TogTok

تێڕوانینێکی گشتی وڵات
دراوی نیشتمانی
گۆڕینی نرخ
جەژنە گرنگەکان
دۆخی بازرگانی دەرەکی
پۆتانسێلی گەشەپێدانی بازاڕ
بەرهەمەکانی فرۆشتنی گەرم لە بازاڕدا
تایبەتمەندی و تابوی کڕیار
سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی
سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردن
سیاسەتەکانی باجی هەناردەکردن
بڕوانامە پێویستەکان بۆ هەناردەکردن
لۆجستیکی پێشنیار کراو
کەناڵەکان بۆ پەرەپێدانی کڕیار

زامبیا وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا. هاوسنوورە لەگەڵ ٨ وڵات، لە باکووری ڕۆژهەڵاتەوە تانزانیا، لە ڕۆژهەڵاتەوە مالاوی، مۆزەمبیق لە باشووری ڕۆژهەڵات، زیمبابۆی لە باشوور، بۆتسوانا و نامیبیا لە باشووری ڕۆژئاوا، ئەنگۆلا لە ڕۆژئاوا، کۆماری کۆنگۆی دیموکرات لە باکوور. پایتەختی زامبیا شاری لوساکایە. زامبیا کە ڕووبەرەکەی نزیکەی ٧٥٢,٦١٢ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە (٢٩٠,٥٨٦ میل چوارگۆشە) و بە دیمەنە جۆراوجۆرەکانی ناسراوە. وڵاتەکە بە فەلات و بەرزاییە فراوانەکان زاڵە کە چەندین ڕووبار و دەریاچەی تێدایە. دیارترین ڕووبار لە زامبیا ڕووباری زامبێزییە کە هاوکات سنوورێکی سروشتی لەگەڵ زیمبابۆی پێکدەهێنێت. ژمارەی دانیشتوانی زامبیا لە ١٩ ملیۆن کەس تێدەپەڕێنێت کە سەر بە نەتەوە جیاوازەکانن وەک بێمبا (گەورەترین نەتەوە)، تۆنگا، چێوا، لۆزی و لوندا لەنێو ئەوانی تردا. ئینگلیزی وەک زمانی فەرمی ناسراوە شانبەشانی چەندین زمانی ڕەسەن کە لە سەرانسەری وڵاتدا قسەیان پێدەکرێت. لە ڕووی ئابوورییەوە زامبیا زۆر پشت بە کانگاکردنی مس دەبەستێت چونکە خاوەنی یەدەگی بەرچاوی مسە. هەروەها کشتوکاڵ ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ئابوورییەکەیدا بە بەرهەمە سەرەکییەکان بریتین لە گەنمەشامی (گەنمەشامی)، تووتن، پەتاتە،و گوێزی زەوی (فستق). گەشتیاری لە ساڵانی ڕابردوودا بە شێوەیەکی بەردەوام گەشە دەکات بەهۆی سەرنجڕاکێشانی وەک شلەمەنیەکانی ڤیکتۆریا - یەکێکە لە گەورەترین شلەمەنیەکانی جیهان کە لە نێوان زامبیا و زیمبابۆی هاوبەشە - پارکە نیشتمانییەکان کە پڕن لە گیانلەبەرە کێوییە جۆراوجۆرەکانی وەک فیل، کەروێشک، شێر، و چەندین جۆری باڵندە. بەڵام زامبیا ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا دەبێتەوە لەوانە هەژاری، بەرزترین نایەکسانی داهات، لەگەڵ دەستڕاگەیشتن بە شێوەیەکی گونجاو بۆ دامەزراوەکانی چاودێری تەندروستی؛ بەڵام حکومەت هەوڵەکانی داوە بۆ باشترکردنی ئەم پرسانە. زامبیا لە بەرە کۆمەڵایەتی-ئابوورییە جیاوازەکاندا پێشکەوتنی بەدەستهێناوە وەک ڕێژەی وەرگرتنی خوێندکاران لە خوێندن، دەستڕاگەیشتن بە کچان، ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام. لە کۆتاییدا، زامبیا تێکەڵەیەکی ناوازە لە جوانی سروشتی پێشکەش دەکات، میراتێکی دەوڵەمەند لە ڕووی کولتوورییەوە، پیشەسازییەکی کانگاکانی گەشەسەندوو، و گیانلەبەرە کێوییەکانی زۆر کە دەیکاتە شوێنێکی سەرنجڕاکێش بۆ هەردوو گەشتیاران و وەبەرهێنەران بە هەمان شێوە.

زامبیا کە وڵاتێکی دەریاییە لە باشووری ئەفریقا، کواچای زامبیا (ZMK) وەک دراوی فەرمی بەکاردەهێنێت. کواچا زیاتر دابەش دەکرێت بەسەر ١٠٠ نگوی. ئەم دراوە لە ساڵی ١٩٦٨ بۆ جێگرتنەوەی دراوی پێشوو کە پاوەندی زامبیا بوو، خرایە بازاڕەوە. لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا زامبیا بەهۆی هۆکاری جۆراوجۆری وەک هەڵاوسان و تەحەددیاتی ئابوورییەوە، هەڵاوسانی لە بەهای دراوەکەیدا بەخۆیەوە بینیوە. پێشتر پێش ساڵی ٢٠١٣، کواچا مەشقی دووبارە ناونانی ناوەوەی ئەنجامدابوو کە سفرەکانی لە بەهاکەی دابەزاندبوو بۆ بەرەنگاربوونەوەی ڕێژەی بەرزی هەڵاوسان. بەهای کواچای زامبیا لە بەرامبەر دراوە سەرەکییەکانی دیکەدا دەتوانێت جیاواز بێت. بۆ نموونە تا مانگی ئەیلولی ٢٠٢١ یەک دۆلاری ئەمریکی یەکسانە بە نزیکەی ٢١ کواچای زامبیا. بەڵام گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە نرخی ئاڵوگۆڕکردن بە بەردەوامی دەگۆڕێت و ڕەنگە گۆڕانکاری بەسەردا بێت بە پشتبەستن بە بارودۆخی ئابووری جیهانی و هۆکارەکانی بازاڕی ناوخۆیی. بۆ دڵنیابوون لە سەقامگیری و بەڕێوەبردنی دابینکردنی دراو لەناو ئابووری زامبیا، بانکی زامبیا وەک بانکی ناوەندی وڵاتەکە کاردەکات کە بەرپرسیارە لە دەرکردن و ڕێکخستنی سیاسەتی دراو. ئەو گەشتیارانەی سەردانی زامبیا دەکەن پێویستە بیر لە گۆڕینەوەی دراوی بیانی خۆیان بکەنەوە بە کواچای زامبیا لە نووسینگە ڕێگەپێدراوەکانی ئاڵوگۆڕکردن یان بانکەکان لە کاتی گەیشتنیان. هەروەها کارتی بانکیی لە شارە گەورەکان و شوێنە گەشتیارییەکان بە شێوەیەکی باو وەرگیراوە؛ بەڵام باشترە هەندێک پارەی کاش بۆ دامەزراوە بچووکەکان یان ئەو ناوچانە هەڵبگریت کە وەرگرتنی کارتیان سنووردارە. بە گشتی وەک زۆرێک لە دراوەکانی زامبیا لە سەرانسەری جیهان، دۆخی زامبیا سەبارەت بە دراوەکەی دەتوانێت لە ژێر کاریگەری هۆکارە ئابوورییە جیاوازەکاندا بێت کە کاریگەرییان لەسەر بەهاکەی هەیە بە بەراورد بە دراوە نێودەوڵەتییەکانی دیکە.

دراوی یاسایی زامبیا بریتییە لە کواچای زامبیا (ZMW). بەپێی دوایین زانیارییەکانی بەردەست، نرخی ئاڵوگۆڕی هەندێک دراوی سەرەکی بە نزیکەیی بەم شێوەیەیە: 1 دۆلاری ئەمریکی (USD) = 13.57 ZMW 1 یۆرۆ (یۆرۆ) = 15.94 ZMW 1 پاوەندی بەریتانی (GBP) = 18.73 ZMW تکایە ئاگاداربن کە ئەم نرخانەی ئاڵوگۆڕکردن ڕەنگە بە تێپەڕبوونی کات بگۆڕێت بەهۆی هەڵاوسانی بازاڕی دراوی بیانی. هەمیشە باشتر وایە پێش ئەنجامدانی هەر مامەڵەیەک لە سەرچاوەیەکی متمانەپێکراو یان دامەزراوەیەکی داراییەوە بزانیت بۆ زانینی نوێترین و وردترین نرخەکانی ئاڵوگۆڕکردن.

زامبیا، وڵاتێکی داخراوە لە باشووری ئەفریقا، بە درێژایی ساڵ چەندین جەژنی گرنگ بەڕێوەدەبات. ئەم فێستیڤاڵانە گرنگییەکی بەرچاوی کولتووری و مێژوویییان بۆ گەلی میللەت هەیە. با بە کورتی سێ لە گرنگترین جەژنەکانی زامبیا بناسێنم. 1. ڕۆژی سەربەخۆیی (24ی تشرینی یەکەم): زامبیا لە ٢٤ی تشرینی یەکەمدا یادی ئەو ڕۆژە دەکاتەوە کە لە ساڵی ١٩٦٤ ئازادی لە ژێر دەسەڵاتی کۆلۆنیالیزمی بەریتانیا بەدەستهێنا. ئەم جەژنە نیشتمانییە بە بۆنەی جۆراوجۆر بەڕێوەدەچێت، لەوانە نمایش، نمایشی کولتووری، کۆنسێرتەکانی مۆسیقا، وتارەکانی بەرپرسانی حکومەت. خەڵک کۆدەبنەوە بۆ ئاهەنگگێڕان بە سەروەری نەتەوەکەیان و بیرکردنەوە لە خەباتەکانی زامبیا بۆ سەربەخۆیی. 2. ڕۆژی کرێکاران (1ی ئایار): ڕۆژی کرێکاران لە ١ی گوڵان بۆ ڕێزگرتن لە بەشدارییەکانی کرێکاران لە کۆمەڵگا و تیشک خستنە سەر ماف و بەرژەوەندییەکانیان بەڕێوەدەچێت. پشووی فەرمییە کە دان بە گرنگی خۆشگوزەرانی کرێکاران لە بنیاتنانی نەتەوەیەکی گەشەسەندوودا دەنێت. لەم ڕۆژەدا سەندیکاکان گردبوونەوە و ڕێپێوان ڕێکدەخەن کە داکۆکی لە باشتربوونی بارودۆخی کارکردن دەکەن لە هەمان کاتدا چالاکییە وەرزشییەکانی وەک پێشبڕکێی وەرزشی یان پیکنیک ڕێکدەخەن بۆ بەرەوپێشبردنی پەیوەندی کۆمەڵایەتی. 3. ڕۆژی یەکگرتوویی (18ی تەمموز): ڕۆژی یەکێتی لە ١٨ی تەمموزی هەموو ساڵێکدا بەڕێوەدەچێت بۆ ئاهەنگگێڕان بە بۆنەی ئەو نەتەوە جۆراوجۆرانەی زامبیا کە بە هاوئاهەنگی وەک یەک نەتەوە لە ساڵی ١٩٦٤ەوە پێکەوە دەژین. خەڵک بەشداری لە سەمای نەریتیدا دەکەن، نمایشی مۆسیقا کە نەریتە نەتەوەییە جیاوازەکان پیشان دەدەن کە لە ژێر کاریگەری هۆزەکانی بێمبا، نیانجا، تۆنگا و هتددان، ئەمەش ڕێزگرتنی یەکتر لە نێوان کۆمەڵگە جیاوازەکانی نیشتەجێی زامبیادا پەروەردە دەکات. ئەم جەژنانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن نەک تەنها لە ڕێزلێنان لە ڕووداوە گرنگەکان یان بنەماکان بەڵکو لە کۆکردنەوەی خەڵکی زامبیا لەکاتێکدا بەشداری لە ئاهەنگەکاندا دەکەن کە هەستی شانازی نیشتمانی و یەکێتییان بەهێزتر دەکات لە نێوان هەمەچەشنیدا.

زامبیا وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا. بە سامانە سروشتییە دەوڵەمەندەکانی ناسراوە، لەوانە مس و کۆبالت و کانزاکانی تر. ئابووری وڵاتەکە زۆر پشت بە چالاکییەکانی کانگاکان دەبەستێت و مس هەناردەکردنی سەرەکییە. بازرگانی زامبیا بە پلەی یەکەم بە هەناردەکردنی کەرەستەی خاو و کانزاکان دەناسرێتەوە. مس و کۆبالت بەشێکی بەرچاو لە کۆی هەناردەکردنی وڵاتەکە پێکدەهێنن و بەشدارن لە داهاتی دراوی بیانی. ئەم کانزایانە بە شێوەیەکی سەرەکی هەناردەی وڵاتانی وەک چین، سویسرا، هیندستان، باشووری ئەفریقا و ژاپۆن دەکرێن. لە ساڵانی ڕابردوودا زامبیا هەوڵەکانی بۆ هەمەچەشنکردنی ئابوورییەکەی و کەمکردنەوەی پشتبەستن بە هەناردەکردنی مس دەدات. حکومەت ماوەیەکە وەبەرهێنان لە کەرتەکانی وەک کشتوکاڵ، بەرهەمهێنان، گەشتیاری، بەرهەمهێنانی وزە (لەوانەش وزەی ئاو)، پیشەسازی بیناسازی و کەرتی خزمەتگوزاری بەرەوپێش دەبات. بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک تووتن، وەرگیراوەکانی نیسک وەک شەکر و مەلاسە؛ گەنمەشامی؛ زەیتی خواردن؛ فاسۆلیا سۆیا؛ ئاردی گەنم; گۆشتی مانگا; هەروەها سەوزە و میوەی تازە کاڵایەکی گرنگی هەناردەکردنن بۆ زامبیا. بەڵام هاوسەنگی بازرگانی لە زامبیا بەگشتی نێگەتیڤ بووە بەهۆی پشتبەستنی هاوردەکردن بە کاڵای بەرهەم هێنراو کە دەبێتە هۆی دەرچوونی یەدەگی دراوی بیانی. وڵاتانی وەک باشووری ئەفریقا، چین، ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی、هیندستان، سعودیە، کۆنگۆ دی ئاڕ سەرچاوەی بەرچاوی هاوردەکردنی زامبیا بوون لەوانە ئۆتۆمبێل؛ئامێری؛زەیت/بۆن/جوانکاری لەسەر بنەمای نەوت، چیمەنتۆ، ئامێری کارەبایی/بەش و هتد. ڕێککەوتنە بازرگانییەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە ئاسانکاری بازرگانی نێودەوڵەتی بۆ زامبیا.ئەمە بەشێکە لە کۆمەڵگە ئابوورییە ناوچەییەکانی وەک کۆمەڵگەی گەشەپێدانی باشووری ئەفریقا (SADC) سەرەڕای ئەوەش، Z能够利用 GSP(هەڵبژاردنەکانی سیستەمی گشتی) 这一国际贸易安排入发达国家市场,从而促进了其贸易发展。 بە گشتی دۆخی بازرگانی زامبیا زۆر وابەستەی سەرچاوە سروشتییەکانییە، بەتایبەتی هەناردەکردنی مس و کۆبالت. وڵاتەکە هەوڵەکان دەدات بۆ هەمەچەشنکردنی ئابوورییەکەی و کەمکردنەوەی وابەستەیی هاوردەکردن لە هەمان کاتدا مسۆگەرکردنی گەشەسەندنی بەردەوام لە کەرتی هەناردەکردندا.

زامبیا وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا. توانای بەرفراوانی هەیە بۆ پەرەپێدانی بازاڕی بازرگانی دەرەکی. یەکێک لە سوودە سەرەکییەکانی زامبیا، سەرچاوە سروشتییە زۆرەکانییە، بەتایبەتی مس. ئەم وڵاتە یەکێکە لە گەورەترین بەرهەمهێنەر و هەناردەکارانی مس لە ئەفریقا، بەشێکی بەرچاو لە داهاتی هەناردەکردنی مس پێکدەهێنێت. لەگەڵ زیادبوونی خواستی جیهانی بۆ مس، زامبیا دەتوانێت سوود لەم سەرچاوەیە وەربگرێت بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنەرانی بیانی و فراوانکردنی بازرگانی نێودەوڵەتی خۆی. زامبیا جگە لە مس، خاوەنی کانزا بەنرخەکانی دیکەی وەک کۆبالت و زێڕ و بەردی بەنرخیش هەیە. ئەم سەرچاوانەی دەرفەت بۆ هەمەچەشنکردن و فراوانکردن بۆ کەرتە جیاوازەکانی بازاڕی جیهانی دەڕەخسێنن. جگە لەوەش زامبیا بارودۆخی کشتوکاڵی لەباری هەیە کە لەبارە بۆ بەرهەمهێنانی بەرهەمی جۆراوجۆری وەک گەنمەشامی، تووتن، پەتاتە، سۆیا و قەیسی شەکر. وڵاتەکە بەهۆی زەوییە بەپیتەکان و بارودۆخی کەشوهەوای گونجاوەوە لە بواری کشتوکاڵدا سوودێکی بەراوردکاری هەیە. زامبیا بە بەرزکردنەوەی بەرهەمهێنانی کشتوکاڵی و وەرگرتنی تەکنیکەکانی کشتوکاڵی مۆدێرن، دەتوانێت هەناردەکردنی بەرهەمە کشتوکاڵییەکان بۆ بازاڕە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان بەرزبکاتەوە. زامبیا بە شێوەیەکی ستراتیژی لە ناوچەی کۆمەڵگەی گەشەپێدانی باشووری ئەفریقا (SADC) هەڵکەوتووە و دەستی بە وڵاتانی دراوسێی وەک زیمبابۆی، مۆزەمبیق، تانزانیا، مالاوی هەیە کە دەرفەتی نایاب بۆ یەکخستنی بازرگانی ناوچەیی دەڕەخسێنێت. بە باشترکردنی زیاتری ژێرخانی گواستنەوە لە سنوورەکان و وەبەرهێنان لە دامەزراوە لۆجستییەکانی وەک بەندەرەکان یان فڕۆکەخانەکان لە ناو هەرێمدا دەتوانێت چالاکییەکانی بازرگانی سنوور بەزاندن بەرز بکاتەوە. جگە لەوەش، حکومەتی زامبیا سیاسەتەکانی جێبەجێ کردووە بە ئامانجی ڕاکێشانی وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆی بیانی (FDI). ئەمەش بریتییە لە دابینکردنی هاندان بۆ باج بۆ وەبەرهێنەران، ناساندنی چاکسازی دۆستی بازرگانی، و دامەزراندنی ناوچەی ئابووری تایبەت. جگە لەوەش، وڵاتان زیاتر بەدوای بازاڕی نوێدا دەگەڕێن لە دەرەوەی هاوبەشە بازرگانییە تەقلیدییەکان ئابوورییە تازەپێگەیشتوەکانی وەک چین یان هیندستان. بەڵام زامبیا هێشتا ڕووبەڕووی ئاستەنگەکانی وەک ژێرخانی ناتەواو دەبێتەوە، وەک ڕێگاوبان، هێڵی ئاسن، و دابینکردنی کارەبا کە ڕەنگە ڕێگری لە جووڵەی کارامەی کاڵاکان لە ناوچە بەرهەمهێنانەکانەوە بکات. زامبیا پێویستی بە هەوڵی بەردەوام دەبێت لە هەردوو هاوکاری گشتی و تایبەت لە باشترکردنی پەرەپێدانی ژێرخانی. لە کۆتاییدا، زامبیا توانایەکی بەرچاوی هەیە کە لە بازاڕی بازرگانی دەرەکیدا بەکارنەهێنراوە. بە سەرچاوە سروشتییە هەمەچەشنەکانی، کەرتی کشتوکاڵی، شوێنی ستراتیژی لە ناوچەی SADC و سیاسەتە لەبارەکانی حکومەت، وڵاتەکە دەتوانێت وەبەرهێنانی بیانی زیاتر ڕابکێشێت و بنکەی هەناردەکردنی فراوانتر بکات. چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی ژێرخانی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە کردنەوەی توانای تەواوی بازرگانی زامبیا.

کاتێک باس لە دەستنیشانکردنی بەرهەمە گەرم فرۆشراوەکان بۆ بازاڕی بازرگانی دەرەکی زامبیا دەکرێت، گرنگە پێداویستییە تایبەتەکانی وڵاتەکە و ئارەزووەکان و بارودۆخی ئابووری لەبەرچاو بگیرێت. لێرەدا چەند هەنگاوێکی سەرەکی دەخەینەڕوو کە ڕێنماییت دەکەن لە هەڵبژاردنی بەرهەمەکاندا: 1. لێکۆڵینەوە لە خواستی بازاڕ: سەرەتا بە لێکۆڵینەوە لە خواستی بازاڕی ئێستا لە زامبیا دەست پێ بکە. ئەمەش بریتییە لە شیکردنەوەی پێداویستی و خواستەکانی بەکاربەران، هەروەها ڕەوت و ئارەزووەکانی سەرهەڵداو. گرنگیدان بە کەرتەکانی وەک کشتوکاڵ، کانگا، بیناسازی، وزە، گەشتیاری، و بەرهەمهێنان. 2. تێگەیشتن لە سنووردارکردنی هاوردەکردن: خۆت ئاشنابە بە ڕێساکانی هاوردەکردن و ئەو سنووردارکردنانەی کە لەلایەن حکومەتی زامبیا سەپێنراون. دڵنیابە لەوەی کە بەرهەمە هەڵبژێردراوەکانت پابەندن بەم ڕێسایانە بۆ ئەوەی هیچ کێشەیەکی یاسایی ڕوونەدات. 3. ڕەچاوکردنی تواناکانی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی: هەڵسەنگاندنی ئەوەی کە ئایا دەتوانرێت کاڵای هاوشێوە لە ناوخۆدا بەرهەمبهێنرێت یان ئەگەر دەرفەتێک هەبێت بۆ بەرهەمهێنەرانی ناوخۆیی یان دابینکەران بۆ دابینکردنی خواست لەسەر بەرهەمی تایبەت. 4. دەستنیشانکردنی سوودی کێبڕکێ: بەدوای ئەو بەرهەمانەدا بگەڕێ کە سوودی کێبڕکێ پێشکەش دەکەن بە بەراورد بە پێشکەشکردنی ئێستا لە بازاڕی زامبیا. ئەمەش دەتوانێت تایبەتمەندی ناوازە یان کوالیتی بەرزتر لە خاڵێکی نرخێکی گونجاودا لەخۆبگرێت. 5. ئەولەویەتدان بە کاڵا سەرەکییەکان: ڕەچاوکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانی وەک خۆراک (نەفەوتاو)، پێداویستییەکانی چاودێری تەندروستی (دەرمان، ئامێری پزیشکی)، بەرهەمی پاکوخاوێنی (سابوون، پاککەرەوە)، و کەلوپەلی ناوماڵ بە نرخێکی گونجاو کە خواستێکی بەردەوامیان هەیە بەبێ گوێدانە هەڵاوسانی ئابووری. 6. چارەسەری وزەی نوێبووەوە: لەگەڵ زیادبوونی نیگەرانییەکان سەبارەت بە بەردەوامیی ژینگەیی لە زامبیا، بازاڕێکی پۆتانسێل بۆ تەکنەلۆژیای وزەی نوێبووەوە وەک پانێڵی خۆر یان تۆرباینەکانی با هەیە. . لەبیرت بێت کە گونجاندن زۆر گرنگە کاتێک دەچیتە ناو هەر بازاڕێکی بازرگانی دەرەکی لەوانەش زامبیا – ئامادەبە دەستکاری پێشکەشکردنی بەرهەمەکانت بکەیت بە پشتبەستن بە فیدباکەکانی بەکاربەران و گۆڕانی داواکارییەکانی زاڵ لە بازاڕدا.

زامبیا کە دەکەوێتە باشووری ئەفریقا، بە هەمەجۆریی دەوڵەمەندی کولتووری و جوانی سروشتی ناسراوە. خەڵکی زامبیا بە ژمارەی دانیشتووانی زیاتر لە ١٨ ملیۆن کەس، بە سروشتی دۆستانە و پێشوازیکردنیان بەرامبەر بە سەردانکەران بەناوبانگن. یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی کڕیار لە زامبیا جەختکردنەوەیان لەسەر پەیوەندییە کەسییەکانە. دروستکردنی متمانە و دامەزراندنی پەیوەندی لەگەڵ کڕیاران بۆ کارلێکە بازرگانییە سەرکەوتووەکان زۆر گرنگە. تەرخانکردنی کات بۆ بەشداریکردن لە قسەی بچووک و نیشاندانی گرنگیدانی ڕاستەقینە بۆ ژیانیان ڕێزگرتن نیشان دەدات و پەیوەندی ئەرێنی پەروەردە دەکات. فاکتەری گرنگی دیکە کە دەبێت ئاماژەی پێبدەین، قەدرزانی سەبر و نەرمی و نەرمییە لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵ کڕیاران لە زامبیا. ڕەنگە کات بە شێوەیەکی جیاواز هەست پێبکرێت، بۆیە زۆر گرنگە لە کاتی دانوستان یان کۆبوونەوەکاندا ڕێبازێکی نەرم و نیان بگیرێتەبەر چونکە دواکەوتن دەتوانێت بەبێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە ڕووبدات. پیشاندانی تێگەیشتن یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاراستنی پەیوەندی باش لەگەڵ کڕیارانی زامبیا. کاتێک باس لە بابەتگەلێکی تابوو یان بابەتگەلێکی هەستیار دەکرێت کە پێویستە لە کاتی گفتوگۆی بازرگانیدا خۆیان لێ بەدوور بگرن، پێویستە بە وریاییەوە لە بابەتە سیاسییەکان نزیک ببنەوە. لە کاتێکدا هەندێک جار بەهۆی پێشهاتە بەردەوامەکان یان ڕووداوەکانی ئێستا حەتمییە، دەربڕینی بۆچوونی بێلایەن دەتوانێت ڕێگری بکات لە تێنەگەیشتن یان توڕەیی. سەرەڕای ئەوەش، باسکردنی داب و نەریتە نەریتییەکان یان پراکتیزە کولتوورییەکان بە ڕێزەوە دەتوانێت ببێتە هۆی پەیوەندییەکی مانادارتر لەگەڵ کڕیارانی زامبیا؛ بەڵام دوور بکەوەرەوە لە گریمانەکردن سەبارەت بە بیروباوەڕ یان نەریتەکانی تاکێک کە تەنها لەسەر بنەمای گشتاندنەکان سەبارەت بە وڵاتەکە بێت. لە کۆتاییدا، ئاگاداربوون لە بەربەستە زمانییە ئەگەرییەکان و گونجاندنی پەیوەندییەکان بەو پێیە، کارلێککردن لەگەڵ کڕیارانی زامبیا زۆر ئاسان دەکات. هەرچەندە زمانی ئینگلیزی لە ناوچە شارییەکان بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک یەکێک لە زمانە فەرمییەکانی زامبیا قسە دەکرێت لەگەڵ زمانە ڕەسەنە جیاوازەکانی وەک بێمبا و نیانجا گرنگیدان بە گوتنەوەی ڕوون لە کاتێکدا دوورکەوتنەوە لە زاراوەی زەق، تێگەیشتن باشتر دەکات لە کاتی گفتوگۆکاندا. بە بەرز نرخاندنی گرنگی دروستکردنی پەیوەندی لەسەر بنەمای متمانە و ڕێزگرتن لە هەستیارە کولتوورییەکان لە کاتی کارلێککردن لەگەڵ کڕیارانی زامبیا، بازرگانییەکان دەتوانن هاوبەشییەکی بەردەوام دروست بکەن لە هەمان کاتدا بە شێوەیەکی کاریگەر گەشتکردن بە داب و نەریتی ناوخۆییدا

زامبیا، وڵاتێکی داخراوە لە باشووری ئەفریقا، ڕێسای تایبەتی گومرگی و کۆچبەری هەیە کە پێویستە لە کاتی چوونە ژوورەوە یان دەرچوون لەو وڵاتە پەیڕەو بکرێت. بەڕێوەبردنی گومرگی لە زامبیا لەلایەن دەسەڵاتی داهاتی زامبیا (ZRA) مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت. ZRA بەرپرسیارە لە سەرپەرشتیکردنی هاوردە و هەناردەکردن، کۆکردنەوەی باج، ڕێگریکردن لە چالاکییەکانی قاچاخچێتی و دڵنیابوون لە پابەندبوون بە ڕێککەوتنە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکان. لە کاتی چوونە ناو زامبیا، پێویستە فۆڕمی بەیاننامەی گومرگی پڕبکەیتەوە کە تێیدا هەر شتێکی بەنرخ کە دەیهێنیتە ناو وڵاتەکە ڕایدەگەیەنیت. گرنگە بە ڕاستی ئەم فۆڕمە پڕبکەیتەوە بۆ ئەوەی لە کاتی سەردانەکەتدا هیچ کێشەیەک ڕوونەدات. هەندێک سنووردارکردن هەیە بۆ ئەو شتانەی کە دەتوانرێت لە زامبیا بهێنرێنە ناو زامبیا یان ببرێنە دەرەوە. ڕەنگە هەندێک کاڵا پێویستیان بە مۆڵەت یان پێدانی باجی گومرگی هەبێت. شتومەکی قەدەغەکراو بریتین لە چەکی ئاگرین و تەقەمەنی بەبێ مۆڵەتی پێویست، ماددە هۆشبەرەکان و ماددە هۆشبەرەکان، دراوی ساختە یان کاڵای پێشێلکردنی یاساکانی مافی چاپکردن. هاوردەکردنی ئاژەڵە ماڵیەکان لەوانەیە پێویستی بە بڕوانامەی ڤێتێرنەری هەبێت کە ئاماژە بە کوتانەکان بکات. هەروەها گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە سنووردارکردن هەیە بۆ بڕی دراوی بیانی کە مرۆڤ دەتوانێت لە زامبیا بیهێنێتە ناو زامبیا یان بیباتە دەرەوە. ئەگەر زیاتر لە 5000 دۆلار (یان هاوتای) بە پارە هەڵگرتبێت، دەبێت لە کاتی گەیشتن یان ڕۆشتندا لە گومرگی ڕابگەیەنرێت. لە کاتی جێهێشتنی زامبیا، گەشتیاران دەتوانن داوای گەڕاندنەوەی باجی بەهای زیادکراو (VAT) بکەن کە بۆ کاڵا شایستەکان کڕدراون لە ماوەی ٣٠ ڕۆژدا پێش ڕۆشتنیان لە وڵاتەکە. دڵنیابە کە هەموو پسوڵەکانی کڕینەکانت دەهێڵیتەوە چونکە پێویستە بۆ داواکاری گەڕاندنەوەی باجی زیادە لە کەوانتەرە دیاریکراوەکان پێش ڕۆشتن. حکومەتی زامبیا ڕێساکانی گومرگی بە جددی وەردەگرێت؛ بۆیە زۆر گرنگە پابەند بین بە هەموو یاسا و ڕێنماییەکان کە لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە دەردەکەون لە کاتی چوونە ژوورەوە یان دەرچوون لە میللەت. ئەگەر ئەمە نەکرێت، ڕەنگە ببێتە هۆی غەرامەکردن یان تەنانەت ڕێکاری یاسایی. هەمیشە باشترە پێش گەشتەکەت لە باڵیۆزخانە/کونسوڵخانەی ناوخۆیی خۆت بزانیت بۆ زانیاری نوێ سەبارەت بە هەر مەرجێکی تایبەت کە لەلایەن حکومەتی زامبیا جێبەجێ دەکرێت سەبارەت بە ڕێساکانی گومرگی بۆ ئەوەی لە کۆتاییدا تووشی ئاڵۆزییە ناپێویستەکان نەبیت لە کاتی گەشتەکەتدا.

زامبیا کە دەکەوێتە باشووری ئەفریقا، سیاسەتێکی تایبەتی باجی هاوردەکردنی بۆ ئەو کاڵایانە داناوە کە دەچنە ناو وڵاتەکەوە. باجی هاوردەکردن ئاماژەیە بۆ ئەو باجانەی کە لەسەر ئەو بەرهەمانە وەردەگیرێن کە هاوردە دەکرێن بۆ وڵاتێک و لەلایەن بەرپرسانی گومرگیەوە لە کاتی چوونە ژوورەوەدا کۆدەکرێنەوە. ڕێژەی باجی هاوردەکردن لە زامبیا بەپێی جۆری ئەو بەرهەمەی کە هاوردە دەکرێت دەگۆڕێت. بەگشتی کاڵاکان دابەش دەکرێن بەسەر پۆلە جیاوازەکاندا بە ڕێژەی باجی هاوتا. ئەم پۆلانە بریتین لە کەرەستەی خاو، بەرهەمە مامناوەندەکان، کاڵای تەواو، و شتومەکی بەکاربەر. بۆ کەرەستەی خاو و بەرهەمە مامناوەندەکان کە بە پێویست دادەنرێت بۆ بەرهەمهێنانی ناوخۆیی یان گەشەپێدانی پیشەسازی، دەتوانرێت باجی هاوردەکردنی کەمتر یان لێخۆشبوون بدرێت بۆ هاندانی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی و گەشەی ئابووری. ئەم سیاسەتە ئامانجی کەمکردنەوەی پشتبەستن بە کاڵای تەواو هاوردەکراو لە هەمان کاتدا پەرەپێدانی خۆبژێوی لە هەندێک پیشەسازیدا. لە لایەکی دیکەوە زۆرجار باجی زیاتری هاوردەکردن بەسەر کاڵا تەواوکراوەکاندا دەسەپێنرێت کە دەتوانرێت لە ناوخۆدا بەرهەمبهێنرێت. ئەم ڕێبازە پیشەسازییە ناوخۆییەکان لە کێبڕکێ لەگەڵ هاوردەکردنی دەرەکی هەرزانتر دەپارێزێت و بەکارهێنەران هان دەدات لەبری ئەوە بەرهەمی دروستکراوی ناوخۆیی بکڕن. جگە لەم باجە ستانداردانەی هاوردەکردن لەسەر بنەمای پۆلێنکردنی بەرهەم، لەوانەیە باجی زیادە هەبێت وەک باجی بەهای زیادکراو (VAT) کە لە خاڵی چوونە ژوورەوەدا کارپێکراوە. بەزۆری باجی زیادە وەک ڕێژەیەک لە کۆی بەهای کاڵا هاوردەکراوەکان وەردەگیرێت. شایەنی باسە زامبیا جار جار پێداچوونەوە بە سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردن دەکات بۆ ئەوەی خۆی لەگەڵ گۆڕانی بارودۆخی ئابووری و ڕێککەوتنە بازرگانییەکان لەگەڵ وڵاتانی دیکە یان بلۆکە ناوچەییەکانی وەک کۆمێسا (بازاڕی هاوبەش بۆ ڕۆژهەڵات و باشووری ئەفریقا) بگونجێنێت. بۆیە زۆر گرنگە بۆ بازرگانان یان ئەو کەسانەی کە بەدوای زانیاریدا دەگەڕێن سەبارەت بە باجی تایبەتی هاوردەکردن بۆ کاڵاکانیان، ڕاوێژ بە دەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەت بکەن وەک دەسەڵاتی گومرگی یان کۆمەڵە بازرگانییەکان. ئەم ڕوونکردنەوە کورتە تێڕوانینێکی گشتی لە ڕێبازی گشتی زامبیا بەرامبەر بە هاوردەکردنی کاڵا و سیاسەتەکانی باجدانی پەیوەست بەوەوە دەخاتە ڕوو. بۆ زانیاری گشتگیر سەبارەت بە پۆلە بەرهەمە تایبەتەکان یان نوێکارییەکانی ئەم دواییە لە پێکهاتەی باجدا کە زامبیا پەسەندی کردووە، پێشنیار دەکرێت ئاماژە بە سەرچاوە فەرمییەکان بکرێت یان ڕاوێژ بە پسپۆڕانی ئاشنا بە ڕێساکانی ئێستای وڵاتەکە بکرێت

زامبیا، وڵاتێکی داخراوە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا، ئابوورییەکی هەمەچەشنی هەیە و زۆر پشت بە کەرتەکانی هەناردەکردنی دەبەستێت. کاڵای هەناردەکردنی وڵاتەکە کەوتۆتە ژێر سیاسەتی تایبەتی باجدان کە ئامانجیان بەرەوپێشبردنی گەشەی ئابووری و پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکانە. زامبیا سیستەمی باجی بەهای زیادکراو (VAT) لەسەر زۆربەی کاڵا و خزمەتگوزارییەکانی جێبەجێ دەکات، لەوانەش هەناردەکردن. لە ئێستادا ڕێژەی ستانداردی VAT بە 16% دانراوە. ئەو کاڵا هەناردەکراوانەی لە ناوخۆی وڵاتدا بەرهەم دەهێنرێن بە شێوەیەکی گشتی بۆ مەبەستی باجی زیادە نرخی سفریان هەیە، واتە لە باجی ناوخۆیی بەخشراون بۆ هاندانی بازرگانی نێودەوڵەتی. جگە لەوەش، زامبیا لە ژێر ڕژێمی باجی دەرەکی هاوبەش (CET) وەک ئەندامێکی یەکێتی گومرگی باشووری ئەفریقا (SACU) کاردەکات. ئەم سیاسەتە باجی گومرگی و باجی یەکسان لەسەر هاوردەکردن بۆ وڵاتانی ئەندام وەک باشووری ئەفریقا، نامیبیا، سوازیلاند، لێسۆتۆ و بۆتسوانا مسۆگەر دەکات. ئامانجیەتی گۆڕەپانێکی یەکسان بۆ بازرگانییەکان دروست بکات لەڕێگەی ڕێگریکردن لە ناهاوسەنگی بازرگانی کە بەهۆی گۆڕانی پێکهاتەی باجەوە دروست دەبێت. هەناردەکردن لە زامبیا ڕەنگە باجی هەناردەکردنی جۆراوجۆری لەسەر بێت بەپێی جۆری ئەو بەرهەمەی کە دەنێردرێت. بۆ نموونە کانزاکانی وەک مس و کۆبالت باجی هەناردەکردنیان لەسەرە بە پشتبەستن بە بەهای بازاڕ یان قەبارەی هەناردەکراویان. ئەم باجانە یارمەتی بەدەستهێنانی داهات دەدەن بۆ حکومەت لە هەمان کاتدا هەناردەکردنی سەرچاوە سروشتییە بەنرخەکان ڕێکدەخەن. جگە لە سیاسەتەکانی باجدان کە تایبەتن بە هەناردەکردن، زامبیا هەندێک هاندان پێشکەش دەکات بە ئامانجی ڕاکێشانی وەبەرهێنانی بیانی و هاندانی کەرتەکانی هەناردەکردنی ناتەقلیدی. ئەو خاوەنکارانەی کە خەریکی کشتوکاڵ یان پیشەسازی بەرهەمهێنانن لەوانەیە سوودمەند بن لە کەمکردنەوەی ڕێژەی باجی داهاتی کۆمپانیاکان یان لێخۆشبوون لە ماوەی هەندێک ماوەدا. گرنگە ئەو هەناردەکارانەی لە زامبیا کاردەکەن، ئاگاداری هەر گۆڕانکارییەک یان هەموارکردنەوەیەک بن کە لەلایەن دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکانەوە ئەنجامدراوە سەبارەت بە سیاسەتەکانی باج کە پەیوەندییان بە بەرهەمە تایبەتەکانیان یان کەرتی پیشەسازییەوە هەیە. تێگەیشتن لەم ڕێسایانە دەتوانێت یارمەتی بازرگانەکان بدات لە بەڕێوەبردنی دیمەنی باجدانی ئاڵۆزدا لە هەمان کاتدا زۆرترین قازانج لەناو بازاڕەکانی خۆیان لە دەرەوەی وڵات.

زامبیا، وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا، کۆمەڵێک کاڵای هەناردەکردنی هەمەچەشنی هەیە کە پێویستیان بە بڕوانامەی دروست هەیە بۆ دڵنیابوون لە کوالیتی و پابەندبوون بە ستانداردە نێودەوڵەتییەکان. بڕوانامەی هەناردەکردن لە زامبیا بە شێوەیەکی سەرەکی لەلایەن نووسینگەی ستانداردەکانی زامبیا (ZABS) و دەزگا پەیوەندیدارەکانی دیکەی حکومەتەوە ئاسانکاری بۆ دەکرێت. یەکێک لە بەرهەمە سەرەکییەکانی هەناردەکردنی زامبیا بریتییە لە مس. زامبیا وەک یەکێک لە گەورەترین بەرهەمهێنەرانی مس لە ئەفریقا، دڵنیای دەدات لەوەی کە هەناردەکردنی مسەکەی لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی کوالیتی لە ڕێگەی بڕوانامەی جۆراوجۆرەوە دەگونجێت. ZABS خزمەتگوزاری بڕوانامەدان وەک ISO 9001 بۆ سیستەمی بەڕێوەبردنی کوالیتی و ISO 14001 بۆ سیستەمی بەڕێوەبردنی ژینگە پێشکەش دەکات. زامبیا جگە لە مس، بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک تووتن، گەنمەشامی، سۆیا، قاوەش هەناردە دەکات. بۆ پشتگیریکردن لەم هەناردەکردنانە، ڕەنگە پێویست بە بڕوانامەی پەیوەست بە سەلامەتی خۆراک و کشتوکاڵی ئۆرگانیک هەبێت. ZABS بڕوانامەی وەک HACCP (خاڵەکانی کۆنترۆڵکردنی گرینگی شیکاری مەترسی) بۆ سیستەمی بەڕێوەبردنی سەلامەتی خۆراک و بڕوانامەی ئۆرگانیک بۆ بەرهەمی ئۆرگانیک پێشکەش دەکات. جگە لە کاڵاکان، زامبیا کەرتی بەرهەمهێنانی گەشەسەندنی هەیە کە کاڵای تەواو وەک قوماش، بەرهەمی چەرم، ماددە کیمیاییەکان و ئامێرەکان بەرهەم دەهێنێت. ئەم شتانە ڕەنگە پێویستیان بە بڕوانامەی تایبەت هەبێت بەپێی بازاڕە مەبەستدارەکانیان یان ئەو پیشەسازیانەی کە خزمەتیان دەکەن. بۆ نموونە، هەناردەکردنی قوماش پێویستی بە پابەندبوون بە ستانداردی ئۆکۆ-تێکس 100 کە بڕوانامە دەدات کە هیچ ماددەیەکی زیانبەخش لە قوماشەکاندا نییە. گرنگە هەناردەکارانی زامبیا بڕوانامەی دروستی تایبەت بە بەرهەم بەدەستبهێنن نەک تەنها بۆ جێبەجێکردنی پێداویستییە نێودەوڵەتییەکان بەڵکو بۆ بەرزکردنەوەی توانای کێبڕکێی بازاڕەکانیان لە ئاستی جیهانیدا. ئەم بڕوانامانە دڵنیایی دەدەنە کڕیارە ئەگەرییەکان لە ئاستی کوالیتی بەرهەمەکە و پابەندبوون بە ستانداردە جیهانییەکان. بە گشتی بەدەستهێنانی بڕوانامەی هەناردەکردن یارمەتی پاراستنی ناوبانگی زامبیا دەدات وەک دابینکەرێکی متمانەپێکراو بۆ کاڵای کوالیتی بەرز لە هەمان کاتدا دەرفەتی بازرگانی لەگەڵ وڵاتانی دیکەی جیهان بەرەوپێش دەبات.

زامبیا وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا. سەرەڕای ئاستەنگە جوگرافییەکان، وڵاتەکە پێشکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێناوە لە پەرەپێدانی تۆڕی لۆجستیکیدا بۆ ئاسانکاری گەشەسەندنی بازرگانی و ئابووری. شێوازی سەرەکی گواستنەوەی کاڵاکان لە زامبیا گواستنەوەی ڕێگاوبانەکانە. تۆڕی ڕێگاوبانەکان زیاتر لە ٩١ هەزار کیلۆمەتر دەگرێتەوە و شار و شارۆچکە گەورەکانی سەرتاسەری وڵات بەیەکەوە دەبەستێتەوە. ڕێگای باکووری گەورە وەک ڕێڕەوێکی گرنگی گواستنەوە کاردەکات، زامبیا بە کۆماری دیموکراتیی کۆنگۆ و تانزانیا دەبەستێتەوە. بۆ بارکردنی نێودەوڵەتی، زامبیا چەندین بەندەری سەرەکی هاتنە ژوورەوەی هەیە. بەندەری دارەسەلام لە تانزانیا بە شێوەیەکی باو بۆ هاوردە و هەناردەکردن لە ڕێگەی بارهەڵگری دەریاییەوە بەکاردەهێنرێت. لەوێشەوە دەتوانرێت کاڵاکان بە ڕێگا یان شەمەندەفەر بگوازرێنەوە بۆ شوێنە جیاوازەکانی ناو زامبیا. هەروەها ڕێڕەوی ئاوی ناوخۆیی ڕۆڵ دەگێڕێت لە گواستنەوەی کاڵا لە ناوخۆی وڵاتدا. ڕووباری زامبێزی وەک ڕێڕەوێکی ئاوی سەرەکی بۆ گواستنەوەی باری بەکۆمەڵ وەک کانزا و بەرهەمی کشتوکاڵی کاردەکات. بەڵام پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە ئەم شێوازەی گواستنەوە ڕەنگە بۆ هەموو جۆرە بارێک گونجاو نەبێت بەهۆی سنووردارکردنی توانای ڕۆیشتن. سیستەمی هێڵی ئاسنی زامبیا ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت لە ئاسانکاری بازرگانی ناوچەیی. هێڵی ئاسنی تانزانیا-زامبیا (TAZARA) لە نێوان کاپیری مپۆشی لە ناوەڕاستی زامبیا و بەندەری دارس سەلام لە تانزانیا کاردەکات، کە ڕێڕەوێکی گواستنەوەی بەدیل بۆ هاوردە و هەناردەکردن دابین دەکات. لە ساڵانی ڕابردوودا هەوڵەکان بۆ باشترکردنی پەیوەندی ئاسمانی لە زامبیا هەبوون. فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کینێس کاوندا لە شاری لوساکا گەورەترین فڕۆکەخانەی وڵاتەکەیە و وەک ناوەندێکی سەرەکی بۆ هەردوو خزمەتگوزاری باری ئاسمانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی کاردەکات. لەکاتی ڕەچاوکردنی بژاردەکانی لۆجستی لەناو زامبیا، باشترە لەگەڵ کۆمپانیا لۆجستییە ناوخۆییە دامەزراوەکان کاربکەیت کە ئەزموونی گەشتکردنیان هەیە بەناو تەحەددیاتی ژێرخانی وڵاتەکەدا. ئەم کۆمپانیایانە دەتوانن چارەسەری تایبەتمەند پێشکەش بکەن بە پشتبەستن بە پێداویستییە تایبەتەکانی وەک هەستیاری کات یان جۆری بار. بەگشتی، لە کاتێکدا زامبیا بەهۆی شوێنی دەریایی ڕووبەڕووی هەندێک تەحەدای لۆجستی دەبێتەوە، تۆڕێکی ڕێگاوبانی بەرفراوانی پەرەپێداوە لەگەڵ گەیشتن بە بەندەرەکان لە ڕێگەی پەیوەندییەکانی وڵاتانی دراوسێیەوە کە یارمەتیدەرە بۆ ئاسانکاری جووڵەی کاڵاکان. بە بەکارهێنانی شێوازەکانی گواستنەوەی بەردەست و کارکردن لەگەڵ هاوبەشە لۆجستییە متمانەپێکراوەکان، بازرگانەکان دەتوانن بە سەرکەوتوویی لە دیمەنی لۆجستیکی زامبیادا بڕۆن.

پێشانگای بازرگانی گرنگ

زامبیا وڵاتێکی دەریاییە و دەکەوێتە باشووری ئەفریقا. بە سەرچاوە سروشتییە جۆراوجۆرەکانی ناسراوە، لەوانە مس و کۆبالت و بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک گەنمەشامی و تووتن و نیسک. لە ئەنجامدا چەندین کەناڵی گرنگی تەداروکات و پێشانگای بازرگانی نێودەوڵەتی هەن کە بەشدارن لە گەشەسەندنی ئابوورییەکەی. یەکێک لە کەناڵە گرنگەکانی تەداروکی نێودەوڵەتی لە زامبیا کەرتی کانزاکانە. نەوتە دەوڵەمەندە کانزاییەکانی وڵاتەکە ژمارەیەکی زۆر کڕیاری نێودەوڵەتی لە پیشەسازییەکانی وەک ئامێری کانگا، ئامێر، تەکنەلۆژیا و خزمەتگوزارییەکانەوە ڕادەکێشن. ئەم کڕیارانە زۆرجار هاوکاری کۆمپانیا ناوخۆییەکان دەکەن کە بەشدارن لە دەرهێنانی کانزاکانی وەک مس و کۆبالت. کەرتێکی دیکەی گرنگ بۆ کەناڵە نێودەوڵەتییەکانی تەداروکات لە زامبیا کشتوکاڵە. خاکی بەپیتی وڵاتەکە پشتگیری لە چالاکییە کشتوکاڵییە جیاوازەکان دەکات کە کڕیارە جیهانییەکان ڕادەکێشن کە بەدوای کاڵای وەک گەنمەشامی، تووتن، سۆیا یان گەڵاکانی چا لە دابینکەرانی زامبیا دەگەڕێن. پێشانگە بازرگانییە نێودەوڵەتییە تایبەتمەندەکان لە بازرگانی کشتوکاڵیدا سەکۆیەکی نایاب بۆ تۆڕکردن و گەڕان بەدوای دەرفەتە بازرگانییە ئەگەرییەکان لەناو ئەم کەرتەدا دابین دەکەن. هەروەها زامبیا میوانداری پێشانگای بازرگانی جۆراوجۆر دەکات کە کۆمەڵێک بەرهەمی بەرفراوانی کەرتە جیاوازەکان پیشان دەدەن. بۆ نموونە: 1. پێشانگای بازرگانی نێودەوڵەتی زامبیا (ZITF): ئەم پێشانگایە ساڵانەیە لە شاری ندۆلا بەڕێوەدەچێت و نەک تەنها لە زامبیا بەڵکو لە وڵاتانی تری ئەفریقا و دەرەوەی وڵاتیشەوە پێشانگەرانی بۆ خۆی ڕادەکێشێت. پیشەسازییە جیاوازەکانی وەک بەرهەمهێنان، ئامێری کشتوکاڵی و ئامێرەکانی سەلامەتی و ئاسایش چارەسەری ئەلیکترۆنی کاڵای بەکاربەر و هتد دەگرێتەوە، سەکۆیەک بۆ هەردوو بازرگانی ناوخۆیی دابین دەکات بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ بریکارەکانی تەداروکی نێودەوڵەتی. 2. پێشانگای بازرگانی کانزای کۆپەربڵت (CBM-TEC): ئەم چالاکییە گرنگی بە پیشەسازی کانگا دەدات بە کۆکردنەوەی یاریزانە سەرەکییەکان لەوانەش پیشەییەکانی کانگاکان دابینکەرانی کانگەرەکان ڕاوێژکاران ئەندازیاران بەرپرسانی حکومەت و هتد.، بۆ گفتوگۆکردن لەسەر داهێنانەکان چارەسەرەکان چارەسەرەکان و هتد.. دەرفەتێک دەڕەخسێنێت. بۆ ئەو بازرگانیانەی کە بەشدارن لە دەرهێنانی کانزاکان یان خزمەتگوزارییەکانی زنجیرەی دابینکردن بۆ ئەوەی کارلێک لەگەڵ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان بکەن. . جگە لەوەش حکومەتی زامبیا چالاکانە هەوڵی داوە وەبەرهێنانی بیانی ڕابکێشێت و بازرگانی بەرەوپێش ببات. ئەوان دەزگایان دامەزراندووە وەک دەزگای گەشەپێدانی زامبیا (ZDA) کە یارمەتی هەردوو بازرگانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی دەدەن لە دەستڕاگەیشتن بە دەرفەتەکانی تەداروکات، دیاریکردنی هاوبەشە ئەگەرییەکان، و گەشتکردن بە پێداویستییە ڕێکخراوەییەکان. ئەم دەزگایانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەستنەوەی کڕیارە نێودەوڵەتییەکان لەگەڵ دابینکەرانی زامبیا. لە کۆتاییدا، زامبیا چەندین کەناڵی گرنگی دابینکردنی نێودەوڵەتی پێشکەش دەکات لە ڕێگەی کەرتەکانی وەک کانگا و کشتوکاڵەوە. پێشانگە بازرگانییەکانی وەک ZITF، CBM-TEC، و Foodex Zambia سەکۆکان بۆ نمایشکردنی بەرهەمەکان و دامەزراندنی پەیوەندی لەگەڵ کڕیارە جیهانییەکان دابین دەکەن. هەوڵەکانی حکومەت بۆ ئاسانکاری بۆ وەبەرهێنانی بیانی زیاتر ئەم دەرفەتانە بۆ هەردوو بازرگانی ناوخۆیی و کڕیارە نێودەوڵەتییەکان کە ئارەزووی سەرچاوەگرتن لە زامبیا دەکەن بەرز دەکەنەوە.

بزوێنەری گەڕانی باو

لە زامبیا ئەو بزوێنەری گەڕانانەی کە بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێن بریتین لە گووگڵ و بینگ و یاهوو. ئەم بزوێنەرە گەڕانانە کۆمەڵێک زانیاری بەرفراوان دەدەن و جێگەی ئارەزوو و پێداویستییە جیاوازەکان دەبنەوە. لێرەدا ماڵپەڕەکانی دەستڕاگەیشتن بەم بزوێنەری گەڕانانە دەخەینەڕوو: 1. گووگڵ: www.google.com - گووگڵ یەکێکە لە بزوێنەری گەڕانی بەناوبانگ و بەکارهێنراوی بەربڵاو لە ئاستی جیهاندا. کۆمەڵێک ئەنجامی گەڕانی گشتگیر پێشکەش دەکات، لەوانە وێبپەڕ، وێنە، ڤیدیۆ، بابەتەکانی هەواڵ، نەخشە و زۆر شتی تر. 2. بینگ: www.bing.com - هەروەها بینگ بزوێنەرێکی گەڕانە کە بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردێت و ئەنجامە پەیوەندیدارەکان بە بەکارهێنەران دەدات بە پشتبەستن بە پرسیارەکانیان. گەڕانی وێب و هەروەها تایبەتمەندییەکانی وەک گەڕانی وێنە، گەڕانی ڤیدیۆیی، بابەتەکانی هەواڵ، یەکخستنی نەخشەکان پێشکەش دەکات کە لەلایەن مایکرۆسۆفتەوە بەهێز دەکرێت. 3. یاهوو: www.yahoo.com - یاهوو یەکێکی ترە لە بزوێنەرە بەناوبانگەکانی گەڕان کە خزمەتگوزاری جۆراوجۆر پێشکەش دەکات وەکو کارایی گەڕان بەدوای وێبدا لەگەڵ خزمەتگوزارییەکانی ئیمەیڵ (یاهوو مەیل)، نوێکردنەوەی هەواڵ لە سەرچاوە دیارەکانەوە (یاهوو نیوز)، پێشبینییەکانی کەشوهەوا (یاهوو کەشوهەوا)، نوێکردنەوەی وەرزشی (یاهوو سپۆرت)، ناوەڕۆکی کات بەسەربردن (یاهوو ئینتەرتەینمەنت)، هتد. شایەنی باسە لە کاتێکدا ئەم سێ کەسە لە زامبیا و بازاڕەکانی جیهان زۆرترین بەکارهێنراون؛ بژاردەی تایبەتمەند یان ناوخۆیی دیکە لە ناو زامبیاشدا بەردەستن – هەرچەندە لەوانەیە بەو شێوەیە بە شێوەیەکی بەرفراوان نەناسرێن یان بەکارنەهێنرێن. تێبینی بکە کە هەڵبژاردنی بزوێنەری گەڕانی پەسەندکراو لە کۆتاییدا بەندە بە ئارەزووی کەسی سەبارەت بە ئەزموونی دیزاینی ڕووکاری بەکارهێنەر یان هەندێک تایبەتمەندی تایبەت کە لەلایەن تاکە پلاتفۆرمەکانەوە پێشکەش دەکرێن.

لاپەڕە زەردەکانی سەرەکی

لە زامبیا، بەڕێوەبەرایەتییە سەرەکییەکانی لاپەڕە زەردەکان بریتین لە: 1. ZamYellow: ئەمە دایرێکتۆرێکی ئۆنلاین و گشتگیرە کە پیشەسازی و خزمەتگوزارییە جیاوازەکانی زامبیا دەگرێتەوە. زانیاری پەیوەندی و ناونیشان و وەسفی بازرگانییەکان لە سەرانسەری وڵاتدا دەدات. ماڵپەڕی ZamYellow بریتییە لە www.zamyellow.com. 2. لاپەڕە زەردەکان زامبیا: یەکێکی تر لە بەڕێوەبەرایەتییە بەناوبانگەکانی لاپەڕە زەردەکان لە وڵاتەکەدا لاپەڕە زەردەکان زامبیایە. لیستی بزنسەکان پێشکەش دەکات بە پشتبەستن بە پیشەسازی و شوێن و پۆلەکانی تر. دەتوانن زانیاری ورد لەسەر کۆمپانیاکان لەگەڵ وردەکاری پەیوەندیکردنیان لە ماڵپەڕەکەیان www.yellowpageszambia.com بدۆزنەوە. 3. فیندازامبیا: فیندازامبیا بەڕێوەبەرایەتییەکی ئۆنلاینە کە زانیاری پەیوەندیکردن دەدات بەو بزنسانەی کە لە کەرتە جیاوازەکاندا کاردەکەن وەک کشتوکاڵ، بیناسازی، پەروەردە، میوانداری، چاودێری تەندروستی، و زۆر شتی تر لە زامبیا. ماڵپەڕەکەیان دەتوانرێت لەم لینکەدا ببینرێت www.findazambia.com. 4. BizPages زامبیا: BizPages بەڕێوەبەرایەتییەکی پێشەنگی بازرگانییە کە بە پلەی یەکەم گرنگی بە کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان دەدات لە وڵاتەکەدا. کۆمپانیاکانی پیشەسازییە جیاوازەکان لەخۆدەگرێت لەوانە دوکانەکانی تاکەکەسی، چێشتخانە و باڕەکان، نوسینگەی خانووبەرە، بریکاری ئۆتۆمبێل لەنێو ئەوانی تردا. دەتوانن سەردانی ماڵپەڕەکەیان بکەن لە www.bizpages.org/zm. ئەم بەڕێوەبەرایەتییە لاپەڕە زەردانە وەک سەرچاوەیەکی بەنرخ کاردەکەن بۆ دۆزینەوەی پەیوەندییە بازرگانییە گرنگەکان یان پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری لەناو دیمەنی بازاڕی هەمەچەشنی زامبیا.

پلاتفۆرمە بازرگانییە سەرەکییەکان

لە زامبیا چەندین پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی دیار هەیە کە پێداویستییەکانی کڕیارانی ئۆنلاین دابین دەکەن. لێرەدا چەند پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنی لە وڵاتەکەدا دەخەینەڕوو: 1- جومیا زامبیا - کۆمپانیای جومیا یەکێکە لە کۆمپانیا زەبەلاحەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنی لە ئەفریقا و لە زۆرێک لە وڵاتان بوونی هەیە، لەنێویاندا زامبیا. پلاتفۆرمەکە کۆمەڵێک بەرهەمی بەرفراوان لە پۆلە جیاوازەکانی وەک ئەلیکترۆنی، مۆدە، جوانکاری، ئامێری ناوماڵ، مۆبایلە زیرەکەکان و زۆر شتی تر پێشکەش دەکات. ماڵپەڕ: www.jumia.co.zm 2- زامارت - زامارت بازاڕێکی ئۆنلاین ناوخۆیی بەناوبانگە لە زامبیا. سەکۆیەک بۆ فرۆشیاران دابین دەکات بۆ نمایشکردنی بەرهەمەکانیان و کڕیاران بۆ ئەوەی بە ئاسانی بە شێوەی ئۆنلاین بیانکڕن. پلاتفۆرمەکە چەندین بابەتی جۆراوجۆر پێشکەش دەکات لە جل و بەرگ و ئیکسسواراتەوە تا ئامێری ناوماڵ و ئەلیکترۆنیات. ماڵپەڕ: www.zamart.com 3. دوکانی ئۆنلاین کرافولا - کرافولا پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی سەرهەڵدەدات لە زامبیا کە گرنگی بە دابینکردنی بەرهەمی کوالیتی دەدات بە نرخێکی گونجاو بۆ کڕیارەکانی. پۆلی بەرهەمی جۆراوجۆر پێشکەش دەکات وەکو جل و بەرگی مۆدە، ئەلیکترۆنی، بەرهەمی جوانکاری، کەلوپەلی منداڵان، کەلوپەلی چێشتخانە و زۆر شتی تر. ماڵپەڕ: www.krafulazambia.com 4. ShopZed - ShopZed فرۆشگایەکی ئۆنلاینە لە زامبیا کە ئەزموونی کڕینی بێ کێشە بۆ کڕیاران ئاسان دەکات بە پێشکەشکردنی کۆمەڵێک بەرهەمی جۆراوجۆر بە نرخێکی کێبڕکێ لە سەرانسەری پۆلە جیاوازەکاندا وەکو جل و بەرگی مۆدە/ئیکسسوارات، ئامێری ئەلیکترۆنی/ئامێرەکان، پێداویستییە سەرەکییەکانی ماڵ/چێشتخانە، و شتومەکی چاودێری کەسی/ جوانکاری. ماڵپەڕ: www.shopzed.lixa.tech 5 فرۆشگای گەنمی زامبیا – ئەم پلاتفۆرمە تایبەتەی بازرگانی ئەلیکترۆنی تایبەتمەندە بە بەرهەمە بنەمادارەکانی گەنم لە جلوبەرگەوە کە لە ڕیشاڵی گەنم دروستکراون تا تەواوکەری تەندروستی کە لە دەرهاویشتەی گەنم دروستکراون. ماڵپەڕ: zambianhempstore.com ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکن؛ لەوانەیە پلاتفۆرمی بچووکتر یان تایبەت بە شوێنەکانی دیکەش لە بازاڕی زامبیادا بەردەست بن.

پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی سۆشیال میدیا

لە زامبیا چەندین پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا هەن کە ناوبانگیان لە نێو هاوڵاتیانی وڵاتەکەیدا بەدەستهێناوە. لێرەدا هەندێک لەو پلاتفۆرمە سۆشیال میدیایانەی کە لە زامبیا بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێن لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1- فەیسبووک (www.facebook.com): وەک یەکێک لە بەناوبانگترین سایتەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان لە سەرانسەری جیهان، فەیسبووک بنکەیەکی بەکارهێنەری بەرچاوی لە زامبیاش هەیە. بەکارهێنەران دەتوانن پڕۆفایلی دروست بکەن، پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێ و خێزانەکانیان بکەن، بەشداری گروپ یان پەیج بکەن سەبارەت بە ئارەزووە جیاوازەکان و ناوەڕۆکی وەک وێنە و ڤیدیۆ هاوبەش بکەن. 2. تویتەر (www.twitter.com): تویتەر بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن خەڵکی زامبیا بۆ نوێکردنەوە و گفتوگۆکردن لەسەر بابەتگەلێکی جیاواز لە کاتی ڕاستەقینەدا بەکاردەهێنرێت. بەکارهێنەران دەتوانن بەدوای ئەکاونتەکانی ئارەزووی خۆیاندا بگەڕێن، کورتە نامە هاوبەشەکان کە بە "تویت" ناسراون، ناوەڕۆکی کەسانی دیکە دووبارە تویت بکەن، بە بەکارهێنانی هاشتاگی (#) بەشداری لەگەڵ بابەتەکانی ترێنددا بکەن و بەشداری لە گفتوگۆکاندا بکەن. 3. واتسئەپ (www.whatsapp.com): واتسئەپ ئەپێکی نامە ناردنی بەناوبانگە لە زامبیا کە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات دەق بنێرن، پەیوەندی دەنگی یان ڤیدیۆیی بکەن، فایلەکانی وەک بەڵگەنامە یان وێنە بە شێوەیەکی تایبەت یان لە چاتی گروپیدا هاوبەش بکەن. بە شێوەیەکی بەرفراوان هەم بۆ پەیوەندی کەسی لە نێوان هاوڕێ و خێزان و هەم بۆ گفتوگۆکانی پەیوەست بە بازرگانی بەکاردەهێنرێت. 4. ئینستاگرام (www.instagram.com): ئینستاگرام پلاتفۆرمێکی تۆڕە کۆمەڵایەتییە لەسەر بنەمای بینراو کە بەکارهێنەر دەتوانێت وێنە یان کورتە ڤیدیۆی تێدا باربکات بۆ ئەوەی لەگەڵ فۆڵۆوەرەکانیدا هاوبەشی بکات. زامبیاییەکان ئەم پلاتفۆرمە بەکاردەهێنن بۆ پیشاندانی تواناکانی فۆتۆگرافی، بەرەوپێشبردنی بزنس/بەرهەم/خزمەتگوزارییەکان لە ڕێگەی دروستکردنی ناوەڕۆکی بینراوەوە. 5. لینکدئین (www.linkedin.com): لینکدئین سایتێکی تۆڕی پیشەیی یە کە بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن پیشەگەرەکانی زامبیا بەکاردەهێنرێت بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوکاران و پسپۆڕان لەناو بوارەکانی ئارەزووی خۆیان یان کەرتەکانی پیشەسازیدا. وەک سیڤییەکی ئۆنلاین کاردەکات کە تاکەکان دەتوانن تیشک بخەنە سەر پێشینەی خوێندن، ئەزموونی کارکردنیان لە هەمان کاتدا ڕێگەیان پێدەدات شوێن ئەو کۆمپانیا/ڕێکخراوانە بکەون کە ئارەزووی دەکەن. 6. یوتیوب (www.youtube.com): یوتیوب بە تێپەڕبوونی کات لە زامبیا زیاتر بەناوبانگ بووە بەهۆی کۆمەڵە ڤیدیۆیەکی فراوانی لە ڤیدیۆکلیپەوە تا فێرکاری پەروەردەیی یان ناوەڕۆکی کات بەسەربردن لە دروستکەرانی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیهاندا. 7.TikTok( www.tiktok.com) : تیک تۆک ناوبانگێکی بەرچاوی لەنێو گەنجانی زامبیا بەدەستهێناوە، ئەمەش ڕێگەیان پێدەدات ڤیدیۆی کورتی داهێنەرانە دروست بکەن و هاوبەشی بکەن. تکایە ئاگاداربن کە ڕەنگە ناوبانگ و بەکارهێنانی ئەم پلاتفۆرمانە لە نێوان تاک و گروپە تەمەنییەکان جیاواز بێت، بەڵام ئەمانە هەندێک لەو پلاتفۆرمە سۆشیال میدیایانەن کە لە زامبیا بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەهێنرێن.

کۆمەڵە پیشەسازییە گەورەکان

لە زامبیا چەندین کۆمەڵەی پیشەسازی گەورەی هەیە کە نوێنەرایەتی کەرتە جیاوازەکانی ئابووری دەکەن. لێرەدا لیستی هەندێک لە کۆمەڵە پیشەسازییە دیارەکان لەگەڵ لینکی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی زامبیا (ZAM): ZAM نوێنەرایەتی کەرتی بەرهەمهێنان دەکات لە زامبیا، پەرە بە گەشەکردنی دەدات و داکۆکی لە سیاسەتەکانی سوودبەخش بۆ بەرهەمهێنەران دەکات. ماڵپەڕ: https://zam.co.zm/ 2. ژووری بازرگانی و پیشەسازی زامبیا (ZACCI): کۆمەڵەیەکی بازرگانی پێشەنگە لە زامبیا، کاردەکات بۆ ئاسانکاری بۆ دەرفەتەکانی بازرگانی و وەبەرهێنان، هەروەها پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری پشتگیری بۆ بازرگانییەکان لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکاندا. ماڵپەڕ: https://www.zacci.co.zm/ 3. کۆمەڵەی بانکدارانی زامبیا (BAZ): کۆمەڵەیەکە کە بانکە بازرگانییەکان کۆدەکاتەوە کە لە زامبیا کاردەکەن، ئامانج لێی بەرەوپێشبردنی هاوکاری نێوان بانکە ئەندامەکان و بەشداریکردنە لە پەرەپێدانی پیشەسازی بانکی. ماڵپەڕ: http://www.baz.org.zm/ 4. ئەنجومەنی گەشتیاری زامبیا (TCZ): TCZ نوێنەرایەتی کەرتی گەشتیاری دەکات لە زامبیا، گرنگی بە پێشخستنی پراکتیکەکانی گەشتیاری بەردەوام و داکۆکیکردن لە سیاسەتەکانی سوودبەخش بۆ گەشەکردن و گەشەپێدانی پیشەسازییەکە دەدات. ماڵپەڕ: http://tourismcouncilofzambia.com/ 5. یەکێتی کرێکارانی کان زامبیا (MUZ): MUZ نوێنەرایەتی کرێکارانی کەرتی کانگا دەکات لە ڕووی پاراستنی ماف و خۆشگوزەرانی و بەرژەوەندییەکانیان لە هەمان کاتدا بەشداری دەکات لە گەشەپێدانی گشتی پیشەسازی کانگا لە زامبیا. ماڵپەڕ: http://www.muz-zambia.org/ 6. کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی کشتوکاڵی زەمیبا (APAZ): APAZ نوێنەرایەتی جووتیاران و بەرهەمهێنەرانی کشتوکاڵی دەکات لە سەرانسەری کەرتە لاوەکییە جیاوازەکاندا لەوانەش بەخێوکردنی بەرهەم، بەخێوکردنی ئاژەڵ و هتد، کاردەکات بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی لەبار بۆ بازرگانییە کشتوکاڵییەکان بۆ گەشەکردن. ماڵپەڕ: N/A تکایە ئاگاداربن کە ئەم لیستە تەواو نییە چونکە لەوانەیە کۆمەڵەی پیشەسازی بچووکتر یان تایبەت بە شوێنی تایبەتتر هەبن کە لە کەرتە جیاوازەکانی ناوخۆی وڵاتدا کاربکەن.

ماڵپەڕی بازرگانی و بازرگانی

لێرەدا چەند ماڵپەڕێکی ئابووری و بازرگانی لە زامبیا دەخەینەڕوو: 1- دەزگای گەشەپێدانی زامبیا (ZDA) - ماڵپەڕی فەرمی ZDA، کە دەرفەتی وەبەرهێنان بەرەوپێش دەبات و زانیاری لەسەر ئەنجامدانی کاروبارەکان لە زامبیا دەدات. ماڵپەڕ: https://www.zda.org.zm/ 2. دەسەڵاتی داهاتی زامبیا (ZRA) - ZRA بەرپرسیارە لە کۆکردنەوەی داهات بەناوی حکومەتی زامبیا. ماڵپەڕەکە زانیاری لەسەر باج و گومرگ و بابەتە پەیوەندیدارەکانی تر دەدات. ماڵپەڕ: https://www.zra.org.zm/ 3. بۆرسەی لوساکا (LuSE) - ماڵپەڕی LuSE زانیاری لەسەر پێداویستییەکانی لیستکردن و چالاکییەکانی بازرگانی و داتای بازاڕ بۆ ئەو وەبەرهێنەرانە دەدات کە ئارەزووی بۆرسەی زامبیا دەکەن. ماڵپەڕ: https://www.luse.co.zm/ 4. وەزارەتی بازرگانی و بازرگانی و پیشەسازی - ئەم وەزارەتە سەرپەرشتی سیاسەت و ڕێسا و ستراتیژییەکانی بازرگانی دەکات بۆ پێشخستنی گەشەی ئابووری لە زامبیا. ماڵپەڕەکەیان زانیاری بەسوود بۆ بازرگانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لەخۆدەگرێت. ماڵپەڕ: http://www.mcti.gov.zm/ 5. بانکی زامبیا (BoZ) - وەک بانکی ناوەندی وڵات، ماڵپەڕی BoZ تێڕوانینێک پێشکەش دەکات سەبارەت بە سیاسەتی دراو، نرخی ئاڵوگۆڕ، ڕاپۆرتی سەقامگیری دارایی، و ئاماری ئابووری. ماڵپەڕ: https://www.boz.zm/ 6. فەرمانگەی ناوەندی ئامار (CSO) - CSO ئاماری فەرمی جۆراوجۆر کۆدەکاتەوە کە ڕەنگدانەوەی لایەنە جیاوازەکانی گەشەسەندنی ئابووری-کۆمەڵایەتی لە زامبیا وەک داتای دانیشتووان یان ڕێژەی گەشەی بەرهەمی ناوخۆیی. ماڵپەڕ: http://cso.gov.zm/ 7. Investrust Bank Plc - یەکێکە لەو بانکە بازرگانیانەی کە بنکەکەی لە زامبیا خزمەتگوزاری بانکی کۆمپانیاکان پێشکەش دەکات بۆ پشتگیریکردنی ئەو کارانەی کە لە چوارچێوەی ئابووری وڵاتەکەدا کاردەکەن. ماڵپەڕ: https://investrustbank.co.zm/ 8. بانکی نیشتمانی یەکەم (FNB) - هەروەها FNB یاریزانێکی سەرەکییە لەناو کەرتی بانکی بازرگانی زامبیا کە بەرهەم/خزمەتگوزاری دارایی جۆراوجۆر پێشکەش بە تاکەکان و هەروەها کڕیارە کۆمپانیاکان دەکات ماڵپەڕ: https://www.fnbbank.co.zm/ ئەم ماڵپەڕانە سەرچاوەی بەنرخ بۆ هەر کەسێک کە ئارەزووی تێگەیشتن لە دیمەنی ئابووری و بازرگانی زامبیا و هەروەها بۆ تاک و بازرگانییەکان کە بەدوای دەرفەتی وەبەرهێنانی ئەگەری لە وڵاتەکەدا دەگەڕێن، دابین دەکەن.

ماڵپەڕەکانی پرسیارکردنی داتا بازرگانیکردن

چەندین ماڵپەڕی پرسیارکردن لە داتای بازرگانی بۆ زامبیا بەردەستە. لێرەدا چوار لەوانە لەگەڵ لینکی ماڵپەڕەکانیان: 1. پۆرتاڵی بازرگانی ئاژانسی گەشەپێدانی زامبیا (ZDA): ماڵپەڕ: https://www.zda.org.zm/trade-portal/ پۆرتاڵی بازرگانی ZDA سەکۆیەکی گشتگیر بۆ دەستگەیشتن بە زانیارییە پەیوەندیدارەکانی بازرگانی، لەوانەش هەناردەکردن و هاوردەکردن بەپێی بەرهەم، وڵات و کەرت بۆ زامبیا دابین دەکات. 2. بنکەدراوەی کۆمترەیدی نەتەوە یەکگرتووەکان: ماڵپەڕ: https://comtrade.un.org/ بنکەدراوەی کۆمترەیدی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆمەڵێک زانیاری بازرگانی بەرفراوان بۆ وڵاتانی جیاواز پێشکەش دەکات، لەنێویاندا زامبیا. بەکارهێنەران دەتوانن زانیاری ورد لەسەر هاوردە و هەناردەکردن بەپێی پۆلی کاڵاکان بگەڕێن و وەربگرنەوە. 3. چارەسەری بازرگانی یەکگرتووی جیهانی (WITS): ماڵپەڕ: https://wits.worldbank.org/ WITS دەستڕاگەیشتن بە داتای بازرگانی کاڵای نێودەوڵەتی لە سەرچاوە جیاوازەکانەوە دابین دەکات، لەوانە بەشی ئاماری نەتەوە یەکگرتووەکان (UNSD)، بانکی نێودەوڵەتی، ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی و ئەوانی تر. بەکارهێنەران دەتوانن لە ڕێگەی ئاماری وردەوە بەدواداچوون بۆ شێوازەکانی بازرگانی زامبیا بکەن. 4. ئەتڵەسی بازرگانی جیهانی: ماڵپەڕ: https://appsource.microsoft.com/ku-us/product/web-apps/globaltradatlas.global_trade_atlas ئەتڵەسی بازرگانی جیهانی بنکەیەکی زانیاری گشتگیرە کە بەکارهێنەران دەتوانن چالاکییەکانی هاوردە/هەناردەکردنی جیهانی شی بکەنەوە. چەندین وڵات لە سەرانسەری جیهان دەگرێتەوە، لەنێویاندا زامبیا، تێڕوانینێکی قووڵ لەبارەی ئەدای بازرگانی کەرتە جیاوازەکانەوە دەدات. تکایە ئاگاداربن کە بەردەستبوون و دەستڕاگەیشتن لەوانەیە جیاواز بێت چونکە ئەم ماڵپەڕانە پشت بە نوێکارییەکانی کاتی خۆی دەبەستن لە ڕێکخراوەکان یان دامەزراوە تایبەتەکانەوە کە بەرپرسیارن لە کۆکردنەوەی زانیارییەکان لەسەر ئاماری بازرگانی.

پلاتفۆرمی B2b

لە زامبیا چەندین پلاتفۆرمی B2B (Business-to-Business) هەیە کە بازرگانییەکان بەیەکەوە دەبەستنەوە و بازرگانی لەناو وڵاتەکەدا پەروەردە دەکەن. لە خوارەوە هەندێک لە پلاتفۆرمە دیارەکانی B2B لە زامبیا لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. بازاڕی ئەلیکترۆنی زامبیا (www.zem.co.zm): ئەم پلاتفۆرمە ڕێگە بە بازرگانەکان دەدات بەرهەم و خزمەتگوزاری و دەرفەتی بازرگانی پیشان بدەن. بەڕێوەبەرایەتییەکی گشتگیری کۆمپانیاکان پێشکەش دەکات و سەکۆیەک بۆ تۆڕکردن دابین دەکات. 2. ZamLoop (www.zamloop.com): ZamLoop بازاڕێکی ئۆنلاینە کە کڕیاران و فرۆشیاران لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکانی زامبیا بەیەکەوە دەبەستێتەوە. ئاسانکاری بازرگانی دەکات بە ڕێگەدان بە بازرگانەکان بۆ لیستکردنی بەرهەم/خزمەتگوزارییەکانیان، ئەمەش ئاسانکاری دەکات بۆ کڕیارە ئەگەرییەکان بۆ دۆزینەوەیان. 3. TradeKey Zambia (zambia.tradekey.com): TradeKey بازاڕێکی جیهانی B2B یە کە بەشە تایبەتەکانی تایبەتە بە وڵاتە جیاوازەکان، لەنێویاندا زامبیا. لێرەدا، بازرگانییەکانی زامبیا دەتوانن لیستی بەرهەمەکان دروست بکەن و بەدوای هاوبەشە بازرگانییە ئەگەرییەکاندا بگەڕێن لە ئاستی جیهانیدا. 4. لاپەڕە زەردەکان زامبیا (www.yellowpagesofafrica.com/zambia/): هەرچەندە بە شێوەیەکی سەرەکی وەک خزمەتگوزاری بەڕێوەبەرایەتی ناسراوە، بەڵام لاپەڕە زەردەکان وەک پلاتفۆرمی B2B کاردەکات کە کۆمپانیاکان دەتوانن بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانیان لە ڕێگەی لیستە وردەکانەوە پیشان بدەن. 5. کوپاتانا (zambia.kupatana.com): کوپاتانا ماڵپەڕێکی پۆلێنکراوی ئۆنلاینە کە ڕێگە بە بازرگانانی زامبیا دەدات ڕیکلام بۆ بەرهەم یان خزمەتگوزارییەکانیان بکەن بۆ فرۆشتن یان کرێ. پلاتفۆرمەکە کڕیارە ناوخۆییەکان ڕاستەوخۆ بە فرۆشیارانی پیشەسازییە جیاوازەکانەوە دەبەستێتەوە. 6. ترێدفۆرد زامبیا (zambia.tradeford.com): ترێدفۆرد بازاڕێکی B2B پێشکەش دەکات کە بە تایبەتی بۆ ئاسانکاری بازرگانی نێوان هەناردەکاران/هاوردەکارانی زامبیا یان بەرهەمهێنەران/فرۆشیارانی جوملە لەگەڵ هاوتا نێودەوڵەتییەکان. 7. بەشی فۆکۆسی بیزکۆمۆنیتی ئەفریقا - زامبیا (www.bizcommunity.africa/184/414.html): بیزکۆمۆنیتی ئەفریقا هەواڵ، زانیاری و تێڕوانین سەبارەت بە کەرتە جیاوازەکان لە سەرانسەری ئەفریقا لە ڕێگەی بەشی فۆکۆسی خۆیەوە لەسەر دیمەنی بازرگانی زامبیا دەدات. ئەمانە تەنها هەندێک لە پلاتفۆرمەکانی B2Bن کە لە زامبیا بەردەستن. بە بەکارهێنانی ئەم پلاتفۆرمە ئۆنلاینانە، بزنسەکان دەتوانن بە شێوەیەکی کاریگەر پەیوەندی لەگەڵ هاوبەشە ئەگەرییەکان، کڕیاران و دابینکەران بکەن، لە کۆتاییدا بازرگانی و گەشەکردن لە ناو زامبیادا پەروەردە دەکات.