TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ብወግዒ ብፌደራላዊት ሪፓብሊክ ሶማልያ እትፍለጥ ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ብሰሜናዊ ምዕራብ ምስ ጅቡቲ፡ ብምዕራብ ምስ ኢትዮጵያ፡ ብደቡባዊ ምዕራብ ድማ ምስ ኬንያ ዶባት ትካፈል። ኣስታት 15 ሚልዮን ህዝቢ ዝነብረላ ኮይና፡ ዝተፈላለየ ምትሕውዋስ ብሄራትን ባህልታትን ኣለዋ። ሶማልያ ኣብ ኣገደስቲ ኣህጉራዊ መስመራት መራኽብ ስትራተጂካዊ ቦታ ስለዘለዋ፡ ንንግድን ንግድን ትርጉም ዘለዋ እያ። ርእሰ ከተማኣ ሞቃድሾ ኮይና፡ ኣብታ ሃገር ዝዓበየት ከተማ እውን እያ። ሶማልያን ዓረብኛን ዜጋታታ ዝዛረብዎ ወግዓዊ ቋንቋታት እዮም። ብታሪኽ ሶማልያ ምስ ዓረብን ህንድን ብዘለዋ ቅርበት ኣገዳሲት ማእከል ንግዲ እያ ነይራ። ምስ ብሪጣንያዊት ሶማሊላንድ ድሕሪ ምውህሃዳ ብ1 ሓምለ 1960 ካብ ኢጣልያ ናጽነት ረኺባ። ይኹን እምበር ሶማልያ ናጽነት ካብ እትረክብ ንደሓር ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ንልምዓት ዝዕንቅፉ ግጭታትን ሓዊሱ ብርክት ዝበሉ ብድሆታት ኣጋጢምዋ። እታ ሃገር፡ ፕረዚደንት ስያድ ባረ ካብ ስልጣኑ ምስ ተኣልየ፡ ካብ 1991 ዝጀመረ ኲናት ሓድሕድ ኣጋጢምዋ። ኣድማዒ ምሕደራ ዘይምህላዉ ንነዊሕ ዓመታት ኣብ ገማግም ባሕራ ሕጊ ኣልቦነትን ሽፍትነትን ሕቶታት ኣስዒቡ። ብተወሳኺ፡እታ ሃገር እውን ናብ ጥሜት ዘስዓበ ከቢድ ድርቂ ተሳቒያ ስቓይ ደቂ ሰባት ዘጋደደ እዩ። እዚ ብድሆታት እናሃለወ፡ሶማልያ ብሓይልታት ዓቃቢ ሰላም ሕብረት ኣፍሪቃ ዝድገፍ መሓውር መንግስቲ ፌደራል ብምቛም፡ንቁጠባዊ ምሕዋይ ገስጋስ ብምምዝጋብ ናብ ምርግጋእ ዝወስድ ስጉምትታት ወሲዳ ኣላ።ህሉው ፖለቲካዊ ኩነታት ዝተሓላለኸ ኮይኑ ይቕጽል እንተኾነ ግን ኣብ ቀረባ እዋን ከም ኣብ ዝተኻየደ ምርጫ ባይቶ ዝኣመሰሉ ኣወንታዊ ምዕባለታት ዝረኣዩ ምልክታት ተራእዮም እዮም። ኣብ መጀመርታ 2021 ዓ.ም. ብቁጠባ፣ሶማልያ ብብዝሒ ኣብ ሕርሻ፣ጥሪት፣ከምኡውን ካብ ወጻኢ ሃገራት ሶማላውያን ዝለኣኽ ሓዋላ እያ ትምርኮስ።ብዙሕ መልክዕ መሬታ ንጓሳ፣ምግፋፍ ዓሳ፣ንሕርሻን ይድግፍ።እንተኾነ፣ቁጠባ ብሰንኪ ቀጻሊ ግጭት፣ድርቂ፣ከምኡውን ውሱን ምዕባለ ትሕተ ቅርጺ ርኡይ ብድሆታት የጋጥሞ።ሶማሊላንድ,a self -ኣብ ውሽጢ ሶማልያ እትርከብ ዝተኣወጀት ግዝኣት፣ግን ብዓለም ደረጃ ኣፍልጦ ዘይረኸበት፣ምስ ዞባታት ደቡብ ክነጻጸር እንከሎ ምስ ዝያዳ ዝማዕበሉ ትካላት ተዛማዲ ምርግጋእ የስተማቕር፣ካብ ማእከላይ መንግስቲ ሶማልያ ዝዓበየ ርእሰ-ምሕደራ ወይ ናጽነት ይደሊ። ኣብ መደምደምታ፡ ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ዝተሓላለኸ ታሪኽን በዳሂ ህሉው ሃዋህውን ዘለዋ ሃገር እያ። ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ዝተፈላለየ ጸገማትን እኳ እንተሃለወ፡ ናብ ምርግጋእን ቁጠባዊ ምሕዋይን ዝግበር ጻዕርታት ይቕጽል ኣሎ።

ብወግዒ ብፌደራላዊት ሪፓብሊክ ሶማልያ እትፍለጥ ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ኩነታት ባጤራ ሶማልያ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ብሰንኪ ስእነት ምርግጋእን ማእከላይ ምሕደራን ዝተሓላለኸ ምዃኑ ክግለጽ ይከኣል። ወግዓዊ ባጤራ ሶማልያ ሽሊንግ ሶማል (SOS) እዩ። እንተኾነ ኣብ 1991 ማእከላይ መንግስቲ ካብ ዝፈርስ ንደሓር ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ዝተፈላለያ ዞባታትን ባዕለን ዝገለጻ ግዝኣታትን ናይ ገዛእ ርእሰን ባጤራ ኣውጺአን እየን። ካብዚኦም ንዞባ ሶማሊላንድ ሶማሊላንድ ሽሊንግ (SLS) ንዞባ ፑንትላንድ ድማ ፑንትላንድ ሺሊንግ (PLS) ይርከብዎም። ሽሊንግ ሶማልያ ብተወሳኺ ኣብ ንኣሽቱ ኣሃዱታት ይምቀል ሳንቲም ወይ ሴንቲ ይበሃሉ። ይኹን እምበር ብሰንኪ ዝቕባበን ቁጠባዊ ዘይምርግጋእን ድሕሪ ሕጂ ንኣሽቱ ዲኖሚንየናት ሳሕቲ ኣብ ጥቕሚ ይውዕሉ። ብብዝሒ ዝዘውሩ ኖት 1000 ሽልንግ፡ 5000 ሽልንግ፡ 10 ሽሕ ሽልንግ፡ 20 ሽሕ ሽልንግ እዮም። ኣብ ሶማልያ ሳንቲም ብሰፊሑ ኣብ ጥቕሚ ኣይውዕልን ወይ ኣይቕረጽን እዩ። ብዘይካ እዞም ኣብ ውሽጢ ፍሉያት ዞባታት ሶማልያ ብዝርከቡ ኣመሓደርቲ ኣካላት ዝወጽእ ወግዓዊ ባጤራታት፡ ካልኦት ኣብ ውሽጢ ዓዲ ኣፍልጦ ዘለዎም መልክዓት ሸርፊ ኣለው። ካብዚኦም እዚ ተኽሊ ብሰፊሑ ኣብ ዝለምዐሉ ገለ ከባቢታት ቆፅሊ ቃት ከም ባጤራ ምጥቃም፤ ንዓበይቲ ትራንዛክሽን ዶላር ኣሜሪካ ተቐባልነት ይረክብ፤ ከም በዓል ሆርሙድ ዝኣመሰሉ ብሞባይል ቴሌፎን ኣቢሎም ፋይናንሳዊ ትራንዛክሽን ዝህቡ ናይ ሞባይል ገንዘብ ኣገልግሎት። ኣብዚ ክፍለጥ ዘለዎ ሓደሽቲ ኖት ብምትእትታው ኩነታት ባጤራ ሶማል ንምርግጋእን ከም ማእከላይ ባንክ ሶማልያ (CBS) ዝኣመሰሉ ማእከላይ ገንዘባዊ በዓል መዚ ብምቛምን ጻዕርታት እኳ እንተተገብረ፡ ምስ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ቀጻሊ ግርጭታትን ዝተኣሳሰሩ ብድሆታት ስሙር ሃገራዊ ባጤራ ኣብ ምፍጣር ንገስጋስ ዕንቅፋት ከምዝኾኑ ክፍለጥ ይግባእ። ስርዓት. ብሓጺሩ፡ኩነታት ባጤራ ሶማልያ፡ ብዙሓት ዞባዊ ባጤራታት ኣብ ጎኒ ነንሕድሕዶም ብሓባር ዝነብሩሉ ምብትታን ክግለጽ ይኽእል። ሽሊንግ ሶማል ወግዓዊ ሃገራዊ ባጤራ ኮይኑ ይቕጽል ኣሎ፡ እንተኾነ ግን ብሰንኪ ሕጽረት መንግስታዊ ቁጽጽርን ቀጻሊ ማሕበረ-ቁጠባዊ ጸገማትን ኣማራጺ መልክዕ ሸርፊ ኣብ ክፋላት ሕብረተሰብ ተፈታውነት ክረክብ ዝገበረን ርኡይ ብድሆታት የጋጥሞ ኣሎ።

ሕጋዊ ጨረታ ሶማልያ ሽልንግ ሶማልያ እዩ። ሸርፊ ሽልንግ ሶማል ናብ ዓበይቲ ባጤራታት ዓለም ምልውዋጥ ዝግበረሉን ክፈላለ ይኽእል እዩ። ይኹን እምበር ክሳብ መስከረም 2021 ዓ.ም ግምታዊ ሸርፊ ሸርፊ ከምዚ ዝስዕብ ይመስል፤ 1 ዶላር ኣሜሪካ (USD) = 5780 ሽልንግ ሶማል (SOS) 1 ዩሮ (EUR) = 6780 ሽልንግ ሶማል (SOS) 1 ፓውንድ ብሪጣንያ (GBP) = 7925 ሽልንግ ሶማል (SOS) እዚ ሸርፊ ወፃኢታት ብሰንኪ ዝተፈላለዩ ረቛሒታት ከም ቁጠባዊ ኩነታት፣ ጠለብ ዕዳጋ፣ ከምኡ እውን ጂኦፖለቲካዊ ፍፃመታት ክለዋወጥ ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሶማልያ፡ ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ኣገደስቲ በዓላት ተብዕል። እዞም በዓላት እዚኣቶም ዘይነጻጸል ኣካል ባህሊ ሶማልያ ኮይኖም ንህዝባ ዓቢ ትርጉም ኣለዎም። ኣብ ሶማልያ ሓደ ፍሉጥ ሃገራዊ በዓል፡ ዓመት ዓመት 1 ሓምለ ዝኽበር መዓልቲ ናጽነት እዩ። እዚ መዓልቲ እዚ ሶማልያ ኣብ 1960 ካብ መግዛእቲ ጥልያን ናጽነት ዝረኸበትሉ ዕለት እዩ።እቲ ጽምብል ባህላዊ ትልሂታት፣ ምርኢታት ሙዚቃን ኣብ መላእ ሃገር ንጡፍ ምርኢት ባንዴራታት ሶማልያን ዝቐርበሉ ሰልፍታት የጠቓልል። ካልእ ትርጉም ዘለዎ በዓል ዒድ ኣል-ፊጥር ዝበሃል ኣብ መወዳእታ ሮሞዳን ዝኽበር እዩ። እዚ በዓል እዚ ንወርሒ ዝጸንሕ ናይ ጾም ግዜ ምብታኽ ብጸሎትን በዓላትን ብስድራን ሕብረተሰብን ኣብ ሓደ ዘራኽብ የብዕል። ኣብ እዋን ዒድ ኣል-ፊጥር ሶማላውያን ነቶም ዕድለኛታት ዘይኮኑ ህያባት ብምሃብ ኣብ ናይ ምጽዋት ተግባራት ይዋፈሩ። ሃገራዊ መዓልቲ ሶማልያ 21 ጥቅምቲ ኣብ መንጎ ብሪጣንያዊት ሶማሊላንድ (ሕጂ ሶማሊላንድ)ን ኢጣልያዊት ሶማልያን (ሕጂ ሶማልያ) ኣብ 1969 ኣብዛ ዕለት እዚኣ ሓንቲ ስሙር ሃገር ንምቛም ዝተገብረ ውህደት ዝዝክር እዩ።ከም ኣካል ናይዚ ጽምብል፡ ባህላዊ ስነ-ጥበባዊ ስርሓት ከም ዛንታ ምዝንታው ዘርኢ ባህላዊ ፍጻመታት ይካየድ ፡ ምዝራብ ግጥሚ፡ ምርኢት ሳዕስዒት፡ ከምኡ’ውን ውድድር ኣግማል። ብተወሳኺ፡ ኣሹራ ኣብቶም ኣብ ሶማልያ ዝርከቡ ብዙሓት ኣስላም ህዝቢ ሃይማኖታዊ ትርጉም ኣለዎ። ኣብ ዓስራይ መዓልቲ ሙሓረም - ብመሰረት እስላማዊ ኣቆጻጽራ ወርሒ - ዝኽበር ኣሹራ ከም ሙሴ ቀይሕ ባሕሪ ምሕላፉ ወይ ኣብ ቀዳማይ ታሪኽ እስልምና ዝፈጸሞ ሰማእታት ዝኣመሰሉ ታሪኻዊ ፍጻመታት ትዝክር። ኣብ መዓልቲ ኣሹራ ሰባት ካብ ወጋሕታ ክሳብ ዕራርቦ ጸሓይ ኣብ ጾም ይዋፈሩ እሞ ይቕሬታ ንምድላይን መንፈሳዊ ጉዕዞኦም ኣብ ዘስተንትኑን ጸሎት ይዋፈሩ። እዞም በዓላት እዚኣቶም ሰባት ፖለቲካዊ ብድሆታት እናሃለዎም ከም ማሕበረሰብ ተኣኪቦም ናይ ሓባር ታሪኾምን ልምዶምን ከብዕሉ ዕድላት ዝፈጥሩ ብምዃኖም ኣብ ሕብረተሰብ ሶማል ልዑል ተራ ኣለዎም።

ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ኩነታት ንግዲኣ ብብዙሕ ረቛሒታት ዝጽሎ ኮይኑ፡ በዳሂ ኩነታት ጸጥታ፡ ሕጽረት ትሕተ ቅርጺ፡ ድሩት ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት ይርከብዎም። ቁጠባ ሶማልያ ንመነባብሮኣ ብብዝሒ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ እዩ ዝምርኮስ። ቀንዲ ሰደድ ጥሪት (ብፍላይ ኣግማል)፡ ባናና፡ ዓሳ፡ ዕጣንን ከርበን ይርከብዎም። ብፍላይ ሶማልያ ኣብ ኣፍሪቃ ካብ ዘለዋ ብብዝሒ ጥሪት ሓንቲ ብምዃና ሰደድ ጥሪት ርኡይ እዩ። እዚ ሰደድ ብቐንዱ ንዞባ ማእከላይ ምብራቕ ዝዓለመ እዩ። ብመንጽር ኣእትዎት ሶማል ብሰንኪ ተደጋጋሚ ድርቅን ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ዝመጽእ እኹል ናይ ውሽጢ ዓዲ ሕርሻዊ ምህርቲ ብብዝሒ ኣብ ከም ሩዝ፣ ሓርጭ ስርናይ፣ ሽኮርን ዘይቲ ኣሕምልትን ኣዝያ ትምርኮስ። ካልኦት ፍሉጣት ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ንህንጸት ዝውዕሉ ማሽነሪታትን መሳርሒታትን ይርከብዎም። ይኹን እምበር፡ ጽላት ንግዲ ሶማልያ ብዙሓት ብድሆታት ከምዘጋጥሞም ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝካየድ ዘሎ ግርጭታት ንዓቕሚ ውሽጣዊ ምፍራይ ዝድርት ኮይኑ፡ ትካላት ንግዲ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ስርሓት ንኽዋፈራ ንዘለወን ዓቕሚ ይዕንቅፍ። ኣብ ገማግም ባሕሪ ሶማልያ ዝፍጸም ሽፍትነት’ውን ንጥፈታት ባሕሪ ብዓቢኡ ኣበላሽዩዎ ኣሎ። ካብዚ ሓሊፉ ወግዓዊ ስርዓት ባንኪ ዘይምህላዉ ኣህጉራዊ ትራንዛክሽን ኣብ ምክያድ ፀገማት ዝፈጥርን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝግበር ወፍሪ ወፃኢ ዝድርትን እዩ። ካብ ሶማላውያን ወጻእተኛታት ዝመጽእ ሓዋላ ኣብ ቀጻልነት ቁጠባዊ ንጥፈታት ዓቢ ኣበርክቶ ኣለዎ፡ ሓደ ሓደ ግዜ ግን ብሰንኪ ማሕበረሰባት ዲያስፖራ ዝነብሩለን ኣአንገድቲ ሃገራት ዝጸሉ ጂኦፖለቲካዊ ረቛሒታት ዘይቃዶ ክኸውን ይኽእል። ኣብ ምምዕባል መሳለጥያታት ትሕተ ቅርጺ ወደባትን ምዕባይ ኣገባባት ጉምሩክን ዝዓለመ ተበግሶታት ህንጸት ዓቕሚ ኣቢሉ ጽላት ንግዲ ሶማልያ ንምሕያል ብናይ ውሽጢ ሃገር ሰበስልጣንን ዓለምለኻውያን ትካላትን ጻዕርታት ተገይሩ እዩ። ብተወሳኺ ኣብ ውሽጢ ከም ቴሌኮሙኒኬሽን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ዕድላት ኢንቨስትመንት ንምድንፋዕ ዝተፈላለዩ ፖሊሲታት ተግባራዊ ኮይኖም እዮም። ኣብ መደምደምታ፣ኩነታት ንግዲ ሶማልያ ብሰንኪ ውሽጣዊ ግጭታት፣ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ፣ከምኡውን ሕጽረት መሰረተ ልምዓት ርኡይ ብድሆታት የጋጥማ ኣሎ።እታ ሃገር ብዓብላሊ መልክዑ ጥሪት፣ባና፣ዓሳ፣ከምኡውን ክቡር ረዚን ናብ ወጻኢ ትሰድድ፣ግን ብብዝሒ ኣብ ኣእትዎት መግቢ እያ እትምርኮስ።ህላወ ሽፍትነት ንጥፈታት ባሕሪ ይዘርግ .ዋላ እኳ ጻዕርታት እንተተገብረ፡ምዕባለ ጽላት ስትራድ ሶማልያ ኣጸጋሚ ኮይኑ ይርከብ።ምርግጋእ እናተመሓየሸን ኣድላዪ ትሕተ ቅርጺ እናማዕበለን ምስ ከደ፡ ተስፋ ንግዲ ሶማልያ ክበርህ ይኽእል እዩ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሶማልያ፡ ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ንምምዕባል ዘይተጠቕመሉ ርኡይ ዓቕሚ ኣለዋ። ከም ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጸጥታዊ ጉዳያትን ዝኣመሰሉ ቀጻሊ ብድሆታት እኳ እንተገጠማ፡ እታ ሃገር ንሰደድ ንምዕባይ ክጥቀመሉ ዝኽእል ብዙሕ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት ከምዘለዋ ትምካሕ። ሓደ ካብቲ ቀንዲ ብልጫታት ሶማልያ፡ ኣብ ህንዳዊ ውቅያኖስ ዝዝርጋሕ ነዊሕ ገማግም ባሕሪ እዩ። እዚ ድማ ንኢንዱስትሪታት ዓሳን ምህርቲ ዓሳን ሓዊሱ ዝምዕብል ጽላት ባሕሪ ንምምዕባል ዘይተኣደነ ዓቕሚ ኣለዎ። ግቡእ መሰረተ ልምዓት ወፍሪታትን ዝተመሓየሸ ምቁጽጻር ማዕቀፋትን እንተተገይሩሉ፡ ሶማልያ ዞባዊ ማእከል ምፍራይን ሰደድን ምግቢ ባሕሪ ክትከውን ትኽእል እያ። ብተወሳኺ ሶማልያ ዝተፈላለዩ ናይ ገንዘብ ኣእካል ከም ባናና፣ ፍረታት ሲትረስ፣ ቡን፣ ጡጥ፣ ሰሊጥ ዝኣመሰሉ ንምልማዕ ዝምችእ ሰፊሕ ሕርሻዊ መሬት ትውንን። ምቹእ ኩነታት ኣየር እታ ሃገር፡ ዓመት ምሉእ ንጥፈታት ሕርሻ ንኽካየድ የኽእል። ይኹን እምበር፡ ብሰንኪ ዓሰርተታት ዓመታት ዝጸንሐ ግጭትን ድሩት ተበጻሕነት ኣህጉራዊ ዕዳጋታትን፡ ጽላት ሕርሻ ብዓቢኡ ዘይማዕበለ እዩ። ስርዓተ መስኖ ብምዕባይን ንሓረስቶት ቴክኒካዊ ሓገዝ ብምሃብን - ምስ ናይ ወጻኢ ኮርፖሬሽናት ብምትሕብባር ክኸውን ዝኽእል - ሶማልያ ዓቕሚ ሕርሻኣ ብዓቢኡ ከተዕቢ ትኽእል እያ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ዝተወሰኑ ዞባታት ሶማልያ ከም ዕቑር ዩራንየም ዝኣመሰሉ ማዕድናት ተረኺቦም እዮም። ነዚ ማዕድናዊ ጸጋታት ምምዝማዝ ኣብ ዘመናዊ ቴክኖሎጂታትን ትሕተ ቅርጽን ዕደና ዓብዪ ወፍሪ ዝሓትት ኮይኑ፡ ንኣታዊታት ሰደድ እታ ሃገር ግን ምዕባለ ክህብ ይኽእል እዩ። ብተወሳኺ፡ ንኤውሮጳ ምስ ኤስያን ኣፍሪቃን ምስ ዕዳጋታት ማእከላይ ምብራቕ ኣብ ዘራኽብ ዓበይቲ መስመራት መራኽብ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ ኣብ ግምት ብምእታው - ምቹእ ማእከል ሎጂስቲክስ ምትሕልላፍ መራኽብ ተባሂሉ ዝፍለጥ - ሶማልያ ኣብ መንጎ እዞም ዞባታት ኣገዳሲት ኣፍደገ ንግዲ ናይ ምዃን ዓቢ ዓቕሚ ኣለዋ። ኣብ መደምደምታ፡ ዋላ’ኳ ኣብዚ እዋን’ዚ ንልምዓት ግዳማዊ ንግዲ ዝዕንቅፉ ብዙሓት ብድሆታት እንተገጥሞም – ከም ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጸጥታዊ ጉዳያትን - ሶማሊ ገና ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ዓሳ/ኣኳካልቸር/ሕርሻ/ዕደና/ትራንስሺፕመንት ሎጂስቲክስ፡ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታታን ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣን ብምጥቃም ዘይተጠቕመሉ ዓቢ ዓቕሚ ኣለዋ። ; ምስ እኹል ትሕተ ቅርጺ ወፍሪ/ኣህጉራዊ ምትሕብባር/ዝተመሓየሸ ኣሰራርሓ ምሕደራ/ውጽኢት ኣዝዩ ክውስኽ ይኽእል — ዝያዳ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ምስሓብ & ምብዛሕ ዋሕዚ እቶት ኣብ መወዳእታ ናብ ቁጠባዊ ዕብየትን ምርግጋእን ዝመርሕ።

ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ሶማልያ ብውዑይ ዝሽየጡ ፍርያት ንምልላይ፡ ሓያሎ ረቛሒታት ኣብ ግምት ክኣትዉ ኣለዎም። ሶማልያ ብቐንዱ ሕርሻዊ ሕብረተሰብ ኮይኑ፡ ሕርሻ ቀንዲ ቁጠባዊ ንጥፈታቱ እዩ። ከም ውጽኢቱ ድማ ፍርያት ሕርሻ ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ዓቢ ዓቕሚ ኣለዎ። ቀዳማይ፡ ጥሪትን ፍርያት እንስሳን ኣብ ጽላት ሰደድ ሶማልያ ኣዝዮም ተደለይቲ ሸቐጣት እዮም። ኣግማል፡ ከብቲ፡ ኣባጊዕን ኣጣልን ዝርከብዎም ጥሪት ሶማልያ፡ ብብሉጽ ጽሬት ይፍለጡ። እታ ሃገር ብዘለዋ ሰፊሕ ሃፍቲ ጓሳ ንሰደድ ዝምችእ ብዝሒ እንስሳታት ኣለውዋ። ስለዚ ንጥሪትን ምስ እንስሳታት ዝተኣሳሰሩ ፍርያት ከም ቆርበትን ቆርበትን ምምራጽ ንንግዲ ወጻኢ መኽሰብ ከምዘለዎ ክረጋገጽ ይኽእል። ካልኣይ፡ ክሊማ ናይቲ ዞባን ሰፊሕ ገማግም ባሕርን ኣብ ህንዳዊ ውቅያኖስ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ፍርያት ዓሳ እውን ኣታዊ ዘለዎ ዕድላት የቕርብ። ኣብ ሶማልያ ምስ ሓያሎ ዓበይቲ ቦታታት ምግፋፍ ዓሳ ቅርበት ስለዘለዋ ሃብቲ ዓሳ ብብዝሒ ይርከብ። ፍሩይ ወይ ዝተመስረሐ ዓሳ ናብ ወጻኢ ምልኣኽ ተስፋ ዘለዎ ስራሕ ክኸውን ይኽእል እዩ። ሳልሳይ፡ ከም ፍረታትን ኣሕምልትን ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ ከም ውዑይ መሸጣ ኣቑሑት እውን ክምረጹ ይኽእሉ። ገለ ህቡባት ምርጫታት ባናና (ብፍላይ ዓይነታት ባናና ካቨንዲሽ)፡ ማንጎ (ከም ኬንት ወይ ኬይት)፡ ፓፓዮ (ሶሎ ዓይነት)፡ ኮሚደረ (ቸሪ ኮሚደረ ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ዓይነታት)፡ ቱፋሕ (ቀይሕ ወይ ብጫ ዓይነታት)ን ካልኦትን ይርከብዎም። እዞም ፍረታትን ኣሕምልትን ኣብ ትሮፒካዊ ክሊማ ሶማልያ ዓመት ምሉእ ብቐሊሉ ክለምዑ ይኽእሉ። ኣብ መወዳእታ ግን ብሶማላውያን ስነ ጥበባውያን ዝስራሕ ባህላዊ ኢደ ጥበብ ኮይኑ ኣብዚ ቀረባ እዋን ብሰንኪ ፍሉይ ዲዛይኖምን ኣብ ውሽጦም ዝተሓወሱ ባህላዊ ቅርስታት ባእታታት ከም ካብ ቆፅሊ ስየ ወይ ሳዕሪ ዝተሰፍዩ መሶብ፤ ባህላዊ ምንጻፍ ምስ ድሙቕ ሕብሪ፤ ከም ቦርሳ ወይ ጫማ ዝኣመሰሉ ናይ ቆርበት ኣቑሑት፤ ናይ ሸኽላ ኣቑሑት ወዘተ። ብሓጺሩ፡ 1) ጥሪትን ምስ እንስሳን ዝተኣሳሰሩ ፍርያት 2) ፍርያት ዓሳ 3) ፍረታትን ኣሕምልትን 4) ባህላዊ ስርሓት ኢድ ነዞም ክህልዉ ዝኽእሉ ዓውድታት ብምትንታን፡ ብዓለምለኻዊ ዕዳጋታት ዝተነጸረ ደረጃታት ጽሬት ፍርያት ምስ ድልዱል ስትራተጂ ዕዳጋ ብምክትታል፡ ነዞም ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ሶማልያ ውዑይ መሸጣ ዘለዎም ኣቑሑት ምምራጽ ዕዉት ጻዕሪ ክኸውን ይኽእል።

ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ብፍሉይ ስብስብ ባህርያት ዓማዊልን ክልኩላትን ትልለ። ነዚኦም ምርዳእ ትካላት ንግዲ ምስ ሶማላውያን ዓማዊል ኣብ ዝራኸባሉ እዋን ኣብቲ ባህላዊ መልክዕ ንኽጓዓዛ ክሕግዘን ይኽእል። ቀዳማይ ፍሉጥ ባህሪ ዓማዊል ሶማል፡ ሓያል ናይ ማሕበረሰባውን ሓባራውነትን ስምዒቶም እዩ። እዚ ማለት ውሳነታት መብዛሕትኡ ግዜ ብሓባር ይውሰዱ፣ ካብ ስድራቤት ወይ እሙናት ውልቀሰባት ርእይቶ ይወሃቦም። ትካላት ንግዲ ምስ ብዙሓት መዳርግቲ ኣካላት ንምትእስሳር ድልዋት ክኾኑን ዝምድናታት ከም ኣገዳሲ መዳይ ርክባቶም ከጉልሑን ይግባእ። ምትእምማን ምምስራትን ውልቃዊ ምትእስሳር ምዅስኳስን ንዕድላት ንግዲ ኣዝዩ ከዕቢ እዩ። ካልእ ኣገዳሲ ባህሪ ድማ ኣብ ሶማልያ ንኣኽብሮትን ክብርን ዝወሃብ ልዑል ዋጋ እዩ። ዓማዊል ማሕበራዊ ይኹን ቁጠባዊ ኩነታቶም ብዘየገድስ ብኽብሪ ክሕዙ ይጽበዩ። እዚ ንገጽ ንገጽ ዝግበር ርክባት ጥራይ ዘይኮነስ ኣብ ኢንተርነት ንዝግበር ምትእስሳር፡ ከም ማሕበራዊ መራኸቢታት ወይ ርክባት ኢመይል እውን ይምልከት። እቲ ኣገዳሲ ነገር ባህሊ ሶማል ኣብ እስላማዊ ክብርታትን ልምድታትን ዓቢ ትኹረት ይህብ። ትካላት ንግዲ ንዓማዊል ሶማልያ ኣብ ዝምገቡሉ እዋን ብዛዕባ እስላማዊ ሃይማኖታዊ ልምድታት ክፈልጡ ኣዝዩ ወሳኒ እዩ። ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታዊ በዓላት፡ ኣከዳድናታት፡ ገደብ ኣመጋግባ (ከም ሓላል መግቢ)፡ ስርዓታት ምፍልላይ ጾታ፡ ከምኡ’ውን ካልእ ፍሉይ ጠለባት ክኽበር ይግባእ። ኣብ ሶማልያ ንግዲ እናገበርካ ክኽበር ዝግበኦ ባህላዊ ክልኩላት እውን ኣሎ። ሓደ ጐሊሑ ዝረአ ክልኩል ጕዳይ፡ ከም ዓሌት ወይ ብሄራዊ ምትእስሳር ዝኣመሰሉ ተሃዋሲ ጉዳያት ብዘይ ፍቓድ ካብቶም ኣብዚ ጉዳይ ዝሳተፉ ውልቀሰባት ምዝታይ ዘጠቓልል እዩ። ምስ ፖለቲካ ወይ ጸጥታዊ ፍጻመታት ዝተኣሳሰሩ ኣካታዕቲ ኣርእስታት ምምጻእ እውን መዘንኻ ከምዚ ዓይነት ዘተ እንተዘይኣበጊሱ ክውገድ ይግባእ። ኣብ መወዳእታ፡ ኣብ ሶማልያ ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ፡ ስትራተጂታት ዕዳጋኦም ብኡ መሰረት ከመዓራርዩ ኣገዳሲ’ዩ። ባህላዊ መስመራት ዕዳጋ ኣብ ዝተወሰኑ ከባቢታት ሃገርና ብሰንኪ ድሩት ተበፃሕነት ወይ መጠን ትምህርቲ ምምሃርን ምስትምሃርን ኩሉ ግዜ ምቹው ውፅኢት ከየምፅኡ ይኽእሉ እዮም፤ ስለዚ ከም ናይ ሞባይል መልእኽቲ መተግበሪታት ዝኣመሰሉ ዲጂታላዊ መድረኻት ኣብ ሶማላውያን ተጠቀምቲ ተፈታውነት ረኺቦም ኣለዉ። ምስ ዓማዊል ሶማል ብዓወት ንምትእስሳር፡ ነዚ ክፍሊ ዕዳጋ ብፍሉይ ዝተመጣጠነ ፍርያት/ኣገልግሎታት እናሃብካ፡ ኣብ ምኽባር ባህላዊ ስርዓታት ዝተመርኮሰ ትርጉም ዘለዎ ዝምድናታት ምህናጽ የድሊ።

ኣብ ምብራቓዊ ገማግም ኣፍሪቃ እትርከብ ሶማልያ፡ ፍሉይ ስርዓት ጉምሩክን ስደትን ኣለዋ። ብሰንኪ ፖለቲካዊ ኩነታትን ኣብታ ሃገር ማእከላይ መንግስትን ዘይምህላውን፡ ጉምሩክን ምሕደራ ኢሚግሬሽንን ሶማልያ ተበታቲኑ ይርከብ። ኣብ ከም ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ሞቃድሾ ዓደን ኣደ ዝኣመሰሉ ዓበይቲ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ፡ ፓስፖርትን ቪዛን ዘሰላስሉ ሓለፍቲ ኢሚግሬሽን ኣለዉ። ናብ ሶማልያ ዝኣትዉን ዝወጹን ገያሾ እንተወሓደ ናይ ሽዱሽተ ወርሒ ዕድመ ዘለዎ ሕጋዊ ፓስፖርት ክህልዎም ኣለዎ። ኣቐዲምካ ካብቲ ኣብ ዓድኻ ዝርከብ ኤምባሲ ወይ ቆንስል ሶማል ምፍታሽ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ሶማልያ ደንቢ ጉምሩክ ዝተሓላለኸ ክኸውን ይኽእል እዩ፣ ብጥብቂ ምኽባር ድማ ኣገዳሲ እዩ። ተጓዓዝቲ ኣብቲ ቦታ ምስ በጽሑ፡ ንብረቶምን ናብታ ሃገር ከም ዝኣትዉ ዝገልጽ ናይ ጉምሩክ መግለጺ ቅጥዒ ክመልኡ ኣለዎም። ድሒሩ ዝኾነ ጸገም ከይፍጠር ኩሉ ነገራት ብትኽክል ምእዋጅ ይምከር። ኣብ ሶማልያ ክኣትዉ ዝፍቀዱ ዝተወሰኑ ኣቑሑት ገደብ ኣሎ። ንኣብነት፡ ብረት፡ ተተኮስቲ፡ መድሃኒት (ብሓኪም እንተዘይተኣዚዙ)፡ ካብ እስላማዊ ጽሑፋት ወጻኢ ካልኦት ሃይማኖታዊ መጻሕፍቲ ቅድሚ ምእታዎም ካብ ዝምልከቶም ኣካላት ፍሉይ ፍቓድ የድልዮም። ተጓዓዝቲ ካብ ሶማል ብኣየር ወይ ብባሕሪ ክብገሱ ከለዉ፡ ካብተን ንመዐቀኒታት ድሕነት መዓርፎ ነፈርቲ ዝከታተላ ኣህጉራውያን ትካላት ዝመጹ ኣባላት ዕሙቕ ዝበለ ናይ ጸጥታ ምፍታሽ ክግበረሎም ይኽእል እዩ። ኣብ ገማግም ባሕሪ ሶማልያ ሽፍትነት ሽፍትነት ጉዳይ ኮይኑ ከምዘሎ እውን ተጓዓዝቲ ከስተብህሉ ይግባእ። ብዘይ ግቡእ ፍቓድ ወይ መምርሒ ካብ ሰብመዚ ባሕሪ ኣብ ቀረባ ማያት ሶማልያ ከይትወፍር ይምከር። ኣብ ውሽጢ ዝተፈላለያ ግዝኣታት ከም ፑንትላንድ ወይ ሶማሊላንድ ብዘሎ ዞባዊ መፈተሺ ነቑጣታት ሶማልያ ዝጓዓዙ በጻሕቲ፡ ብናይ ከባቢ ሰበስልጣን ዝጸደቐ ግቡእ ናይ ጉዕዞ ሰነዳት ከምኡ’ውን ናይ ገዛእ ርእሶም ናይ ፓስፖርትን ቪዛን ረቛሒታት ከምዘማልኡ ምርግጋጽ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ መደምደምታ፡ኣመራርሓ ጉምሩክን ኢሚግሬሽንን ሶማልያ ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእ ብድሆታት የጋጥሞም።ኣብ ዓበይቲ መዓርፎ ነፈርቲ ምስ በጽሑ/ክወጹ ከለዉ ዝተወሰኑ ኣገባባት ክኽተሉ ኣለዎም ሓዊሱ ብፓስፖርት/ቪዛ ዝሰርሑ ሓለፍቲ ኢሚግሬሽን ምሕላፍ ሓዊስካ።ቅጥዕታት ጉምሩክ እናመልእካ ቅኑዕ ሓበሬታ ምእዋጅ ጸገም ንኸይፍጠር ይሕግዝ። Restrictions avail regarding prohibited items.ዓማዊል ብዛዕባ እዋናዊ ደንብታት ንነብሶም ክሕብሩ ይግባእ።ፍጻመታት ሽፍትነት ገና ኣብ ገማግም ባሕሪ ሶማልያ ኣለዉ,ስለዚ ግቡእ መምርሒታት ክትክተሉን ምስ ናይ ጉዕዞ ምኽርታት ሓበሬታ ክትረኽቡን ይምከር።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሶማልያ፡ ኣብ ልዕሊ ኣእትዎት ቀረጽን ፖሊሲታት ግብሪን ብተዛማዲ ሊበራላዊ ኣቀራርባ ኣለዋ። መንግስቲ እቲ መጠን ግብሪ ርትዓዊ ብምግባር ንግድን ቁጠባዊ ዕብየትን ንምድንፋዕ ዝዓለመ እዩ። ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ናብ ሶማልያ ምስ በጽሑ ቀረጽ ጉምሩክ ይኽፈሉ። እቲ መጠን ታሪፍ ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ይፈላለ እዩ። ይኹን እምበር ጠቕሊሉ ካብ ቀረፅ ኣእትዎት ነፃ ዝኾኑ ዝተወሰኑ ኣቑሑት ከምዘለዉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። እታ ሃገር ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ግብሪ ንምውሳን ኣብ ዋጋ ዝተመርኮሰ ስርዓት ትኽተል ኮይና፡ ሰበስልጣን ጉምሩክ ዋጋ ነፍሲ ወከፍ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ንብረት በቲ ዝተኣወጀ ዋጋኡ ወይ ዋጋ ዕዳጋ መሰረት ብምግባር ይግምግሙ። ብሓፈሻ ካብዚ ዋጋ ሓደ ሚእታዊት ከም ቀረጽ ኣእትዎት ይኽፈል። ሶማልያ ኣብ ወደባትን መዓርፎ ነፈርትን ዝኽፈል ክፍሊት ኣተሓሕዛ ሓዊሱ ምስ ኣእትዎት ዝተኣሳሰሩ ካልኦት ግብሪታትን ክፍሊታትን እውን ትገብር። እዚ ክፍሊታት እዚ ከከም ዓቐንን ክብደትን ናይቲ ጽዕነት ይፈላለ እዩ። ኣብዚ እዋን’ዚ ሶማልያ ኣብ ትሕቲ ግዝያዊ መሓውር ፌደራላዊ መንግስቲ ትሰርሕ ምህላዋ ምጥቃስ ኣገዳሲ ኮይኑ እዚ ድማ ምስ ዞባዊ ምምሕዳራትን ከባብያዊ ምምሕዳራትን ኮይኑ ይሰርሕ። ከም ሳዕቤኑ ድማ ዝተፈላለያ ዞባታት ምስ ኣእትዎት ዝተኣሳሰር ቁሩብ ዝተፈላለየ ፖሊሲታት ግብሪ ክህልወን ይኽእል እዩ። ናብ ሶማልያ ኣቑሑት ዘእትዉ ትካላት ንግዲ ወይ ውልቀሰባት ምስ ምምሕዳራት ከባቢ ክመኽሩ ወይ ድማ ኣብ ፍርያቶም ዝምልከት ፍሉይ መጠን ግብሪን ደንብታትን ብዝምልከት ሞያዊ ምኽሪ ክሓቱ ይምከር። ብሓፈሻ ሶማልያ ኣብታ ሃገር ንዝርከቡ ከም ልምዓት ትሕተ ቅርጽን መደባት ማሕበራዊ ድሕነትን ዝኣመሰሉ ህዝባዊ ኣገልግሎታት እቶት እናረኸበት ንግዳዊ ንጥፈታት ንምምችቻው ኣብ ቀረጽ ኣእትዎት ብተዛማዲ ማእከላይ ኣገባብ ትሕሉ።

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሶማልያ፡ ንሰደድ ኣቑሑት ኣብ ዝምልከት ፍሉይ ስርዓተ ግብሪ ኣለዋ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት መንግስቲ ቁጠባዊ ዕብየት ንምንቕቓሕን ወፍሪ ወፃኢ ንምስሓብን ዝዓለመ ስጉምትታት ተግባራዊ ገይሩ እዩ። ንሰደድ ኣቑሑት ብዝምልከት ሶማልያ ዝተፈላለዩ ረቛሒታት ከም ዓይነት ፍርያትን መዕለቢ ሃገርን ኣብ ግምት ዘእተወ ተዓጻጻፊ ፖሊሲ ግብሪ ትኽተል። ንነፍሲ ወከፍ ምድብ ፍርያት ዝወሃብ መጠን ግብሪ ብሚኒስትሪ ፋይናንስ ዝውሰን ኮይኑ፡ በብእዋኑ ብመሰረት ቁጠባዊ ኩነታት ክፈላለ ይኽእል። ሰደድ ዝገብሩ ሰባት ካብ ሃገር ቅድሚ ምውጽኦም ኣብ ልዕሊ ዝሰደድዎ ኣቑሑት ግብሪ ክኸፍሉ ይግደዱ። ኣብዞም ኣቑሑት ዝኽፈል መጠን ግብሪ ኣብ ከም ዋጋ ናይቲ ፍርያት፣ ዝሕሰብ መዕለቢ ቦታን ዝኾነ ይኹን ተግባራዊ ዝኾነ ንግዳዊ ስምምዓት ወይ ምድላዋት ምስ ካልኦት ሃገራትን ዝኣመሰሉ ረቛሒታት ይምርኮስ። ሶማልያ ንሰደድ ንምትብባዕ ዝተወሰኑ ምትብባዕ እውን ትህብ። እዞም ምትብባዕ እዚኦም ንሃገራዊ ልምዓት ወሳኒ ተባሂሎም ዝሕሰቡ ፍሉያት ዓውድታት ወይ ኢንዱስትሪታት ካብ ግብሪ ነጻ ምግባር ወይ ምንካይ ዘጠቓልሉ እዮም። ንኣብነት ሶማልያ ንጽላት ሕርሻኣ ንምዕባይ ዕላማ ስለዘለዋ፡ ፍርያት ሕርሻ ዝተሓተ ግብሪ ክረክብ ይኽእል እዩ። ኣብ ሶማልያ ዝርከቡ ሰደድቲ ኣብ ፖሊሲታት ግብሪ ዝመጽእ ዝኾነ ይኹን ለውጢ ኣብ ስትራተጂታት ዋጋን መኽሰብን ጽልዋ ክህልዎ ስለ ዝኽእል ሓበሬታ ክህቡ ኣገዳሲ እዩ። ምስ ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ ዝነጥፉ ሞያውያን ኣማኸርቲ ምትእስሳር ኣብ ዝተሓላለኸ ስርዓታት ግብሪ ኣብ ምጉዓዝ ጠቓሚ ክኸውን ይኽእል። ኣብ መደምደምታ፡ ፖሊሲ ግብሪ ሰደድ ኣቑሑት ሶማልያ፡ ተዓጻጻፍነትን ንቁጠባዊ ኩነታት ምላሽ ምሃብን ዝልለ እዩ። ሶማልያ ንወሰንቲ ዓውድታት ምትብባዕን ምቹእ መጠን ግብሪን ሓዊሱ ዝተፈላለዩ ስጉምትታት ብምትግባር፡ ካብ ኣህጉራዊ ንግዳዊ ንጥፈታት ዝእከብ እቶት ናብ ዝለዓለ ደረጃ ብምብጻሕ፡ ብሰደድ ዝምራሕ ዕብየት ንምምዕባል ዕላማ ኣለዋ።

ኣብ ሶማልያ ሰደድ ሰርቲፊኬት ምሃብ ኣገዳሲ መዳይ ደንቢ ንግዲ እታ ሃገር እዩ። መንግስቲ ሶማልያ ንሰደድ ዝለኣኹ ኣቑሑት ሓቅነትን ፅሬትን ንምርግጋፅ ፍሉያት ኣሰራርሓታትን ጠለባትን ኣተግቢሩ እዩ። ሰደድ ምስክር ወረቐት ንምርካብ ኣብ ሶማልያ ዝርከቡ ሰደድቲ ዝምልከቶም ኣካላት ዝምልከቶም ሰነዳት ከቕርቡ ኣለዎም። እዞም ሰነዳት እዚኦም ብተለምዶ ፋክቱር፣ ዝርዝር መዐሸጊ፣ መበቆል ምስክር ወረቐትን ዝኾነ ኣድላዪ ፍቓድ ወይ ፍቓድን የጠቓልሉ። እቲ መበቆል ምስክር ወረቐት፡ እቲ ኣቕሓ ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ከም ዝተፈረየ ወይ ከም ዝተፈረየ መርትዖ ኮይኑ የገልግል። ብተወሳኺ ገለ ፍርያት ዓለምለኻዊ ደረጃታት ንምምላእ ተወሳኺ ምስክር ወረቐት የድልዮም። ንኣብነት ፍርያት ሕርሻ ካብ ባልዕን ሕማማትን ነጻ ምዃኖም ንምርግጋጽ ናይ ፋይቶሳኒታሪ ምስክር ወረቐት ከድልዮም ይኽእል። ብተመሳሳሊ ፍርያት መግቢ ምስ መዐቀኒታት ድሕንነትን ፅሬትን ከምዝሰማምዑ ዘረጋግፅ ናይ ጥዕና ምስክር ወረቐት ክጠልቡ ይኽእሉ እዮም። ሶማልያ ብጸጥታዊ ምኽንያት ተሃዋሲ ተባሂሎም ኣብ ዝግመቱ ፍሉያት ኣቑሑት እውን ቁጽጽር ሰደድ ትገብር። ንኣብነት ኣጽዋር፡ ተተኮስቲ፡ ናርኮቲክስ፡ ፍርያት እንስሳ ዘገዳም ከም ስኒ ሓርማዝ ወይ ቀርኒ ጭራም ንሰደድ ብጥብቂ ዝተቖጻጸረ ወይ ጠቕሊሉ ዝተኣገደ እዩ። ኣብ ሶማልያ ዝርከቡ ሰደድቲ ሰደድ ሰርቲፊኬት ንምርካብ ምስ ከም ሚኒስትሪ ንግድን ኢንዳስትሪን ዝኣመሰሉ መንግስታዊ ትካላት ብቐረባ ምስራሕ ኣገዳሲ እዩ። እዘን ትካላት ቅድሚ ፍቓድ ምልኣኽ ምሃበን ብሰደድቲ ዝቐረቡ ሰነዳት ክግምግማ እየን። ኣብ ሶማልያ ድሕሪ ሰደድ ምስክር ወረቐት ዘሎ ዕላማ፡ ፍትሓዊ ኣሰራርሓ ንግዲ ከምኡ’ውን ምስ ኣህጉራዊ ስርዓታት ምኽባር ብምርግጋጽ፡ ረብሓታት ውሽጣዊ ኢንዱስትሪታትን ዕዳጋታት ወጻኢን ንምሕላው እዩ። ነዚ መምርሒታት ብምኽባርን ቅኑዕ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ብምርካብን፡ ሰደድቲ ሶማል ተኣማንነቶም ከዕብዩን ናብ ዓለማዊ ዕዳጋታት ብቐሊሉ ክረኽብዎን ይኽእሉ፡ ኣብ ርእሲኡ ድማ ዝና ሰደድ ሃገሮም ይሕሉ።

ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና፡ ብብዙሕ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታትን ናይ ቁጠባ ዕብየት ዓቕምን እትፍለጥ ሃገር እያ። ኣብ ሎጂስቲክስ ለበዋታት ክመጽእ ከሎ፡ ገለ ወሰንቲ ነጥብታት ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለዎም እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. ወደብ ሞቃድሾ፡- ኣብ ርእሰ ከተማ እትርከብ ወደብ ሞቓድሾ፡ ሓደ ካብቶም ቀንዲ ኣፍደገታት ኣህጉራዊ ንግዲ ሶማልያ እዩ። ካብ ወጻኢ ዝኣቱን ሰደድን ንምሕላው ዝተፈላለዩ መሳለጥያታትን ኣገልግሎታትን ይህብ። 2. መጓዓዝያ ጽርግያ፦ ሶማልያ ዓበይቲ ከተማታትን ከተማታትን ዘራኽብ ሰፊሕ መርበብ ጽርግያታት ኣለዋ። እዚ ድማ መጓዓዝያ ጽርግያ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝካየድ ውሽጣዊ ሎጂስቲክስ ኣገዳሲ ኣገባብ ይገብሮ። 3. ናይ ኣየር ጽዕነት፦ ኣብ ሞቃድሾ ዝርከብ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ዓደን ዓደ ኣብ ሶማልያ ከም ዓቢ ማእከል ኣህጉራዊ ኣቬሽን ኮይኑ የገልግል። ኣገልግሎት ጽዕነት ይህብ፣ ብፍላይ ድማ ንጊዜ ዝምልከት ጽዕነት ስሉጥ ስርሓት ጽዕነት ኣየር የመቻችእ። 4. መኽዘናት፦ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ከም በዓል ሞቓድሾ፣ ሃርጌሳን ቦሳሶን ዝኣመሰላ ዓበይቲ ከተማታት ናይ ብሕቲ መኽዘናት ምቕልቃል ተራእዩ እዩ። እዞም መኽዘናት እዚኦም ንዕደላ ወይ ንሰደድ ንዝጽበዩ ኣቑሑት ውሑስ መኽዘን ኣማራጺታት ይህቡ። 5. ኣገባባት ጉምሩክ፡- ካብ ሶማልያ ኣቑሑት ኣብ እተእትወሉ ወይ ናብ ወጻኢ ኣብ እተእትወሉ እዋን፡ ኣገባባት ጉምሩክ ምርዳእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ። ኣቑሑት ስግረ ዶባት ብዘይ ገለ ጸገም ንምርግጋጽ ምስ ተግባራዊ ዝኾኑ ደንብታት ምልላይ። 6.ሽርክነት መጓዓዝያ:aኣብ ውሽጢ ሶማልያ ምስ እሙናት ኩባንያታት መጓዓዝያ ሽርክነት ምምስራት ንኽእለቶምን መርበባት መርከባቶምን ተበጻሕነት ብምሃብ ሎጂስቲካዊ ስርሓትካ ንምምሕያሽ ክሕግዝ ይኽእል። 7.ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ: ሓያሎ ወሃብቲ ኣገልግሎት ሎጂስቲክስ ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ይሰርሑ እሞ ከም ምሕደራ መጓዓዝያ፣ ደገፍ ምጽራይ ጉምሩክ፣መፍትሒታት መኽዘን ዝኣመሰሉ ኣገልግሎታት ብምቕራብ ቀረብ ሰንሰለት ብብቕዓት ኣብ ምምሕዳር ክሕግዙ ይኽእሉ 8.ጸጥታዊ ርእይቶታት:ኣብ እዋን ትራንዚት ኣቑሑት ምሕላው ኣብ ዝተወሰኑ ከባቢታት ሃገርና ብሰንኪ ስክፍታታት ጸጥታ ወሳኒ እዩ።ብዙሓት ኩባንያታት ሎጂስቲክስ ሞያውያን ናይ ጸጥታ ዓጀብቲ ብምቑጻር ወይ ድማ ናይ ምክትታል ቴክኖሎጂታት ብምጥቃም ውሑስ መጓዓዝያ ዘኽእሉ ናይ ሓደጋ ምቅላል ስትራተጂታት ኣዳልዮም እዮም። 9.ናይ ከባቢ ፍልጠት:ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዳዊ ኣሰራርሓ ምልላይ ንሎጂስቲካዊ ዓቕምኻ ብዓቢኡ ከዕብዮ ይኽእል እዩ።ብዛዕባ ዕዳጋ ሶማል ክቡር ርድኢት ዝውንኑ ናይ ውሽጢ ዓዲ መሻርኽቲ ምምራጽ ተወዳዳሪ ብልጫ ክህብ ይኽእል። 10.ዕድላት መጻኢ ልምዓት፡- ዋላ’ኳ ቀጻሊ ብድሆታት እንተሃለወ፡ ጽላት ሎጂስቲክስ ሶማልያ ግን ናይ ዕብየት ዓቕሚ ዘይተኣደነ እዩ። ኣብ ትሕተ ቅርጺ፡ ቴክኖሎጂን ክኢላታት ጉልበትን ብዝግበር ወፍሪ፡ እታ ሃገር ጂኦግራፍያዊ ብልጫኣ ከም ኣፍደገ ምብራቕ ኣፍሪቃን ማእከላይ ምብራቕን ዝያዳ ክትጥቀመሉ ትኽእል እያ። እዞም ለበዋታት እዚኦም ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ናይ ሎጂስቲክስ መልክዓ ምድሪ ሶማልያ ይህቡ። እዚ ዞባ ዘቕርቦ ፍሉይ ብድሆታትን ዕድላትን ንምጉዓዝ ተወሳኺ መጽናዕቲ ምክያድን ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ መሻርኽቲ ብቐረባ ምስራሕን ኣገዳሲ እዩ።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሶማልያ፡ ልዑል ኣህጉራዊ ንግዳዊ ዓቕሚ ዘለዋ ሃገር እያ። ዋላ’ኳ ፖለቲካዊ ዘይምርግጋእን ጸጥታዊ ብድሆታትን እንተሃለዋ፡ ሶማልያ ንኣህጉራውያን ዓደግትን ምዕባለ ንግድን ዝተፈላለየ ዕድላት ትህብ። እዚ ጽሑፍ ገለ ካብቶም ኣገደስቲ መስመራት ኣህጉራዊ ዕድጊት ዝገልጽን ኣብ ሶማልያ ዝካየዱ ቁልፊ ንግዳዊ ምርኢታት ዘጉልሕን እዩ። 1. ወደብ ሞቃድሾ፡- ወደብ ሞቃድሾ ኣብ ሶማልያ ዝበዝሐ ጽዑቕ ወደብ ብምዃኑ፡ ከም ወሳኒ ኣፍደገ ኣህጉራዊ ንግዲ ኮይኑ የገልግል። ካብ ወጻኢ ዝኣቱን ሰደድን ዝሕዝ ኮይኑ፡ ንኣህጉራዊ ዕድጊ ምቹእ ቦታ ይገብሮ። በዚ ወደብ እዚ ኣቢሉ ብዙሓት ኣቑሑት ካብ ወጻኢ ይኣትዉ፣ ንሳቶም ድማ መግቢ፣ ንብረት ህንጻ፣ ማሽነሪታትን ሃለኽቲ ኣቑሑትን ይርከብዎም። 2. ወደብ ቦሳሶ፡- ኣብ ዞባ ፑንትላንድ ኣብ ገማግም ባሕሪ ወሽመጥ ዓደን ዝርከብ ወደብ ቦሳሶ፡ ኣብ ሰሜናዊ ምብራቕ ሶማልያ ንዝንቀሳቐሱ ኣምጻእቲ/ሰደድቲ ካልእ ኣገዳሲ ኣፍደገ እዩ። እቲ ወደብ ናብ ዕዳጋታት ፑንትላንድን ከም ኢትዮጵያ ዝኣመሰላ ጎረባብቲ ሃገራትን ንምብጻሕ ዝሕግዝ እዩ። 3. ወደብ በርበራ፡- ኣብ ሶማሊላንድ (ሰሜናዊ ዞባ) ዝርከብ ወደብ በርበራ፡ ኣብ ገማግም ቀይሕ ባሕሪ ብዘለዎ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣ፡ ከም ቀንዲ ማእከል መጓዓዝያ ባሕሪ ኮይኑ ልምዓት ኮይኑ ኣሎ። ናብ ከም ኢትዮጵያ ዝኣመሰላ ኣብ ባሕሪ ዘይብለን ሃገራት ቀጥታዊ ርክብ ይህብ። 4.ሳጋል ኢምፖርት ኤክስፖርት ትካል፦ ሳጋል ኢምፖርት ኤክስፖርት ካምፓኒ ኣብ ውሽጢ ዕዳጋ ሶማልያ ዓደግቲ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኣቕረብቲ/ኣፍረይቲ/ንግዲ ብምትእስሳር ኣህጉራዊ ንግዲ ኣብ ምምችቻው ካብ ዝዋፈሩ ፍሉጣት ኩባንያታት ሶማልያ ሓደ እዩ። ብዛዕባ ንግዳዊ ምርኢታት እንተኾይኑ፤ 1.ኣህጉራዊ ምርኢት ንግዲ ሶማሊላንድ (SITF): ዓመታዊ ኣብ ሃርጌሳ (ርእሰ ከተማ ሶማሊላንድ) ዝካየድ SITF ሓደ ካብቶም ኣብ ዞባ ሶማልያ/ሶማሊላንድ ዝካየዱ ዓበይቲ ንግዳዊ ምርኢታት ዝውክል ኮይኑ ካብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ንብረት ህንጻ፣ ኣፍረይቲ ሃለኽቲ ኣቑሑት ዝኣመሰሉ ትካላት ንግዲ ውሽጢ ዓድን ወጻእን ዝስሕብ እዩ። /ኣከፋፈልቲ/ኣእተውቲ፣ 2.ኣህጉራዊ ምርኢት መጻሕፍቲ ሞቓድሾ (MBIF): MBIF ብቐንዱ ኣብ ውሽጢ ጥራሕ ዘይኮነስ ካብ ሶማሊኛ ዝዛረብ ማሕበረሰብ ወጻኢ ስነ-ጽሑፋዊ ስርሓት/ዘፈር ትምህርቲ ወፍሪ ኣብ ዘተባብዑ ሸየጥቲ መጽሓፍቲ/ኣሕተምቲ/ጸሓፍቲ/ትካላት ትምህርቲ ዘተኮረ እዩ። 3.ኣህጉራዊ ምርኢት ንግዲ ጥሪት ሶማልያ፡- ሶማልያ ኣብ ሰደድ ጥሪት ዘለዋ ዓብላልነት ኣብ ግምት ብምእታው፡ እዚ ንግዳዊ ምርኢት፡ ሰደድቲ/ኣምጻእቲ/ኣሰናዳእቲ/ሓረስቶት/ነጋዶ ፍርያቶም ንምርኣይ፡ መርበብ ሓበሬታ፡ ከምኡ’ውን ክኾኑ ዝኽእሉ ንግዳዊ መሻርኽቲ ንምርካብ መድረኽ ዝፈጥር እዩ። 4.ሶማሊላንድ ቢዝነስ ኤክስፖ፡- እዚ ዓመታዊ ምርኢት ኣብ ዕዳጋ ሶማሊላንድ ንዝግደሱ ትካላት ንግድን ኣውፈርትን መድረኽ ዝህብ እዩ። ዝተፈላለዩ ዓውድታት ከም ሕርሻ፣ ዓሳ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ቴክኖሎጂ፣ ከምኡ እውን ኣገልግሎት ዝሽፍን እዩ። ኣብ ሶማልያ ብሰንኪ ዘሎ ጸጥታዊ ኩነታት፡ ... ጠቅላላ, ሶማልያ ዋላ እኳ ብድሆታት እንተሃለዋ፡ ኣብ ንጥፈታት ዕድጊት ክዋፈሩ ንዝደልዩ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ሓያሎ ኣገደስቲ መስመራት ትቕርብ። ከም ወደብ ሞቃድሾ፣ ወደብ ቦሳሶን ወደብ በርበራን ዝኣመሰላ ወደባት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ/ሰደድ ኣቑሑት ንምርካብ ዕድል ይህባ። ብተወሳኺ ከም ሳጋል ኢምፖርት ኤክስፖርት ካምፓኒ ዝኣመሰላ ኩባንያታት ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣህጉራዊ ንግዲ ኣብ ምምችቻው ወሳኒ ተራ ኣለወን። ካብዚ ብተወሳኺ፡ኣብ ከም SITF MBIF,Somalia International Livestock Trade Fair,and Somaliland Business Expo ዝኣመሰሉ ቁልፊ ንግዳዊ ምርኢታት ኣለዉ ኣብ ዝተፈላለዩ ጽላታት ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ንግዳዊ ትካላት ንምትእስሳር ዕድላት ዝህቡ።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ሶማልያ፡ ሰባት ብኢንተርነት ሓበሬታ ንምድላይ ዝጥቀሙሎም ሓያሎ ልሙዳት ሞተር ምድላይ ኣለዉ። ገለ ካብኣቶም ምስ በብወገኖም ናይ ዌብሳይት URL እነሆ፤ 1. ጉባን፡ ሶማላዊ ዌብ ፖርታልን ሰርች ኢንጅንን ኮይኑ ናይ ውሽጢ ዓዲ ዜናታት፣ ቪድዮታትን ሓበሬታን ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.gubanmedia.com 2. ቡልሾ፡ ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት ዝህብ ኮይኑ፡ ሞተር ምድላይ፡ ዜናዊ ምዕባለታት፡ ምልክታታት፡ ዝርዝር ስራሕን ይርከብዎም። መርበብ ሓበሬታ፡ www.bulsho.com 3. Goobjoog: ምስ ዝተዋደደ ሰርች ኢንጅን ብቋንቋ ሶማል ዝቐርብ ጽሑፋት ዜና ዘቕርብ ማልቲሚድያ ዌብሳይት እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.goobjoog.com 4. ዋጋኩሱብ ሚድያ፡ ህቡብ ማዕከን ዜና ሶማልያ እውን ናይ ገዛእ ርእሱ ናይ ምድላይ ባህሪ ዝዓጠቐ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.waagacusub.net 5. Hiiraan Online: ሓደ ካብቶም ዝጸንሑን ፍሉጣትን ናይ ሶማልያ መርበብ ሓበሬታታት ኮይኑ ኣብ ዝተፈላለየ ምድብ መሰረት ዝገበረ ጽሑፋት ዜና ንምድላይ ዝተፈላለየ ክፍልታት ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.hiiraan.com/news/ እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት ናይቶም ኣብ ሶማልያ ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ ኮይኖም ብቋንቋ ሶማልያ ውሽጣዊ ትሕዝቶ ዝህቡ ወይ ንረብሓን ድሌታትን ተጠቀምቲ ኢንተርነት ሶማልያ ዘማልኡ እዮም። ይኹን እምበር፡ ብዙሓት ሰባት ኣብ ሶማልያ፡ ከም ጉግል (www.google.so) ወይ ቢንግ (www.bing.com) ዝኣመሰሉ ብዓለም ደረጃ ተፈላጥነት ዘለዎም ሞተር ምድላይ እውን ይጥቀሙ፡ እዚኦም ድማ ካብ ዝኾነ ቦታ ዓለም ብምርካብ ካብ ውሽጢ ዓዲ ወጻኢ ሓበሬታ ንምርካብ ከም ዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ትሕዝቶ ድሩትነት።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ኣብ ሶማልያ ገለ ካብቶም ቀንዲ ብጫ ገጻት፤ 1. ብጫ ገጻት ሶማልያ - እዚ ኣብ ሶማልያ ወግዓዊ ማህደር ብጫ ገጻት እዩ። ኣብ ዝተፈላለዩ ዞባታት ሃገርና ዝርከቡ ትካላት ንግዲን ኣገልግሎታትን ሰፊሕ ዝርዝር ይህብ። URL፡ www.yellowpages.so 2. ብጫ ገጻት ሶማልያ - እዚ ናይ ኦንላይን ማውጫ ኣብ ሶማልያ ዝንቀሳቐሱ ዝተፈላለዩ ትካላት ንግዲ፣ ትካላትን ኣገልግሎታትን ኣብ ምዝርዛር ዘተኮረ እዩ። ንቐሊል ምጉዓዝ ብመደብ ወይ ቁልፊ ቃል ናይ ምድላይ ኣማራጺታት የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.somaliyellowpages.com 3. WaanoYellowPages - እዚ መርበብ ሓበሬታ ንሶማላውያን ትካላት ንግዲ ፍርያቶምን ኣገልግሎቶምን ኣብ ውሽጢ ዓድን ዓለምን ንምልላይ ዝሕግዝ መድረኽ እዩ። ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝርከቡ ዝተፈላለዩ ትካላት ዝርዝር ርክብ፣ ኣድራሻታትን መግለፂታትን ዘጠቓልል እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.waanoyellowpages.com 4. GO4WorldBusiness - ዋላ እኳ ንሶማልያ ፍሉይ እንተዘይኮነ፡ እዚ ዓለምለኻዊ ንግዳዊ ማህደር ኣብ መላእ ዓለም ንዝርከቡ ዓደግትን ሸየጥትን ዘራኽብ ኮይኑ፡ ብዓለም ደረጃ ዕድላት ንግዲ ዝደልዩ ሶማልያውያን ኩባንያታት ሓዊሱ እዩ። URL: www.go4worldbusiness.com/find?searchText=ሶማልያ&ዓደግቲ ርኸብኣቕረብቲ=ኣቕረብቲ 5. ብጫ ገጻት ሞግዲሾ - ኣብ ርእሰ ከተማ ሞቓድሾ ዘተኮረ እዚ ናይ ኢንተርነት ማውጫ፡ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝርከቡ ንግዳዊ ትካላት ከም ቤት መግቢ፡ ሆቴላት፡ ድኳናት፡ ሆስፒታላት፡ ከምኡ’ውን ከም ጠበቓታት ወይ ኣርኪተክተራት ዝኣመሰሉ ሞያዊ ኣገልግሎታት ዝዝርዝር እዩ። URL፡ www.mogdishoyellowpages.com ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። ኣብ ዝተወሰኑ ከባቢታት ሶማልያ ብሰንኪ ትሕተ ቅርጺ ብድሆታት ወይ ካልእ ንርክብ ዝጸሉ ረቛሒታት ተበጻሕነት ጸጋታት ኢንተርነት ድሩት ክኸውን ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ዝርከቡ ዝተወሰኑ ዞባታት ፍሉይ ሓበሬታ ክትደሊ ከለኻ፡ ናይ ከባቢ ማህደር ምጥቃም ወይ ምስ ናይ ከባቢ ንግዳዊ ማሕበራት ምርካብ እውን ሓጋዚ ክኸውን ይኽእል።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ ሶማልያ ብርክት ዝበሉ ዓበይቲ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ኣለዉ፣ ንዓማዊል ዝተፈላለዩ ፍርያትን ኣገልግሎታትን ዝህቡ። ገለ ካብቶም ቀንዲ ምስ መርበብ ሓበሬታታቶም እነሆ፤ 1. ሂልቢል፤ መርበብ ሓበሬታ፡ www.hilbil.com ሂልቢል ሓደ ካብቶም ኣብ ሶማልያ ዝርከቡ ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ኮይኑ፡ ሰፊሕ ፍርያት ከም ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽን፡ ጽባቐ፡ መሳርሒታት ገዛን ካልእን የቕርብ። ኣብ ዝተፈላለያ ከተማታት ሶማልያ ናይ ምብጻሕ ኣገልግሎት ይህብ። 2. ጉባል፤ መርበብ ሓበሬታ፡ www.goobal.com ጉባል ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ማለት ኣብ ኤሌክትሮኒክስ፣ ክዳውንቲ፣ ኣክሰሰሪታትን ኣቑሑት ገዛን ዝኣመሰሉ ሸየጥቲ ምስ ዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ዘራኽብ ህቡብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። መድረኾም ንናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕ እውን ይድግፍ። 3. ዕዳጋ ሱማር፤ መርበብ ሓበሬታ፡ www.soomarmarket.so ዕዳጋ ሱማር ንዝተፈላለዩ ምድባት ፍርያት ከም ሞባይል፡ ፍርናሽ፡ ኣቑሑት ኤሌክትሮኒክስ፡ ከምኡ’ውን ሸቐጣት ከም ናይ ኦንላይን ዕዳጋ ኮይኑ የገልግል። ንናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግድን ውልቀሰባትን ፍርያቶም ኣብቲ መድረኽ ክሸጡ የኽእሎም፣ ውሑስ ትራንዛክሽን ድማ የረጋግጽ። 4. ጉሪ ይግለል፤ መርበብ ሓበሬታ፡ www.guriyagleel.co ጉሪ ያግሊል ኣብ መላእ ሶማልያ ብናይ ኦንላይን ፖርታሉ ኣቢሉ ኣብ ምሻጥ ንብረት ንብረት ዝነጥፍ ፍሉይ ሞያ ዘለዎ እዩ። እቲ መድረኽ ኣብ ዝተፈላለያ ከተማታት እታ ሃገር ንመሸጣ ወይ ንኽራይ ዝቐርቡ መንበሪ ኣባይትን ንግዳዊ ቦታታትን ዝሓዘ እዩ። 5. ባሪ ኦንላይን ድኳን፤ መርበብ ሓበሬታ፡ www.bariionline.com ባሪ ኦንላይን ሹፕ ኣብ ትሕቲ ፋሽንን ክዳውንትን (ባህላዊ ኣከዳድና ሶማል ሓዊሱ)፣ ኤሌክትሮኒክስን ጋጀትን፣ ንውልቃዊ ክንክን ዝሕግዙ ኣቑሑት ከምኡ እውን ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ንዝርከቡ ተጠቀምቲ ዝዓለመ ናይ መግቢን ምግቢን ኣቑሑት ዝተመደቡ ሰፊሕ ዝርዝር ሃለኽቲ ኣቑሑት የቕርብ። እዞም ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ንዕብየት ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ብሓንሳብ ብምድጋፍ ቀለልቲ ናይ ምድላይ ኣማራጺታትን ውሑስ ናይ ክፍሊት ኣፍደገታትን ብምቕራብ ንዓማዊል ኣብ ሶማልያ ምቹእ ናይ ዕዳጋ ተመኩሮታት ይህቡ።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ሶማልያ፡ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ዲጂታላዊ መልክዓ ርኡይ ዕብየት ርእያ እያ። ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት ከምቲ ኣብ ገለ ካልኦት ሃገራት ዝዝርጋሕ ዘይክኸውን ይኽእል እኳ እንተኾነ፡ ገና ውሑዳት ፍሉጣት መድረኻት ኣብ መንጎ ሶማላውያን ተፈተውቲ እዮም። ኣብ ሶማልያ ዝጥቀሙሉ ገለ ማሕበራዊ ሚድያ መድረኻት እነሆ፤ 1. ፌስቡክ፦ ከም መብዛሕትኡ ክፋል ዓለም ፌስቡክ ኣብ ሶማልያ ንማሕበራዊ መራኸቢታትን ርክብን ብሰፊሑ ይጥቀመሉ። ተጠቀምቲ ምስ ኣዕሩኽን ቤተሰቦምን ክራኸቡ፣ ሓድሽ ሓበሬታታት ከካፍሉ፣ ኣብ ዝምልከቶም ጉጅለታት/ገጻት ክጽንበሩን ምስ ዝተፈላለየ ትሕዝቶታት ክዋስኡን የኽእሎም። መርበብ ሓበሬታ፡ www.facebook.com 2. ትዊተር፡ ኣብ ሶማልያ ካልእ ህቡብ መድረኽ ትዊተር እዩ። ተጠቀምቲ ዜናታት ከካፍሉን ክረኽቡን፡ ብሃሽታግ ኣቢሎም ኣንፈታት/ኣርእስታት ክከታተሉ፡ ከምኡ’ውን ምስ ካልኦት ብዓለም ደረጃ ወይ ኣብ ውሽጢ ፍሉያት ማሕበረሰባት ክራኸቡ የኽእሎም። መርበብ ሓበሬታ፡ www.twitter.com 3. ስናፕቻት፡- እዚ ማልቲሚድያ መልእኽቲ ዝልእኽ ኣፕ፡ ሓጺር ዕድመ ዘለዎም ስእልታት/ቪድዮታት (ድሕሪ ምርኣይ ዝጠፍኡ) ብምክፋል ኣብ መንእሰያት ሶማላውያን ተፈታውነት ረኺቡ ኣሎ። ስእላዊ መጽረዪታት ዘቕርብ ኮይኑ፡ ብናይ ብሕቲ መልእኽቲ እውን ምትእስሳር የኽእል። መርበብ ሓበሬታ፡ www.snapchat.com 4. ኢንስታግራም፡- ብሞባይል መሳርሒታት ምስ ውልቃዊ ድሌታት ወይ ተመኩሮታት ዝተኣሳሰሩ ስእልታት/ቪድዮታት ብምክፋል ዝፍለጥ ኢንስታግራም፡ ኣብቶም ብዓይኒ ክገልጹ ወይ ንንግዶም/ብራንድታቶም ከስፋሕፍሑ ዝደልዩ ተጠቀምቲ ኢንተርነት ሶማላውያን እውን ቦታኡ ረኺቡ ኣሎ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.instagram.com 5. ዩቱብ፡- ዩቱብ ሶማላውያን ሓዊሱ ብሚልዮናት ዝቑጸሩ ሰባት ብዓለም ደረጃ ተፈላጥነት ዘለዎ ናይ ቪድዮ ምክፋል መድረኽ ብምዃኑ፡ ኣብ መላእ ዓለም ብውልቀሰባት/ጉጅለታት ዝተዳለዉ ሰፊሕ ትሕዝቶታት ከም ሙዚቃዊ ቪድዮታት፡ ቪሎግ/ሓበሬታ ቪድዮታት ንምርካብ ዕድል ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.youtube.com 6. ሊንክድኢን (ንፕሮፌሽናል ኔትወርኪንግ)፣ ዋትስኣፕ (ንቕጽበታዊ መልእኽቲ/ደወል)፣ ቴሌግራም (መልእኽቲ ኣፕ)፣ ቲክቶክ (ሓጺር መልክዕ ቪድዮ ምክፋል) እውን ኣብ ውሽጢ ዲጂታላዊ ማሕበረሰብ ሶማልያ ብዝተወሰኑ ክፍልታት ይጥቀሙ። ኣብዚ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፡ ምብጻሕን ኣጠቓቕማን ናይዞም ማሕበራዊ መራኸቢታት መድረኻት፡ ኣብ ከም ምህላው ኢንተርነት/ተዓጻጻፍነት ወይ ኣብ ውሽጢ ዝተፈላለዩ ዞባታት ሶማልያ ዝሰፍሐ ባህላዊ ኣሰራርሓታት ዝኣመሰሉ ረቛሒታት መሰረት ብምግባር ክፈላለ ከምዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ብተወሳኺ ገለ ሶማላውያን ንረብሓታቶም ወይ ንከባብያዊ ማሕበረሰባት ዝምልከት ፍሉይ ዝኾነ ከባብያዊ መድረኻት ወይ መድረኻት እውን ክጥቀሙ ይኽእሉ እዮም። ኣብ ዝኾነ ሃገር ኣብ እትጥቀመሉ እዋን፡ እዞም መድረኻት ዝቐርቡ ቅጥዕታትን መምርሕታትን ብሕታዊነት ክትጥንቀቕን ክትፈልጥን ኣይትረስዕ።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ኣብ ምብራቓዊ ገማግም ኣፍሪቃ እትርከብ ሶማልያ ውሑዳት ፍሉጣት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለዋ። እዘን ማሕበራት በብዓውደን ኣብ ምድጋፍን ምውካልን ወሳኒ ተራ ኣለወን። ገለ ካብተን ቀንዲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ሶማልያ ምስ ኣድራሻ መርበብ ሓበሬታአን እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዳስትሪን ሶማልያ (SCCI) - SCCI ኣብ ሶማልያ ካብ ዘለዉ መራሕቲ ንግዳዊ ትካላት ሓደ ኮይኑ፡ ንዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝውክልን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝግበር ንግዳዊ ንጥፈታት ዘመቻችእን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://somalichamber.org/ 2. ሃገራዊ ማሕበር ደቂ ኣንስትዮ ሰብ ሃፍቲ ሶማል (ስናዌ) - ስናዌ ንደቂ ኣንስትዮ ሰብ ሃፍቲ ንንግደን ደገፍ፣ ስልጠና፣ ዕድላት ኔትወርክ፣ ከምኡ እውን ምጉስጓስ ብምሃብ ኣብ ምሕያል ትኹረት ዝገበረ ማሕበር እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ ኣብዚ እዋን እዚ ኣይርከብን። 3. ማሕበር ተሓዳሲ ጸዓት ሶማል (SREA) - SREA ኣብ ሶማልያ ጽግዕተኛነት ኣብ ቅሪተ-ኣካላት ነዳዲ ንምንካይን ኣብ ውሽጢ ጽላት ጸዓት ዘላቕነት ንምዕባይን ምንጪ ተሓዳሲ ጸዓት የስፋሕፍሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ ኣብዚ እዋን እዚ ኣይርከብን። 4. ማሕበር ባንከኛታት ልምዓት ሶማልያ (SoDBA) - SoDBA ኣብ ባንኪን ፋይናንሳዊ ትካላትን ዝሰርሑ ሰብ ሞያ ኣብ ሓደ ብምእካብ ፍልጠት ንምልውዋጥ፣ ምትሕብባር ንምዕባይን ፅኑዕ ዘፈር ባንኪ ሶማልያ ብሉፅ ኣሰራርሓታት ንምምዕባልን ይሰርሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ ኣብዚ እዋን እዚ ኣይርከብን። 5. ማሕበር ኣማዕብልቲ ቴክኖሎጂ ሓበሬታ ሶማል (SITDA) - SITDA ኣብ መላእ እቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ዓውዲ ቴክኖሎጂ ሶማልያ ንዝርከቡ ኣዳለውቲ ITን ሰብ ሞያን ዝውክል ማሕበር ኮይኑ ኣብ መንጎ ኣባላት ምህዞ፣ ፈጠራ፣ ዋኒን ስራሕ ብምስፋሕ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://sitda.so/ 6. ማሕበር ገፈፍቲ ዓሳ ሶማል (SFA) - SFA ንሓላፍነታዊ ምሕደራ ሃፍቲ ባሕሪ ዘላቒ ኣገባብ ምግፋፍ ዓሳ ኣብ ሶማልያ መሰል ባህላውያን ገፈፍቲ ዓሳ ንምሕላው ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ ኣብዚ እዋን እዚ ኣይርከብን። ገለ ማሕበራት ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ከም ሕጽረት ጸጋታት ወይ እዋናዊ ሓበሬታ ብኢንተርነት ስለዘይርከብ ዝሰርሕ መርበብ ሓበሬታ ወይ ኣብ ኢንተርነት ህላወ ዘይክህልወን ከምዝኽእል ኣስተውዕል

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ገለ ምስ ሶማልያ ዝተኣሳሰሩ ቁጠባውን ንግዳውን መርበባት ሓበሬታ፡ ምስ ናይ መርበብ ሓበሬታ ኣድራሻታቶም እነሆ፤ 1. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ሶማልያ (SCCI) - http://www.somalichamber.so/ ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ሶማል ኣብ ሶማልያ ዕብየት ቢዝነስ፣ ኢንቨስትመንትን ንግድን ዘስፋሕፍሕ ትካል እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት፡ ዕድላት ወፍሪ፡ ዜናታት ንግዲን ፍጻሜታትን ሓበሬታ ይህብ። 2. ሃገራዊ ኤጀንሲ ምድንፋዕ ወፍሪ (NIPA) - https://investsomalia.com/ ኒፓ ቀጥታዊ ወፍሪ ወጻኢ ናብ ሶማልያ ናይ ምስሓብ ሓላፍነት ኣለዎ። መርበብ ሓበሬታኦም ኣብ ዝተፈላለዩ ጽላታት ንዘሎ ዕድላት ወፍሪ፡ ምስ ወፍሪ ዝተኣሳሰሩ ሕግታትን ስርዓታትን፡ ከምኡ’ውን ኣብታ ሃገር ንግዲ ክገብሩ ንዝደልዩ ኣውፈርቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ጸጋታት ዝምልከት ዝርዝር ሓበሬታ ይህብ። 3. ሚኒስትሪ ንግድን ኢንዱስትሪን - http://www.moci.gov.so ሚኒስትሪ ንግዲን ኢንዱስትሪን ፖሊሲታት ብምሕንጻጽን ንንግዳዊ ትካላት ምቹእ ሃዋህው ብምርግጋጽን ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ንግዲ ኣብ ምድንፋዕ ዘተኮረ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ኣገልግሎታት እቲ ሚኒስትሪ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገርን ዓለምን ንዝግበር ንግዳዊ ንጥፈታት ንምምችቻው ዝተወስዱ ተበግሶታት ርድኢት ይህብ። 4. ቦርድ ምልላይ ሰደድ ሶማል (SEPBO) - http://sepboard.gov.so/ ሴፕቦ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ንዝርከቡ ፍርያት ውሽጢ ዓዲ ክህልዉ ዝኽእሉ ዕዳጋታት ብምልላይ ካብ ሶማልያ ንዝመጽእ ንጥፈታት ሰደድ ንምዕባይ ይሰርሕ። ኣብ መርበብ ሓበሬታኦም ብዛዕባ ሶማልያ ሰደዳ ከተስፍሓሉ እትኽእል ዝተፈላለዩ ዓውድታት ሓበሬታ ምስ ሰደድ ንምድንፋዕ ዝወሰድዎ ስትራተጂታት የቕርብ። 5. ኢንስቲትዩት ምርምርን ትንተናን ልምዓት ሶማል (SIDRA) - http://sidra.so/ ሲድራ ኣብ ሶማልያ ንዘሎ ኣንፈታት ቁጠባዊ ምዕባለ ዝትንትን ማሕበረ-ቁጠባዊ ኩነታት ንምምሕያሽ ዝዓለመ ናይ ፖሊሲ ለበዋታት ዘበርክት ትካል መጽናዕቲ እዩ። እቲ መርበብ ሓበሬታ፡ ኣብታ ሃገር ወፍሪ ንዝገብሩ ወይ ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ጠቐምቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ከም መጠን ዕብየት GDP፡ መጠን ዋጋታት ንብረት፡ ስታቲስቲክስ ስራሕ ወዘተ ዝኣመሰሉ ቁልፊ ቁጠባዊ መርኣይታት ዝምልከት ጸብጻባት ዘጠቓልል እዩ። እዞም መርበብ ሓበሬታታት ምስ ቁጠባዊ መዳያት ሶማልያ ክዋስኡ ንዝደልዩ ውልቀሰባት ወይ ኩባንያታት ከም ተስፋ ወፍሪ፣ ጸብጻባት ትንተና ዕዳጋ ወይ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዝግበር ንግዳዊ ንጥፈታት ዝድግፉ ቁጽጽራዊ ቅርጽታት ክቡር ጸጋታት የቕርቡ።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ንሶማልያ ዝምልከት ሓያሎ ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶታት መርበብ ሓበሬታታት ኣለዉ። ውሑዳት ካብኣቶም እነሆ፤ 1. ሃገራዊ ፖርታል ንግዲ ሶማልያ (http://www.somtracom.gov.so/)፦ እዚ ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ንሶማልያ ዝምልከት ሰፊሕ መረዳእታ ንግዲ ዝህብ ኮይኑ፡ ስታቲስቲክስ ኣእትዎት፡ ሰደድን ሚዛን ንግድን ሓዊሱ እዩ። 2. GlobalTrade.net (https://www.globaltrade.net/Somalia/trade)፦ እዚ መድረኽ ንሶማልያ ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ሓበሬታ ዝህብ ኮይኑ፡ ትንተና ዕዳጋ፡ ማህደር ንግዲ፡ ከምኡ’ውን ዳታ ኣእትዎ/ሰደድ ሓዊሱ እዩ። 3. ትዕዝብቲ ቁጠባዊ ውስብስብነት (https://oec.world/en/profile/country/som)፦ እዚ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ኣንፈታት ሰደድን ኣእትዎትን ሶማልያ ዝርዝር ስእልን ትንተናን ዝህብ እዩ። ብተወሳኺ ብዛዕባ ላዕለዎት መሻርኽቲ ንግዲን ናብ ወጻኢ ዝለኣኹ/ዝኣትዉ ፍርያትን ዝምልከት ሓበሬታ የጠቓልል። 4. ዓለምለኻዊ ዝተዋደደ ንግዳዊ መፍትሒታት (WITS) (https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/SOM/Year/2018/Summary)፦ ናይ ባንኪ ዓለም WITS መድረኽ ንሶማልያ ዓለምለኻዊ መረዳእታ ንግዲ ሸቐጣት ንምርካብ ዕድል ዝህብ እዩ። ተጠቀምቲ ብዛዕባ ኣእትዎት፡ ሰደድ፡ ታሪፍን ካልእን ዝርዝር ጸብጻባት ክረኽቡ ይኽእሉ። 5. መሳርሒታት ትንተና ዕዳጋ ዓለምለኸ ማእከል ንግዲ (ITC) (https://marketanalysis.intracen.org/#exp=&partner=0&prod=&view=chart&yearRange=RMAX-US&sMode=COUNTRY&rLevel=COUNTRY&rScale=9&pageLoadId=1662915352441#output-dimensions): ITC ተጠቀምቲ ኣብ ሶማልያ ንዘሎ ዕድላት ዕዳጋ ንምድህሳስ ዘኽእሎም መሳርሒታት ትንተና ዕዳጋ የቕርብ፣ ዳይናሚክስ ኣእትዎ/ሰደድ ከምኡ እውን ንፍርያት ዝምልከት ሓበሬታ ብምትንታን እዩ። ምህላውን ትኽክለኛነትን ናይዞም መርበባት ሓበሬታ ምስ ግዜ ክፈላለ ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ፤ ኣብ ሶማልያ ኩለመዳያውን እዋናውን ሓበሬታ ንግዲ ንምርካብ ብዙሓት ምንጭታት ምድህሳስ ይምከር።

B2b መድረኻት

ሶማልያ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር ኮይና ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ኣብ ንግዳዊ መልክዓ ርኡይ ምዕባለታት ዝረኣየት ሃገር እያ። ርጉእ ኢንተርነትን ዘተኣማምኑ መድረኻትን ምርካብ ገና ድሩት ክኸውን ይኽእል እኳ እንተኾነ፡ ኣብ ሶማልያ ዝሰርሑ ውሑዳት B2B መድረኻት ኣለዉ። 1. ሶማላዊ ትሬድኔት፡ እዚ መድረኽ ንንግዳዊ ትካላት ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ንኽራኸቡን ኣብ ንግዲ ንኽዋፈሩን ዕድል ዝህብ እዩ። ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ሕርሻ፣ ማኑፋክቸሪንግን ኣገልግሎታትን B2B ምትእስሳር ብምምችቻው ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕ ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ ሶማል ትሬድኔት http://www.somalitradenet.com/ እዩ። 2. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ሶማል (SCCI)፦ SCCI ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ንዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ከም ናይ ኦንላይን ምትእስሳር መድረኽ ኮይኑ ይሰርሕ። ትካላት ንግዲ ምስ ክኾኑ ዝኽእሉ መሻርኽቲ ክራኸቡ፣ ሓበሬታ ንግዲ ክረኽቡን ኣብ ውሽጢ ሃገር ንዘሎ ዕድላት ወፍሪ ክድህስሱን የኽእሎም። ብዛዕባ SCCI ዝያዳ ሓበሬታ ኣብ መርበብ ሓበሬታኦም ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም፡ http://www.somalichamber.so/። 3. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ሶማሊላንድ (SLCCI)፦ ሶማሊላንድ ኣብ ውሽጢ ሶማልያ ባዕላ ናጻ ዝኾነት ዞባ እኳ እንተኾነት፡ ኣብ ውሽጢ ዶባታ ንግዳዊ ንጥፈታት ንምድንፋዕ ዝውፈ ናይ ገዛእ ርእሳ ቤት ምኽሪ ንግዲ ኣለዋ። SLCCI ምስ ካልኦት B2B መድረኻት ዝመሳሰል ኣገልግሎት ይህብ ግን ብፍላይ ኣብ ውሽጢ ሶማሊላንድ ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ዘተኮረ እዩ። ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ SLCCI https://somalilandchamber.org/ እዩ። 4. ቤት ምኽሪ ንግዲ ምብራቕ ኣፍሪቃ (EABC)፦ ንሶማልያ ጥራይ ዝምልከት እኳ እንተዘይኮነ፡ EABC ንረብሓታት ዞባዊ ንግዳዊ ትካላት ኣብ መላእ ምብራቕ ኣፍሪቃ፡ እንተላይ ሶማልያ ይውክል። ኣብ መላእ ዞባ ኣብ ዝርከባ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ኣብ መንጎ ኩባንያታት ዕድላት መርበብ ሓበሬታ ንምፍጣር ከም መድረኽ ኮይኑ የገልግል፣ ኣብ ከም በዓል ሶማልያ ዝኣመሰላ ሃገራት ንስትራተጂታት ምእታው ዕዳጋ ኣገደስቲ ዝኾኑ ኣንፈታት ዕዳጋን ኣገልግሎት ደገፍ ንግዲን ክቡር ርድኢት ይህብ። ቅድሚ ምስ ዝኾነ ናይ ኦንላይን B2B መድረኽ ምውፋርካ ወይ ኣብ ዝኾነ ሃገር ወይ ዞባ ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ንጥፈታት ምክያድካ ግቡእ ምጽራይ ክካየድ ከምዘለዎ ኣስተውዕሉ። ቴክኖሎጂ ብዓለም ደረጃ እናሰጎመን ኣብ ሶማልያ ትሕተ ቅርጺ እናተመሓየሸ ኣብ ዝኸደሉ ዘሎ እዋን፡ ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ንግዳዊ ድሌታት እታ ሃገር ንምምላእ ተወሳኺ ቢ2ቢ መድረኻት ክቕልቀሉ ትጽቢት ይግበር።