ምብጻሕካ ሓቅነት ናይቶም መርበባት ሓበሬታ ድርብ ምፍታሽ ምኽንያቱ ምህላው መርበብ ሓበሬታ ምስ ግዜ ክቕየር ስለ ዝኽእል

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሊብያ፡ ብርክት ዝበሉ ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ምምጻእ ርእያ እያ። ገለ ካብቶም ኣብ ሊብያ ዝንቀሳቐሱ ቀንዲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. ጁምያ ሊብያ፡- ኣብ ኣፍሪቃ ካብ ዝዓበዩን ህቡባትን ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ሓደ ዝኾነ ጁምያ ኣብ ሊብያ እውን ይርከብ። ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽን፡ ፍርያት ጽባቐ፡ መሳርሒታት ገዛን ካልእን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.jumia.com.ly/ 2. ኣብ ሊብያ ዝተሰርሐ (Made-in-Libya)፦ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝተሰርሑ ፍርያት ሊብያ ንምልላይን ንናይ ውሽጢ ዓዲ ስነ-ጥበባውያንን ትካላት ንግድን ንምድጋፍን ዝውፈ መድረኽ እዩ። ዝተፈላለዩ ብኢድ ዝተሰርሑ ስራሕቲ ኢድ፣ ኣቑሑት ክዳውንቲ፣ ኣክሰሰሪታት፣ ንሊብያ ፍሉያት ዝኾኑ ኣቑሑት ስልማት ገዛ ዘርኢ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://madeinlibya.ly/ 3. ያናሃር፡ ንደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዝኸውን ናይ ፋሽንን ክዳውንትን ኣቑሑት ዝሽየጠሉ ፍሉይ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። ያናሃር ዝተፈላለዩ ናይ ውሽጢ ዓዲ ሊብያውያን ዲዛይነራት ከምኡ’ውን ዓለምለኻውያን ምልክታት ንግዲ ዝሓዘ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.yanahaar.com/ 4. ሕጂ ግዛእ፦ ካብ ክልቲኦም ውሽጢ ዓዲ ሊብያውያን ሸየጥቲ ከምኡ’ውን ካብ ዓለምለኻውያን ትካላት ኤሌክትሮኒክስ፡ ኣቑሑት ገዛ፡ ፋሽን ኣቑሑት፡ መመላኽዒታት፡ መጻወቲታትን ካልእን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ፍርያት ዘቕርብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.buynow.ly/ 5. OpenSooq Libya: ዋላ እኳ ናይ ኢ-ኮሜርስ ዌብሳይት ጥራሕ ዘይኮነስ ምስ Craigslist ወይ Gumtree ዝመሳሰል ናይ ኦንላይን ምልክታታት መድረኽ እንተኾነ፤ ተጠቀምቲ ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም መካይንን ተሽከርከርትን ሓደስቲ ወይ ኣብ ጥቕሚ ዝወዓሉ ኣቑሑት ክገዝኡን ክሸጡን የኽእሎም፤ ንብረት፤ ኤሌክትሮኒክስ፤ ናይ ገዛ ኣቕሓ; ስራሕ ወዘተ ብምምዝጋብ ኣብ ውሽጢ ዲጂታላዊ ንግዲ ሊብያ ኣገዳሲ መድረኽ ይገብሮ። መርበብ ሓበሬታ(ትግርኛ): https://ly.opensooq.com/en መርበብ ሓበሬታ(ዓረብኛ): https://ly.opensooq.com/ar እዚኦም ገለ ኣብነታት ናይቶም ኣብዚ እዋን’ዚ (2021) ኣብ ሊብያ ዝንቀሳቐሱ ዘለዉ ዓበይቲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት እዮም። ይኹን እምበር ኩሉ ግዜ ንዝሰፍሐ ናይ ዕዳጋ ተመኩሮ ካልኦት ዝቕልቀሉ መድረኻት ወይ ናይ ከባቢ ኒች ዕዳጋታት ምፍታሽ ይምከር።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሊብያ፡ ዜጋታታ ልሙድ ዝጥቀሙሉ ሓያሎ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታት ኣለዋ። እዞም መድረኻት ንሰባት ንምትእስሳርን ርክብን መርበብ ሓበሬታን ንምምችቻውን ይሕግዙ። ኣብ ሊብያ ልሙዳት ዝኾኑ ማሕበራዊ መራኸቢታት መርበባት ሓበሬታ ምስ URLታቶም ዝርዝር ኣብዚ ኣሎ፤ 1. ፌስቡክ (https://www.facebook.com) - ፌስቡክ ኣብ ሊብያ ልክዕ ከም ብዙሓት ካልኦት ሃገራት ዓለም ብዘይ መጠን ተፈታዊ እዩ። ተጠቀምቲ ምስ ኣዕሩኽቶምን ቤተሰቦምን ክራኸቡ፡ ሓድሽ ሓበሬታ፡ ስእልታትን ቪድዮታትን ከካፍሉ፡ ኣብ ድሌቶም ወይ ምትእስሳር ዝተመርኮሰ ጉጅለታት ክጽንበሩ፡ ከምኡ’ውን ብርእይቶን መልእኽትን ምስ ካልኦት ክራኸቡ የኽእሎም። 2. ትዊተር (https://twitter.com) - ትዊተር ኣብ ሊብያ ካልእ ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ መድረኽ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ "ትዊት" ዝበሃሉ ሓጸርቲ መልእኽትታት ከካፍሉ ዘኽእሎም እዩ። ተጠቀምቲ ንዝምልከቶም ኣካውንትታት ክከታተሉ፡ ብሃሽታግ (#) ኣቢሎም ምስ ትረንድ ዝኾኑ ኣርእስታት ክዋፈሩ፡ ካብ ፕሮፋይል ካልኦት ዝመጽእ ትሕዝቶ ሪትዊት ብምግባር ንናይ ገዛእ ርእሶም ተኸታተልቲ ከካፍሉ ወይ ድማ ብህዝባዊ ትዊተር ርእይቶኦም ክገልጹ ይኽእሉ። 3. ኢንስታግራም (https://www.instagram.com) - ኢንስታግራም ብስእሊ ዝተመርኮሰ ኣገባብ ኣብቶም ካብ ዝተፈላለየ መዳያት ህይወቶም ከም ተመኩሮ ጉዕዞ፡ ናይ መግቢ ጀብሃ ወይ መዓልታዊ ንጥፈታት ስእልታትን ቪድዮታትን ምክፋል ዝፈትዉ ሊብያውያን ተፈታዊ ይገብሮ። ተጠቀምቲ ቅድሚ ኣብ ውሽጢ ቀጥታዊ መልእኽትታት ብህዝቢ ወይ ብውልቂ ምክፋሎም ስእልታት ብመጽረዪ ተጠቒሞም ከዐርዩ ይኽእሉ። 4. ሊንክድይን (https://www.linkedin.com) - ሊንክድይን ዝያዳ ንናይ መርበብ ሓበሬታ ዕድላት ወይ ምስ ስራሕ ዝተኣሳሰር ምትእስሳር ንዝደልዩ ሰብ ሞያ ዘገልግል እዩ። ተጠቀምቲ ምስቶም ብውልቂ ወይ ብቨርቹዋል ክፈልጥዎም ዝኽእሉ መሳርሕቶም ወይ ክኾኑ ዝኽእሉ ኣስራሕቲ እናተራኸቡ ክእለቶምን ተመኩሮታቶምን ዘጉልሕ ሞያዊ ፕሮፋይላት ክፈጥሩ የኽእሎም። 5. ቴሌግራም (https://telegram.org/) - ቴሌግራም ኣብ መንጎ ተጠቀምቱ ውሑስ ዝርርብ ንምክያድ ካብ መወዳእታ ናብ መወዳእታ ምስጢራዊ ምትእስሳር ዝህብ ቅጽበታዊ መልእኽቲ ዝልእኽ ኣፕ እዩ። ካብ ዜና ክሳብ መዘናግዒ ኣብ ዝተፈላለየ ኣርእስታት ሰፊሕ ዘተ ዘኽእል ናይ ግሩፕ ቻት ተግባራቱ ዝፍለጥ እዩ። 6. ስናፕቻት (https://www.snapchat.com/) - ስናፕቻት "ስናፕስ" ተባሂሉ ዝፍለጥ ግዝያዊ ትሕዝቶ ስእልን ቪድዮን ንምክፋል ዝሕግዝ መድረኽ ይህብ። ሊብያውያን መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ቦታኦምን ፍሉይ ፍጻሜታቶምን ዝተለጠፉ ናይ ስናፕቻት ፍልተር ይጥቀሙ፡ እዚ ድማ ንህሞታት ንምቕራጽ ህቡብ ምርጫ ይገብሮ። እዚኦም ገለ ካብቶም ኣብ ሊብያ ብብዝሒ ዝጥቀሙሉ ማሕበራዊ መራኸቢታት ክኾኑ እንከለዉ፡ ካልኦት ንገለ ማሕበረሰባት ወይ ዞባታት ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝምልከቱ ናይ ከባቢ መድረኻት ወይ ፍልልያት ክህልዉ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ሊብያ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ቁጠባኣ ዝውክላ ሓያሎ ቀንዲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለዋ። ገለ ካብዘን ፍሉጣት ማሕበራትን በብወገነን ኣድራሻ መርበብ ሓበሬታን፤ 1. ፈደረሽን ሓጺንን ሓጺንን ሊብያ (LISF) - እዚ ማሕበር እዚ ኣብ ሊብያ ንጽላት ሓጺንን ሓጺንን ዝውክል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://lisf.ly/ 2. ሃገራዊ ኮርፖሬሽን ነዳዲ ሊብያ (NOC) - NOC ንመንግስቲ ዝውነን ኩባንያ ነዳዲ ኮይኑ ንኢንዱስትሪ ነዳድን ጋዝን ሊብያ ሓላፍነት ዝስከም እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://noc.ly/ 3. ሊብያዊ ኣሜሪካዊ ቤት ምኽሪ ንግዲ (LACC) - LACC ኣብ መንጎ ሊብያን ኣሜሪካን ንግድን ወፍርን የመቻችእ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://libyanchamber.org/ 4. ቤት ምኽሪ ንግዲ፣ ኢንዱስትሪን ሕርሻን ሊብያ (LCCIA) - LCCIA ኣብ መላእ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ሊብያ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ከም ወኪል ኣካል ኮይኑ ይሰርሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.lccia.org.ly/ 5. ቤት ምኽሪ ንግዲ ሊብያን ኤውሮጳን (LEBC) - LEBC ኣብ መንጎ ሊብያን ኤውሮጳን ቁጠባዊ ርክብ ዘተባብዕ ኮይኑ፡ ካብ ሃገራት ኤውሮጳ ናብ ሊብያ ወፍሪታት የተባብዕ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://lebc-org.net/ 6. ቤት ምኽሪ ንግዲ ሊብያን እንግሊዝን (LBBC) - LBBC ኣብ መንጎ ዓባይ ብሪጣንያን ሊብያን ንግዳዊ ዝምድናታት ንምዕባይ ዝዓለመ ኮይኑ፡ ካብ ክልቲአን ሃገራት ንዝመጻ ኩባንያታት ናይ መርበብ ሓበሬታ ዕድላት ንምሃብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://lbbc.org.uk/ 7. ሓፈሻዊ ሕብረት ኣብያተ ምኽሪ ንግዲ፣ ኢንዱስትሪን ሕርሻን ኣብ ሃገራት ዓረብ (GUCCIAC) – GUCCIAC ንሊብያ ሓዊሱ ኣብ መላእ ሃገራት ዓረብ ንዝርከባ ኣብያተ ምኽሪ ንግዲ ዝውክል ኮይኑ ኣብ ውሽጢ እቲ ዞባ ቁጠባዊ ምትሕብባር የስፋሕፍሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://gucciac.com/en/home እዘን ማሕበራት ኣብ ሊብያ ንዘላቒ ቁጠባዊ ዕብየት ኣህጉራዊ ንግዳዊ ሽርክነት ኣብ ምምችቻው በብኢንዱስትሪታተን ኣብ ምምዕባል ወሳኒ ተራ ይጻወታ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ኣብ ሊብያ ብዛዕባ ዕድላት ንግዲ፡ ንግድን ኢንቨስትመንትን እታ ሃገር ሓበሬታ ዝህቡ ሓያሎ ናይ ቁጠባን ንግዳውን መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ዝርዝር ናይ ገለ ፍሉጣት መርበባት ሓበሬታ ምስ ተዛመድቲ URLs ኣብዚ ኣሎ፤ 1. በዓል መዚ ወፍሪ ሊብያ (LIA)፦ ንኣታዊታት ነዳዲ ሊብያ ናይ ምምሕዳርን ወፍሪን ሓላፍነት ዘለዎ ልኡላዊ ሃብቲ ፈንድ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://lia.ly/ 2. ሃገራዊ ኮርፖሬሽን ነዳዲ ሊብያ (NOC)፦ ንመንግስቲ ዝውነን ኩባንያ ኮይኑ፡ ሓላፍነት ዳህሳስ፡ ምፍራይን ሰደድን ነዳዲ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://noc.ly/ 3. ማእከል ምልላይ ሰደድ ሊብያ፡ ንሰደድ ዝኸውን ፍርያት ሊብያ የስፋሕፍሕን ይድግፍን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://lepclibya.org/ 4. ቤት ምኽሪ ንግዲ፣ ኢንዱስትሪን ሕርሻን ትሪፖሊ (TCCIA)፦ ንግዳዊ ኣገልግሎትን ደገፍን ብምሃብ ኣብ ዞባ ትሪፖሊ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ይውክል። መርበብ ሓበሬታ (ዓረብኛ)፡ https://www.tccia.gov.ly/ar/home 5. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ቤንጋዚ (BCCI)፦ ንንግዳዊ ትካላት ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት ብምሃብ ኣብ ዞባ ቤንጋዚ ንግዳዊ ንጥፈታት የስፋሕፍሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://benghazichamber.org.ly/ 6. ሊብያዊ ኣፍሪቃዊ ወፍሪ ፖርትፎሊዮ (LAIP)፦ ኣብ መላእ ኣፍሪቃ ኣብ ዝግበር ወፍሪ ዘተኮረ ልኡላዊ ሃብቲ ፋንድ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.laip.ly/ 7. ማእከላይ ባንክ ሊብያ፡ ኣብ ሊብያ ናይ ገንዘብ ፖሊሲን ምቁጽጻር ጽላት ባንክን ሓላፍነት ኣለዎ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://cbl.gov.ly/en 8. ሓፈሻዊ በዓል መዚ ምዝገባ ናጻ ዞባ ንግድን ፋይናንሳዊ ኣገልግሎታትን (GFTZFRS): ኣብ ውሽጢ ነጻ ዞባታት ሊብያ ብዛዕባ ዝርከቡ ዕድላት ወፍሪ ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ( ብዓረብኛ ጥራይ ):https:/afdlibya.com/ ወይ https:/freezones.libyainvestment authority.org 9.ቦርድ ወፍሪ ወጻኢ ሊብያ : ንናይ ወጻኢ ኩባንያታት ንምቛም ንምምችቻው ኣድላዪ ጸጋታት ብምቕራብ ቀጥታዊ ወፍሪ ወጻኢ ናብ ሊብያ ንምስሓብ ይሰርሕ መርበብ ሓበሬታ : www.lfib.com

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ገለ ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ ንሊብያ፡ ምስ URLታቶም እነሆ፤ 1. ዓለምለኻዊ ዝተዋደደ ንግዳዊ መፍትሒ (WITS): https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/LBY 2. ናይ ሕቡራት ሃገራት ኮምትሬድ ዳታቤዝ፡ https://comtrade.un.org/data/ 3. ዓለምለኻዊ ማእከል ንግዲ (ITC)፡ https://www.trademap.org/Country_SelProduct.aspx?nvpm=1%7c434%7c%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1+5+6+8 +9+11+22+%5e846+%5e847+%5e871+%5e940+%5e870 ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። 4. ትዕዝብቲ ቁጠባዊ ውስብስብነት (OEC)፡ http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/lby/ 5. በዓል መዚ ወፍሪ ሊብያ፡ http://lia.com.ly/ እዞም መርበባት ሓበሬታ ብዛዕባ ኣእትዎት፡ ሰደድ ሊብያ፡ መሻርኽቲ ንግዲ፡ ከምኡ’ውን ካልእ ምስ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ንጥፈታት እታ ሃገር ዝተኣሳሰር ኣገዳሲ ስታቲስቲክስ ንግዳዊ መረዳእታን ሓበሬታን ይህቡ።

B2b መድረኻት

ኣብ ሊብያ ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ዘገልግሉ ሓያሎ B2B መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ህቡባት መድረኻት፤ 1. Export.gov.ly: እዚ መድረኽ ምስ ኩባንያታት ሊብያ ንኣህጉራዊ ንግዳዊ ምትሕብባር ሓበሬታን ዕድላትን ዝህብ እዩ። ኣብ መንጎ ሊብያን ካልኦት ሃገራትን ንግድን ኢንቨስትመንትን የስፋሕፍሑ። (URL፡ https://www.export.gov.ly/) 2. AfricaBusinessContact.com: ኣብ ሊብያ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ኣፍሪቃ ሓዊሱ ምስ ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ ንግዳዊ መሻርኽቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ትካላት ዘራኽብ B2B ማህደር እዩ። ካብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝመጹ ሰፊሕ ዝርዝር ፍርያትን ኣገልግሎታትን የቕርብ። (URL: https://libya.africabusinesscontact.com/) 3. ብጫ ገጻት ሊብያ፡ እዚ ናይ ኦንላይን ማውጫ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ብዓለምለኻዊ ደረጃ ንዝርከቡ ናይ ውሽጢ ዓዲ ሊብያ ንግዳዊ ትካላት ምስ ዓማዊል ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ኣብ ምትእስሳር ዘተኮረ እዩ። ንዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ማኑፋክቸሪንግ፣ ኣገልግሎት፣ ኮንስትራክሽን ወዘተ ዝኸውን ዝርዝር ብምቕራብ፣ ትካላት ንግዲ ፍርያቶም ወይ ኣገልግሎቶም ብኣድማዒ መንገዲ ንምርኣይ የኽእሎም። (URL፡ https://www.libyanyellowpages.net/) 4. Bizcommunity.lk: እዚ መድረኽ ብቐንዱ ንዞባ ደቡብ ኤስያ ዝዓለመ እኳ እንተኾነ፡ ኣብ ከም ሊብያ ዝኣመሰላ ሃገራት ሰሜን ኣፍሪቃ ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ እውን ዝምልከት ክፍሊ ዘጠቓልል እዩ። ዜናታት፣ ናይ ኢንዱስትሪ ርድኢታት፣ ዕድላት ስራሕ፣ ፕሮጀክትታቶም ወይ ፍርያቶም/ኣገልግሎታቶም ዘርኢ ናይ ኩባንያ ፕሮፋይላት የቕርብ። (URL፡ https://bizcommunity.lk/) 5. Import-ExportGuide.com/Libya: እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ብፍላይ ኣብ መንጎ ሊብያን ካልኦት ሃገራትን ብዓለም ደረጃ ንግዲ ንምምችቻው ዝተዳለወ መምርሒ ኣእትዎ-ሰደድ ይህብ - እዚ ድማ ብዛዕባ ደንብታት ጉምሩክ፣ ጸብጻባት ትንተና ዕዳጋ፣ ንርክባት ንግዲ ዝጸሉ ፖሊሲታት መንግስቲ ዝምልከት ሓበሬታ ሓዊሱ እዩ። (URL፡ http://import-exportguide.com/libya.html) ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። እዞም B2B መድረኻት ምስ ሊብያውያን መዛኑኦም ንምትእስሳር ወይ ኣብ ውሽጢ ሊብያ ባዕላ ሓደስቲ ዕድላት ንግዲ ንምድህሳስ ወይ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ማኑፋክቸሪንግ፣ ኣገልግሎት፣ ጉልበት, ናይ ህንፃ ስራሕ, ካልእን ዝበሃሉ ምዃኖም ይፍለጥ። እቶም ዝቐረቡ URLs ምስ ግዜ ክቕየሩ ከም ዝኽእሉ ኣስተውዕል፤ ዝኾነ መላግቦታት ድሕሪ ሕጂ ዘይሰርሕ እንተኾይኑ፡ ነቲ ዝተዋህበ መግለጺታት ተጠቒምካ ናይ ኢንተርነት ምድላይ ክትገብር ይምከር።