TogTok

ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ሃገር
ሃገራዊ ባጤራ
ሸርፊ ሸርፊ
ኣገደስቲ በዓላት
ኩነታት ንግዲ ወጻኢ
ናይ ዕዳጋ ልምዓት ዓቕሚ
ኣብ ዕዳጋ ውዑይ መሸጣ ፍርያት
ባህርያት ዓማዊልን ክልኩልን።
ስርዓት ምሕደራ ጉምሩክ
ፖሊሲታት ግብሪ ኣእትዎ።
ፖሊሲታት ግብሪ ሰደድ
ንሰደድ ዘድልዩ ምስክር ወረቐት
ዝምከር ሎጂስቲክስ
ንልምዓት ዓዳጊ ዝኸውን ቻነላት

ዛምብያ ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ብ8 ሃገራት ዝዳወብ ኮይኑ፡ ብሰሜናዊ ምብራቕ ታንዛንያ፡ ብምብራቕ ማላዊ፡ ብደቡባዊ ምብራቕ ሞዛምቢክ፡ ብደቡብ ዚምባብወ፡ ብደቡባዊ ምዕራብ ቦትስዋናን ናሚብያን፡ ብምዕራብ ኣንጎላ፡ ብሰሜን ድማ ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎ ይርከብዋ። ርእሰ ከተማ ዛምብያ ሉሳካ እያ። ኣስታት 752,612 ትርብዒት ኪሎሜተር (290,586 ትርብዒት ማይልስ) ዝሽፍን ዛምብያ፡ ብዝተፈላለየ መልክዕ መሬት ትፍለጥ። እታ ሃገር ብብዙሓት ሩባታትን ቀላያትን ዝተሓዋወሰ ሰፊሕ ምድረበዳታትን ከበሳታትን ዝተዓብለለት እያ። ኣብ ዛምብያ እቲ ዝያዳ ጎሊሑ ዝረአ ሩባ ዛምቤዚ ሩባ ኮይኑ፡ ምስ ዚምባብወ እውን ተፈጥሮኣዊ ዶብ ይፈጥር። ብዝሒ ህዝቢ ዛምብያ ልዕሊ 19 ሚልዮን ህዝቢ ኮይኑ ካብ ዝተፈላለዩ ብሄራት ከም ቤምባ (እቲ ዝዓበየ ብሄር)፣ ቶንጋ፣ ቸዋ፣ ሎዚን ሉንዳን ካልኦትን እዮም። እንግሊዝኛ ጎኒ ጎኒ ብዙሓት ኣብ መላእ ሃገር ዝዝረቡ ደቀባት ቋንቋታት ከም ወግዓዊ ቋንቋ ተፈላጥነት ኣለዎ። ብቑጠባ ዛምብያ ርኡይ ዕቑር ነሓስ ስለዘለዋ ኣብ ዕደና ነሓስ ኣዝያ እያ እትምርኮስ። ሕርሻ እውን ኣብ ቁጠባኡ ዓቢ ተራ ዘለዎ ኮይኑ ዓበይቲ ዝራእቲ ቆሎ (ቆሎ)፣ ትምባኾ፣ ጡጥ፣ከምኡ’ውን ዓተር (ዓተር)። ቱሪዝም ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ብሰንኪ መስሕባት ከም ፏፏቴ ቪክቶርያ - ሓደ ካብቶም ኣብ ዓለምና ዝዓበዩ ፏፏቴታት ኣብ መንጎ ዛምብያን ዚምባብዌን ዝካፈሉ - ብዝተፈላለዩ እንስሳ ዘገዳም ከም ወይጦታት፣ኣኽላባት፣ኣናብስ፣ከምኡውን ብዙሓት ዓይነታት ኣዕዋፍ ዝመልአ ሃገራዊ ፓርክታት ብቐጻሊ ይዓቢ ኣሎ። ይኹን እምበር፡ዛምብያ ድኽነት፡ዝለዓለ ዘይምዕሩይነት እቶት፡ምስ እኹል ተበጻሕነት ተደሚሩ ሓያሎ ብድሆታት የጋጥማ ናብ ትካላት ክንክን ጥዕና፤ እንተኾነ ግን፡መንግስቲ ነዞም ጉዳያት ንምምሕያሽ ጻዕርታት ክገብር ጸኒሑ እዩ።ዛምብያ ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበረ-ቁጠባዊ ግንባራት ከም መጠን ምዝገባ ትምህርቲ፡ተበጻሕነት ኣዋልድ፡ሸቶታት ዘላቒ ልምዓት ገስጋስ ክትገብር ጸኒሓ እያ። ኣብ መደምደምታ,ዛምብያ ፍሉይ ምትሕውዋስ ተፈጥሮኣዊ ጽባቐ,ብባህላዊ ሃብታም ቅርሲ,ዝምዕብል ናይ ዕደና ኢንዱስትሪ,ከምኡውን ብብዝሒ እንስሳ ዘገዳም ንኽልቲኦም በጻሕትን ኣውፈርትን ብማዕረ መሳጢ መዕረፊ ይገብሮ የቕርብ.

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ፡ ዛምብያዊት ክዋቻ (ZMK) ከም ወግዓዊ ባጤራ ትጥቀመሉ። እቲ ኳቻ ብተወሳኺ ኣብ 100 ngwee ይምቀል። እዚ ባጤራ ኣብ 1968 ነቲ ቅድሚ ሕጂ ዝነበረ ባጤራ ፓውንድ ዛምብያ ንምትካእ እዩ ተኣታትዩ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ዛምብያ ብሰንኪ ዝተፈላለዩ ረቛሒታት ከም ዋጋታት ንብረትን ቁጠባዊ ብድሆታትን ኣብ ዋጋ ባጤራኣ ምልውዋጥ ኣጋጢምዋ እዩ። ቅድሚ ሕጂ ቅድሚ 2013፡ ኳቻ ንልዑል መጠን ዋጋታት ንብረት ንምምካት ካብ ዋጋኡ ዜሮታት ዝወረደሉ ዳግመ-ዲኖሚኔሽን ልምምድ ኣካይዱ ነይሩ። ዋጋ ዛምብያዊ ኳቻ ምስ ካልኦት ዓበይቲ ባጤራታት ክፈላለ ይኽእል። ንኣብነት ክሳብ መስከረም 2021 ሓደ ዶላር ኣመሪካ ምስ ኣስታት 21 ዛምብያዊ ኳቻ ማዕረ እዩ። ይኹን እምበር፡ ሸርፊ ሸርፊ ብቐጻሊ ይንቀሳቐስን ብመሰረት ዓለማዊ ቁጠባዊ ኩነታትን ውሽጣዊ ዕዳጋ ረቛሒታትን ክቕየር ከምዝኽእልን ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ውሽጢ ቁጠባ ዛምብያ ምርግጋእ ንምርግጋጽን ቀረብ ባጤራ ንምምሕዳርን፡ ባንክ ዛምብያ ከም ማእከላይ ባንክ እታ ሃገር ኮይኑ ንገንዘባዊ ፖሊሲ ናይ ምውጻእን ምቁጽጻርን ሓላፍነት ዘለዎ ኮይኑ የገልግል። ናብ ዛምብያ ዝበጽሑ በጻሕቲ ዓዲ ምስ በጽሑ ኣብ ፍቓድ ዘለዎም ናይ ሸርፊ ቢሮታት ወይ ባንክታት ናይ ወጻኢ ባጤራኦም ብናይ ዛምብያ ኳቻ ክቕይሩ ክሓስቡ ይግባእ። ኣብ ዓበይቲ ከተማታትን መዳረግቲ በጻሕትን እውን ክረዲት ካርድ ልሙድ ተቐባልነት ኣለዎ፤ እንተኾነ ግን ንኣናእሽቱ ትካላት ወይ ውሱን ተቐባልነት ካርድ ዘለዎም ከባቢታት ገለ ጥረ ገንዘብ ሒዝካ ምኻድ ይምከር። ብሓፈሻ ከም ብዙሓት ሃገራት ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ባጤራታት፡ ዛምብያ ንባጤራኣ ብዝምልከት ዘለዋ ኩነታት፡ ምስ ካልኦት ኣህጉራውያን ባጤራታት ብምንጽጻር ንዋጋኣ ዝጸሉ ዝተፈላለዩ ቁጠባዊ ረቛሒታት ክጽሎ ይኽእል።

ሕጋዊ ጨረታ ባጤራ ዛምብያ ዛምብያዊ ክዋቻ (ZMW) እዩ። ከምቲ ኣብ ቀረባ እዋን ዝተረኽበ ሓበሬታ፡ ሸርፊ ገለ ዓበይቲ ባጤራታት ብግምት ከምዚ ዝስዕብ እዩ፤ 1 ዶላር ኣሜሪካ (USD) = 13.57 ZMW 1 ዩሮ (ዩሮ) = 15.94 ዜምዋት 1 ብሪጣንያዊ ፓውንድ (GBP) = 18.73 ZMW እዞም ሸርፊ ወጻኢታት ብሰንኪ ምልውዋጥ ዕዳጋ ሸርፊ ወጻኢ ምስ ግዜ ክፈላለዩ ከምዝኽእሉ ኣስተውዕሉ። ኩሉ ግዜ ቅድሚ ዝኾነ ትራንዛክሽን ምግባርካ፡ እዋናውን ቅኑዕን ሸርፊ ሸርፊ ንምርካብ ምስ እሙን ምንጪ ወይ ፋይናንሳዊ ትካል ክትምርምር ይምከር።

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ፡ ኣብ ምሉእ ዓመት ሓያሎ ኣገደስቲ በዓላት ተብዕል። እዞም በዓላት እዚኣቶም ንህዝቢ ሃገር ልዑል ባህላውን ታሪኻውን ኣገዳስነት ኣለዎም። ሰለስተ ካብ ኣገደስቲ በዓላት ዛምብያ ብሕጽር ዝበለ ከላልየኩም። 1. መዓልቲ ናጽነት (24 ጥቅምቲ)፤ ዛምብያ ኣብ 1964 ካብ መግዛእቲ እንግሊዝ ናጽነት ዝረኸበትሉ መዓልቲ ብምዝካር፡ ብዕለት 24 ጥቅምቲ መዓልቲ ናጽነታ ተብዕል። እዚ ሃገራዊ በዓል እዚ ብዝተፈላለዩ ፍጻመታት ዝኽበር ኮይኑ፡ ሰልፍታት፡ ባህላዊ ምርኢታት፡ ናይ ሙዚቃ ኮንሰርት፡ ከምኡ’ውን ብሰበስልጣን መንግስቲ ዝቐርብ መደረታት ይርከብዎ። ሰባት ንልኡላውነት ሃገሮም ንምጽንባልን ብዛዕባ ዛምብያ ንናጽነት እትገብሮ ቃልሲ ንምስትንታንን ይእከቡ። 2. መዓልቲ ሰራሕተኛታት (1 ግንቦት)፤ መዓልቲ ሰራሕተኛታት ብ1 ግንቦት ዝኽበር ኣበርክቶ ሰራሕተኛታት ኣብ ሕብረተሰብ ንምኽባርን መሰላቶምን ረብሓታቶምን ንምጉላሕ እዩ። ኣብ ምህናጽ ምዕቡል ሃገር ኣገዳስነት ድሕነት ሰራሕተኛታት ኣፍልጦ ዝህብ ህዝባዊ በዓል እዩ። ኣብዚ መዓልቲ ማሕበራት ሰራሕተኛታት ዝሓሸ ኩነታት ስራሕ ዝጣበቑ ሰልፍታትን ሰልፍታትን የዳልዋ ኣብ ርእሲኡ ድማ ከም ስፖርታዊ ውድድር ወይ ፒክኒክ ዝኣመሰሉ መዘናግዒ ንጥፈታት ብምውዳብ ማሕበረሰባዊ ምትእስሳር የስፋሕፍሓ። 3. መዓልቲ ሓድነት (18 ሓምለ)፤ መዓልቲ ሓድነት ዛምብያ ኣብ 1964 ናጽነት ካብ እትረክብ ኣትሒዛ ከም ሓንቲ ሃገር ብስኒት ብሓባር ዝነብሩ ንምጽንባል ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዓመት ዕለት 18 ሓምለ ዝኽበር እዩ።እዚ በዓል እዚ ንሃብታም ባህላዊ ውርሻታት ዛምብያ ኣፍልጦ ብምሃብን ብምድናቕን ሃገራዊ ሓድነት ንምድንፋዕ ዝዓለመ እዩ። ሰባት ኣብ ባህላዊ ትልሂታት፣ ብቤምባ፣ ንያንጃ፣ ቀቢላታት ቶንጋ ወዘተ ዝተጸልዉ ዝተፈላለዩ ብሄራዊ ልምድታት ዘርኢ ምርኢታት ሙዚቃ ይሳተፉ፣ ኣብ ውሽጢ ዛምብያ ዝነብሩ ዝተፈላለዩ ማሕበረሰባት ሓድሕዳዊ ምክብባር የዕብዩ። እዞም በዓላት እዚኣቶም ኣገደስቲ ፍጻመታት ወይ መትከላት ኣብ ምኽባር ጥራይ ዘይኰነስ ዛምብያውያን ኣብ ማእከል ብዙሕነት ሃገራዊ ሓበንን ሓድነትን ዘለዎም ስምዒት ኣብ ዘሐይል በዓላት ኣብ ዝሳተፉሉ እዋን ኣብ ሓደ ንምምጻእ ወሳኒ ተራ ኣለዎም።

ዛምብያ ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ነሓስ፣ ኮባልትን ካልኦት ማዕድናትን ሓዊሱ ብሃብታም ተፈጥሮኣዊ ጸጋታቱ ይፍለጥ። ቁጠባ እታ ሃገር ብብዝሒ ኣብ ንጥፈታት ዕደና ዝተመርኮሰ ኮይኑ፡ ቀንዲ ሰደድ ነሓስ እዩ። ንግዲ ዛምብያ ብቐንዱ ብሰደድ ጥረ ነገራትን ማዕድናትን ዝልለ እዩ። ካብ ጠቕላላ ሰደድ እታ ሃገር ርኡይ ክፋል ነሓስን ኮባልትን ብምሓዝ፡ ኣብ ኣታዊታት ሸርፊ ወጻኢ ኣበርክቶ ይገብሩ። እዞም ማዕድናት ብቐንዱ ናብ ከም በዓል ቻይና፣ ስዊዘርላንድ፣ ህንዲ፣ ደቡብ ኣፍሪካን ጃፓንን ዝኣመሰላ ሃገራት ይለኣኹ። ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ዛምብያ ቁጠባኣ ንምብዛሕን ኣብ ሰደድ ነሓስ ዘለዋ ጽግዕተኛነት ንምንካይን ጻዕርታት ክትገብር ጸኒሓ እያ። መንግስቲ ኣብ ከም ሕርሻ፣ ማኑፋክቸሪንግ፣ ቱሪዝም፣ ምፍራይ ፀዓት (ሃይድሮፓወር ሓዊሱ)፣ ኢንዱስትሪ ኮንስትራክሽንን ዘፈር ግልጋሎትን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ኢንቨስትመንት ከስፋሕፍሕ ፀኒሑ እዩ። ፍርያት ሕርሻ ከም ትምባኾ፣ መውፅኢታት ቃንጫ ሽኮር ከም ሽኮርን ሞላስን፤ ቆሎ፤ ዝብላዕ ዘይቲ፤ ሶያ ፋጁል፤ ሓርጭ ስርናይ፤ ስጋ ብዕራይ; ፍሩታታትን ኣሕምልትን እውን ንዛምብያ ኣገደስቲ ናይ ሰደድ ኣቑሑት እዮም። ይኹን እምበር፡ሚዛን ንግዲ ዛምብያ ብሓፈሻ ኣሉታዊ ኮይኑ ጸኒሑ፡ ብሰንኪ ጽግዕተኛነት ኣእትዎት ኣብ ዝተሰርሑ ኣቑሑት እዚ ድማ ዋሕዚ ዕቑር ባጤራ ወጻኢ የስዕብ። ሃገራት ከም ደቡብ ኣፍሪቃ,ቻይና,ሕቡራት ኢማራት ዓረብ、ህንዲ ,ስዑዲ ዓረብ,ኮንጎ ዲ.ኣር ተሽከርከርቲ;ማሽነሪ;ነዳዲ መሰረት ዘይቲ/ሽታ/መመላኽዒ , ሲሚንቶ , ኤሌክትሪካዊ ማሽነሪ/ክፋል ወዘተ ሓዊሱ ርኡይ ምንጪ ኣእትዎት ዛምብያ ኮይነን ጸኒሐን እየን። ንግዳዊ ስምምዓት ንዛምብያ ኣህጉራዊ ንግዲ ኣብ ምምችቻው ወሳኒ ተራ ይጻወቱ。ኣካል ናይቶም ኣብ መንጎ ኣባላት ሃገራት ምርጫ ዕዳጋ ዝህቡ ከም ማሕበረሰብ ልምዓት ደቡብ ኣፍሪቃ (SADC)、ሓባራዊ ዕዳጋ ምብራቓውን ደቡብን ኣፍሪቃ (COMESA) ዝኣመሰሉ ዞባዊ ቁጠባዊ ማሕበረሰባት እዩ። ብተወሳኺ,Z能够利用 GSP(ሓፈሻዊ ምርጫታት ስርዓት) 这一国际贸易安排。这种制度使得赞比亚的一些产品能够以较低的关糨进入发达国家市场,从而促进了其贸易发展。 ብሓፈሻ፡ኩነታት ንግዲ ዛምብያ ኣብ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታታ ብፍላይ ድማ ኣብ ሰደድ ነሓስን ኮባልትን ኣዝዩ ዝተመርኮሰ እዩ። እታ ሃገር ኣብ ዓውዲ ሰደድ ቀፃሊ ዕብየት እናረጋገፀት ቁጠባኣ ንምብዛሕን ፅግዕተኛነት ኣእትዎት ንምንካይን ፃዕሪ ትገብር ኣላ።

ዛምብያ ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ዕዳጋ ንግዲ ወፃኢኣ ንምምዕባል ሰፊሕ ዓቕሚ ኣለዋ። ሓደ ካብቲ ቀንዲ ብልጫታት ዛምብያ፡ ብዙሕ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታታ ብፍላይ ድማ ነሓስ እዩ። እታ ሃገር ኣብ ኣፍሪቃ ካብተን ዝዓበያ ኣፍረይትን ሰደድትን ነሓስ ካብ ዘለዋ ሃገራት ኮይና፡ ካብ ሰደድ እቶታ ርኡይ ክፋል ትሕዝ። ምስቲ እናወሰኸ ዝኸይድ ዘሎ ዓለማዊ ጠለብ ነሓስ፡ ዛምብያ ነዚ ሃብቲ ርእሰማል ተጠቒማ ናይ ወጻኢ ኣውፈርቲ ክትስሕብን ኣህጉራዊ ንግዳ ከተስፍሕን ትኽእል እያ። ዛምብያ ብዘይካ ነሓስ ካልእ ክቡር ማዕድናት ከም ኮባልት፡ ወርቅን ዕንቊን እውን ኣለዋ። እዞም ጸጋታት እዚኦም ናብ ዝተፈላለዩ ጽላታት ዓለማዊ ዕዳጋ ንምብዛሕን ንምስፍሕፋሕን ዕድላት ዝህቡ እዮም። ካብዚ ሓሊፉ ዛምብያ ዝተፈላለዩ ኣእካል ከም ቆሎ፣ ትምባኾ፣ ጡጥ፣ ሶያ፣ ቃንጫ ሽኮር ንምፍራይ ምቹእ ኩነታት ሕርሻ ኣለዋ። እታ ሃገር ብሰንኪ ልሙዕ መሬትን ምቹእ ኩነታት ኣየርን ኣብ ሕርሻ ብተነፃፃሪ ብልጫ ኣለዋ። ዛምብያ ኣፍራይነት ሕርሻ ብምዕባይን ዘመናዊ ሜላታት ሕርሻ ብምቕባልን ንሰደድ ፍርያት ሕርሻ ናብ ዞባውን ኣህጉራውን ዕዳጋታት ከተዕቢ ትኽእል እያ። ዛምብያ ኣብ ውሽጢ ዞባ ማሕበረሰብ ልምዓት ደቡብ ኣፍሪቃ (SADC) ብስትራተጂካዊ ኣገባብ ትርከብ ኮይና ንጎረባብቲ ሃገራት ከም ዚምባብወ፣ ሞዛምቢክ፣ ታንዛንያ፣ ማላዊ ክትበጽሕ ትኽእል ኮይና ንዞባዊ ንግዳዊ ውህደት ብሉጽ ዕድላት ትህብ። ኣብ ዶባት ትሕተ ቅርጺ መጓዓዝያ ዝያዳ ብምምሕያሽን ኣብ ውሽጢ እቲ ዞባ ኣብ ከም ወደባት ወይ መዓርፎ ነፈርቲ ዝኣመሰሉ ሎጂስቲክስ ትካላት ወፍሪ ብምግባርን ስግረ-ዶባዊ ንግዳዊ ንጥፈታት ከዕብዩ ይኽእሉ። ካብዚ ሓሊፉ መንግስቲ ዛምብያ ቀጥታዊ ወፍሪ ወጻኢ (FDI) ንምስሓብ ዝዓለመ ፖሊሲታት ከተግብር ጸኒሑ እዩ። እዚ ድማ ንኣውፈርቲ ምትብባዕ ግብሪ ምሃብ፣ንንግዲ ዝምችእ ጽገናታት ምትእትታው፣ከምኡውን ፍሉይ ቁጠባዊ ዞባታት ምምስራት የጠቓልል።ብዘይካዚ፣ሃገራት ኪኖ ባህላዊ መሻርኽቲ ንግዲ ሓደስቲ ዕዳጋታት ምድህሳስ እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ።ነዞም ተበግሶታት ብምጥቃም፣ሰብ ሃፍቲ ዛምብያ ዕላማ ብምግባር መዳረግቲ ሰደድኦም ንምብዛሕ ዕድል ኣለዎም። ከም ቻይና ወይ ህንዲ ዝኣመሰላ ኣብ ምምዕባል ዝርከባ ቁጠባታት። ይኹን እምበር ዛምብያ ገና ከም ዘይእኹል ትሕተ ቅርጺ፣ከም ጽርግያታት፣መገዲ ባቡር፣ከምኡውን ቀረብ ሓይሊ ኤሌክትሪክ ዝኣመሰሉ ብድሆታት ኣጋጢምዋ ኣሎ እዚኦም ድማ ካብ መፍረያይ ቦታታት ንዝመጽእ ስሉጥ ምንቅስቓስ ኣቑሑት ክዕንቅፉ ይኽእሉ።ዛምብያ ኣብ ምምሕያሽ ልምዓት ትሕተ ቅርጺ ካብ ክልቲኡ መንግስታውን ውልቃውን ምትሕብባር ቀጻሊ ጻዕሪ ከድልያ እዩ። ኣብ መደምደምታ፡ ዛምብያ ኣብ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢኣ ርኡይ ዘይተጠቕመሉ ዓቕሚ ኣለዋ። ዝተፈላለየ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታት፡ ጽላት ሕርሻ፡ ኣብ ውሽጢ ዞባ ሳድክ ስትራተጂካዊ ኣቀማምጣኣ፡ ከምኡ’ውን ምቹእ ፖሊሲታት መንግስቲ ዘለዋ ሃገር፡ ዝያዳ ናይ ወጻኢ ወፍሪታት ክትስሕብን መሰረት ሰደድ ከተስፍሕን ትኽእል እያ። ብድሆታት ትሕተ ቅርጺ ምፍታሕ ምሉእ ዓቕሚ ንግዲ ዛምብያ ኣብ ምኽፋት ወሳኒ ተራ ክጻወት እዩ።

ንዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ዛምብያ ዝኸውን ውዑይ መሸጣ ፍርያት ኣብ ምልላይ ክመጽእ ከሎ፡ ፍሉይ ድሌታት፡ ምርጫታትን ቁጠባዊ ኩነታትን እታ ሃገር ኣብ ግምት ምእታው ኣገዳሲ እዩ። ፍርያት ኣብ ምምራጽ ዝመርሑኻ ውሑዳት ቁልፊ ስጉምትታት እዞም ዝስዕቡ እዮም፤ 1. ጠለብ ዕዳጋ ምርምር፦ ኣብ ዛምብያ ዘሎ ህሉው ጠለብ ዕዳጋ ብምምርማር ጀምር። እዚ ድማ ድሌታትን ድሌታትን ተጠቀምቲ ምትንታን ከምኡ’ውን ዝቕልቀሉ ኣንፈታትን ምርጫታትን የጠቓልል። ኣብ ከም ሕርሻ፡ ዕደና፡ ህንጻ፡ ጸዓት፡ ቱሪዝም፡ ማኑፋክቸሪንግ ዝኣመሰሉ ዓውድታት ትኹረት ምግባር። 2. ገደብ ኣእትዎት ምርዳእ፦ ምስቲ ብመንግስቲ ዛምብያ ዝግበር ናይ ኣእትዎት ደንብታትን ገደባትን ምልላይ። ዝኾነ ሕጋዊ ጉዳይ ንኸይፍጠር ዝመረጽካዮም ፍርያት ነዞም ደንብታት ከም ዝኽተሉ ኣረጋግጽ። 3. ዓቕሚ ምፍራይ ውሽጢ ዓዲ ኣብ ግምት ምእታው፦ ተመሳሳሊ ኣቑሑት ኣብ ውሽጢ ዓዲ ክፈርዩ ይኽእሉ እንተኾይኖም ወይ ድማ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝርከቡ ኣፍረይቲ ወይ ኣቕረብቲ ጠለብ ፍሉያት ፍርያት ንምምላእ ዕድል እንተሃልዩ ምግምጋም። 4. ተወዳዳሪ ብልጫ ምልላይ፦ ኣብ ዕዳጋ ዛምብያ ካብ ዘለዉ ምቕራብ ተወዳዳሪ ብልጫ ዝህቡ ፍርያት ድለዩ። እዚ ድማ ፍሉይ ባህርያት ወይ ዝለዓለ ጽሬት ብዝተመጣጠነ ዋጋ ከጠቓልል ይኽእል። 5. ኣገደስቲ ኣቑሑት ቀዳምነት ምሃብ፡- ቁጠባዊ ምልውዋጥ ብዘየገድስ ቀጻሊ ጠለብ ዘለዎም ከም መግቢ (ዘይበላሸዉ)፡ ቀረብ ክንክን ጥዕና (መድሃኒታት፡ መሳርሒታት ሕክምና)፡ ፍርያት ጽሬት (ሳሙና፡ ሳኒታይዘር)፡ ከምኡ’ውን ብተመጣጣኒ ዋጋ ዝሽየጡ ኣቑሑት ገዛ ኣብ ግምት ምእታው። 6. ፍታሕ ተሓዳሲ ጸዓት፡- ኣብ ዛምብያ ብዛዕባ ዘላቕነት ከባቢ ስክፍታታት እናወሰኸ ምስ ከደ፡ ከም ሶላር ፓነል ወይ ተርባይናት ንፋስ ዝኣመሰሉ ተሓደስቲ ጸዓት ቴክኖሎጂታት ክህልዉ ዝኽእሉ ዕዳጋ ኣሎ። 7. ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ሽርክነት ምዅስኳስ፡- ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ረቛሒታት ኣብ መጽናዕትን ትንተናን ተመርኲስካ ክህልዉ ዝኽእሉ ዕድላት ፍርያት ምስ ኣለለኻዮም፡ ምስ ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ብምትሕብባር፡ ወይ ብኣእትዎት ወይ ድማ ብሓባር ንጣዕሚ ተጠቀምቲ ዛምብያ ዝምችኡ ሓደስቲ መስመራት ፍርያት ብምምዕባል ዕብየቶም ክትድግፍ። ዛምብያ ሓዊሱ ናብ ዝኾነ ዕዳጋ ንግዲ ወጻኢ ክትኣቱ ከለኻ ምትዕጽጻፍ ወሳኒ ምዃኑ ኣይትረስዕ - ኣብ ግብረ መልሲ ተጠቀምቲን ኣብቲ ዕዳጋ ዝሰፍሐ ዝቕየር ጠለባትን መሰረት ብምግባር ንፍርያትካ ክትቅይሮ ድሉው ኩን።

ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ ብሃብታም ባህላዊ ብዙሕነትን ተፈጥሮኣዊ ጽባቐኣን ትፍለጥ። ልዕሊ 18 ሚልዮን ህዝቢ ዘለዎ ህዝቢ ዛምብያ፡ ኣብ ልዕሊ በጻሕቲ ብዘለዎ ምሕዝነትን ተቐባሊን ባህሪ ዝፍለጥ እዩ። ኣብ ዛምብያ ሓደ ቁልፊ ባህርያት ዓማዊል ኣብ ውልቃዊ ዝምድናታት ዘተኮሩ እዩ። ንዕዉት ንግዳዊ ርክባት ምትእምማን ምህናጽን ምስ ዓማዊል ምትእስሳር ምፍጣርን ወሳኒ እዩ። ግዜ ወሲድካ ኣብ ንኣሽቱ ዘረባታት ምጽማድን ኣብ ህይወቶም ሓቀኛ ተገዳስነት ምርኣይን ምክብባር ዘርኢን ኣወንታዊ ርክብ ዘዕብን እዩ። ካልእ ክንፈልጦ ዘለካ ኣገዳሲ ረቛሒ፡ ኣብ ዛምብያ ምስ ዓማዊል ኣብ እትራኸበሉ እዋን ትዕግስትን ተዓጻጻፍነትን ምምስጋን እዩ። ግዜ ብዝተፈላለየ መንገዲ ክረአ ስለ ዝኽእል፡ ብዘይ ኣቐዲምካ ምፍላጥ ምድንጓይ ከጋጥም ስለ ዝኽእል ኣብ እዋን ድርድር ወይ ኣኼባታት ተዓጻጻፊ ኣገባብ ምኽታል ኣገዳሲ እዩ። ምርድዳእ ምርኣይ ምስ ዓማዊል ዛምብያ ጽቡቕ ዝምድና ንምዕቃብ ክሕግዝ እዩ። ኣብ እዋን ንግዳዊ ዘተ ክውገዱ ዝግበኦም ክልኩላት ዛዕባታት ወይ ተሃዋሲ ኣርእስታት ክመጹ እንከለዉ፡ ፖለቲካዊ ጉዳያት ብጥንቃቐ ክቐርቡ ይግባእ። ሓደ ሓደ ግዜ ብሰንኪ ቀጻሊ ምዕባለታት ወይ እዋናዊ ፍጻመታት ዘይተርፍ እኳ እንተኾነ፡ ገለልተኛ ርእይቶታት ምግላጽ ግን ዘይምርድዳእ ወይ በደል ክከላኸል ይኽእል። ብተወሳኺ፡ ባህላዊ ልምድታት ወይ ባህላዊ ኣሰራርሓታት ብኣኽብሮት ምዝታይ ምስ ዓማዊል ዛምብያ ዝያዳ ትርጉም ዘለዎ ምትእስሳር ክፈጥር ይኽእል፤ እንተኾነ ግን ብዛዕባ እምነት ወይ ልምዲ ሓደ ውልቀሰብ ብዛዕባ እታ ሃገር ኣብ ሓፈሻዊ ምግባር ጥራይ ዝተመርኮሰ ግምታት ካብ ምግባር ኣወግድ። ኣብ መወዳእታ፡ ክህልዉ ዝኽእሉ ናይ ቋንቋ ዕንቅፋታት ምፍላጥን ብኡ መሰረት ርክብ ምትዕጽጻፍን ምስ ዓማዊል ዛምብያ ንዝግበር ርክብ ኣዝዩ ከቃልል እዩ። እንግሊዝኛ ኣብ ከተማታት ከም ሓደ ካብ ወግዓዊ ቋንቋታት ዛምብያ ብሰፊሑ ዝዝረብ እኳ እንተኾነ ምስ ዝተፈላለዩ ደቀባት ቋንቋታት ከም በዓል ቤምባን ንያንጃን ኣብ ንጹር ኣደማምጻ ምትኳር ኣብ ርእሲኡ ድማ ካብ ቃላት ስላንግ ምውጋድ ኣብ እዋን ዕላል ምርዳእ ከማሓይሽ እዩ። ምስ ዓማዊል ዛምብያ ኣብ ዝራኸብሉ እዋን ኣብ ምትእምማን ዝተመርኮሰ ዝምድናታት ምህናጽን ባህላዊ ተሃዋስነት ብምኽባርን ኣገዳስነቱ ብምድናቕ፡ ትካላት ንግዲ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ልምድታት ብኣድማዒ መንገዲ እናተጓዕዙ ነባሪ ሽርክነት ክፈጥሩ ይኽእሉ

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ፡ ናብታ ሃገር ክትኣቱ ወይ ክትወጽእ ከለኻ ክትክተሎ ዘለካ ፍሉይ ስርዓታት ጉምሩክን ኢሚግሬሽንን ኣለዋ። ምሕደራ ጉምሩክ ኣብ ዛምብያ ብበዓል መዚ እቶት ዛምብያ (ZRA) እዩ ዝካየድ። ZRA ንኣእትዎትን ሰደድን ናይ ምክትታል፡ ግብሪ ናይ ምእካብ፡ ንጥፈታት ዘይሕጋዊ ምስግጋር ምክልኻል፡ ከምኡ’ውን ምስ ኣህጉራዊ ስምምዓት ንግዲ ምትእስሳር ናይ ምርግጋጽ ሓላፍነት ኣለዎ። ናብ ዛምብያ ክትኣቱ ከለኻ፡ ዝኾነ ናብታ ሃገር እተምጽኦ ዋጋ ዘለዎ ኣቕሓ እትእውጀሉ ናይ ጉምሩክ መግለጺ ቅጥዒ ክትመልእ ክትግደድ ኢኻ። ኣብ እዋን ምብጻሕካ ዝኾነ ጸገም ንኸይፍጠር ነዚ ቅጥዒ ብሓቂ ምምላእ ኣገዳሲ እዩ። ኣብ ዛምብያ ክኣትዉ ወይ ክወጹ ዝኽእሉ ኣቑሑት ዝተወሰኑ ገደባት ኣለዉ። ገለ ኣቑሑት ፍቓድ ወይ ክፍሊት ጉምሩክ ከድልዮም ይኽእል እዩ። ዝተኸልከሉ ነገራት ብዘይ ግቡእ ፍቓድ ብረትን ተተኮስትን፣ ዕጸፋርስን ዕጸፋርስን፣ ናይ ሓሶት ባጤራ ወይ ሕጊ መሰል ቅዳሕ ዝጥሕስ ኣቑሑት ይርከብዎም። እንስሳ ዘቤት ካብ ወጻኢ ንምእታው ክታበት ዝሕብር ናይ እንስሳታት ምስክር ወረቐት ከድልዮ ይኽእል። ሓደ ሰብ ካብ ዛምብያ ከእትዎ ወይ ከውጽኦ ዝኽእል መጠን ናይ ወጻኢ ባጤራ ገደብ ከምዘሎ'ውን ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ልዕሊ $5,000 (ወይ ተመጣጣኒ) ብጥረ ገንዘብ ሒዝካ እንተኸይድካ፡ ኣብ ዝመጻእካሉ ወይ ኣብ እትብገሰሉ እዋን ኣብ ጉምሩክ ክእወጅ ኣለዎ። በጻሕቲ ካብ ዛምብያ ክወጹ ከለዉ፡ ካብታ ሃገር ቅድሚ ምብጋሶም ኣብ ውሽጢ 30 መዓልታት ንዝተዓደጉ ብቑዓት ኣቑሑት ዝተኸፍለ ተወሳኺ እሴት ግብሪ (ቫት) ክምለሰሎም ክሓቱ ይኽእሉ። ቅድሚ ምብጋስካ ኣብ ዝተመደበ ቆጸራታት ንናይ ቫት ምምላስ ሕቶታት ስለ ዝድለ ኩሉ ካብ ዕድጊታትካ ዝረኸብካዮ ቅብሊታት ከም እትሕዝ ኣረጋግጽ። መንግስቲ ዛምብያ ንመምርሒታት ጉምሩክ ብዕቱብ ይወስዶ፤ ስለዚ ናብ ሃገር ክትኣቱ ወይ ክትወጽእ ከለኻ ብሰበስልጣን ዝወጹ ኩሎም ሕግታትን መምርሕታትን ምኽባር ወሳኒ እዩ። ከምኡ ዘይምግባር መቕጻዕቲ ወይ ሕጋዊ ስጉምቲ ከይተረፈ ከስዕብ ይኽእል። ኣብ መወዳእታ ኣብ እዋን መገሻኹም ዘየድሊ ጸገማት ከየጋጥመኩም፡ ብመንግስቲ ዛምብያ ብዛዕባ ደንቢ ልምዲ ብዝምልከት ብመንግስቲ ዛምብያ ዝትግበር ዝኾነ ይኹን ፍሉይ ጠለባት እዋናዊ ሓበሬታ ንምርካብ ኩሉ ግዜ ኣብ ከባቢኹም ዝርከብ ኤምባሲ/ቆንሱል ክትረኽብዎ ይምከር።

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ፡ ናብታ ሃገር ንዝኣትዉ ኣቑሑት ፍሉይ ፖሊሲ ቀረጽ ኣእትዋ ኣለዋ። ቀረጽ ኣእትዎት ማለት ናብ ሓንቲ ሃገር ኣብ ዝኣትዉ ፍርያት ዝኽፈል ግብሪ ኮይኑ ብሓለፍቲ ጉምሩክ ምስ ኣተዉ ዝእከብ እዩ። ኣብ ዛምብያ መጠን ቀረጽ ኣእትዎት ከከም ዓይነት ካብ ወጻኢ ዝኣቱ ፍርያት ይፈላለ እዩ። ብሓፈሻ ኣቑሑት ኣብ ዝተፈላለዩ ምድባት ተኸፋፊሎም ተዛማዲ ደረጃ ቀረጽ ኣለዎም። እዞም ምድባት እዚኦም ጥረ ነገራት፣ ማእኸላይ ፍርያት፣ ውዱእ ኣቑሑትን ሃለኽቲ ነገራትን ይርከብዎም። ንውሽጣዊ ምህርቲ ወይ ኢንዱስትርያዊ ልምዓት ኣገደስቲ ተባሂሎም ዝሕሰቡ ጥረ ነገራትን ማእኸላይ ፍርያትን ንውሽጣዊ ማኑፋክቸሪንግን ቁጠባዊ ዕብየትን ንምትብባዕ ትሑት ቀረፅ ኣእትዎት ወይ ነፃነት ክወሃብ ይኽእል። እዚ ፖሊሲ እዚ ኣብ ዝተወሰኑ ኢንዱስትሪታት ርእሰ-ምኽኣል ኣብ ምድንፋዕ ኣብ ዝኣትዉ ውዱእ ኣቑሑት ምጽጋዕ ንምንካይ ዝዓለመ እዩ። ብኻልእ ወገን ድማ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ውሽጢ ሃገር ክፈርዩ ዝኽእሉ ውዱኣት ኣቑሑት ዝለዓለ ቀረጽ ካብ ወጻኢ ዝኣቱ እዩ። እዚ ኣገባብ እዚ ንናይ ውሽጢ ዓዲ ኢንዱስትሪታት ምስ ርካሽ ናይ ወጻኢ ኣእትዎት ካብ ውድድር ዝከላኸልን ተጠቀምቲ ኣብ ክንድኡ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝተሰርሑ ፍርያት ክገዝኡ ዘተባብዕን እዩ። ብዘይካ እዞም ኣብ ምድብ ፍርያት ዝተመርኮሱ ስታንዳርድ ቀረጽ ኣእትዎት፡ ኣብቲ መእተዊ ነጥቢ ዝትግበሩ ተወሳኺ ግብሪታት ከም ተወሳኺ እሴት ግብሪ (ቫት) ክህልዉ ይኽእሉ። መብዛሕትኡ ግዜ ቫት ካብ ጠቕላላ ዋጋ ካብ ወጻኢ ዝኣትዉ ኣቑሑት ብሚእታዊት እዩ ዝኽፈል። ዛምብያ በብእዋኑ ንፖሊሲታት ቀረጽ ኣእትዎት ብምግምጋም ምስ ዝቕየር ቁጠባዊ ኩነታትን ምስ ካልኦት ሃገራት ወይ ከም ኮሜሳ (ሓባራዊ ዕዳጋ ምብራቓውን ደቡባውን ኣፍሪቃ) ዝኣመሰላ ዞባዊ ብሎካት ዝግበር ንግዳዊ ስምምዓትን ክትላመድ ምዃና ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ስለዚ ንብረቶም ዝምልከት ፍሉይ ቀረጽ ኣእትዎት ዝምልከት ሓበሬታ ዝደልዩ ነጋዶ ወይ ውልቀሰባት ምስ ዝምልከቶም መንግስታዊ ትካላት ከም በዓል መዚ ጉምሩክ ወይ ማሕበራት ንግዲ ምውካስ ኣገዳሲ እዩ። እዚ ሓጺር መግለጺ፡ ሓፈሻዊ ኣቀራርባ ዛምብያ ኣብ ምእታው ኣቑሑትን ምስኡ ዝተኣሳሰር ፖሊሲታት ግብሪን ዝህብ እዩ። ንፍሉያት ምድባት ፍርያት ወይ ኣብ ቀረባ እዋን ኣብ ዛምብያ ዝወሰደቶ መሓውር ታሪፍ ዝምልከት ሰፊሕ ዝርዝር ሓበሬታ ንምርካብ፡ ወግዓዊ ምንጭታት ምውካስ ወይ ምስ ህሉው ደንብታት እታ ሃገር ዝፈልጡ ክኢላታት ምውካስ ይምከር

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ዛምብያ፡ ኣብ ጽላታት ሰደድ ብብዝሒ እትምርኮስ ዝተፈላለየ ቁጠባ ዘለዋ ሃገር እያ። ሰደድ ኣቑሑት እታ ሃገር ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕን ንናይ ውሽጢ ዓዲ ኢንዱስትሪታት ንምሕላውን ዝዓለመ ፍሉይ ፖሊሲታት ግብሪ ዝኽተል እዩ። ዛምብያ ኣብ መብዛሕትኦም ኣቑሑታን ኣገልግሎታን፡ እንተላይ ኣብ ሰደድ፡ ስርዓት ተወሳኺ እሴት ግብሪ (ቫት) ተተግብር። ኣብዚ ሕዚ እዋን እቲ ስታንዳርድ ቫት 16% ተባሂሉ ተቐሚጡ ኣሎ። ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝፈርዩ ሰደድ ኣቑሑት ብተለምዶ ንዕላማታት ቫት ዜሮ ደረጃ ኣለዎም፣ እዚ ማለት ድማ ኣህጉራዊ ንግዲ ንምትብባዕ ካብ ውሽጣዊ ግብሪ ነጻ ይኾኑ። ካብዚ ሓሊፉ ዛምብያ ከም ኣባል ሕብረት ጉምሩክ ደቡብ ኣፍሪቃ (SACU) ብስርዓት ሓባራዊ ግዳማዊ ታሪፍ (CET) ትሰርሕ። እዚ ፖሊሲ እዚ፡ ናብ ከም ደቡብ ኣፍሪቃ፡ ናሚብያ፡ ስዋዚላንድ፡ ሌሶቶን ቦትስዋናን ዝኣመሰላ ኣባላት ሃገራት ኣብ ዝኣቱ ንብረት ሓደ ዓይነት ቀረጽ ጉምሩክን ግብሪን የረጋግጽ። ብዝተፈላለየ መሓውር ግብሪ ዝፍጠር ንግዳዊ ዘይምዕሩይነት ብምክልኻል ንንግዳዊ ትካላት ማዕረ ሜዳ ንምፍጣር ዝዓለመ እዩ። ካብ ዛምብያ ዝለኣኽ ሰደድ ከከም ዓይነት ዝለኣኽ ፍርያት ዝተፈላለየ ናይ ሰደድ ቀረጽ ክኽፈል ይኽእል። ንኣብነት ከም ነሓስን ኮባልትን ዝኣመሰሉ ማዕድናት ብመሰረት ዋጋ ዕዳጋኦም ወይ ብዝለኣኽ መጠን ሰደድ ግብሪ ይኽፈሉ። እዚ ቀረጽ እዚ ንመንግስቲ እቶት ንምምጻእ ዝሕግዝ ኮይኑ፡ ንሰደድ ክቡር ተፈጥሮኣዊ ሃፍቲ ኣብ ዝቆጻጸር እዩ። ዛምብያ ብዘይካ’ቲ ንሰደድ ዝምልከት ፖሊሲታት ግብሪ፡ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ንምስሓብን ዘይባህላዊ ጽላታት ሰደድ ንምንቕቓሕን ዝዓለመ ገለ ምትብባዕ’ውን ትህብ። ኣብ ሕርሻ ወይ ማኑፋክቸሪንግ ኢንዱስትሪታት ዝተዋፈሩ ሰብ ሃፍቲ ኣብ ዝተወሰኑ እዋናት ካብ ምጉዳል መጠን ግብሪ ኣታዊ ትካላት ወይ ድማ ነፃነት ተጠቀምቲ ክኾኑ ይኽእሉ እዮም። ኣብ ዛምብያ ዝንቀሳቐሱ ሰደድቲ ምስ ፍሉይ ፍርያቶም ወይ ጽላት ኢንዱስትሪ ዝምልከት ፖሊሲታት ግብሪ ብዝምልከት ብዝምልከቶም ኣካላት ዝግበር ዝኾነ ይኹን ለውጢ ወይ ምምሕያሻት ሓበሬታ ክህልዎም ኣገዳሲ እዩ። ነዞም ደንብታት ምርዳእ፡ ትካላት ንግዲ ነቲ ዝተሓላለኸ መልክዕ ግብሪ ንምንቅስቓስ ክሕግዞም ይኽእል እዩ፡ ኣብ ርእሲኡ ድማ ኣብ ውሽጢ በብወጻኢ ዕዳጋታቶም ዝለዓለ መኽሰብ ክረኽቡ ይኽእሉ።

ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ መሬት ዘይብላ ሃገር ዛምብያ፡ ጽሬትን ምስ ኣህጉራዊ ደረጃታት ምትእስሳርን ንምርግጋጽ ግቡእ ምስክር ወረቐት ዘድልዮም ዝተፈላለዩ ናይ ሰደድ ኣቑሑት ኣለዋ። ኣብ ዛምብያ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ብቐንዱ ብቢሮ ደረጃታት ዛምብያ (ZABS)ን ካልኦት ዝምልከቶም መንግስታዊ ትካላትን ዝምችእ እዩ። ሓደ ካብቶም ዓበይቲ ሰደድ ፍርያት ካብ ዛምብያ ነሓስ እዩ። ዛምብያ ሓንቲ ካብተን ኣብ ኣፍሪቃ ዝዓበያ ኣፍረይቲ ነሓስ ብምዃና፡ ሰደድ ነሓስኣ ብዝተፈላለዩ ምስክር ወረቐት ኣቢላ ዓለምለኻዊ ደረጃ ጽሬት ከምዘማልእ ትገብር። ዛብስ ንናይ ፅሬት ምሕደራ ስርዓት ISO 9001 ንከባብያዊ ምሕደራ ስርዓት ድማ ISO 14001 ዝኣመሰሉ ናይ ምስክር ወረቐት ኣገልግሎት ይህብ። ዛምብያ ብዘይካ ነሓስ፡ ከም ትምባኾ፡ ቆሎ፡ ሶያ፡ ቡን ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻ እውን ናብ ወጻኢ ትሰድድ። ነዚ ሰደድ ንምድጋፍ ምስ ድሕነት መግብን ኦርጋኒክ ሕርሻን ዝተኣሳሰር ምስክር ወረቐት ከድሊ ይኽእል። ZABS ንናይ መግቢ ድሕንነት ምሕደራ ስርዓታት ከም HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points) ዝኣመሰሉ ምስክር ወረቐትን ንኦርጋኒክ ፍርያት ኦርጋኒክ ምስክር ወረቐትን ይህብ። ዛምብያ ብዘይካ ኣቑሑት፡ ከም ዓለባ፡ ፍርያት ቆርበት፡ ኬሚካላትን ማሽነሪታትን ዝኣመሰሉ ውዱኣት ኣቑሑት ዘፍሪ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ጽላት ማኑፋክቸሪንግ እውን ኣለዋ። እዞም ኣቑሑት እዚኦም ከከምቲ ዝሓሰቦም ዕዳጋታት ወይ ዘገልግልዎ ኢንዱስትሪታት ፍሉይ ምስክር ወረቐት ከድልዮም ይኽእል። ንኣብነት ሰደድ ዓለባ ኣብ ጨርቂ ዝኾነ ጎዳኢ ንጥረ ነገር ከምዘየለ ዘረጋግጽ Oeko-Tex Standard 100 ምኽባር ከድልዮ ይኽእል እዩ። ሰደድቲ ዛምብያ ዓለምለኻዊ ጠለባት ንምምላእ ጥራሕ ዘይኮነስ ብዓለም ደረጃ ተወዳዳርነት ዕዳጋኦም ንምዕባይ ግቡእ ንፍርያት ዝምልከት ምስክር ወረቐት ምርካብ ኣገዳሲ እዩ። እዞም ምስክር ወረቐታት እዚኦም ንዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ደረጃ ጽሬት ናይቲ ፍርያትን ዓለማዊ ደረጃታት ምኽባርን የረጋግጹ። ብሓፈሻ ናይ ሰደድ ምስክር ወረቐት ምርካብ፡ ዛምብያ ከም ዘተኣማምን ኣቕራቢት ልዑል ጽሬት ዘለዎም ኣቑሑት ዘለዋ ዝና ንምሕላው ይሕግዝ፡ ኣብ ርእሲኡ ድማ ምስ ካልኦት ሃገራት ዓለም ዕድላት ንግዲ የስፋሕፍሕ።

ዛምብያ ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ጂኦግራፍያዊ ብድሆታት እኳ እንተሃለዋ፡ ንግድን ቁጠባዊ ዕብየትን ንምምችቻው ዝሕግዝ መርበብ ሎጂስቲክስ ኣብ ምምዕባል ርኡይ ምዕባለታት ኣመዝጊባ እያ። ኣብ ዛምብያ ቀንዲ መጓዓዝያ ኣቑሑት ናይ ጽርግያ መጓዓዝያ እዩ። እቲ መርበብ ጽርግያታት ልዕሊ 91 ሽሕ ኪሎሜተር ዝሽፍን ኮይኑ፡ ኣብ መላእ ሃገር ንዝርከባ ዓበይቲ ከተማታትን ከተማታትን ዘራኽብ እዩ። ዓቢ ሰሜናዊ መንገዲ ከም ኣገዳሲ ናይ መጓዓዝያ ካንሸሎ ኮይኑ ዘገልግል ኮይኑ፡ ንዛምብያ ምስ ዲሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎን ታንዛንያን ዘራኽብ እዩ። ንኣህጉራዊ ጽዕነት፡ ዛምብያ ሓያሎ ወሰንቲ መእተዊ ወደባት ኣለዋ። ኣብ ታንዛንያ ዝርከብ ወደብ ዳረስ ሰላም፡ ብባሕራዊ ጽዕነት ኣቢሉ ንኣእትዎን ሰደድን ልሙድ እዩ። ካብኡ ድማ ኣቑሑት ብጽርግያ ወይ ብባቡር ናብ ዝተፈላለየ ቦታታት ኣብ ውሽጢ ዛምብያ ክጓዓዙ ይኽእሉ። ውሽጣዊ መስመራት ማይ ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ምጉዕዓዝ ኣቑሑት እውን ተራ ኣለዎም። ሩባ ዛምቤዚ ከም ማዕድናትን ፍርያት ሕርሻን ዝኣመሰሉ ጅምላ ጽዕነት ንምጉዕዓዝ ከም ዓቢ መስመር ማይ ኮይኑ የገልግል። ይኹን እምበር እዚ ኣገባብ መጓዓዝያ ብሰንኪ ድሩትነት ምጉዓዝ ንኹሉ ዓይነት ፅዕነት ዘይምቹእ ክኸውን ከምዝኽእል ክፍለጥ ይግባእ። ስርዓተ ባቡር ዛምብያ ዞባዊ ንግዲ ኣብ ምምችቻው ወሳኒ ተራ ኣለዎ። መንገዲ ባቡር ታንዛንያ-ዛምብያ (TAZARA) ኣብ መንጎ ኣብ ማእከላይ ዛምብያ ዝርከብ ካፒሪ ምፖሺን ኣብ ታንዛንያ ዝርከብ ወደብ ዳረስ ሰላምን ዝሰርሕ ኮይኑ፡ ንኣእትዎን ሰደድን ኣማራጺ መስመር መጓዓዝያ ይህብ። ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኣብ ዛምብያ ምትእስሳር ኣየር ንምምሕያሽ ጻዕርታት ተኻይዱ እዩ። ኣብ ሉሳካ ዝርከብ ኣህጉራዊ መዓርፎ ነፈርቲ ኬነት ካውንዳ እቲ ዝዓበየ መዓርፎ ነፈርቲ እታ ሃገር ኮይኑ፡ ንውሽጣውን ኣህጉራውን ኣገልግሎት ጽዕነት ኣየር ከም ቁልፊ ማእከል ኮይኑ የገልግል። ኣብ ውሽጢ ዛምብያ ዝርከቡ ናይ ሎጂስቲክስ ኣማራጺታት ኣብ ግምት ኣብ እንኣትወሉ እዋን፡ ምስቶም ኣብ ትሕተ ቅርጺ እታ ሃገር ዝርከቡ ናይ ትሕተ ቅርጺ ብድሆታት ናይ ምዝዋር ተመኩሮ ዘለዎም ዝተመስረታ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኩባንያታት ሎጂስቲክስ ምስራሕ ይምከር። እዘን ኩባንያታት ኣብ ፍሉይ ጠለባት ከም ናይ ግዜ ተነቃፍነት ወይ ዓይነት ጽዕነት ተመርኲሰን ዝተመጣጠነ ፍታሕ ክህባ ይኽእላ። ብሓፈሻ ዛምብያ ብሰንኪ እቲ ኣብ ምድረበዳ ዘይርከብ ኣቀማምጣኣ ዝተወሰኑ ሎጂስቲካዊ ብድሆታት እኳ እንተጋጠማ፡ ምስ ምትእስሳር ጎረባብቲ ሃገራት ኣቢላ ናብ ወደባት ንምብጻሕ ሰፊሕ መርበብ ጽርግያታት ኣማዕቢላ ኣላ፡ እዚ ድማ ምንቅስቓስ ኣቑሑት ንምምችቻው ይሕግዝ። ነቲ ዘሎ ናይ መጓዓዝያ ኣገባባት ብምጥቃምን ምስ እሙናት መሻርኽቲ ሎጂስቲክስ ብምስራሕን፡ ትካላት ንግዲ ኣብ ሎጂስቲክስ ዛምብያ ብዓወት ክጓዓዛ ይኽእላ።

ኣገደስቲ ምርኢታት ንግዲ

ዛምብያ ኣብ ደቡባዊ ኣፍሪቃ እትርከብ ምድረበዳ ዘይብላ ሃገር እያ። ነሓስ፣ ኮባልትን ከም ቆሎ፣ ትምባኾን ቃንጫ ሽኮርን ዝኣመሰሉ ፍርያት ሕርሻን ሓዊሱ ብዝተፈላለየ ተፈጥሮኣዊ ጸጋታቱ ይፍለጥ። ከም ውጽኢቱ ድማ ኣብ ቁጠባዊ ምዕባለኣ ኣበርክቶ ዝገብሩ ሓያሎ ኣገደስቲ ዓለምለኻዊ መስመራት ዕድጊትን ምርኢታት ንግድን ኣለዉ። ኣብ ዛምብያ ካብ ዘለዉ ኣገደስቲ ዓለምለኻዊ መስመራት ዕድጊት ሓደ ጽላት ዕደና እዩ። ሃብታም ዕቑር ማዕድናት እታ ሃገር፡ ካብ ከም ማሽነሪ ዕደና፡ መሳርሒታት፡ ቴክኖሎጂን ኣገልግሎታትን ዝኣመሰሉ ኢንዱስትሪታት ብዙሓት ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ይስሕብ። እዞም ዓደግቲ መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ከም ነሓስን ኮባልትን ዝኣመሰሉ ማዕድናት ኣብ ምውጻእ ዝነጥፉ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኩባንያታት ይተሓባበሩ። ካልእ ኣብ ዛምብያ ንኣህጉራዊ መስመራት ዕድጊት ወሳኒ ዓውዲ ሕርሻ እዩ። ልሙዕ ሓመድ እታ ሃገር ዝተፈላለዩ ሕርሻዊ ንጥፈታት ዝድግፍ ኮይኑ፡ ካብ ኣቕረብቲ ዛምብያ ከም ቆሎ፡ ትምባኾ፡ ሶያ ወይ ቆጽሊ ሻሂ ዝኣመሰሉ ኣቑሑት ዝደልዩ ዓለማዊ ዓደግቲ ይስሕብ። ኣብ ሕርሻዊ ንግዲ ፍሉያት ዝኾኑ ዓለምለኻዊ ምርኢታት ንግዲ ኣብ ውሽጢ እዚ ዓውዲ ክህልዉ ዝኽእሉ ዕድላት ንግዲ ንምትእስሳርን ንምድህሳስን ብሉፅ መድረኽ ይህቡ። ዛምብያ ካብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝመጹ ሰፊሕ ፍርያት ዘርእዩ ዝተፈላለዩ ናይ ንግዲ ምርኢታት እውን ተአንግድ። ንኣብነት: 1. ኣህጉራዊ ምርኢት ንግዲ ዛምብያ (ZITF)፦ እዚ ዓመታዊ ምርኢት ኣብ ከተማ ንዶላ ዝካየድ ኮይኑ፡ ካብ ዛምብያ ጥራይ ዘይኮነስ ካብ ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃን ኪኖኡን ዝመጹ ምርኢት ዘቕርቡ ይስሕብ። ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ከም ማኑፋክቸሪንግ፣ ሕርሻ ማሽነሪታትን መሳርሒታትን ድሕንነትን ድሕንነትን ፍታሕ ኤሌክትሮኒክስ ሃለኽቲ ኣቑሑት ወዘተ ዝሽፍን ኮይኑ ክልቲኦም ናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግዲ ምስ ዓለምለኻውያን ወኪላት ዕድጊት ንኽራኸቡ መድረኽ ዝህብ እዩ። 2. Copperbelt Mining Trade Expo & Conference (CBM-TEC): እዚ መደብ ኣብ ኢንዱስትሪ ዕደና ዘተኮረ ኮይኑ፡ ሰብ ሞያ ዕደና ዕደናውያን ኣቕረብቲ ኣማኸርቲ መሃንድሳት ሰበስልጣን መንግስቲ ወዘተ ሓዊሱ ወሰንቲ ተጻወትቲ ብምምጻእ፡ ኣብ ምህዞታት ብድሆታት መፍትሒታት ወዘተ.. ንምዝታይ ዕድል ዝህብ እዩ። ኣብ ምውጻእ ማዕድናት ወይ ኣገልግሎት ቀረብ ሰንሰለት ዝነጥፉ ትካላት ንግዲ ምስ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ንኽራኸቡ። 3 Foodex Zambia: ከም ሓደ ካብቶም ዓመታዊ ኣብ ከተማ ሉሳካ ዝካየዱ ዓበይቲ ምርኢታት መግቢ ዛምብያ ናይ ሕርሻ ፍርያት ሰደድ ዓቕሚ ዘጉልሕ ኮይኑ ብዙሓት ሸየጥቲ ሓረስቶት ሕብረት ስራሕ ኣግሮ-ፕሮሰሰርስ ፅሬት ዘለዎ ፍርያቶም ብምርኣይ ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ንምስሓብ ኣብ ዓውዲ ሕርሻ ርኡይ ንግዲ የስፋሕፍሕ። ካብዚ ሓሊፉ መንግስቲ ዛምብያ ናይ ወጻኢ ወፍሪ ንምስሓብን ንግዲ ንምድንፋዕን ብንጥፈት ጻዕሪ ኣካይዱ እዩ። ከም ኤጀንሲ ልምዓት ዛምብያ (ZDA) ዝኣመሰሉ ትካላት ኣጣይሾም ኣለው፣ እዚኦም ድማ ንናይ ውሽጢ ዓድን ዓለምለኻውን ትካላት ንግዲ ዕድላት ዕድጊ ኣብ ምርካብ፣ ክኾኑ ዝኽእሉ መሻርኽቲ ኣብ ምልላይን ንመቆጻጸሪ ጠለባት ኣብ ምምራሕን ዝሕግዙ እዮም። እዞም ትካላት ዓለምለኻውያን ዓደግቲ ምስ ኣቕረብቲ ዛምብያ ኣብ ምትእስሳር ወሳኒ ተራ ኣለዎም። ኣብ መደምደምታ ዛምብያ ብከም ዕደናን ሕርሻን ዝኣመሰሉ ዓውድታት ኣቢላ ሓያሎ ኣገደስቲ ዓለምለኻዊ መስመራት ዕድጊት ትቕርብ። ከም ZITF, CBM-TEC, Foodex Zambia ዝኣመሰሉ ንግዳዊ ምርኢታት ፍርያት ንምርኣይን ምስ ዓለማውያን ዓደግቲ ርክብ ንምፍጣርን መድረኻት ይህቡ። መንግስቲ ንወጻኢ ወፍሪ ንምምችቻው ዝገብሮ ጻዕሪ፡ ነዞም ዕድላት ንናይ ውሽጢ ዓዲ ትካላት ንግድን ካብ ዛምብያ ምንጪ ንምርካብ ዝደልዩ ዓለምለኻውያን ዓደግትን ዝያዳ የዕብዮም።

ልሙዳት ሞተር ምድላይ

ኣብ ዛምብያ፡ እቶም ልሙድ ዝኾኑ ሞተር ምድላይ፡ ጉግል፡ ቢንግን ያሁን ይርከብዎም። እዞም ሞተር ምድላይ ሰፊሕ ሓበሬታ ዝህቡን ንዝተፈላለዩ ድሌታትን ድሌታትን ዘማልኡን እዮም። ነዞም ሞተር ምድላይ ንምእታው ዝሕግዙ መርበባት ሓበሬታ እነሆ፤ 1. ጉግል፡ www.google.com - ጉግል ብደረጃ ዓለም ካብ ዘለዉ ህቡባትን ብሰፊሑ ዝጥቀሙን ሞተር ምድላይ እዩ። ንገጻት መርበብ ሓበሬታ፡ ምስልታት፡ ቪድዮታት፡ ጽሑፋት ዜና፡ ካርታታትን ካልእ ብዙሕን ዝሓቖፈ ሰፊሕ ውጽኢት ምድላይ የቕርብ። 2. ቢንግ፡ www.bing.com - Bing ብተወሳኺ ብሰፊሑ ዝጥቀመሉ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ኣብ ሕቶታቶም ተመርኲሱ ኣገዳሲ ውጽኢት ዝህብ እዩ። ኣብ መርበብ ሓበሬታ ምድላይ ከምኡ’ውን ከም ምስሊ ምድላይ፡ ቪድዮ ምድላይ፡ ጽሑፋት ዜና፡ ውህደት ካርታታት ብማይክሮሶፍት ዝድገፍ ባህርያት የቕርብ። 3. ያሁ፡ www.yahoo.com - ያሁ ካልእ ህቡብ ሞተር ምድላይ ኮይኑ፡ ምስ ኣገልግሎት ኢመይል (ያሁ ሜይል)፡ ካብ ፍሉጣት ምንጭታት ዝመጽእ ዜናታት (ያሁ ኒውስ)፡ ትንበያ ኩነታት ኣየር (ያሁ ዌዘር)፡ ስፖርታዊ ምዕባለ (ያሁ ስፖርት)፡ መዘናግዒ ትሕዝቶታት ዝኣመሰሉ ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታት ከም ዌብ ሰርችንግ ፋንክሽናሊቲ ዝህብ እዩ። (ያሁ ኢንተርተይንመንት) ወዘተ። እዚ ሰለስተ ኣብ ዛምብያን ኣብ መላእ ዕዳጋታት ዓለምን ካብ ዝጥቀሙለን ክኾና እንከለዋ፤ ኣብ ውሽጢ ዛምብያ እውን ካልኦት ፍሉያት ወይ ከባብያዊ ኣማራጺታት ኣለዉ - ዋላ’ኳ ከምኡ ብሰፊሑ ዘይፍለጡ ወይ ኣብ ጥቕሚ ዘይውዕሉ ክኾኑ ይኽእሉ። ተመራጺ ሞተር ምድላይ ኣብ መወዳእታ ኣብ ውልቃዊ ምርጫ ብዛዕባ ተመኩሮ ዲዛይን መተሓላለፊ ተጠቃሚ ወይ ገለ ፍሉያት ባህርያት ብውልቀ መድረኻት ዝቐርቡ ከም ዝምርኮስ ኣስተውዕል።

ዓበይቲ ብጫ ገጻት።

ኣብ ዛምብያ፡ ቀንዲ ብጫ ገጻት ማህደር፤ 1. ZamYellow: እዚ ኣብ ዛምብያ ንዝርከቡ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታትን ኣገልግሎታትን ዝሽፍን ሰፊሕ ናይ ኦንላይን ማውጫ እዩ። ኣብ መላእ ሃገር ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ርክብ ሓበሬታ፣ ኣድራሻታትን መግለጺታትን ይህብ። መርበብ ሓበሬታ ዛምየሎው www.zamyellow.com እዩ። 2. ብጫ ገጻት ዛምብያ፡ ካልእ ኣብታ ሃገር ህቡብ ናይ ብጫ ገጻት ማውጫ ብጫ ገጻት ዛምብያ እዩ። ዝርዝር ትካላት ንግዲ ብመሰረት ኢንዱስትሪኦም፣ ኣቀማምጣኦምን ካልኦት ምድባቶምን የቕርብ። ብዛዕባ ኩባንያታት ዝርዝር ሓበሬታ ምስ ዝርዝር ርክብ ኣብ መርበብ ሓበሬታኦም www.yellowpageszambia.com ክትረኽቡ ትኽእሉ ኢኹም። 3. ፊንዳዛምብያ፡ ፊንዳዛምብያ ኣብ ዛምብያ ኣብ ዝተፈላለየ ዓውድታት ከም ሕርሻ፡ ህንጻ፡ ትምህርቲ፡ ኣጋይሽ ምቕባል፡ ክንክን ጥዕናን ካልእን ዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ርክብ ሓበሬታ ዝህብ ናይ ኦንላይን ማውጫ እዩ። መርበብ ሓበሬታኦም ኣብ www.findazambia.com ክትረኽብዎ ትኽእሉ ኢኹም። 4. ቢዝፔጅስ ዛምብያ፦ ቢዝፔጅስ ብቐንዱ ኣብታ ሃገር ኣብ ዝርከባ ንኣሽቱን ማእከሎትን ትካላት (SMEs) ዘተኮረ ፍሉጥ ናይ ንግዲ ማህደር እዩ። ካብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝመጹ ኩባንያታት ንኣብነት ድኳናት ችርቻሮ፣ ቤት መግቢን ባራትን፣ ትካላት ንብረት፣ መሸጢ መካይንን ካልኦትን ዝሓቖፈ እዩ። ኣብ መርበብ ሓበሬታኦም www.bizpages.org/zm ክትበጽሑ ትኽእሉ ኢኹም። እዞም ብጫ ገጻት ዘለዎም ማህደርታት ኣብ ውሽጢ ዝተፈላለየ ዕዳጋ ዛምብያ ኣገደስቲ ንግዳዊ ርክባት ወይ ወሃብቲ ኣገልግሎት ንምርካብ ከም ክቡር ጸጋታት ኮይኖም የገልግሉ።

ዓበይቲ ናይ ንግዲ መድረኻት።

ኣብ ዛምብያ፡ ንጠለባት ናይቶም ብኢንተርነት ዝዕድጉ ሰባት ዘማልኡ ሓያሎ ፍሉጣት ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኻት ኣለዉ። ገለ ካብቶም ቀንዲ መድረኻት ኢ-ኮሜርስ እታ ሃገር እነሆ፤ 1. ጁምያ ዛምብያ - ጁምያ ኣብ ዛምብያ ሓዊሱ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ህላወ ዘለዋ ናይ ኣፍሪቃ ዓበይቲ ናይ ኢ-ኮሜርስ ትካላት ሓንቲ እያ። እቲ መድረኽ ካብ ዝተፈላለዩ ምድባት ከም ኤሌክትሮኒክስ፡ ፋሽን፡ ጽባቐ፡ መሳርሒታት ገዛ፡ ስማርትፎናትን ካልእን ዝኣመሰሉ ሰፊሕ ፍርያት የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.jumia.co.zm 2. ዛማርት - ዛማርት ኣብ ዛምብያ ህቡብ ናይ ከባቢ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። ሸየጥቲ ፍርያቶም ንምርኣይን ዓደግቲ ድማ ብዝጥዕም መንገዲ ብኢንተርነት ንኽገዝእዎን መድረኽ ይህብ። እቲ መድረኽ ካብ ክዳውንትን ኣክሰሰሪታትን ክሳብ መሳርሒታት ገዛን ኤሌክትሮኒክስን ዝበጽሕ ዝተፈላለዩ ኣቑሑት የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.zamart.com 3. ክራፉላ ኦንላይን ሹፕ - ክራፉላ ኣብ ዛምብያ ዝቕልቀል ዘሎ ናይ ኢ-ኮሜርስ መድረኽ ኮይኑ፡ ንዓማዊሉ ብተመጣጣኒ ዋጋ ጽሬት ዘለዎ ፍርያት ኣብ ምቕራብ ዘተኮረ እዩ። ዝተፈላለዩ ምድባት ፍርያት ከም ፋሽን ኣልባሳት፣ ኤሌክትሮኒክስ፣ ፍርያት ጽባቐ፣ ናይ ህጻናት ኣቑሑት፣ ኣቑሑት ክሽነን ካልእን የቕርብ። መርበብ ሓበሬታ፡ www.krafulazambia.com 4. ShopZed - ShopZed ኣብ ዛምብያ ዝርከብ ናይ ኢንተርነት ድኳን ኮይኑ ንዓማዊል ስሉጥ ናይ ዕዳጋ ተመኩሮታት ዘመቻችእ ኮይኑ ኣብ ዝተፈላለየ ምድባት ከም ፋሽን ክዳውንቲ/ኣክሰሰሪታት፣ ናይ ኤሌክትሮኒክስ ጋጀት/መሳርሒታት፣ ናይ ገዛ/ክሽነ ኣገደስቲ ነገራት፣ ከምኡ’ውን ናይ ውልቃዊ ክንክን ኣቑሑት/ መመላኽዒታት። መርበብ ሓበሬታ፡ www.shopzed.lixa.tech 5 ድኳን ኸንፈር ዛምብያ – እዚ ፍሉይ መድረኽ ኢ-ኮሜርስ ካብ ጽሕጊ ኸንፈር ዝተሰርሑ ክዳውንቲ ክሳብ ካብ ቅብኣት ኸንፈር ዝተሰርሑ መመላእታታት ጥዕና ዝበጽሕ ኣብ ከንፈር ዝተመርኮሰ ፍርያት ዝፍለጥ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ zambianhempstore.com እዚኦም ውሑዳት ኣብነታት እዮም፤ ካልኦት ንኣሽቱ ወይ ንኒች-ፍሉያት መድረኻት ከምኡ’ውን ኣብ ዕዳጋ ዛምብያ ክህልዉ ይኽእሉ።

ዓበይቲ ማሕበራዊ መራኸቢታት

ኣብ ዛምብያ፡ ኣብ ዜጋታታ ተፈታውነት ዝረኸባ ሓያሎ ማሕበራዊ መራኸቢታት ኣለዋ። ገለ ካብቶም ኣብ ዛምብያ ልሙድ ዝኾኑ ማሕበራዊ መራኸቢታት ምስ መርበብ ሓበሬታታቶም እነሆ፤ 1. ፌስቡክ (www.facebook.com)፦ ፌስቡክ ኣብ መላእ ዓለም ካብ ዘለዉ ህቡባት ማሕበራዊ መራኸቢታት ሓደ ብምዃኑ፡ ኣብ ዛምብያ እውን ልዑል ተጠቃሚ ኣለዎ። ተጠቀምቲ ፕሮፋይል ክፈጥሩ፡ ምስ ኣዕሩኽቶምን ቤተሰቦምን ክራኸቡ፡ ኣብ ጉጅለታት ወይ ገጻት ብዛዕባ ዝተፈላለየ ድሌታት ክጽንበሩ፡ ከምኡ’ውን ከም ስእልታትን ቪድዮታትን ዝኣመሰሉ ትሕዝቶታት ከካፍሉ ይኽእሉ። 2. ትዊተር (www.twitter.com)፦ ትዊተር ብዛምብያውያን ኣብ ዝተፈላለዩ ኣርእስታት ኣብ ሓቀኛ ግዜ ንዝግበር ሓድሽ ሓበሬታን ዘተን ብሰፊሑ ይጥቀሙሉ። ተጠቀምቲ ናይ ተገዳስነት ኣካውንትታት ክከታተሉ፡ "ትዊት" ተባሂሎም ዝፍለጡ ሓጸርቲ መልእኽትታት ከካፍሉ፡ ካብ ካልኦት ዝመጽእ ትሕዝቶ ሪትዊት ክገብሩ፡ ሃሽታግ (#) ተጠቒሞም ምስ ትረንድ ዝኾኑ ኣርእስታት ክዋፈሩን ኣብ ዕላላት ክሳተፉን ይኽእሉ። 3. ዋትስኣፕ (www.whatsapp.com)፦ ዋትስኣፕ ኣብ ዛምብያ ህቡብ ናይ መልእኽቲ መተግበሪ ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ጽሑፋት ክሰዱ፡ ድምጺ ወይ ቪድዮ ጻውዒት ክገብሩ፡ ከም ሰነዳት ወይ ስእልታት ዝኣመሰሉ ፋይላት ብውልቂ ወይ ኣብ ጉጅለ ዕላል ከካፍሉ ዘኽእሎም እዩ። ኣብ መንጎ ኣዕሩኽን ቤተሰብን ንዝግበር ውልቃዊ ርክብ ከምኡ’ውን ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ዕላል ብሰፊሑ ይጥቀመሉ። 4. ኢንስታግራም (www.instagram.com)፦ ኢንስታግራም ብስእሊ ዝተመርኮሰ ማሕበራዊ መራኸቢታት ኮይኑ፡ ተጠቀምቲ ስእልታት ወይ ሓጸርቲ ቪድዮታት ብምስቃል ምስ ተኸታተልቶም ከካፍሉ ዝኽእሉሉ እዩ። ዛምብያውያን ነዚ መድረኽ ዝጥቀሙሉ ክእለት ስእሊ ንምግላጽ፣ ብስእላዊ ትሕዝቶ ምፍጣር ንግዳዊ ትካላት/ፍርያት/ኣገልግሎታት ንምልላይ ይጥቀሙሉ። 5. ሊንክድይን (www.linkedin.com)፦ ሊንክድኢን ብሰፊሑ ብሰብ ሞያ ዛምብያ ምስ መሳርሕቶምን ክኢላታትን ኣብ ውሽጢ ዝምልከቶም ዓውድታት ወይ ዓውድታት ኢንዱስትሪ ንምትእስሳር ዝጥቀሙሉ ሞያዊ መርበብ ሓበሬታ እዩ። ውልቀሰባት ድሕረ ባይታ ትምህርቶም፣ ተመኩሮ ስራሖም ዘጉልሑሉ ኣብ ርእሲኡ ድማ ዝግደሱሎም ኩባንያታት/ትካላት ክከታተሉ ዘኽእሎም ናይ ኦንላይን ሪዝዩም ኮይኑ የገልግል። 6. ዩቱብ (www.youtube.com)፦ ዩቱብ ኣብ ዛምብያ ካብ ሙዚቃዊ ቪድዮታት ክሳብ ትምህርታዊ ትምህርቲ ወይ መዘናግዒ ትሕዝቶታት ካብ ዝተፈላለዩ ፈጠርቲ ዓለም ብዘለዎ ሰፊሕ ስብስብ ቪድዮታት ምስ ግዜ ተፈታዊ ኮይኑ ኣሎ። 7.TikTok( www.tiktok.com) : ቲክቶክ ኣብ መንእሰያት ዛምብያ ርኡይ ተፈታውነት ብምርካብ፡ ሓጸርቲ ፈጠራዊ ቪድዮታት ክፈጥሩን ከካፍሉን ኣኽኢልዎም ኣሎ። ህቡብነትን ኣጠቓቕማን ናይዞም መድረኻት ኣብ ውልቀሰባትን ዕድመ ደረጃታትን ክፈላለ ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ፡ እዚኦም ግን ገለ ካብቶም ኣብ ዛምብያ ብሰፊሑ ዝጥቀሙሉ ማሕበራዊ መራኸቢታት እዮም።

ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ

ኣብ ዛምብያ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ቁጠባ ዝውክላ ሓያሎ ዓበይቲ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ኣለዋ። ዝርዝር ናይ ገለ ፍሉጣት ማሕበራት ኢንዱስትሪ ምስ በብወገኖም ናይ ዌብሳይት ሊንክታት ኣብዚ ኣሎ፤ 1. ማሕበር ኣፍረይቲ ዛምብያ (ZAM)፦ ዛም ኣብ ዛምብያ ንዝርከብ ጽላት ማኑፋክቸሪንግ ዝውክል ኮይኑ፡ ዕብየቱ የስፋሕፍሕን ንኣፍረይቲ ዝጠቅም ፖሊሲታት ይጣበቕን። መርበብ ሓበሬታ፡ https://zam.co.zm/ 2. ቤት ምኽሪ ንግድን ኢንዱስትሪን ዛምብያ (ZACCI)፦ ZACCI ኣብ ዛምብያ ፍሉጥ ማሕበር ንግዲ ኮይኑ፡ ዕድላት ንግድን ወፍርን ኣብ ምምችቻው ዝሰርሕ ኮይኑ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ዝተፈላለየ ጽላታት ንዝርከቡ ትካላት ንግዲ ደገፍ ኣገልግሎት ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.zacci.co.zm/ 3. ማሕበር ባንከኛታት ዛምብያ (BAZ)፦ BAZ ኣብ ዛምብያ ዝንቀሳቐሳ ንግዳዊ ባንክታት ኣብ ሓደ ዘራኽብ ማሕበር ኮይኑ፡ ኣብ መንጎ ኣባላት ባንክታት ምትሕብባር ንምድንፋዕን ኣብ ምዕባለ ኢንዱስትሪ ባንክታት ኣበርክቶ ንምግባርን ዝዓለመ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.baz.org.zm/ 4. ቤት ምኽሪ ቱሪዝም ዛምብያ (TCZ)፦ TCZ ኣብ ዛምብያ ንዝርከብ ጽላት ቱሪዝም ዝውክል ኮይኑ፡ ዘላቒ ኣሰራርሓ ቱሪዝም ኣብ ምድንፋዕን ንዕብየትን ምዕባለን እቲ ኢንዱስትሪ ዝጠቅም ፖሊሲታት ኣብ ምጉስጓስን ዘተኮረ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://tourismcouncilofzambia.com/ 5. ማሕበር ሰራሕተኛታት ዕደና ዛምብያ (MUZ)፦ MUZ ንሰራሕተኛታት ጽላት ዕደና ብመንጽር ምሕላው መሰላቶም፡ ድሕነትን ረብሓታቶምን ዝውክል ኮይኑ፡ ኣብ ሓፈሻዊ ምዕባለ ኢንዱስትሪ ዕደና ዛምብያ ኣበርክቶ ይገብር። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.muz-zambia.org/ 6. ማሕበር ኣፍረይቲ ሕርሻ ዛሚባ (APAZ)፦ ኣፓዝ ኣብ ዝተፈላለዩ ንኡሳን ዓውድታት ንዝርከቡ ሓረስቶትን ኣፍረይቲ ሕርሻን ዝውክል ኮይኑ ሕርሻ ዝራእቲ፣ ምዕባይ ጥሪት ወዘተ ሓዊሱ፣ ኣብ ሕርሻ ዝተመስረቱ ትካላት ንግዲ ንኽስስኑ ምቹእ ሃዋህው ንምፍጣር ይሰርሕ። መርበብ ሓበሬታ፡ N/A ኣብ ውሽጢ ሃገር ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝንቀሳቐሳ ካልኦት ንኣሽቱ ወይ ንኒች ዝምልከታ ማሕበራት ኢንዱስትሪ ክህልዋ ስለዝኽእላ እዚ ዝርዝር ምሉእ ከምዘይኮነ ኣስተውዕሉ።

ናይ ንግድን ንግድን መርበብ ሓበሬታታት

ኣብ ዛምብያ ዝርከቡ ገለ ቁጠባውን ንግዳውን መርበብ ሓበሬታታት እነሆ፤ 1. ኤጀንሲ ልምዓት ዛምብያ (ZDA) - ወግዓዊ መርበብ ሓበሬታ ZDA ኮይኑ፡ ዕድላት ወፍሪ ዘተባብዕን ኣብ ዛምብያ ንግዲ ንምክያድ ሓበሬታ ዝህብን እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.zda.org.zm/ 2. በዓል መዚ እቶት ዛምብያ (ZRA) - ZRA ንመንግስቲ ዛምብያ ወኪሉ እቶት ናይ ምእካብ ሓላፍነት ኣለዎ። እቲ መርበብ ሓበሬታ ብዛዕባ ግብሪ፡ ጉምሩክን ካልእ ተዛማዲ ጉዳያትን ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.zra.org.zm/ 3. ሉሳካ ስቶክ ኤክስቸንጅ (LuSE) - መርበብ ሓበሬታ LuSE ኣብ ዛምብያ ስቶክ ኤክስቸንጅ ንዝደልዩ ኣውፈርቲ ብዛዕባ ዝርዝር ጠለባት፣ ንግዳዊ ንጥፈታትን ዳታ ዕዳጋን ሓበሬታ ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.luse.co.zm/ 4. ሚኒስትሪ ንግዲ፣ ንግድን ኢንዱስትሪን - እዚ ሚኒስትሪ እዚ ኣብ ዛምብያ ቁጠባዊ ዕብየት ንምድንፋዕ ዝሕግዙ ፖሊሲታት ንግዲ፣ ደንብታትን ስትራተጂታትን ይከታተል። መርበብ ሓበሬታኦም ንውሽጣውን ዓለምለኻውን ትካላት ንግዲ ጠቓሚ ሓበሬታ ዝሓዘ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://www.mcti.gov.zm/ 5. ባንክ ዛምብያ (BoZ) - ከም ማእከላይ ባንክ እታ ሃገር መጠን፡ መርበብ ሓበሬታ ቦዝ ብዛዕባ ገንዘባዊ ፖሊሲታት፡ ሸርፊ ሸርፊ፡ ጸብጻባት ፋይናንሳዊ ምርግጋእን ቁጠባዊ ስታቲስቲክስን ርድኢት ይህብ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.boz.zm/ 6. ማእከላይ ቤት ጽሕፈት ስታቲስቲክስ (CSO) - CSO ዝተፈላለየ መዳያት ማሕበረ-ቁጠባዊ ምዕባለ ዛምብያ ዘንጸባርቑ ዝተፈላለዩ ወግዓውያን ስታቲስቲክስ ከም ዳታ ብዝሒ ህዝቢ ወይ ደረጃ ዕብየት GDP ይእክብ። መርበብ ሓበሬታ፡ http://cso.gov.zm/ 7. ኢንቨስትሩስት ባንክ ፒኤልሲ - ኣብ ዛምብያ ካብ ዝመደበሮም ንግዳዊ ባንክታት ሓደ ኮይኑ ኣብ ውሽጢ ቁጠባ እታ ሃገር ንዝንቀሳቐሱ ትካላት ንግዲ ንምድጋፍ ናይ ትካላት ባንክ ኣገልግሎት ዝህብ እዩ። መርበብ ሓበሬታ፡ https://investrustbank.co.zm/ 8. ቀዳማይ ሃገራዊ ባንክ (FNB) - FNB ኣብ ውሽጢ ጽላት ንግዳዊ ባንክ ዛምብያ እውን ዓቢ ተጻዋታይ ኮይኑ ንውልቀሰባት ከምኡ’ውን ንዓማዊል ትካላት ዝተፈላለዩ ፋይናንሳዊ ፍርያት/ኣገልግሎታት የቕርብ መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.fnbbank.co.zm/ እዞም መርበባት ሓበሬታ እዚኦም ንቁጠባውን ንግዳውን መልክዕ ዛምብያ ንምርዳእ ንዝደሊ ሰብ ከምኡ’ውን ኣብታ ሃገር ክህሉ ዝኽእል ናይ ወፍሪ ዕድላት ዝድህስሱ ውልቀሰባትን ትካላት ንግድን ክቡር ጸጋታት ይህቡ።

ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ

ንዛምብያ ዝኸውን ሓያሎ ናይ ንግዲ ዳታ ሕቶ መርበባት ሓበሬታ ኣለዉ። ኣርባዕተ ካብኣቶም ምስ በብወገኖም ዘለዎም ናይ ዌብሳይት ሊንክ እነሆ፤ 1. ፖርታል ንግዲ ኤጀንሲ ልምዓት ዛምብያ (ZDA)፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://www.zda.org.zm/trade-portal/ ፖርታል ንግዲ ZDA ምስ ንግዲ ዝተኣሳሰር ሓበሬታ ንምርካብ ኩለመዳያዊ መድረኽ ይህብ፣ እዚ ድማ ሰደድን ኣእትዎትን ብፍርያት፣ ሃገርን ዓውድን ንዛምብያ ሓዊሱ እዩ። 2. ናይ ሕቡራት ሃገራት ኮምትሬድ ዳታቤዝ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://comtrade.un.org/ UN Comtrade Database ንዛምብያ ሓዊሱ ንዝተፈላለዩ ሃገራት ዝምልከት ሰፊሕ ንግዳዊ መረዳእታታት የቕርብ። ተጠቀምቲ ብዛዕባ ኣእትዎትን ሰደድን ብደረጃ ሸቐጣት ዝርዝር ሓበሬታ ክደልዩን ክረኽቡን ይኽእሉ። 3. ዓለምለኻዊ ዝተዋደደ ንግዳዊ መፍትሒ (WITS)፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://wits.worldbank.org/ ዊትስ ካብ ዝተፈላለዩ ምንጭታት፣ ማለት ካብ ክፍሊ ስታቲስቲክስ ሕቡራት ሃገራት (UNSD)፣ ባንኪ ዓለም፣ ውድብ ንግዲ ዓለምን ካልኦትን ኣህጉራዊ መረዳእታ ንግዲ ሸቐጣት ንምርካብ ዕድል ይህብ። ተጠቀምቲ ብዝርዝር ስታቲስቲክስ ኣቢሎም ንኣገባብ ንግዲ ዛምብያ ክድህስሱ ይኽእሉ። 4. ዓለምለኻዊ ንግዲ ኣትላስ፤ መርበብ ሓበሬታ፡ https://appsource.microsoft.com/en-us/product/web-apps/globaltradatlas.global_trade_atlas ዓለምለኻዊ ንግዲ ኣትላስ ተጠቀምቲ ዓለምለኻዊ ንጥፈታት ኣእትዎ/ሰደድ ንምትንታን ዘኽእሎም ኩለመዳያዊ ዳታቤዝ እዩ። ዛምብያ ሓዊሱ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ብዙሓት ሃገራት ዝሽፍን ኮይኑ፡ ብዛዕባ ኣፈጻጽማ ንግዲ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዓሚቕ ርድኢት ይህብ። እዞም መርበባት ሓበሬታ ካብ ዝምልከቶም ትካላት ወይ ትካላት ነቲ ዳታ ኣብ ስታቲስቲክስ ንግዲ ንምጥርናፍ ሓላፍነት ዘለዎም ኣብ እዋኑ ዝመጽእ ሓድሽ ሓበሬታ ስለዝምርኮሱ ተረባሕነትን ተበጻሕነትን ክፈላለ ከምዝኽእል ኣስተውዕሉ።

B2b መድረኻት

ኣብ ዛምብያ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ንንግዳዊ ትካላት ዘራኽቡን ንግዲ ዘዕብዩን ሓያሎ B2B (Business-to-Business) መድረኻት ኣለዉ። ኣብ ታሕቲ ገለ ካብቶም ኣብ ዛምብያ ዝርከቡ ፍሉጣት መድረኻት B2B ምስ መርበብ ሓበሬታታቶም ኣለዉ፤ 1. ዛምብያዊ ኢማርኬትፕለይስ (www.zem.co.zm)፦ እዚ መድረኽ እዚ ትካላት ንግዲ ፍርያት፣ ኣገልግሎታትን ዕድላት ንግዲን ንምርኣይ የኽእሎም። ሰፊሕ ማውጫ ኩባንያታት ዘቕርብን ንመርበብ ሓበሬታ ዝኸውን መድረኽ ዝህብን እዩ። 2. ዛምሉፕ (www.zamloop.com)፦ ዛምሉፕ ኣብ ዛምብያ ኣብ ዝርከቡ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ንዝርከቡ ዓደግትን ሸየጥትን ዘራኽብ ናይ ኦንላይን ዕዳጋ እዩ። ትካላት ንግዲ ፍርያቶም/ኣገልግሎታቶም ክዝርዝሩ ብምፍቃድ ንግዲ የቃልል፣ እዚ ድማ ንዓደግቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ሰባት ብቐሊሉ ክረኽብዎ ይገብሮም። 3. ትሬድኪ ዛምብያ (zambia.tradekey.com)፦ ትሬድኪ ዛምብያ ሓዊሱ ንዝተፈላለዩ ሃገራት ዝተወፈዩ ፍሉያት ክፍልታት ዘለዎ ዓለማዊ ዕዳጋ B2B እዩ። ኣብዚ፡ ትካላት ንግዲ ዛምብያ ዝርዝር ፍርያት ክፈጥሩን ብዓለም ደረጃ ንግዳዊ መሻርኽቲ ክኾኑ ዝኽእሉ ክደልዩን ይኽእሉ። 4. ብጫ ገጻት ዛምብያ (www.yellowpagesofafrica.com/zambia/): ብቐንዱ ከም ኣገልግሎት ማህደር ዝፍለጥ እኳ እንተኾነ፡ ብጫ ገጻት ግን ከም B2B መድረኽ ኮይኑ እውን ዘገልግል ኮይኑ፡ ኩባንያታት ብዝርዝር ዝርዝር ኣቢለን ፍርያተንን ኣገልግሎተንን ከርእያ ይኽእላ። 5. ኩፓታና (zambia.kupatana.com)፦ ኩፓታና ትካላት ንግዲ ዛምብያ ፍርያቶም ወይ ኣገልግሎቶም ንመሸጣ ወይ ንኽራይ ከውዕሉ ዘኽእሎም ናይ ኦንላይን ምልክታታት መርበብ ሓበሬታ እዩ። እቲ መድረኽ ንዓደግቲ ውሽጢ ዓዲ ብቐጥታ ምስ ኣብ ዝተፈላለዩ ኢንዱስትሪታት ዝርከቡ ሸየጥቲ የራኽቦም። 6. ትሬድፎርድ ዛምብያ (zambia.tradeford.com)፦ ትሬድፎርድ ኣብ መንጎ ዛምብያውያን ሰደድቲ/ኣምጻእቲ ወይ ኣፍረይቲ/ጅምላ ሸየጥቲ ምስ ዓለምለኻውያን መዛኑኦም ንግዲ ንምምችቻው ብፍሉይ ዝተዳለወ B2B ዕዳጋ የቕርብ። 7. ቢዝኮሚኒቲ ኣፍሪቃ - ዛምብያ ትኹረት ክፍሊ (www.bizcommunity.africa/184/414.html): ቢዝኮሚኒቲ ኣፍሪቃ ብመንገዲ ትኹረት ክፍሊ ዛምብያ ኣብ ንግዳዊ መልክዓ ምድሪ ብዛዕባ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዜና፣ ሓበሬታን ርድኢትን ይህብ። እዚኦም ገለ ካብቶም ኣብ ዛምብያ ዝርከቡ B2B ፕላትፎርማት እዮም። ነዞም ናይ ኦንላይን መድረኻት ብምጥቃም፡ ትካላት ንግዲ ምስ ክኾኑ ዝኽእሉ መሻርኽቲ፡ ዓደግትን ኣቕረብትን ብኣድማዒ መንገዲ ክራኸቡ ይኽእሉ፡ ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ውሽጢ ዛምብያ ንግድን ዕብየትን የዕብዩ።