TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ሪፓብሊክ የመን ተባሂላ እትፍለጥ የመን፡ ኣብ ምዕራብ ኤስያ ኣብ ደቡባዊ ጫፍ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። ብሰሜን ምስ ስዑዲ ዓረብ፡ ብሰሜናዊ ምብራቕ ምስ ዖማን ዶብ ዘለዋ ኮይና፡ ናብ ክልቲኡ ቀይሕ ባሕርን ወሽመጥ ዓደንን ትበጽሕ። ኣስታት 30 ሚልዮን ዝግመት ህዝቢ ዘለዋ የመን፡ ካብ ኣሽሓት ዓመታት ዝጸንሐ ሃብታም ባህላዊ ቅርስታትን ታሪኽን ኣለዋ። ርእሰ ከተማ የመን ሰንዓ ኮይና፡ ኣብ ዓለም ካብ ዘለዋ ብቐጻሊ ህዝቢ ዝነብረለን ዘለዋ ጥንታውያን ከተማታት እውን ሓንቲ እያ። እታ ሃገር ካብ ሰፋሕቲ በረኻታት ክሳብ ከም ጀበል ኣን-ናቢ ሹዓይብ (ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ ዝለዓለ ጫፍ) ዝኣመሰሉ ነዋሕቲ ኣኽራናት ዝዝርጋሕ ዝተፈላለየ መልክዓ ምድሪ ብምህላዋ ትፍለጥ። ብተወሳኺ ኣብ ገማግም ባሕሪ የመን ስእላዊ ገማግም ባሕርን ከም ዓበይቲ ኣህጉራዊ መስመራት ንግዲ ዘገልግሉ ሓያሎ ወደባትን ኣለዉዎ። የመን ኣብ ዝሓለፉ ዓሰርተታት ዓመታት ርኡይ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ቁጠባዊ ብድሆታትን ኣጋጢምዋ እዩ። ካብ 2015 ጀሚሩ ዝካየድ ዘሎ ኲናት ሓድሕድ ንህዝባ ኣዕናዊ ኮይኑ ውጽኢቱ ድማ ሰፊሕ ሰብኣዊ ቅልውላው ምስ ሰፊሕ ምዝንባልን ውሕስነት መግብን ኣስዒቡ። እቲ ግጭት ንመብዛሕትኡ ክፋል ሰሜናዊ የመን ዝቆጻጸሩ ዓመጽቲ ሑቲን ብስዑዲ ዓረብ ዝምራሕ ጥምረት ዝድገፉ ንፕረዚደንት ዓብድራቡህ መንሱር ሃዲ እሙናት ሓይልታትን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ውድባት ዘጠቓልል እዩ። ብቑጠባ የመን ምስ ሕርሻ ጥሪት ጎኒ ጎኒ ምፍራይ ቡን (ብዝለዓለ ፅሬት ፋጁል ዝፍለጥ) ሓዊሱ ኣብ ሕርሻ ኣዝያ ትምርኮስ። ተፈጥሮኣዊ ሃፍታታ ድማ ዕቑር ነዳዲ፤ እንተኾነ ግን ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ግርጭታትን ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ምህርቲ ነዳዲ ብዓቢኡ ምንቁልቋሉ ንዋሕዚ ኣታዊታቱ ጸልይዎ። ባህላዊ ውርሻ የመን ካብ ዝተፈላለዩ ስልጣነታት ከም ጥንታውያን መንግስታት ከም ስልጣነ ሳባ ከምኡ’ውን ብሰዓርቲ ዓረብ ዘምጽእዎ እስላማዊ ልምድታት ዘንጸባርቕ እዩ። ከም ኣል-ሰንዓኒ ዝኣመሰሉ ባህላዊ ቅዲታት ሙዚቃ ምስ ከም ሳዕስዒት ባራኣ ዝኣመሰሉ ባህላዊ ትልሂታት ተፈተውቲ እዮም። ባህላዊ ክዳውንቲ መብዛሕትኡ ግዜ ደቂ ተባዕትዮ ዝኽደንዎ ጃምብያስ ዝበሃል ልሕሉሕ ክዳውንቲ ምስ ደቂ ኣንስትዮ ዝኽደንኦ ሕብራዊ መሸፈኒ ርእሲ ዝሓዘ እዩ። ኣብ መደምደምታ፡ የመን ኣብ መስቀላዊ መንገዲ ጥንታውያን መስመራት ንግዲ ብምህላዋ ዘደንቕ ታሪኻዊ ትርጉም እኳ እንተሃለዋ፡ ሎሚ ግን እታ ሃገር ዓቢ ብድሆታት ኣጋጢምዋ ኣሎ። ዝተፈላለየ መልክዕ መሬትን ሃብታም ባህላዊ ልምድን ዘለዋ ህያው ሃገር ኮይና፡ እቲ ዝቕጽል ዘሎ ግጭትን ማሕበረ-ቁጠባዊ ጉዳያትን ንህዝባ ዘይተኣደነ ጸገማት ኣስዒቡ እዩ።

ብወግዒ ሪፓብሊክ የመን ተባሂላ እትፍለጥ የመን፡ ኣብ ማእከላይ ምብራቕ ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። ኣብ የመን ዝጥቀመሉ ባጤራ ርያል የመን (YER) ኮይኑ፡ ብ ምልክት ﷼ ይምልከት። ርያል የመን ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ብሰንኪ ኣብ ውሽጢ እታ ሃገር ዝቕጽል ዘሎ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ግጭታትን ርኡይ ብድሆታትን ምልውዋጣትን ኣጋጢምዎ እዩ። እዚ ዘይርጉእነት እዚ ኣብ ልዕሊ ዓበይቲ ባጤራታት ወጻኢ ብፍላይ ድማ ምስ ዶላር ኣመሪካ ከቢድ ምጉዳል ዋጋ ኣስዒቡ እዩ። ቅድሚ 2003 ሓደ ዶላር ኣመሪካ ምስ ኣስታት 114 ርያል ማዕረ እዩ ነይሩ። ይኹን እምበር፡ ካብ ሽዑ ጀሚሩ፡ ዋጋ ርያል ብቐጻሊ እናነከየ መጺኡ። ኣብዚ ሕዚ እዋን ሓንቲ ዶላር ኣሜሪካ ጥራይ ንምግዛእ ከባቢ 600 YER ይወስድ። የመን ኣብ ርእሲ’ቲ ንቁጠባኣ ዝጸሉ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ካልእ ሓያሎ ቁጠባዊ ብድሆታት’ውን የጋጥማ ኣሎ። እዚኦም ድማ ልዑል መጠን ሽቕለት ኣልቦነትን ንምፍራይ እቶት ኣብ ሰደድ ነዳዲ ምጽጋዕን ይርከብዎም። ዓለማዊ ምንቁልቋል ዋጋ ነዳዲ ንቁጠባ የመን ዝያዳ ኣሉታዊ ጽልዋ ኣሕዲሩ። ከም ውጽኢት ናይዚ ረቛሒታትን መጠን ዋጋታት ንብረት ኣብ እዋን ግጭት ወይ ቅልውላው ኩነታት ኣዝዩ ዝውስኽ፡ ብዙሓት ትካላት ንግዲ ኣብ ክንዲ ኣብ ናይ ገዛእ ርእሶም ሃገራዊ ባጤራ ጥራይ ዝምርኮሱ፡ ወይ ናይ ወጻኢ ባጤራ ወይ ናይ ምልውዋጥ ስርዓት ንትራንስክሽን ክጥቀማ ይመርጻ። ብሓጺሩ ኩነታት ባጤራ የመን ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጽግዕተኛነት ኣብ ሰደድ ነዳዲን ዋጋ ውሽጣዊ ባጤራ እናነከየ ዝኸይድ ዘይርጉእ ቁጠባ ዝልለ እዩ። እዚ ዘይርጉእ ሃዋህው ኣብ ውሽጢ የመን ንዝርከቡ ትካላት ንግድን ውልቀሰባትን ሃገራዊ ባጤራኦም ተጠቒሞም ርጉእ ፋይናንሳዊ ትራንዛክሽን ንምክያድ በዳሂ ይገብሮ።

ሕጋዊ ባጤራ የመን ርያል የመን (YER) እዩ። ሸርፊ ሸርፊ ዓበይቲ ባጤራታት ናብ ርያል የመን ዝተፈላለየን ክቕየር ዝኽእልን እዩ። ይኹን እምበር ክሳብ ጥቅምቲ 2021 ብግምት፤ - 1 ዶላር ኣሜሪካ (USD) ምስ ከባቢ 645 YER ማዕረ እዩ። - 1 ዩሮ (EUR) ምስ ከባቢ 755 YER ማዕረ እዩ። - 1 ብሪጣንያዊ ፓውንድ (GBP) ምስ ከባቢ 889 YER ማዕረ እዩ። - 1 ጃፓናዊ የን (JPY) ምስ ከባቢ 6.09 YER ማዕረ እዩ። እዞም ሸርፊ ወጻኢታት ግምታዊ ምዃኖምን ብሰንኪ ዝተፈላለዩ ረቛሒታት ዕዳጋ ክለዋወጡ ከምዝኽእሉን ኣስተውዕሉ።

ኣብ ማእከላይ ምብራቕ እትርከብ ሃገር የመን፡ ኣብ ምሉእ ዓመት ብርክት ዝበሉ ኣገደስቲ በዓላት ተብዕል። እዞም በዓላት እዚኣቶም ንህዝባ ልዑል ባህላውን ሃይማኖታውን ኣገዳስነት ኣለዎም። ኣብ የመን ዝኽበሩ ፍሉጣት በዓላት እነሆ፤ 1. ዒድ ኣል-ፊጥር፡- እዚ በዓል እዚ ንሮሞዳን ዝዛዘም ኮይኑ፡ ኣብ መላእ ዓለም ንኣስላም ዝጾሙ ወርሒ እዩ። ህዝቢ የመን ኣብ መሳጊድ ፍሉይ ጸሎት የካይዱ፣ ስድራቤቶምን ፈተውቶምን ይበጽሑ፣ ህያባት ይለዋወጡ፣ ብሓባር ድማ በዓላዊ መግቢ የስተማቕሩ። ናይ ሓጎስን ይቕሬታን ናይ ምስጋናን ግዜ እዩ። 2. ሃገራዊ መዓልቲ፡- ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት 22 ግንቦት ዝኽበር ሃገራዊ መዓልቲ፡ ኣብ 1990 ዓ.ም. 3. መዓልቲ ሰውራ፡- ኣብ ደቡብ የመን (ዓደን) ኣንጻር መግዛእቲ እንግሊዝ ኣብ 1967 ናብ ናጽነት ዘብጽሐ ዕዉት ናዕቢ ንምኽባር ዓመታዊ መስከረም 26 ዝኽበር። 4. ዒድ ኣል-ኣድሓ፡ ብበዓል መስዋእቲ ዝፍለጥ ኮይኑ፡ ነቢይ ኢብራሂም ኣብ ክንድኡ ገንሸል ቅድሚ ምቕራቡ፡ ንወዱ ከም ተኣዛዝነት ንኣምላኽ ንምስዋእ ድልውነቱ ዝዝክር እዩ። ስድራቤታት እንስሳ (መብዛሕትኡ ግዜ በጊዕ ወይ ምራኽ) ይሰውኡ፣ ኣብ ጸሎት እናተዋፈሩ ኣብ መንጎ ኣዝማድን ዕድሎም ዝወሓደ ስጋን ይዕድሉ። 5.ራስ ኣስ-ሳንሕ (ሓድሽ ዓመት)፦ ብመሰረት እስላማዊ ወርሓዊ ኣቆጻጽራ ዝኽበር ኮይኑ፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ስድራቤታት ተኣኪቦም ባህላዊ መግቢ ከም ሳልታህ (ናይ የመን ሽሮ ገንሸል) ከምኡ’ውን ዛሃወቅ (ቀመማዊ ሶስ ቺሊ) ይበልዑ። መብዛሕትኡ ግዜ ሰባት ንሓጐስ ኢሎም ፍርቂ ለይቲ ርችት የልዕሉ። 6.ዕለተ ልደት ነቢይ መሓመድ:-ዓመታዊ ዝኽሪ ልደት እስላማዊ ነቢይ መሓመድ ብመሰረት እስላማዊ ስርዓተ ኣቆጻጽራ በብዓመቱ ኣብ መበል ዓሰርተው ክልተ መዓልቲ ረቢዕ ኣል-ዓወል ዝዝክር እዩ።ብዙሓት ማሕበረሰባት ሰልፍታት የዳልዉ ስዒቦም ብዛዕባ ትምህርቲ ህይወት ነቢይ መሓመድ ኣስተምህሮታት ይቐርቡ።እዛ መዓልቲ እዚኣ ዓቢ ትሕዝ ኣብ መላእ የመን ኣብ ዝርከቡ ኣስላም ሃይማኖታዊ ትርጉም ኣለዎ። እዞም በዓላት እዚኣቶም፡ ነቲ ሃብታም ባህላዊ ቅርስታት የመን ዘጉልሑ ኮይኖም፡ ኣብ መንጎ ዝተፈላለየ ህዝባ ሓድነት ዘዕብዩ እዮም። ልምድታትን ክብርታትን ሃይማኖታዊ እምነታትን እታ ሃገር ዘርእዩ ኮይኖም፡ የመናውያን ምስ ሱሮም ክተኣሳሰሩን ኣብ ባህ ዘብል ኣጋጣሚታት ብሓባር ክጽንብሉን የኽእሉ።

የመን ኣብ ማእከላይ ምብራቕ ኣብ ደቡባዊ ጫፍ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። ልዕሊ 30 ሚልዮን ህዝቢ ዝነብረላ ኮይና ርእሰ ከተማኣ ድማ ሰንዓ እያ። ቁጠባ የመን ብብዝሒ ኣብ ንግዲ ዝተመርኮሰ ኮይኑ፡ ሰደድን ኣእትዎትን ወሳኒ ተራ ይጻወቱ። እታ ሃገር ብቐንዱ ከም ዘይተጻረየ ነዳዲ፡ ዝተጻረየ ነዳዲ፡ ከምኡ’ውን ፈሳሲ ተፈጥሮኣዊ ጋዝ (LNG) ዝኣመሰሉ ፍርያት ነዳዲ ናብ ወጻኢ ትሰድድ። ብተወሳኺ ቡን፡ ፍርያት ዓሳ፡ ከም ፍረታትን ኣሕምልትን ዝኣመሰሉ ኣቑሑት ሕርሻ፡ ከምኡ’ውን ዓለባታት ናብ ወጻኢ ይሰድድ። ቀንዲ መሻርኽቲ ንግዲ የመን ንሰደድ ቻይና፣ ህንዲ፣ ታይላንድ፣ ደቡብ ኮርያ፣ ጃፓን፣ ጎረባብቲ ሃገራት የመን ኣብ ዞባ ወሽመጥ ከም ስዑዲ ዓረብን ዖማንን እውን ኣብ ዕዳጋ ሰደድኣ ልዑል ተራ ኣለወን። ብኻልእ ወገን የመን ማሽነሪታትን መሳርሕታትን ሓዊሱ ሰፊሕ ዝርዝር ኣቑሑት ካብ ወጻኢ ትኣቱ፤ ከም ሩዝ፣ ሓርጭ ስርናይ ዝኣመሰሉ መግብታት፤ ኬሚካላት፤ ሞተር ተሽከርከርቲ፤ ናይ ኤሌክትሪክ መሳርሒታት፤ ዓለባታት፤ ሓጺንን ሓጺንን ዝተሰርሐ ምዃኑ’ዩ። ቀንዲ መሻርኽታ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ቻይና ዝዓበየት መሻርኽቲ ኣእትያ ክትከውን ከላ ስዑዲ ዓረብ ድማ ናይ ቀረባ ጎረቤት የመን ምዃና ይርከብዎም። ይኹን እምበር ብሰንኪ እቲ ካብ 2015 ጀሚሩ ኣብ መንጎ ብኢራን ዝድገፉ ዓመጽቲ ሑቲ ኣንጻር ብስዑዲ ዓረብ ዝምራሕ ጥምረት ዝድገፉ ደገፍቲ መንግስቲ ሓይልታት ዝካየድ ዘሎ ኲናት ሓድሕድ ዘስዓቦ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ኣብ ንግዲ የመን ዓቢ ጽልዋ ኣሕዲሩ። እዚ ድማ ኣብ ከም ወደባት ዝኣመሰሉ ትሕተ ቅርጺ ምዝንባዕ ምስ ድሩት ተበጻሕነት ዕዳጋታት ኣስዒቡ ኣብ ክልቲኡ ኣእትዎትን ሰደድን ርኡይ ምንቁልቋል ኣስዒቡ። ብተወሳኺ ቁጠባዊ ብድሆታት ከም ልዑል መጠን ሽቕለት ኣልቦነት፣ሕጽረት ባጀት ንውሽጣዊ ንግዲ የመን ዝያዳ ዕንቅፋት ገይርዎ።እቲ ግጭት ሰፊሕ ዘይውሕስነት መግቢ እውን ኣስዒቡ፣ንመሰረታዊ ድሌታት ኣብ ኣህጉራዊ ሓገዝ ኣዝዩ ጽግዕተኛ ገይርዎ። ኣብ መደምደምታ፣የመን ብሰንኪ ግርጭታት ኣብ ንግዳዊ ኩነታታ ክመጽእ ከሎ ከቢድ ብድሆታት የጋጥማ፣ዝተወሰነ ጥራይ ተስፋ ይቕልቀል ንዝወሰኸ ምርግጋእ እዚ ድማ ምብዛሕ ቁጠባኣ ብንግዲ ኣቢሉ ኣህጉራዊ ጽምዶኣ ዝያዳ ዘዕቢ ዘኽእል እዩ።

የመን ኣብ ደቡባዊ ምዕራብ ክፋል ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። የመን ብዙሕ ብድሆታት እኳ እንተገጠማ፡ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ንምምዕባል ርኡይ ዓቕሚ ኣለዋ። ቀዳማይ፡ የመን ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ ንኣህጉራዊ ንግዲ ብሉጽ ቦታ ይህባ። እታ ሃገር ኣብ መስቀላዊ መንገዲ ኣፍሪቃ፡ ኤውሮጳን ኤስያን ኮፍ ኢላ፡ ዓበይቲ መስመራት መራኽብ ክትበጽሕ ትኽእል እያ። ከም ዓደንን ሆደይዳን ዝኣመሰላ ወደባታ ብታሪኽ ኣብቲ ዞባ ኣገደስቲ ማእከላት ንግዲ እየን ነይረን። እዚ ጂኦግራፍያዊ ብልጫታት እዚ ንየመን ኣብ መላእ ኣህጉራት ዝርግሐኦም ንምስፋሕ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ምቹእ ኣፍደገ ይገብራ። ካልኣይ፡ የመን ንዕላማታት ሰደድ ክትጥቀመሉ እትኽእል ዝተፈላለየ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት ኣለዋ። እታ ሃገር ብዕቑር ነዳዲ እትፍለጥ ኮይና፡ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ዝስሕብ ብርክት ዝበለ ዕደና ነዳዲ ኣለዋ። ብተወሳኺ የመን ከም ወርቅን ነሓስን ዝኣመሰሉ ክቡራት ማዕድናት ዝሓዘ ዕቑር ሃብቲ ስለዘለዋ፡ ናይ ሰደድ ዓቕማ ዝያዳ ከዕቢ ይኽእል። ሳልሳይ፡ የመን ኣብ ጽላታት ሕርሻን ዓሳን ብዙሕ ዕድላት ትህብ። ልሙዕ መሬት እታ ሃገር ዝተፈላለዩ ዝራእቲ ከም ፍረ ቡንን ትሮፒካዊ ፍረታትን ንምልማዕ ዝምችእ እዩ። ካብዚ ብተወሳኺ ማያት ገማግም ባሕሪ የመን ሽሪምፕን ቱናን ሓዊሱ ብሃብታም ሃፍቲ ዓሳ እዩ። ኣብ ዘመናዊ ሜላታት ሕርሻ ወፍሪ ብምግባርን ከም ስርዓተ መኽዘን ዝሑል ወይ ንወደባት ምግፋፍ ዓሳ ዝቐረቡ መመስርሒ ትካላት ዝኣመሰሉ መሰረተ ልምዓት ብምምሕያሽ፤ የመን ንሰደድ ሕርሻኣ ብዓቢኡ ከተዕቢ ትኽእል እያ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ የመን ብሰንኪ ከም በዓል ሳና ኣረጊት ከተማ - ካብ ጥንታውያን ስልጣነታት ዝተረኸበ ፍሉይ ስነ-ህንፃ ዘርኢ ቅርሲ ዓለም ዩኔስኮ - ታሪኻዊ ቅርስታት የመን ቱሪዝም ንምዕባይ ተስፋታት ኣሎ። ከም ሆቴላት ወይ መዘናግዒ ቦታታት ዝኣመሰሉ ትሕተ ቅርጺ በጻሕቲ ምምዕባል፡ ካብ መላእ ዓለም ዝመጹ በጻሕቲ ክስሕብ ይኽእል እዩ፡ እዚ ድማ ብዝወሰኸ ዋሕዚ ባጤራ ወጻኢ ቁጠባዊ ዕብየት ከዕቢ ይኽእል። ይኹን እምበር፡ናይ ግዜ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ንወጻኢ ወፍሪ ንምስሓብ ዓቢ ብድሆ የስዕብ።ፖለቲካዊ ምርግጋእ ምዕቃብ ነቶም ክህልዉ ዝኽእሉ ኣውፈርቲ ርእሰ ተኣማንነት ንምሃብ ወሳኒ እዩ።ብተወሳኺ፡እቶም ዝቕጽሉ ዘለዉ ግርጭታት ኣብ ትሕተ ቅርጺ ብኣሉታ ጽልዋ ኣሕዲሮም እዮም፡ እዚ ድማ ዳግመ ህንጸት ዘድልዮ ኮይኑ፡ ስጉምትታት ድሕነት ኣብ ግምት ከም ዝኣትዉ ኣብ ምግባር። ኣብ መደምደምታ፡የመን ብመንጽር ኣህጉራዊ ንግዲ ዘይተጠቕመሉ ዘይተኣደነ ዓቕሚ ኣለዋ።ሰፊሕ ተፈጥሮኣዊ ሃብቲ፡ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ፡ብዙሕ ጽላታዊ ዕድላት ምስ ምርግጋእ ንምድንፋዕ ዝግበር ጻዕሪ ተደሚሩ ኣብ ምዕባለ ዕዳጋ ወጻኢ ንግዲ የመን ልዑል ኣበርክቶ ክህልዎ እዩ።

ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ የመን ዝኸውን ህቡባት ፍርያት ምምራጽ፡ ድሌታት፡ ምርጫታትን ኣንፈታት ኣእትዎ/ሰደድ እታ ሃገር ብጥንቃቐ ምትንታን የጠቓልል። ልዕሊ 30 ሚልዮን ህዝባን ዝተፈላለየ ቁጠባን ዘለዋ የመን፡ ኣብ ኣህጉራዊ ዕዳጋ ንግዳ ብርክት ዝበሉ ውዑያት ክሽየጡ ዝኽእሉ ኣቑሑት ትቕርብ። ቀዳማይ፡ ፍርያት ሕርሻ ከም ቡን፡ መዓር፡ ተምሪ፡ ቀመማት ኣዝዮም ተደለይቲ ሸቐጣት እዮም። የመን ብፍሉይ ጣዕሙ ዝድነቕ "ሞቻ" ተባሂሉ ዝፍለጥ ብሉጽ ጽሬት ዘለዎ ፍረ ቡን ናይ ምፍራይ ነዊሕ ታሪኽ ኣለዋ። ነዞም ፍረታት ቡን ናብተን ልዑል ጠለብ ፍሉይ ቡን ዘለወን ሃገራት ምልኣኽ መኽሰብ ክህልዎ ይኽእል እዩ። ብተመሳሳሊ ካብ ፍሎራ የመን ዝፍጠር መዓር ከም ፍሉይ ዝቑጸር ኮይኑ፡ ተፈጥሮኣውን ኦርጋኒካውን ፍርያት ዝደልዩ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ክስሕብ ይኽእል እዩ። ካልኣይ፡ የመን እኹል ዕቑር ነዳድን ጋዝን ኣለዋ። እቲ ዝቕጽል ዘሎ ግጭት ንፍርያት ቅድሚ ምዝራጉ፡ ሰደድ ዘይተጻረየ ነዳዲ ብታሪኽ እቲ ዝዓበየ ኣታዊታት እታ ሃገር ኮይኑ ጸኒሑ እዩ። ስለዚ ኣብቲ ዓውዲ ምርግጋእ ምስ ተመልሰ፡ ኣብ ኣእትዎት ነዳዲ ብብዝሒ ዝምርኮሱ ወይ ድማ እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ጠለብ ጸዓት ዘለዎም ዕዳጋታት ዕላማ ብምግባር ነዚ ክቡር ሃብቲ ርእሰማል ምጥቃም ወሳኒ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ብክኢላታት ስነ-ጥበባውያን ዝስራሕ ኢደ-ጥበብ ኣብ ዕዳጋታት ወጻኢ ፍሉይ ቦታ ክረክብ ይኽእል ነይሩ። ብናይ ውሽጢ ዓዲ ሞቲፍ ብዝተተሓላለኸ መንገዲ ዝተነድፉ ባህላዊ ብሩር ጌጣጌጥ የመን ኣብ መላእ ዓለም ከም ሓቀኛ ብሄራዊ መሳርሒታት ዕዳጋ ክቐርቡ ይኽእሉ። ጂኦሜትሪካዊ ቅርጽታት ዘርኢ ብድሙቕ ሕብሪ ዝተሰፍየ ምንጻፍ ካልእ ኣብነት ናይቶም ባህላዊ ቅርስታት ዝደልዩ ወጻእተኛታት ተጠቀምቲ ዝምስጥ ፍሉያት ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ኢድ እዩ። ብዘይካ’ቶም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ኣቑሑት፡ ከም መሳርሒታት ተሓዳሲ ጸዓት ወይ ኣገልግሎት ኣይቲ ዝኣመሰሉ ዝምዕብሉ ኢንዱስትሪታት ምልላይ’ውን ብግቡእ እንተተጠቒሞም ተስፋ ዘለዎም ናይ ሰደድ ዕድላት ከቕርብ ይኽእል እዩ። ኣብ ውሽጢ እዞም ምድባት ዘለዉ ፍሉያት ፍርያት ኣየኖት ኣብ ዕዳጋታት ወጻኢ ጽቡቕ ጌሮም ከም ዝሽየጡ ንምፍላጥ፡ ብመጽናዕቲ ወይ ምስ ኣብ ዕላማ ዝገበሩ ሃገራት ዘሎ ኩነታት ንግዲ ዝፈልጡ ክኢላታት ኢንዱስትሪ ብምምኽኻር፡ ንዞባዊ ቅዲ ጠለብ ምርዳእ ሓዊሱ ዕሙቕ ዝበለ ትንተና መጽናዕቲ ዕዳጋ የድሊ። ኣብ መደምደምታ፡ ንንግዲ ወጻኢ ስዑዲ ዓረብ ውዑይ መሸጣ ዘለዎም ፍርያት ምምራጽ ኣብ ሓያሎ ረቛሒታት ዝምርኮስ ኮይኑ፡ ከም ሕርሻዊ ፍርያት ወይ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት (ከም ነዳዲ) ዝኣመሰሉ ህሉዋት ጸጋታት ኣብ ግምት ምእታው፡ ባህላዊ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ከም ብሩር ጌጣጌጥ ወይ ባህላዊ ውርሻታት ዘርኢ ዝተሰፍየ ምንጻፍ ምልላይ፡ ከምኡ’ውን ንባህላዊ ውርሻታት ዘርእዩ ዝቕልቀሉ ኢንዱስትሪታት ምልላይ ዝኣመሰሉ... ምስ ዓለማዊ ዝንባለታት ዝሰማማዕ ምዃኑ’ዩ። ኣብ ውሽጢ እዞም ሰፋሕቲ ምድባት ኣብ ዕዳጋታት ወጻኢ ዓቕሚ ዘለዎምን ንየመን ዕዉት ዕድላት ሰደድ ዘስዕቡን ፍሉያት ፍርያት ንምልላይ ኩለመዳያዊ መጽናዕቲ ዕዳጋ ምክያድ ኣገዳሲ እዩ።

ባህርያት ዓማዊል የመን፤ 1. ኣቀባብላ ኣጋይሽ፡- ህዝቢ የመን ኣብ ልዕሊ ኣጋይሽ ብዝገብርዎ ምዉቕ ኣቀባብላ ይፍለጥ። መብዛሕትኡ ግዜ ንበጻሕቲ ከም ምልክት እንቋዕ ደሓን መጻእኩም ሻሂን ቅልል ዝበለ መግብን የቕርቡ። 2. ባህላዊ ክብርታት፡- የመናውያን ድልዱል ባህላዊ ክብርታትን ልምድታትን ስለዘለዎም፡ ምስ ካልኦት ኣብ ዝገብርዎ ርክብ ይጸልዎ። ባህላዊ ስርዓታትን ኣሰራርሓኦምን ምኽባር ኣገዳሲ እዩ። 3. ድልዱል ስድራቤታዊ ምትእስሳር፡- ስድራቤት ኣብ ሕብረተሰብ የመን ማእከላይ ተራ ኣለዋ፡ ውሳነታት ድማ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ውሽጢ ኣሃዱ ስድራቤት ብሓባር ይውሰዱ። ምስ ስድራቤታት ዝምድና ምህናጽ ንግዲ ብዓወት ኣብ ምክያድ ወሳኒ ክኸውን ይኽእል እዩ። 4. ኣኽብሮት ሽማግለታት፦ ኣብ ባህሊ የመን ንኣረጋውያን ውልቀሰባት ምኽባር ልዑል ዋጋ ኣለዎ። ምስኦም ክትዋሳእ ከለኻ ኣብ ልዕሊ ኣረጋውያን ዓማዊል ወይ ናይ ንግዲ መዛኑኻ ኣኽብሮት ምርኣይ ኣገዳሲ እዩ። 5. ውልቃዊ ምትእስሳር፦ ኣብ ምትእምማንን ሓድሕዳዊ ምክብባርን ዝተመስረተ ውልቃዊ ምትእስሳር ምህናጽ ኣብ የመን ንግዲ ንምስራሕ ቁልፊ መዳይ እዩ። 6. ርድኢት ግዜ፡- ኣብ የመን ግዜ ምስ ምዕራባውያን ሃገራት ክነጻጸር እንከሎ ብዝተዛነየ ናህሪ ይሰርሕ፡ እዚ ድማ ኣብ ልዕሊ ቅጽበታዊ ውጽኢት ነዊሕ ዝጸንሕ ዝምድናታት ምህናጽ ኣገዳሲ ምዃኑ የጉልሕ። ኣብ የመን ዝተኸልከሉ ነገራት፤ 1. ኣከዳድና፦ ኣብ የመን ምብጻሕ ወይ ንግዲ ኣብ ዘካይደሉ እዋን ልኡም ኣከዳድና ክኽደና ትጽቢት ይግበር፣ ብፍላይ ንደቂ ኣንስትዮ ቅልጽምን እግርን ሓዊሱ ዝበዝሕ ክፋል ኣካላተን ክሽፍና ዝግበአን። 2. ሃይማኖታዊ ልምድታት፡- እስልምና ኣብ መዓልታዊ ህይወት የመን ዓቢ ጽልዋ ኣለዎ፤ ስለዚ ኣብ እዋን ኣኼባታት ወይ ምትእኽኻብ ንእስላማዊ ልምድታት ከም ግዜ ጸሎትን በዓላትን ኣኽብሮት ምርኣይ ኣገዳሲ እዩ። 3. ምኽልካል ኣርእስታት፡- ፖለቲካዊ ዘተ ኣብ ውሽጢ ሃገር ብሰንኪ ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ጉጅለታት ዝካየድ ዘሎ ግርጭታት ወይ ምፍልላይ ከም ተሃዋሲ ኣርእስታት ክውሰድ ስለ ዝኽእል ብጥንቃቐ ክቐርብ ይግባእ። 4.ስነ-ምግባር መመገቢ:ምስ ዓማዊል ክትምገብ ከለኻ፡ ኣብ እዋን ምብላዕ ጸጋማይ ኢድካ ካብ ምጥቃም ምቑጣብ ልሙድ ምዃኑ ኣይትረስዕ፤ ኣብ ክንድኡ የማነይቲ ኢድካ ወይ ኣቕሑ እንተ ተዋሂቡካ ተጠቐም ምኽንያቱ ጸጋማይ ኢድካ ምጥቃም ከም ርኹስ ክውሰድ ስለ ዝኽእል። ኣብ ውሽጢ ዝኾነት ሃገር ኣብ ዝርከቡ ውልቀሰባት ባህርያት ዓማዊልን ክልኩላትን ክፈላለዩ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፣ ስለዚ ኩሉ ግዜ ንውልቃዊ ምርጫታትን ልምድታትን ምፍላጥን ምኽባርን ዝበለጸ ልምዲ እዩ።

ብወግዒ ሪፓብሊክ የመን ተባሂላ እትፍለጥ የመን፡ ኣብ ደቡባዊ ምዕራብ ኤስያ ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። የመን ጽኑዕ ደንቢ ጉምሩክ ተተግብርን ጽቡቕ ጌሩ ዝተነጸረ ስርዓተ ምሕደራ ጉምሩክን ኣለዋ። ምምሕዳር ጉምሩክ የመን ብቐንዱ ናብታ ሃገር ዝኣትዉን ዝወጽእን ኣቑሑት ኣእትዎን ሰደድኦምን ናይ ምቁጽጻር ሓላፍነት ኣለዎ። ሓፈሻዊ በዓል መዚ ጉምሩክ (GCA) ነዞም ስርሓት ዝከታተል ኣመሓዳሪ ኣካል እዩ። GCA ሕግታት ጉምሩክ ምኽባር የረጋግጽ፣ ግብሪን ቀረጽን ይእክብ፣ ንጥፈታት ዘይሕጋዊ ምስግጋር ይከላኸል፣ ከምኡ’ውን ንግዳዊ ምምችቻው የስፋሕፍሕ። ካብ የመን ወይ ካብ የመን ክትገይሽ ከለኻ፡ ዝተወሰኑ መምርሒታት ጉምሩክ ምፍላጥ ወሳኒ እዩ፤ 1. ዝተኸልከሉ ኣቑሑት፦ ዝተወሰኑ ኣቑሑት ካብ የመን ከይኣትዉ ወይ ናብ ወጻኢ ከይኣትዉ ብጥብቂ ዝተኸልከሉ እዮም። እዚኦም ድማ ብረት፣ ተተኮስቲ፣ ዕጸፋርስ፣ ናይ ሓሶት ባጤራ ወይ መሰል ኣእምሮኣዊ ንብረት ዝግህስ ፍርያት ይርከብዎም። 2. ዝተገደቡ ነገራት፦ ገለ ኣቑሑት ቅድሚ ናብ የመን ምእታዎምን ካብ የመን ምውፃኦምን ፍሉይ ፍቓድ ወይ ፍቓድ የድልዮም። ኣብነታት መድሃኒታት/መድሃኒታት (ብዘይካ ብዝሒ ውልቃዊ ኣጠቓቕማ)፣ ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ፍቓድ ዝሓትት ባህላዊ ቅርስታት/ጥንታዊ ንብረት ይርከብዎም። 3. ምእዋጅ ባጤራ፡- ልዕሊ 10,000 ዶላር ኣመሪካ (ወይ ድማ ተመጣጣኒ ገንዘብ ብዝኾነ ካልእ ባጤራ) ሒዝካ እንተኾንካ፡ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ወይ መሳገሪ ዶባት ምስ በጻሕካ ክትእውጅ ኣለካ። 4. ቀረጽን ግብሪን፦ መብዛሕትኦም ናብ የመን ዝኣትዉ ኣቑሑት ብመሰረት ዋጋኦምን ምድብኦምን ከምቲ ብጂሲኤ ዝተሓትመ ናይ ጉምሩክ ቀረጽ መደብ ዝተዘርዘረ ግብሪ ይኽፈሉ። 5. ግዝያዊ ኣእትዎ/ሰደድ፦ ንግዚያዊ ኣእትዎ/ሰደድ ከም መሳርሒ ንዋዕላታት/ኤግዚቢሽን ወይ ድማ ኣብ እዋን መገሻ ዘምፅእዎ ውልቃዊ ንብረት ድሒሩ ዳግም ናብ ወፃኢ ዝልኣኽ ኣቑሑት ግብሪ ከይተኸፍለ ስሉጥ ምእታው/ምውጻእ ካብ GCA ኣድላዪ ሰነድ ክረክብ ኣለዎ። /ኣብ ስሩዕ ኣእትዎት/ሰደድ ዝግበር ቀረጽ። 6. ናይ ተጓዓዝቲ ኣበል፡- ንግዳዊ ዘይኮኑ ተጓዓዝቲ ብመሰረት ብመምርሒታት GCA ዝተቐመጠ ዝተመደበ ገደብ ተወሳኺ ግብሪ/ቀረጽ ከይሰሓቡ ናብ የመን/ካብ የመን ኣብ ዝኣትዉ/ካብ የመን ዝኣትዉ ዝተፈላለዩ ምድባት ኣቑሑት ፍሉይ ኣበል ክረኽቡ መሰል ኣለዎም። 7.ዘይተሰነየ ሻንጣ፦ ብዘይ መሰነይታ ሻንጣ ኣብ እትጓዓዘሉ እዋን፡ ዝርዝር ዝርዝር ንብረት፡ መግለጺ ጉምሩክ፡ ከምኡ’ውን ኣድለይቲ ሰነዳት ከም ፓስፖርት ቅዳሕን ፍቓድ ኣእትዎ/ሰደድን ስሉጥ ምጽራይ ከም ዝቐርቡ ምርግጋጽ ኣገዳሲ እዩ። ቅድሚ ናብ የመን ምኻድካ ምስቲ ፍሉይ ደንብን ረቛሒታትን ምልላይ ኣገዳሲ እዩ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ GCA ምውካስ ወይ ምስ ዲፕሎማስያዊ ተልእኾታት የመን ምርካብ፡ ብዛዕባ ኣገባባት ጉምሩክ እዋናዊ ሓበሬታ ክህብ ይኽእል።

የመን ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዋ ናብታ ሃገር ዝኣቱ ኣቑሑት ንምቁጽጻር ዝዓለመ እዩ። የመን ብታሪፍ ዝፍለጥ ስርዓት ግብሪ ኣእትዎት ትኽተል፡ እዚ ድማ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ኣቑሑት ንእቶት ንምፍራይን ንውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ንምሕላውን ዝኽፈል እዩ። ልክዕ መጠን ናይዞም ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ግብሪታት ከከም ባህሪ ናይቲ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ዝፈላለ ኮይኑ፡ ገለ ፍርያት ካብ ካልኦት ዝለዓለ ታሪፍ ይስሕቡ። ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ምግቢ ከም እኽሊ፡ ኣሕምልቲ፡ ፍረታት፡ ስጋ፡ ከምኡ’ውን ፍርያት ጸባ ዝኣመሰሉ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ግብሪ ይኽፈሉ። እቲ ዕላማ ምስቲ ካብ ወፃኢ ዝኣቱ ኣቑሑት እንትነፃፀር ዝያዳ ተወዳዳሪ ብምግባር ሕርሻ ውሽጢ ዓዲ ንምትብባዕ እዩ። ብተወሳኺ የመን ኣብ ከም ኤሌክትሮኒክስ፣ ማሽነሪ፣ ተሽከርከርትን ዓለባን ዝኣመሰሉ ዝተሰርሑ ኣቑሑት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ግብሪ እውን ትገብር። እዞም ግብሪታት እዚኦም ነዞም ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ብተዛማዲ ዝያዳ ክቡራት ብምግባር ንናይ ውሽጢ ሃገር ኢንዱስትሪታት ንምሕላው ዝዓለመ እዩ። የመን ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ብሰንኪ ዝቕጽል ዘሎ ግጭታት ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ኣጋጢምዋ ከምዘሎ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። እዚ ድማ ኣብ ኣተገባብራን ቅኑዕነትን ፖሊሲታቶም ግብሮም ጽልዋ ከሕድር ይኽእል። ብሓፈሻ ፖሊሲ ግብሪ ኣእትዎት የመን ንቁጠባዊ ልምዓት እቶት ኣብ ምፍጣር ዘተኮረ ኮይኑ ንውሽጣዊ ኢንዱስትሪታት ዝኸውን ምክልኻል ሚዛን ዝህብ እዩ። ናይ ባዕሉ ቁጠባዊ ረብሓታት ኣብ ግምት ብምእታው ኣብ መንጎ ወፃኢ ኣእትዎትን ውሽጣዊ ፍርያትን ርትዓዊ ውድድር ንምርግጋፅ ዝዓለመ እዩ።

ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር የመን፡ ንሰደድ ዝለኣኽ ኣቑሑት ግብሪ ንምኽፋል ዝምልከት ፍሉይ ፖሊሲ ኣለዋ። እታ ሃገር ፍትሓውን ግቡእን ምእካብ ግብሪ ንምርግጋፅ ዝተወሰኑ ደንብታት ትኽተል። የመን ኣብ ሰደድ ፍርያታ ብባህሪኦምን ዋጋኦምን ተመርኲሳ ግብሪ ትኸፍል። እቲ ፖሊሲ ግብሪ ንመንግስቲ እቶት ንምምጻእ ዝዓለመ ኮይኑ፡ ምስ ካልኦት ሃገራት ንግዳዊ ዝምድናታት ሚዛን ንምሃብ ዝዓለመ እዩ። ኣብ ሰደድ ዝለኣኽ ኣቑሑት ዝኽፈል ግብሪ ብቐንዱ ብዝተፈላለዩ ረቛሒታት ከም ዓይነት፣ ብዝሒ፣ ፅሬትን መዕለቢን እቲ ኣቕሓ ዝውሰን እዩ። የመን ንሰደዳ ኣብ ዝተፈላለዩ ጉጅለታት ብምምዳብ ብኡ መሰረት ፍሉይ መጠን ግብሪ ትትግብር። ሓደ ካብቲ ቀንዲ መዳያት የመን ንሰደድቲ ብተመሳሳሊ መጠን ግብሪ ወይ ንገለ ምድባት ሸቐጣት ከም ኣብ ነዳዲ ዘይተመርኮሰ ፍርያት ከም ሕርሻዊ ኣቑሑት፣ ዓለባ፣ ክዳውንቲ፣ ኢደ ጥበብ፣ ከምኡ’ውን ገለ ዝተሰርሑ ኣቑሑት ነጻ ብምግባር ከተተባብዕ ምዃና እዩ። ይኹን እምበር የመን ኣብ ዝተወሰኑ ሰደድ እውን ግብሪ ከምእትገብር ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ንኣብነት ኣብ ነዳዲ ዝተመስረቱ ፍርያት ከከም መጠን ዘለዎምን ጠለብ ዕዳጋን ግብሪ ይኽፈሎም። ብተወሳኺ ከም ክቡር ሓጺን ወይ ዕንቊ ዝኣመሰሉ ልዑል ዋጋ ዘለዎም ምቾት ዘለዎም ኣቑሑት እውን ካብ የመን ናብ ወጻኢ ክለኣኹ ከለዉ ልዑል ግብሪ ክኽፈሉ ይኽእሉ እዮም። ንነፍሲ ወከፍ ምድብ ሰደድ ዝምልከት ልክዕ መጠን ግብሪ ብሰንኪ ዝቕየር ቁጠባዊ ኩነታት ወይ መንግስታዊ ውሳነታት ምስ ግዜ ክፈላለ ይኽእል። ስለዚ፡ ኣብ የመን ዝርከቡ ሰደድቲ፡ ብዝምልከቶም ኣካላት ከም ሚኒስትሪ ፋይናንስ ወይ ክፍሊ ጉምሩክ ዝቐርብ እዋናዊ ደንቢ ግብሪ ክፈልጡ ወሳኒ እዩ። ካብዚ ሓጺር ሓፈሻዊ ትዕዝብቲ ኣብ መደምደምታ፡ የመን ንሰደድ ዝገብራ ኣቑሑት ኩለመዳያዊ ስርዓተ ግብሪ ተተግብር። ፖሊሲታት መንግስቲ ኣብ መንጎ እቶት ምፍራይን ንወሰንቲ ኢንዱስትሪታት ምድጋፍን ሚዛን ንምሓዝ ዝዓለመ ኮይኑ፡ ሓሓሊፉ ድማ ኣብ ነዳዲ ዘይተመስረተ ሰደድ ምትብባዕ ንምሃብ ዝዓለመ እዩ።

ብወግዒ ሪፓብሊክ የመን ተባሂላ እትፍለጥ የመን፡ ኣብ ምዕራብ ኤስያ ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ ትርከብ። ሰደድ ኣገዳሲ ባእታ ኮይኑ ዝተፈላለየ ቁጠባ ዘለዋ ሃገር እያ። የመን ፅሬትን ምትእስሳርን ሰደድ ፍርያታ ንምርግጋፅ ዝተወሰኑ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ተተግብር። ሓደ ካብዚ ምስክር ወረቐት መበቆል ምስክር ወረቐት (CO) እዩ። እዚ ሰነድ እዚ ኣብ የመን ዝፈረዩ ወይ ዝተሰርሑ ኣቑሑት መበቆሎም ዘረጋግጽ እዩ። እዞም ኣቑሑት ብሓቂ ኣብ የመን ዝፍረዩ ምዃኖም ዘረጋግጽ ኮይኑ፡ መበቆሎም ብዝምልከት ምትላል ወይ ምድንጋር ንኸይህሉ ይሕግዝ። ኣብ የመን ካልእ ኣገዳሲ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት፡ ሳኒታሪን ፋይቶሳኒታሪን (SPS) ሰርቲፊኬት እዩ። እዚ ምስክር ወረቐት እዚ ናብ ወጻኢ ዝለኣኹ ፍርያት ሕርሻን መግብን ዝምልከቶም ደረጃታት ጥዕና ከምዘማልኡ የረጋግጽ። ከም ፍረታት፡ ኣሕምልቲ፡ ስጋ፡ ዓሳ፡ ከምኡ’ውን ፍርያት ጸባ ዝኣመሰሉ ፍርያት፡ ንውሕስነትን ጽሬትን መግቢ ዝምልከት ዝተወሰነ ስርዓታት ከም ዝኽተሉ የረጋግጽ። የመን ብተወሳኺ ንገለ ምድባት ፍርያት ከም ኤሌክትሪካዊ መሳርሒታት፣ ንብረታት ህንጻ፣ ክዳውንቲ ወዘተ ኣብ ስታንዳዳይዜሽን ማርክ ሰርቲፊኬሽን ትኹረት ትህብ።እዚ ምስክር ወረቐት እዚ ድሕነት ተጠቀምቲ ንምሕላውን ተወዳዳርነት ፍርያት ንምዕባይን ምስ ሃገራዊ ደረጃታት ጽሬት ምትእስሳር የረጋግጽ። ካብዚ ሓሊፉ ገለ ኣህጉራዊ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ንሰደድቲ የመን ትርጉም ረኺቦም እዮም፣ ምኽንያቱ ናብ ዓለማዊ ዕዳጋታት ተበፃሕነት ስለዘለዎም። ንኣብነት ISO Certification (International Organization for Standardization) ምስ ፍሉያት ስርዓታት ምሕደራ ፅሬት ምኽባር ዘመልክት ኮይኑ ኣብ መላእ ዓለም ኣፍልጦ ዝረኸበ እዩ። ኣብ መወዳእታ እዞም ዝተፈላለዩ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ኣብ መንጎ መሻርኽቲ ንግዲ ምትእምማን ኣብ ምድልዳል ወሳኒ ተራ ይጻወቱ፣ ኣብ ርእሲኡ ድማ ብዓለም ደረጃ ንሰደድቲ የመን ዕድላት ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ይርከቡ። ምስ ኣሰራርሓታት ምክትታል መበቆል ፍርያትን ምምዛን ምትእስሳርን ኣብ ውሽጢ ሃገር ከምኡ እውን ብዓለም ደረጃ ተፈላጥነት ዘለዎም ደረጃታት ዝተኣሳሰሩ ተሪር ጠለባት ብምኽባር፤ የመን ብዓለምለኻዊ ደረጃ ናብ ዝለዓለ ተበፃሕነት ዕዳጋን ተወዳዳርነትን ዝመርሕ ምርግጋፅ ፅሬት ሰደድ ኣቑሑታ ከተረጋግፅ ትኽእል እያ።

የመን ኣብ ደቡባዊ ክፋል ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር እያ። ዋላ እኳ ብዙሕ ብድሆታት እንተጋጠሞም፡ ኣብዛ ሃገር ዘተኣማምንን ስሉጥን ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ ምርካብ ግን ሕጂ’ውን ይከኣል እዩ። ኣብ የመን ናይ ሎጂስቲክስ መፍትሒታት ክትደሊ ከለኻ፡ ሓያሎ ረቛሒታት ኣብ ግምት ምእታው ኣገዳሲ እዩ። ቀዳማይ ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጸጥታዊ ስክፍታታትን ኣብ በዳሂ ሃዋህው ናይ ምስራሕ ተመኩሮ ዘለዎ ወሃቢ ሎጂስቲክስ ምምራጽ ወሳኒ እዩ። ከምዚ ዓይነት ኩነታት ኣብ ምግጣም ዝተመስረተ ትራክ ሪከርድ ዘለወን ኩባንያታት ክምረጻ ይግባእ። ካልኣይ ደረጃ ፅሬት መሰረተ ልምዓት ኣብ ምውሳን ብቕዓት ሎጂስቲክስ ልዑል ተራ ኣለዎ። የመን ኣብ ምምሕያሽ መርበባት መጓዓዝያኣ፡ ጽርግያታት፡ ወደባትን መዓርፎ ነፈርትን ሓዊሱ ወፍሪ ክትገብር ጸኒሓ እያ። ስሉጥ መጓዓዝያን ዝሓሸ ኣገልግሎት ዓማዊልን ክህባ ስለዝኽእላ ነዞም ዝተመሓየሹ ትሕተ ቅርጺ ዝረኽባ ኩባንያታት ሎጂስቲክስ ምምራጽ ብልሒ ምኾነ። ብተወሳኺ ኣብ ውሽጢ የመን ኣህጉራዊ ጽዕነት ወይ ንግዳዊ ስርሓት ኣብ ግምት ኣብ ዝኣትወሉ እዋን፡ እቲ ዝተመርጸ ኣቕራቢ ብዛዕባ ደንቢ ጉምሩክ ሰፊሕ ኣፍልጦ ከም ዘለዎን ዝኾነ ቢሮክራስያዊ ብድሆታት ብብቕዓት ክሓልፍ ከም ዝኽእልን ከረጋግጽ ኣለዎ። እዚ ክእለት ኣብ ዝተፈላለዩ ነቑጣታት ምድንጓይ ወይ ሕልኽላኻት ንኸይፍጠር ክሕግዝ እዩ። ብመንጽር ኣብ የመን ብወሃብቲ ሎጂስቲክስ ዝወሃብ ፍሉይ ኣገልግሎት፡ ኣብ ውልቃዊ ድሌታት ይምርኮስ። ገለ ኩባንያታት ከም ሕርሻዊ ፍርያት ወይ ሕክምናዊ ቀረብ ዝኣመሰሉ ዝበላሸዉ ኣቑሑት ንምጉዕዓዝ ዝሑል ሰንሰለታዊ መኽዘን ክጠልባ ይኽእላ እየን። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ኩነታት፡ ምስ ሙቐት ዝቆጻጸራ ተሽከርከርቲ፡ ፍሪጅ መኽዘናት ዘለዎ ወሃቢ ምምራጽ ኣገዳሲ ምኾነ። ካብዚ ሓሊፉ የመን ብሰንኪ ግጭት ወይ ከም ድርቂ ወይ ውሕጅ ዝኣመሰሉ ተፈጥሮኣዊ ሓደጋታት ዘስዕቦ ድሩት ናይ ውሽጢ ሃገር ዓቕሚ ምፍራይ ኣገደስቲ ኣቑሑት ብብዝሒ ስለ እትምርኮስ፤ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ዝርከቡ ብዙሓት ቦታታት ብእዋኑ ምብጻሕ እናረጋገጸ ምስ ሰፊሕ ኣእትዎት ብብቕዓት ክሕዝ ዝኽእል ሎጂስቲካዊ ኣገልግሎት ምሕዝነት ኣገዳሲ ይኸውን። ኣብ መወዳእታ ግን ከኣ ማዕረ ማዕሪኡ ኣገዳሲ ዝኾነ ውህደት ቴክኖሎጂ ብተኽእሎ ሎጂስቲካዊ መሻርኽቲ ኮይኑ ንስራሕቲ ዘመሓይሽ ኣብ ሓቀኛ ግዜ ምክትታል ሓድሽ ሓበሬታ ምሃብ ኣብ መንጎ ኩሎም ኣብ መስርሕ ምሕደራ ቀረብ ሰንሰለት ዝሳተፉ መዳርግቲ ኣካላት ግሉጽ ርክብ ዘኽእል ኮይኑ ዘይምምጥጣን ሓበሬታ ብምውጋድ ናብ ዝለዓለ ደረጃ ዕግበት ዓማዊል ኣበርክቶ ዝገብር ኣብ መወዳእታ ሓፈሻዊ ተስፋ ዕብየት ንግዲ ዘዕቢ እዩ። ኣብ መደምደምታ፣ኣብ የመን ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ዘጋጥሞም ፍሉይ ብድሆታት ኣብ ግምት ብምእታው ዘተኣማምንን ስሉጥን ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ ምርካብ ብጥንቃቐ ምሕሳብ የድሊ። ኣብ በዳሂ ሃዋህው ተመኩሮ ዘለዎም ወሃብቲ ሎጂስቲክስ ብምምራጽ፡ ዝተመሓየሸ ትሕተ ቅርጺ ምርካብን ኣብ ደንቢ ጉምሩክ ክእለት ዘለዎምን ብምምራጽ፡ ትካላት ንግዲ ነዛ ሃገር ዘጋጥማ ጸገማት እናሃለወ ስሉጥ ስርሓትን ኣብ እዋኑ ምብጻሕ ኣቑሑትን ከረጋግጻ ይኽእላ።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ኣብ ደቡባዊ ክፋል ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ የመን፡ ንዝተፈላለዩ ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ዓለምለኻውያን ዓደግቲ እትስሕብ ሃገር እያ። ዋላ’ኳ ቀጻሊ ግጭታትን ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን እንተሃለወ፡ የመን ኣብ ቁጠባዊ ምዕባለኣ ኣበርክቶ ዝገብሩ ሓያሎ ኣገደስቲ ኣህጉራዊ መስመራት ዕድጊትን ንግዳዊ ምርኢታትን ኣለዋ። 1. ወደብ ዓደን፦ ወደብ ዓደን ሓደ ካብቶም ዓበይቲ ወደባት የመን ኮይኑ፡ ከም ወሳኒ ኣፍደገ ኣህጉራዊ ንግዲ ኮይኑ የገልግል። ንኣምጻእቲ ካብ መላእ ዓለም ዝመጽእ ኣቑሑት ብቐሊሉ ክረኽቡ ይገብር። እቲ ወደብ ፍርያት ነዳዲ፡ ኬሚካላት፡ ናውቲ ህንጻ፡ ኣቑሑት መግቢን ማሽነሪታትን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ኣቑሑት ይሕዝ። 2. ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ሰንዓ፡ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ሰንዓ ንተጓዓዝትን ንጽዕነትን መጓዓዝያ ኣየር ዝህብ እዩ። ንየመን ምስ ካልኦት ሃገራት ብምትእስሳር ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ወይ ሰደድ ብዝሰከማ መንገዲ ኣየር ብምትእስሳር ንግዳዊ ንጥፈታት ኣብ ምምችቻው ወሳኒ ተራ ይጻወት። 3. ናጻ ዞባ ታይዝ፡- ኣብ ከተማ ታይዝ ዝርከብ እዚ ፍሉይ ቁጠባዊ ዞባ፡ ከም ኣገዳሲ ማእከል ናይ ወጻኢ ወፍሪን ዕድላት ንግድን ኮይኑ የገልግል። ኣብ ንጥፈታት ማኑፋክቸሪንግ ወይ ንግዳዊ ንጥፈታት ዝግደሱ ዓለምለኻውያን ትካላት ንግዲ ንምስሓብ ከም ነጻነት ግብሪ፣ ዝተቐለለ ደንብታትን መሳለጥያታት ትሕተ ቅርጺን ዝኣመሰሉ ምትብባዕ የቕርብ። 4. ምርኢታት ንግዲ የመን፡- ኣብ እዋን ቀጻሊ ግጭታት ምስ ስክፍታታት ጸጥታ ዝተኣሳሰር ብድሆታት እኳ እንተሃለወ፡ የመን ንኣፍረይቲ ውሽጢ ዓዲ ምስ ናይ ወጻኢ ዓደግቲ ኣብ ዝተፈላለየ ዓውድታት ከም ሕርሻ፡ ዓለባ፡ መድሃኒት፡ 5.ማእከል ምርኢት ዓደን፡- ሓደ ፍሉጥ ማእከል ምርኢት ኣብ ውሽጢ ከተማ ዓደን - ብማእከል ምርኢት ዓደን (AEC) ዝፍለጥ እዩ። እዚ ማእከል ኣብ ምሉእ ዓመት ብዙሓት ሃገራውን ኣህጉራውን ምርኢታት ዘአንግድ ኮይኑ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ቴክኖሎጂ፣ 6.ኣህጉራዊ ፌር ግራውንድ ሰንዓ፡- ኣብ ሰንዓ-ርእሰ ከተማ-ሳናኣ ኢንተርናሽናል ፌር ግራውንድ ዝበሃል ካልእ ትርጉም ዘለዎ ቦታ ኣሎ፡ ኣብኡ ድማ ናይ ውሽጢ ሃገር ኣፍረይቲ ፍርያቶም ዘርእዩሉን፡ ናይ ወጻኢ ኩባንያታት’ውን ክህልዉ ዝኽእሉ ሽርክነት ወይ ናይ ወፍሪ ዕድላት ዝደልዩ ይስሕቡ። 7.Virtual ንግዲ መድረኻት: ምስ ምዕባለ ቴክኖሎጂ ኣገዳሲ ተራ ብዓለም ደረጃ ሎሚ,ቨርቹዋል መድረኻት ብዝያዳ ብንግዳዊ ትካላት ኣብ መላእ ዓለም ይጥቀሙ ኣለዉ,issuinga ሰፊሕ rangeof ተኽእሎታት ምስ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ንምትእስሳር. የመን እውን ነዚ ዝንባለ ተቐቢላቶ ኣላ፣ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝርከቡ ትካላት ንግዲ ኣብ ቨርቹዋል ንግዳዊ ፍጻመታት ይሳተፉን ንዓለምለኻውያን ዓማዊል ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ንምብጻሕ ናይ ኦንላይን ዕዳጋታት ይጥቀሙን። ዋላ’ኳ ቀጻሊ ብድሆታት እንተሃለወ፡ የመን ገና ብወደባታ፡ መዓርፎ ነፈርቲ፡ ነጻ ዞባታታን ማእከላት ምርኢትን ኣቢላ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ርክባት ዕድላት ትህብ። ይኹን እምበር፡ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት፡ ናብ የመን ኣቕረብቲ ወይ ሰደድቲ ንምብጻሕ ዝርከቡ ዝተፈላለዩ መስመራትን መድረኻትን እናዳህሰሱ፡ ኩነታት ጸጥታ ብዝምልከት ሓድሽ ሓበሬታ ክረኽቡ ወሳኒ እዩ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ የመን፡ እቶም ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ፡፤ 1. ጉግል፡ ብደረጃ ዓለም ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ሰፊሕ ውጽኢት ምድላይን ኣገልግሎታትን ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.google.com። 2. Bing: ናይ ማይክሮሶፍት ሞተር ምድላይ ኮይኑ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ፣ ምስሊ ምድላይ፣ ቪድዮ ምድላይ፣ ካርታን ካልእን ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.bing.com። 3. ያሁ!፡ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ፡ ዜናዊ ምዕባለታት፡ ኣገልግሎት ኢመይልን ካልእ ናይ ኢንተርነት መሳርሒታትን ዘቕርብ ህቡብ ሞተር ምድላይ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.yahoo.com። 4. DuckDuckGo: ብሕታዊ ውጽኢት ብምርሓቕ ወይ ንጥፈታት ተጠቀምቲ ብምክትታል ኣብ ኢንተርነት ንምድላይ ኣብ ብሕታዊነት ዘተኮረ ኣገባቡ ዝፍለጥ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.duckduckgo.com። 5. ያንዴክስ፡ ሓደ ካብቶም ፍሉጣት ሞተር ምድላይ ሩስያ ኮይኑ፡ ኣገልግሎት ትርጉምን ንዓረብ ሓዊሱ ብብዙሕ ቋንቋታት ከም ካርታን ኢመይል ኣካውንትን ዝኣመሰሉ ሰፊሕ ናይ ኦንላይን ፍርያት/ኣገልግሎታት ምብጻሕን ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ (ብእንግሊዝኛ)፡ www.yandex.com። 6.Baidu:ናይ ቻይና ዝዓበየ ሞተር ምድላይ ምስ ዝተፈላለዩ ካልኦት ባህርያት ከም ምስሊ ምድላይ,ቪድዮ ምድላይ,news aggreation,ቨርቹዋል ካርታ,ወዘተ.Wesite (ብኸፊል ናብ እንግሊዝኛ ዝተተርጎመ):www.baidu.com እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይቶም ኣብ የመን ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ እዮም፤ እንተኾነ ግን ገለ የመናውያን ተጠቀምቲ ኢንተርነት ንፍሉይ ድሌታት ወይ ምርጫታት ኣብ ከባብያዊ ወይ ዞባዊ መድረኻት እውን ክምርኮሱ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ኣብ የመን እቲ ቀንዲ ማህደር ብጫ ገጻት "Yellow Pages Yemen" (www.yellowpages.ye) ይበሃል። ኣብ መላእ ሃገር ንዝርከቡ ትካላት ንግድን ኣገልግሎታትን ርክብ ሓበሬታ ዝህብ ዝሰፍሐ ማህደር እዩ። ገለ ካልኦት ፍሉጣት ብጫ ገጽ ማህደራት ኣብ የመን፤ 1. ብጫ ገጻት የመን (www.yemenyellowpages.com)፡ ኣብ የመን ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታትን ዓውድታትን ዝሽፍን መራሒ ናይ ኦንላይን ቢዝነስ ማውጫ እዩ። 2. 010101.Yellow YEmen (www.yellowyemen.com): ካልእ ኣብ የመን ዝርከብ ህቡብ ብጫ ገጻት ዘለዎ መርበብ ሓበሬታ ኮይኑ፡ ትካላት ንግዲ፡ ትካላትን ሞያዊ ኣገልግሎታትን ዝዝርዝር እዩ። 3. S3iYEMEN: እዚ መርበብ ሓበሬታ (s3iyemen.com) ሆቴላት፣ ቤት መግቢ፣ ሆስፒታላት፣ ባንክታት፣ ዩኒቨርሲቲታትን ካልኦትን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ምድባት ዝሓዘ ሰፊሕ ማውጫ የቕርብ። እዞም ብጫ ገጽ ዘለዎም ማህደርታት ኣብ የመን ንዝርከቡ ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲን ወሃብቲ ኣገልግሎትን ከም ቁጽሪ ተሌፎን፡ ኣድራሻታት፡ መርበብ ሓበሬታታት/ኢመይላት ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ናይ ርክብ ሓበሬታታት ዝሓዙ እዮም። ፍሉይ ኣቑሑት ወይ ኣገልግሎት ንምርካብ ወይ ምስ ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝርከባ ትካላት ንኽራኸቡ ንዝደልዩ ውልቀሰባት ሓገዝቲ ጸጋታት እዮም። ኣብዚ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፡ ተረባሕነት ናይዞም መርበባት ሓበሬታ ከከም ኩነታት ተበጻሕነት ኢንተርነት እታ ሃገር ክፈላለ ይኽእል እዩ።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ የመን ሓያሎ ዓበይቲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ፍሉጣት ምስ በብወገኖም መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. የመን ኣልጋድ (www.yemenalghad.com)፦ እዚ ኣብ የመን ህቡብ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ ኮይኑ፡ ኤሌክትሮኒክስ፡ ክዳውንቲ፡ መሳርሒታት ገዛ፡ ከምኡ’ውን ሸቐጣት ሓዊሱ ሰፊሕ ፍርያት ዘቕርብ እዩ። 2. Sahafy.net (www.sahafy.net)፦ ኣብ መጻሕፍትን ምስ ትምህርቲ ዝተኣሳሰሩ ፍርያትን ዘተኮረ Sahafy.net ኣብ የመን ፍሉጥ ናይ ኦንላይን ድኳን መጻሕፍቲ እዩ። ኣብ ዝተፈላለዩ ዓይነታት መጻሕፍቲ ሰፊሕ እኩብ መጻሕፍቲ የቕርብ። 3. Yemencity.com (www.yemencity.com)፦ እዚ መርበብ ሓበሬታ ዝተፈላለዩ ምድባት ፍርያት ከም ፋሽን፣ ኤሌክትሮኒክስ፣ ፍርናሽ፣ ከምኡ እውን ናይ ገዛ ኣቑሑት ዝሸይጥ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ ኮይኑ የገልግል። 4. ጁምያ የመን (www.jumia.com.ye)፦ ጁምያ ኣብ የመን ሓዊሱ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዝሰርሕ ፍሉጥ ዓለምለኻዊ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ እዩ። ካብ ኤሌክትሮኒክስ ክሳብ ጽባቐን ፋሽንን ዝበጽሕ ዝተፈላለዩ ፍርያት የቕርብ። 5. Noon Electronics (noonelectronics.com)፦ ከምቲ ስሙ ዝሕብሮ እዚ መድረኽ ብፍሉይ ኣብ ምሻጥ ኤሌክትሮኒካዊ መሳርሒታት ከም ስማርትፎን፣ ላፕቶፕ፣ ኣክሰሰሪ ወዘተ፣ ንዓማዊል ላዕለዎት ምልክታት ብተመጣጣኒ ዋጋ ብምቕራብ ዝፍለጥ እዩ። 6. iServeYemen (iserveyemen.co

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

የመን ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃብታም ባህላዊ ቅርስታትን ንጡፍ ማሕበረሰብ ኦንላይንን ዘለዋ ሃገር እያ። የመናውያን ኣብ ግጭት ተሸሚሞም እኳ እንተሃለዉ፡ ገና ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ መራኸቢታት ህላወኦም ክሕልዉ ክኢሎም እዮም፡ እዚኦም ድማ ከም ኣገዳሲ መሳርሒ ርክብን ምትእስሳርን ንህዝቢ የገልግሉ። ገለ ካብቶም ኣብ የመን ዝጥቀሙሉ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት እነሆ፤ 1. ፌስቡክ፡ ፌስቡክ ኣብ መላእ የመን ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ኮይኑ ልዑል ተጠቃሚ ኣለዎ። ሰባት ምስ ኣዕሩኽቶም ክራኸቡ፡ ስእልታት፡ ቪድዮታትን ብዛዕባ ህይወቶም ዝምልከት ሓድሽ ሓበሬታን ከካፍሉ የኽእሎም። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ፌስቡክ www.facebook.com እዩ። 2. ትዊተር፡ ትዊተር ካልእ ህቡብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ "ትዊት" ዝበሃሉ ሓጸርቲ መልእኽትታት ተጠቒሞም ክለጥፉን ክራኸቡን ዝኽእሉሉ እዩ። ሓድሽ ዜናታት ብምክፋልን ኣብ ዝተፈላለየ ኣርእስታት ርእይቶ ብምግላጽን ኣብ የመናውያን ልዑል ተፈታውነት ረኺቡ እዩ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ትዊተር www.twitter.com እዩ። 3. ዋትስኣፕ፡ ዋትስኣፕ ኣብ የመን ንውልቃውን ንግዳውን ርክብ ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ናይ መልእኽቲ ኣፕ እዩ። ተጠቀምቲ ብዘይካ ንኣጠቓቕማ ዳታ ብመንገዲ እቲ ንኽረኽብዎ ዘድሊ ምትእስሳር ኢንተርነት ብዘይ ዝኾነ ተወሳኺ ክፍሊት ናይ ጽሑፍ መልእኽቲ፡ ድምጺ ምቕዳሕ፡ ስእሊ፡ ቪድዮ፡ ድምጺ ወይ ቪድዮ ጻውዒት ክገብሩ ይኽእሉ። 4. ኢንስታግራም፡ ኢንስታግራም ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኣብቶም መብዛሕትኡ ግዜ ከም ስእላዊ መድረኽ ተጠቒሞም መዓልታዊ ህይወቶም ወይ መዘናግዒታቶም ብመሃዝነት ዘርኢ ስእልታትን ቪድዮታትን ዘካፍሉ መንእሰያት የመናውያን ዘይተኣደነ ተፈታውነት ረኺቡ እዩ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ኢንስታግራም www.instagram.com እዩ። 5. ቲክቶክ፡ ቲክቶክ፡ ተጠቀምቲ ብኸንፈር ምትእስሳር ወይ ድማ ከም ሳዕስዒት ወይ ኮሜዲ ስኪት ዝኣመሰሉ ፍሉያት ቅርጺ ትሕዝቶታት ብምፍጣር ፈጠራኦምን ክእለቶምን ከርእዩ ዘኽእሎም ሓጸርቲ ቅርጺ ዘለዎም ቪድዮታት ኣብ መላእ ዓለም ተፈታዊ ኮይኑ ኣሎ። ብዙሓት መንእሰያት ተጠቀምቲ ካብ የመን እውን ኣብ መድረኽ ቲክቶክ (www.tiktok.com) ዘዘናግዕ ትሕዝቶ ብምክፋል ናብዚ ኣንፈት ተጸንቢሮም ኣለዉ። 6. ሊንክድይን፡- ሊንክድይን ኣብ ውሽጢ የመን ወይ ብዓለም ደረጃ (www.linkedin.com) ውልቀሰባት ኣብ ሓባራዊ ድሌታት ወይ ሞያዊ ባህጊ መሰረት ብምግባር ምስ ካልኦት ሰብ ሞያ ክራኸቡሉ ዝኽእሉ ሞያዊ መርበብ ሓበሬታ ኮይኑ የገልግል። 7.Snapchat:Snaochat app alsom ኣብ የመናውያን ኣቓልቦ ይረክብ። ተጠቀምቲ ድሕሪ ምርኣይ ዝጠፍኡ ስእልታትን ቪድዮታትን ክሰዱ ዘኽእሎም ኮይኑ፡ ምስ ኣዕሩኽቶም ግዝያዊ ህሞታት ንምክፋል ህቡብ ይገብሮ (www.snapchat.com)። እዞም ናይ ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት የመናውያን ኣብታ ሃገር ዘጋጥሞም ብድሆታት እናሃለወ ምትእስሳር ክህልዎም፣ ተመኩሮታቶም ከካፍሉ፣ ሓሳባቶም ክገልጹ ኣብ ምሕጋዝ ወሳኒ ተራ ኣለዎም።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ኣብ ማእከላይ ምብራቕ እትርከብ ሃገር የመን፡ ንዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝውክላ ሓያሎ ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለዋ። ገለ ካብተን ኣብ የመን ዝርከባ ፍሉጣት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ምስ መርበብ ሓበሬታታተን እነሆ፤ 1. ሓፈሻዊ ሕብረት ኣብያተ ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን - GUCOC&I ንኹሎም ኣብያተ ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ኣብ መላእ የመን ዝውክል ጽላል ትካል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.yemengucoci.org/ 2. ክለብ ነጋዶ የመን - እዚ ማሕበር ንረብሓ ነጋዶን ሰብ ሃፍትን የመን ዝውክል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.ybc-yemen.org/ 3. ፈደረሽን ባይቶታት ሕርሻ የመን - እዚ ፈደረሽን ኣብ ምድንፋዕ ጽላት ሕርሻ የመን ዘተኮረ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ N/A 4. ፈደረሽን ባይቶ ምትሕግጋዝ ወሽመጥ (FGCCC) - ዋላ እኳ ንየመን ፍሉይ እንተዘይኮነ፡ እዚ ፈደረሽን ከም ኣካል መርበቡ ካብ የመን ዝመጹ ወከልቲ ንግዲ፡ ንግድን ኣገልግሎታትን ሓዊሱ ካብ የመን ዘጠቓልል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://fgccc.net/ 5. ማሕበር ልምዓት ኣናእሽተይን ማእኸለዎትን ትካላት (ASMED) - ASMED ንኣናእሽተይን ማእከሎትን ትካላት (SMEs) መደባት ስልጠና፣ ኣገልግሎት ምምኽኻር፣ ከምኡ እውን ተበፃሕነት ዕድላት ፋይናንስ ብምሃብ ንምድጋፍ ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ N/A 6. ሕብረት ማሕበራት ሕብረት ስራሕ ደቂ ኣንስትዮ (UWCA) - UWCA ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ሕርሻ፣ ኢደ ጥበብ፣ ዓለባ ወዘተ ብደቂ ኣንስትዮ ዝውነና ሕብረት ስራሕ ብምድጋፍ ብኢንተርፕሪነርሺፕ ምሕያል ደቂ ኣንስትዮ የስፋሕፍሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ N/A ገለ ማሕበራት ብሰንኪ ቀጻሊ ግርጭታት ወይ ድሩት ጸጋታት ኣብ ህሉው ኩነታት ሃገር ተበጻሒ መርበብ ሓበሬታ ወይ ኣብ ኢንተርነት ህላወ ዘይክህልወን ከም ዝኽእል ኣስተውዕል።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ኣብ የመን ዝርከቡ ገለ ቁጠባውን ንግዳውን መርበብ ሓበሬታታት ምስ በብወገኖም URL እነሆ፤ 1. ሚኒስትሪ ኢንዱስትሪን ንግድን የመን፡- ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ናይቲ ሚኒስትሪ ብዛዕባ ዕድላት ወፍሪ፡ ፖሊሲታት ንግዲ፡ ደንብታት፡ ከምኡ’ውን ኣገባባት ሰደድ-ኣእትዎ ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://mit.gov.ye/ 2. ሓፈሻዊ በዓል መዚ ወፍሪ የመን (GIA)፦ መርበብ ሓበሬታ GIA ብዛዕባ ፕሮጀክትታት ኢንቨስትመንት፡ ሕጋዊ ቅርጻታት፡ ንወጻእተኛታት ኣውፈርቲ ዝግበር ምትብባዕ፡ ከምኡ’ውን ብዛዕባ ዝተፈላለዩ ጽላታት ቁጠባ ዝምልከት ዝርዝር ሓበሬታ ይህብ። URL፡ http://www.gia.gov.ye/en 3. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን የመን (YCCI)፦ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ YCCI ምስ ኣብ የመን ዝርከባ ውሽጣዊ ኩባንያታት ክራኸባ ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ኣገዳሲ መድረኽ እዩ። ናይ ኣባላት ማውጫ፣ ናይ ንግዲ ዜናታት ሓድሽ ሓበሬታ፣ ናይ ፍጻመታት ካላንደርን ናይ ምጉስጓስ ጻዕርታትን የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.yemenchamber.com/ 4. ማእከላይ ባንክ የመን፡- ዌብሳይት ማእከላይ ባንክ ብዛዕባ ማዕቀፍ ገንዘባዊ ፖሊሲ እታ ሃገር ከምኡ’ውን ምስ ሸርፊ ወጻኢ፡ መጠን ዋጋ ንብረት፡ ደንቢ ባንክታት ወዘተ ዝተኣሳሰሩ ቁጠባዊ መርኣዪታት ክቡር ርድኢት ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.centralbank.gov.ye/eng/index.html 5. ውድብ ንግዲ ዓለም ውድብ ንግዲ ዓለም - ቁጠባዊ ምዕባለ ኣብ የመን ፕሮፋይል፡ እዚ ኣብ ውሽጢ መርበብ ሓበሬታ ውድብ ንግዲ ዓለም ዘሎ ክፍሊ፡ ንየመን ዝምልከት ኣህጉራዊ ስታቲስቲክስ ንግዲ ዝምልከት ቁልፊ ሓበሬታ ምስ ትንተና ፖሊሲታት ንግዳ ኣብ ምሃብ ዘተኮረ እዩ። URL: https://www.wto.org/እንግሊዝኛ/tratop_e/devel_e/dev_rep_p_2018_e_yemen.pdf 6. ማእከል ኣገልግሎት ነጋዶ (BSC)፦ BSC ኣብ የመን ንግዲ ንምጅማር ዘድሊ ፍቓድ ወይ ፍቓድ ምርካብ ዝኣመሰሉ ኣገባባት ምዝገባ ንግዲ ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት የመቻችእ። URL፡ http://sanid.moci.gov.ye/bdc/ሓበሬታታት.jsp?ትሕዝቶ=c1 እዞም መርበብ ሓበሬታታት ኣብ የመን ቁጠባውን ንግዳውን ዕድላት ንምድህሳስ ኣገደስቲ ጸጋታት ከም ዝህቡ ኣስተውዕሉ፤ እንተኾነ ግን ብሰንኪ ክህሉ ዝኽእል ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ወይ ግጭት ኩነታት ኣብታ ሃገር ምስ ወፍሪ ዝተኣሳሰር ዝኾነ ይኹን ውሳነታት ወይ ኣብ ንግዳዊ ንጥፈታት ክትዋፈር ከለኻ ጥንቃቐ ምግባር ይምከር።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

የመን ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ምስ ስዑዲ ዓረብን ዖማንን እትዳወብ ሃገር እያ። ብሰንኪ ቀጻሊ ግጭታትን ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ቁጠባ የመን ብዓቢኡ ተጸልዩ ኣሎ። ይኹን እምበር ገና ምስ የመን ዝተኣሳሰር ንግዳዊ መረዳእታ ክትረኽበሎም እትኽእል ውሑዳት ምንጭታት ኣለዉ፤ 1. ሚኒስትሪ ኢንዱስትሪን ንግድን፡- እዚ መንግስታዊ መርበብ ሓበሬታ፡ ምስ ኣእትዎትን ሰደድን የመን ዝተኣሳሰር ንግዳዊ ፖሊሲታት፡ ስርዓታትን ስታቲስቲክስን ሓበሬታ ይህብ። ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሕርሻ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ዕደና ወዘተ ዳታ ክትረክብ ትኽእል ኢኻ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.moit.gov.ye/ 2. ማእከላይ ስታቲስቲካዊ ትካል (CSO) የመን፡- CSO ብዛዕባ ዝተፈላለዩ መዳያት ቁጠባ እታ ሃገር እንተላይ ኣህጉራዊ ንግዲ ስታቲስቲካዊ መረዳእታ ይእክብን የሕትምን እዩ። ብዛዕባ ኣእትዎትን ሰደድን ብመሰረት ምድብ ፍርያት ከምኡ’ውን ንግዳዊ መሻርኽቲ ሃገራት ዝርዝር ሓበሬታ ይህቡ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.cso-yemen.org/ 3. ዓለምለኻዊ ትካል ገንዘብ (IMF)፦ IMF ብዛዕባ ሃገራት ዓለም ሰፊሕ ቁጠባዊ ጸብጻባት ይህብ እዚ ድማ ንየመን ዝምልከት ማክሮ ኢኮኖሚያዊ መረዳእታታት እውን የጠቓልል። እዞም ጸብጻባት መብዛሕትኡ ግዜ ብዛዕባ ዋሕዚ ንግዲ፡ ኣሃዛት ሚዛን ክፍሊት፡ ስታቲስቲክስ ግዳማዊ ዕዳ ወዘተ ዝምልከት ሓበሬታ ዝሓዙ እዮም። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.imf.org/en/ሃገራት/YEM 4. ባንኪ ዓለም - ዓለምለኻዊ ዝተዋደደ መፍትሒ ንግዲ (WITS)፦ ዳታቤዝ WITS ተጠቀምቲ ካብ ሃገራዊ በዓል መዚ ጉምሩክ ሓዊሱ ካብ ዝተፈላለዩ ምንጭታት ዝርዝር መረዳእታ ኣህጉራዊ ንግዲ ንምርካብ ዘኽእሎም ክቡር መሳርሒ እዩ። ከም ክብርታት ኣእትዎ/ሰደድ ብፍሉያት ፍርያትን መሻርኽቲ ሃገራትን ዝኣመሰሉ ሓበሬታታት ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/CTRY/YEM ንየመን እዋናዊ መረዳእታ ንግዲ ምርካብ ብሰንኪ ኣብታ ሃገር ዘሎ ዘይርጉእ ኩነታት በዳሂ ክኸውን ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ። ስለዚ ዝያዳ ዘተኣማምን ሓበሬታ ንምርካብ ነዞም ምንጭታት ብቐጥታ ምርግጋጽ ወይ ርክብ ምግባር ይምከር።

B2b መድረኻት

ኣብ የመን፡ ኣብ መንጎ ውሽጣውን ኣህጉራውን ንግዳዊ ትካላት ንግዳዊ ትራንዛክሽንን ምትእስሳርን ዘመቻችኡ ሓያሎ B2B መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ፍሉጣት ምስ መርበብ ሓበሬታታቶም እነሆ፤ 1. የመን ቢዝነስ ዳይረክተሪ (https://www.yemenbusiness.net/)፦ እዚ መድረኽ ኣብ የመን ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝንቀሳቐሱ ንግዳዊ ትካላት ዝሓዘ ሰፊሕ ማህደር ዝህብ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ንግዳዊ መሻርኽቲ ክረኽቡ የኽእሎም። 2. eYemen (http://www.eyemen.com/): eYemen ኣብ የመን ንዝርከቡ ዓደግትን ሸየጥትን ዘራኽብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ ኮይኑ፡ ንB2B ትራንዛክሽን ዝኸውን ሰፊሕ ፍርያትን ኣገልግሎታትን የቕርብ። 3. ትሬድኪ የመን (https://yemen.tradekey.com/): ትሬድኪ የመን ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ሕርሻ፣ ህንፀት፣ ዓለባ፣ ኤሌክትሮኒክስ ወዘተ ኣእትዮምን ሰደድትን ዘራኽብ ናይ ኦንላይን B2B ዕዳጋ እዩ። 4. Exporters.SG - Yemen Suppliers Directory (https://ye.exporters.sg/): እዚ መድረኽ ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ፍርያት ከም መግቢን መስተን፣ ኬሚካላት፣ ማሽነሪታት፣ ዓለባታት ወዘተ ንዝርከቡ የመን ኣቕረብቲ ከም ማህደር ኮይኑ የገልግል፣ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ኩባንያታት ምስቶም ኣብታ ሃገር ክህልዉ ዝኽእሉ ኣቕረብቲ ክራኸባ ምኽኣል። 5. Globalpiyasa.com - የመን Suppliers Directory (https://www.globalpiyasa.com/en/yemin-ithalat-rehberi-yemensektoreller.html): Globalpiyasa ንዝደልዩ ትካላት ንግዲ ካብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝመጹ ኣቕረብቲ ሰፊሕ ዝርዝር የቕርብ ፍርያት ምንጪ ወይ ኣብ ውሽጢ ሃገር ሽርክነት ምፍጣር። እዞም መድረኻት ኣብ ውሽጢ ዕዳጋ የመን ዕድላት ንግዲ ወይ ሽርክነት ንዝደልዩ ኩባንያታት ከም ውጽኢታዊ መሳርሒታት ኮይኖም የገልግሉ። ይኹን እምበር፡ ምስ ክኾኑ ዝኽእሉ መሻርኽቲ ክትዋሳእን ተኣማንነቶም ከተረጋግጽን ከለኻ፡ ቅድሚ ዝኾነ ስምምዓት ወይ ትራንዛክሽን ምእታውካ፡ ግቡእ ምጽራይ ምግባር ኣገዳሲ እዩ።