TogTok

تێڕوانینێکی گشتی وڵات
دراوی نیشتمانی
گۆڕینی نرخ
جەژنە گرنگەکان
دۆخی بازرگانی دەرەکی
پۆتانسێلی گەشەپێدانی بازاڕ
بەرهەمەکانی فرۆشتنی گەرم لە بازاڕدا
تایبەتمەندی و تابوی کڕیار
سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی
سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردن
سیاسەتەکانی باجی هەناردەکردن
بڕوانامە پێویستەکان بۆ هەناردەکردن
لۆجستیکی پێشنیار کراو
کەناڵەکان بۆ پەرەپێدانی کڕیار

تورکمانستان، بە فەرمی بە کۆماری تورکمانستان ناسراوە، وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست. ژمارەی دانیشتووانی نزیکەی ٦ ملیۆن کەسە و سنوورەکانی لەگەڵ کازاخستان، ئۆزبەکستان، ئێران، ئەفغانستان و دەریای خەزەر هاوبەشە. تورکمانستان لە ساڵی ١٩٩١ سەربەخۆیی لە یەکێتی سۆڤیەت وەرگرت و لەو کاتەوە سیستەمی سەرۆکایەتیی گرتەبەر. سەرۆکی ئێستا، گوربانگولی بەردیموحەمەدۆو لە ساڵی ٢٠٠٧ەوە دەسەڵاتی بەدەستهێناوە، پایتەختی وڵات و گەورەترین شاری ئەشگاباتە. ئابووری تورکمانستان زۆر پشت بە یەدەگی بەرفراوانی گازی سروشتی دەبەستێت. یەکێکە لە گەورەترین بەرهەمهێنەرانی گازی سروشتی لە جیهاندا کە هەناردەی بەرچاوی هەیە بۆ وڵاتانی وەک چین و ڕووسیا. هەروەها کشتوکاڵ ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ئابووریدا، پەتاتە یەکێکە لە بەرهەمە سەرەکییەکانی. تورکمانستان شانازی بە دیمەنە هەمەچەشنەکانەوە دەکات کە لە بیابانە فراوانەکانەوە دەست پێدەکات تا زنجیرە چیاکان. بیابانی قەرەکوم زۆربەی خاکەکەی دەگرێتەوە لە کاتێکدا کۆپێت داگ وەک زنجیرە شاخێکی دیار لە وڵاتەکەدا کاردەکات. ئەم تایبەتمەندییە جوگرافییانە دەرفەتی گەشتیاری سەرگەرمی وەکو گەشتکردن و سەفاری بیابانەکان دەڕەخسێنن. کولتوری تورکمانستان بە شێوەیەکی دەوڵەمەند لە ژێر کاریگەری هەردوو نەریتی کۆچەری کۆن و میراتی ئیسلامیدایە. نمایشی مۆسیقای نەریتی کە ئامێرە نەریتییەکانی وەک دوتار (لوتە) لەخۆدەگرێت، لەنێو خەڵکی ناوچەکەدا بەناوبانگە. میوانداری لە کولتوورەکەیاندا گرنگییەکی زۆری هەیە چونکە بە شێوەیەکی گشتی بە ڕێز و بەخشندەییەوە مامەڵە لەگەڵ میوانەکان دەکرێت. لە کاتێکدا تورکمانی وەک زمانی نەتەوەیی خۆیان ناسێنراوە، بەڵام زمانی ڕووسی بە شێوەیەکی بەرفراوان قسەکردن دەمێنێتەوە بەهۆی پەیوەندییە مێژووییەکانی لەگەڵ ڕووسیا لە سەردەمی دەسەڵاتی سۆڤیەتدا. ئیسلام وەک ئایینی سەرەتایی خزمەت دەکات کە زۆربەی هاووڵاتیانی تورکمان پەیڕەوی لێدەکەن؛ بەڵام ئازادی ئایینی بە یاسا پارێزراوە. گەشتیاری لە تورکمانستان بەهۆی سنوورداربوونی ژێرخانی ئابوورییەوە بە هێواشی گەشە دەکات؛ بەڵام شوێنە سەرنجڕاکێشە ناوازەکانی وەک شوێنەوارە جیهانییەکانی یونسکۆ پێشکەش دەکات لەوانە شارە کۆنەکانی وەک مێرڤ و کونیا-ئۆرگێنچ کە بەناوبانگن بە سەرسوڕهێنەرە تەلارسازییەکانیان کە مێژووەکەیان بۆ چەندین سەدە دەگەڕێتەوە. لە ساڵانی ڕابردوودا هەوڵەکان بەرەو بەشداریکردنی دیپلۆماسی و هەمەچەشنکردنی ئابووری لە دەرەوەی غازی سروشتی دراون. ئەمەش بریتییە لە پێشخستنی تورکمانستان وەک ڕێڕەوێکی ترانزێت بۆ بازرگانی ناوچەیی و پڕۆژەکانی وزە. بەم شێوەیە جێگای سەرنج دەبێت کە بزانین تورکمانستان لە ساڵانی داهاتوودا چۆن بەردەوامە لە پەرەسەندن و گەشەکردن.

تورکمانستان کە بە فەرمی بە کۆماری تورکمانستان ناسراوە، دراوی تایبەتی خۆی هەیە بە ناوی ماناتی تورکمانستان (TMT). مانات دراوی فەرمی و پارەی یاساییە لە تورکمانستان و زیاتر دابەش دەکرێت بەسەر 100 تەنگە. بانکی ناوەندی تورکمانستان ئەرکی دەرکردن و ڕێکخستنی سووڕانەوەی ماناتەکەی لە ئەستۆیە. مانات لە ساڵی ١٩٩٣ بۆ جێگرتنەوەی ڕۆبڵی ڕووسی دوای سەربەخۆیی لە یەکێتی سۆڤیەت خرایە بواری جێبەجێکردنەوە، لەو کاتەوە بەهۆی فشارەکانی هەڵاوسانەوە چەندین جار دووبارە ناونرایەوە. لە ئێستادا دراوە درووستکراوەکان بریتین لە دراوەکانی 1، 2، 5، 10، 20 و 50 tenge. دراوی بانکی بە جۆرە جیاوازەکان بەردەستە لەوانە 1، 5،10،20،50،100،500 و لە دوایین جاردا دراوی ناسێنراو بەهای TMT1.000 یە. نرخی ئاڵوگۆڕی مانات لە بەرامبەر دراوە نێودەوڵەتییە سەرەکییەکانی وەک دۆلاری ئەمریکی یان یۆرۆ لە ژێر ڕژێمی ئاڵوگۆڕی هەڵدەفڕێی بەڕێوەبەردراودا دەگۆڕێت. مامەڵە نێودەوڵەتییەکان بە پلەی یەکەم دراوی بیانی وەک دۆلار یان یۆرۆ بەکاردەهێنن. تورکمانستان کۆنترۆڵی توندی دراو بە گۆڕینی سنووردار لە سنوورەکانیدا دەپارێزێت؛ بەم شێوەیە دەتوانێت دۆزینەوەی دەرفەت بۆ ئاڵوگۆڕی دراوی ناوخۆیی لە دەرەوەی خودی تورکمانستان چالاک بێت. باشتر وایە ئەو گەشتیارانەی سەردانی ئەم وڵاتە دەکەن بڕێکی پێویست دراوی بیانی لەگەڵ خۆیان بهێنن. بەگشتی، دراوی نیشتمانی تورکمانستان بە مانات (TMT) ناسراوە، کە وەکو پارەی یاسایی لە سنوورەکانیدا کاردەکات و توانای گۆڕینی سنووردارە لە دەرەوەی وڵات بە نرخی فەرمی ئاڵوگۆڕکردن.

دراوی فەرمی تورکمانستان مەناتی تورکمانستان (TMT)ە. نرخی نزیکەی ئاڵوگۆڕی TMT لەگەڵ دراوە سەرەکییەکانی جیهان بەم شێوەیەن: 1 دۆلار ≈ 3.5 TMT 1 یۆرۆ ≈ 4.2 TMT 1 پاوەند ≈ 4.8 TMT تکایە ئاگاداربن کە نرخی ئاڵوگۆڕکردن دەگۆڕێت، و لەوانەیە ئەو زانیاریانەی کە پێشکەش دەکرێن ڕەنگدانەوەی نرخەکانی ئێستا نەبێت. باشتر وایە لە سەرچاوەیەکی متمانەپێکراو یان دامەزراوەیەکی دارایی بزانیت بۆ زانینی نرخی ئاڵوگۆڕی کاتی ڕاستەقینە.

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، بە میراتی دەوڵەمەندی کولتووری و نەریتە ناوازەکانی ناسراوە. لە تورکمانستان چەندین جەژنی بەرچاو بەڕێوەدەچن کە گرنگییەکی زۆریان بۆ گەلەکەی هەیە. یەکێک لە گرنگترین فێستیڤاڵەکانی تورکمانستان ڕۆژی سەربەخۆییە کە هەموو ساڵێک لە ٢٧ی تشرینی یەکەمدا بەڕێوەدەچێت. ئەم جەژنە نەتەوەییە یادی ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی وڵاتەکەیە لە یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١، لەم ڕۆژەدا هاووڵاتیان بەشداری لە نمایشی زیندوو و کۆنسێرت و بۆنە ڕۆشنبیرییەکان دەکەن کە شانازی نەتەوەیی و یەکگرتوویی خۆیان پیشان دەدەن. فێستیڤاڵێکی دیکەی دیار نەورۆزە کە بە ساڵی نوێی فارسی یان ئیکوینۆکسی بەهار ناسراوە. نەورۆز هەموو ساڵێک لە ٢١ی ئازاردا ئاهەنگ دەگێڕدرێت، سەرەتای بەهار و نوێبوونەوەی سروشتە. خێزانە تورکمانەکان لەم ماوەیەدا کۆدەبنەوە بۆ چێژوەرگرتن لە ژەمەکانی جەژن و ئاڵوگۆڕی دیاری و سەردانی کەسوکار. مۆسیقای نەریتی و نمایشی سەما و بۆنە وەرزشییەکان کەشوهەوای خۆشی زیاتر بەرز دەکەنەوە. سەرەڕای ئەوەش، ڕۆژی ئەسپ یان فێستیڤاڵی جوانکاری ئەسپی ئەحالتێکە ڕێز لە جۆری ئەسپی بەنرخی تورکمانستان دەگرێت کە پێی دەوترێت "ئەحاڵتەکێ". ئەم فێستیڤاڵە ناوازەیە ساڵانە لە ٢٥ی نیسان لە هیپۆدرۆمی گۆکدەپە لە نزیک شاری ئەشگابات بەڕێوەدەچێت، پێشبڕکێی ئەسپ و هەروەها پێشبڕکێی تێدایە کە جوانی و نیعمەتی ئەم بوونەوەرە سەرنجڕاکێشانە پیشان دەدات. جگە لەوەش ڕۆژی دەستوور لە ١٨ی ئایاردا هەموو ساڵێک بەڕێوەدەچێت بەو پێیەی لە ساڵی ١٩٩٢ دوای سەربەخۆیی تورکیا دەستووری تورکمانستان پەسەند دەکرێت. بۆ ڕێزلێنان لەم ڕۆژە لە سەرانسەری وڵاتدا بۆنە جۆراوجۆرەکان ڕێکدەخرێن لەوانە کۆنسێرت کە نمایشی مۆسیقای نەریتی و پێشانگای هونەری نوێنەرایەتی میراتی نیشتمانی دەکات. لە کۆتاییدا دەتوانین بڵێین تورکمانستان چەندین جەژنی گرنگی هەیە کە گرنگییەکی قووڵیان بۆ گەلەکەی هەیە. ڕۆژی سەربەخۆیی ئاهەنگ دەگێڕێت بۆ ئازادی لە دەسەڵاتی سۆڤیەت؛ نەورۆز سەرەتای نوێ دەگەیەنێت؛ ڕۆژی ئەسپ ئەسپە بەنرخەکانی ئەهالتێکە نمایش دەکات؛ لە کاتێکدا ڕۆژی دەستوور ناسنامەی نەتەوەیی دووپات دەکاتەوە. ئەم فێستیڤاڵانە ڕێگە بە هاووڵاتیان دەدەن ئاهەنگ بگێڕن بۆ ئەوەی مێژووی خۆیان بگێڕن لە هەمان کاتدا یەکڕیزی لە نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی ناو تورکمانستان بەرەوپێش دەبەن.

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست و بە یەدەگی بەرفراوانی گازی سروشتی ناسراوە. دۆخی بازرگانی وڵات تا ڕادەیەکی زۆر لە ژێر کاریگەری سەرچاوە وزە و بەرهەمە کشتوکاڵییەکانیدایە. لە ڕووی هەناردەکردنەوە، تورکمانستان بە پلەی یەکەم گازی سروشتی بە وڵاتانی جۆراوجۆر دەفرۆشێت، لەوانە چین، ئێران، ڕووسیا و تورکیا. ئەم کاڵایە بەشێکی بەرچاو لە داهاتی هەناردەکردنی وڵات پێکدەهێنێت. جگە لەوەش تورکمانستان بەرهەمە نەوتییەکانی وەک بەنزین و سووتەمەنی گازۆیل هەناردە دەکات. جگە لە سەرچاوەکانی وزە، تورکمانستان بەرهەمی کشتوکاڵی وەک پەتاتە و گەنم هەناردە دەکات. پەتاتە بۆ چەندین سەدە بەرهەمێکی نەریتی بووە لە وڵاتەکەدا و تا ئێستاش بەشدارێکی گرنگە لە ئابوورییەکەیدا. لە ڕووی هاوردەکردنەوە، تورکمانستان زۆر پشت بە ئامێر و کەلوپەل بۆ مەبەستی پیشەسازی و هەروەها ئۆتۆمبێل بە ئۆتۆمبێل و بارهەڵگرەوە دەبەستێت. هەروەها کاڵای بەکاربەری جۆراوجۆر وەک قوماش و ئەلیکترۆنیات و کەلوپەلی ناوماڵ هاوردە دەکات. هاوبەشە بازرگانییە سەرەکییەکانی تورکمانستان چینن و لە دوای ئەویش تورکیا، ڕووسیا، ئێران، ئۆکرانیا و چەند وڵاتێکی ئەوروپی دێن. بەڵام، هەمەچەشنکردنی ئابووری وەک تەحەددایەک بۆ وڵاتەکە بەهۆی پشتبەستنی زۆری بە هەناردەکردنی گازی سروشتی. دەسەڵاتدارانی تورکمان ئامانجیان فراوانکردنی مەودای کاڵا هەناردەکراوەکانە لە هەمان کاتدا ڕاکێشانی وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆی بیانییە لە پیشەسازییەکانی دەرەوەی کەرتی وزە. ئەوان بەرەوپێشبردنی کەرتەکانی وەک کشتوکاڵ، گەشتیاری، قوماش، کەشتیوانی، و لۆجستیکی ترانزێت، گرنگیدان بە بازاڕە ئەگەرییەکان لە ئەوروپا، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، و باشووری ئاسیا. لە کۆتاییدا، تورکمانستان زۆر پشت بە هەناردەکردنی غازی سروشتی دەبەستێت لەگەڵ بەرهەمە کشتوکاڵییەکان. حکومەت هەوڵدەدات بۆ هەمەچەشنکردنی ئابوورییەکەی لە دەرەوەی کەرتی وزە بە مەبەستی بەهێزکردنی پەیوەندییە بازرگانییەکانی لەگەڵ گەلانی دیکە لە هەمان کاتدا وەبەرهێنانی بیانی لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکاندا ڕابکێشێت.

تورکمانستان کە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، خاوەنی توانایەکی بەرچاوە بۆ پەرەپێدانی بازاڕی بازرگانی دەرەکی. وڵاتەکە دەوڵەمەندە بە سامانە سروشتییەکانی وەک نەوت و گازی سروشتی و کانزاکان. هەروەها شوێنی جوگرافی ستراتیژییەکەی دەستڕاگەیشتن بە بازاڕە سەرەکییەکانی هەردوو ئەوروپا و ئاسیا دابین دەکات. یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی هاندەری توانای هەناردەکردنی تورکمانستانە، یەدەگی بەرفراوانی گازی سروشتییە. ئەو وڵاتە خاوەنی بەشێک لە گەورەترین کێڵگە گازییەکانی جیهانە و بووەتە دابینکەرێکی پێشەنگ بۆ وڵاتانی دراوسێ لەوانە چین و ڕووسیا. سەرەڕای ئەوەش، تورکمانستان چالاکانە هەوڵدەدات هەناردەکردنی وزەی خۆی هەمەچەشن بکات لەڕێگەی دامەزراندنی بۆری و گەڕان بەدوای بازاڕی نوێدا. بوارێکی دیکە کە توانای گەشەکردنی هەیە، کەرتی کشتوکاڵی تورکمانستانە. بە خاکی بەپیت و سەرچاوەی ئاوی پێویست لە ڕووباری ئامو دەریا، وڵاتەکە زەوییەکی بەرچاوی هەیە کە گونجاوە بۆ چاندنی بەرهەم. تورکمانستان بە مۆدێرنکردنی شێوازە کشتوکاڵییەکان و باشترکردنی ژێرخانی ئابووری دەتوانێت تواناکانی بەرهەمهێنان بۆ کاڵاکانی هەناردەکردن وەک پەتاتە، میوە، سەوزە و بەرهەمە ئاژەڵییەکان زیاد بکات. جگە لەوەش تورکمانستان سەرمایەگوزارییەکی زۆری لە پەرەپێدانی ژێرخانی گواستنەوەی خۆی کردووە. ئەمەش بریتییە لە دروستکردنی هێڵی شەمەندەفەر کە ئاسیای ناوەڕاست بە ئێرانەوە دەبەستێتەوە (رێڕەوی گواستنەوەی باکوور - باشوور) و هەروەها ڕێگای خێرا کە ئەفغانستان بە ئازەربایجانەوە دەبەستێتەوە (رێڕەوی لاپیس لازولی). ئەم دەستپێشخەرییانە ئامانجیان بەرزکردنەوەی پەیوەندی نێوان ئابوورییە ناوچەییەکانە و لە هەمان کاتدا تورکمانستان وەک ڕێڕەوێکی گرنگی ترانزێت بۆ بازرگانی نێودەوڵەتی پێگەیشتنە. بەڵام هەندێک تەحەددا هەن کە پێویستیان بە سەرنجدان هەیە کاتێک باس لە فراوانکردنی بازاڕی بازرگانی دەرەکی تورکمانستان دەکرێت. میللەت پێویستی بە هەمەچەشنکردنی پۆرتفۆلیۆی هەناردەکردنی هەیە لە دەرەوەی کاڵا وزەییەکان لە ڕێگەی پێشخستنی پیشەسازییە غەیرە نەوتییەکانی وەکو قوماش، ماددە کیمیاییەکان یان بەرهەمهێنانی ئامێرەکان. سەرەڕای ئەوەش، حکومەت پێویستە ڕێوشوێنی شەفافیەت باشتر بکات سەبارەت بە ڕێساکان، ڕێکارەکانی گومرگی ئاسان بکات، بەربەستە گومرگییەکان، و بەربەستە ناگومرگییەکان کە وەبەرهێنەرانی بیانی بۆ ناو وڵاتەکە ڕادەکێشن، کەمکردنەوەی پشتبەستن بە هاوبەشە تەقلیدییەکانی وەک چین، ڕووسیا، ئێران، تورکیا و هتد. لە کۆتاییدا، پێگەی جوگرافیای لەباری تورکمانستانەکان لەگەڵ سەرچاوەی وزەی زۆر، توانا کشتوکاڵییەکان، و وەبەرهێنانی بەردەوام لە ژێرخانی گواستنەوەدا، وای لێدەکات کە پێگەیەکی باشی هەبێت بۆ گەشەپێدانی بازاڕی بازرگانی دەرەکی. بە چاکسازییەکانی سیاسەتی گونجاو و هەوڵەکان کە ئاراستەی هەمەچەشنکردن دەکرێن، وڵات دەتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر سوود لە تواناکانی وەربگرێت و وەبەرهێنانەکان ڕابکێشێت بۆ بەهێزکردنی گەشەی ئابووری لە درێژخایەندا.

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ناوەڕاستی ئاسیا. لە کاتی بیرکردنەوە لە هەڵبژاردنی بەرهەم بۆ بازاڕی بازرگانی دەرەکی، گرنگە لە ئابووری وڵات و ئارەزووی کولتووری و ڕەوتی بازاڕی ئێستا تێبگەین. یەکەم: تورکمانستان ئابوورییەکی زۆرینەی لەسەر بنەمای کشتوکاڵییە و زۆر پشت بە هەناردەکردنی گازی سروشتی دەبەستێت. بۆیە بەرهەمە پەیوەندیدارەکان بە کەرتەکانی کشتوکاڵ و وزە دەتوانن ببنە شتێکی گەرمی فرۆشراو لە بازاڕی بازرگانی دەرەکی خۆیاندا. ئەمەش دەتوانێت ئامێر و ئامێری کشتوکاڵی، پێو، تۆو، سیستەمی وزەی نوێبووەوە و تەکنەلۆژیای پەیوەست بە غاز لەخۆبگرێت. دووەم: تورکمانستان خاوەنی میراتێکی دەوڵەمەندی کولتوورییە کە پیشە دەستییە نەریتییەکان بەهایەکی زۆریان پێدەدرێت. کاری دەستی وەک فەرش و قوماش کە لەلایەن پیشەسازییە ناوخۆییەکانەوە دروست دەکرێن هەم لەناو وڵات و هەم لەنێو کڕیارە نێودەوڵەتییەکان بەناوبانگن. بۆیە گەڕان بەدوای دەرفەتەکاندا بۆ هەناردەکردنی پیشە دەستییە نەریتییەکان لە تورکمانستانەوە دەتوانێت قازانجێکی زۆری هەبێت. جگە لەوەش، بە لەبەرچاوگرتنی کەشوهەوای تورکمانستان کە هاوینێکی زۆر گەرمی تێدایە لەگەڵ بارانبارینی سنووردار لە هەندێک ناوچەدا. بەرهەمەکانی پەیوەست بە پاراستنی ئاو و سیستەمی ئاودێری دەتوانن یارمەتیدەر بن لە دابینکردنی ئەم پێداویستییە تایبەتەی بازاڕ. سەرەڕای ئەوەش، وەک چۆن خەڵکی تورکمان نزیکایەتییەکیان لەگەڵ مۆدەدا هەیە، هاوردەکردنی شتومەکی جلوبەرگی مۆدێرن لە ناوچە جیاوازەکانی جیهانەوە یان تەنانەت دانانی یەکەکانی بەرهەمهێنانی قوماش لەناو خودی تورکمانستاندا دەتوانێت بژاردەیەکی بژاردەیی بێت بۆ سەرمایەگوزاریکردن لەم حەزە. لە کۆتاییدا، ئاگاداربوون لە ڕەوتی ئێستای بازاڕ لە ئاستی جیهانیدا ڕێگە بە هەناردەکاران دەدات بەرهەمە ڕەوتەکان بناسێنن کە دەتوانن لە تورکمانستانیشدا ناوبانگ بەدەست بهێنن، وەک بەرهەمی دۆستی ژینگە یان ئامێری تەکنەلۆژیای زیرەک. لە کۆتاییدا،لەکاتی هەڵبژاردنی بەرهەم بۆ بازرگانی دەرەکی بۆ ناو بازاڕەکانی تورکنمستان ،زۆر گرنگە پێداویستییە ئابوورییەکانیان، ئارەزووە کولتوورییەکانیان،و دوایین ڕەوتەکان لەبەرچاو بگیرێن لە هەمان کاتدا گرنگیدان نەک تەنها لەسەر بوارە تەقلیدییەکانی وەک کشتوکاڵ بەڵکو گەڕان بەدوای دەرفەتەکاندا لە پیشەسازییە تازەپێگەیشتوەکانی وەک وزەی نوێبووەوە ،کاری دەستی پیشەسازی،پیشەسازی مۆدە、تەکنەلۆژیای زیرەک و هتد

تورکمانستان، دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، وڵاتێکە تایبەتمەندی کڕیار و تابۆی ناوازەی هەیە. لە تێگەیشتن لە پرۆفایلی کڕیارانی تورکمانستان، زۆر گرنگە هۆکارەکانی وەک نۆرم و نەریت و بەها کولتوورییەکان لەبەرچاو بگیرێن. خەڵکی تورکمانستان ڕێزگرتن و میوانداری بەرامبەر بە میوانان زۆر بە نرخ دەزانن. لە کاتی پەیوەندیکردن لەگەڵ کڕیارە تورکمانییەکان، زۆر گرنگە کە بە بەکارهێنانی سڵاوی دروستی وەک "سەلام ئەلیکوم" ئەدەب نیشان بدەیت و سڵاویان لێ بکەیت. دروستکردنی پەیوەندی کەسی گرنگە بۆ سەرکەوتنی بازرگانی چونکە متمانە ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە پرۆسەی بڕیاردانیان. لە ڕووی شێوازی پەیوەندیکردنەوە، ڕەنگە هەمیشە ڕاستەوخۆیی بە باشتر نەزانرێت. باشترە لە کاتی ئەنجامدانی کۆبوونەوەی بازرگانی یان دانوستانەکاندا زمانی دیپلۆماسی بەکاربهێنرێت. دوورکەوتنەوە لە ڕەفتاری ڕووبەڕووبوونەوە یان شەڕانگێزی یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاراستنی پەیوەندی هاوسەنگ لەگەڵ کڕیارانی تورکمانستان. لە کاتی بازرگانیکردن لە تورکمانستاندا، بەردەوامبوون لە کاتی خۆیدا زۆر گرنگە. درەنگ گەیشتن بەبێ هیچ ئاگادارکردنەوەیەکی پێشوەختە لەوانەیە لەلایەن کڕیارەکانەوە بە شێوەیەکی نەرێنی هەست پێبکرێت. بوون لە کاتی خۆیدا، پیشەییبوون و ڕێزگرتن لە کات و ئیتیکی کارکردنی تاک نیشان دەدات. لایەنێکی تری گرنگ کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت لەکاتی کارلێککردن لەگەڵ کڕیارە تورکمانەکان، بیروباوەڕی ئایینیانە. ئیسلام هەموو لایەنەکانی ژیانی لەم وڵاتەدا گرتۆتەوە؛ بۆیە زۆر گرنگە ئاگاداری داب و نەریت و پراکتیزە ئیسلامییەکان بیت لەکاتی بەشداریکردن لە کارلێکی بازرگانی یان کۆبوونەوە کۆمەڵایەتییەکان. لە زۆرێک لە وڵاتانی موسڵمان لەوانەش تورکمانستان خواردنەوەی مەی یان پێشکەشکردنی مەی ڕەنگە کێشەدار بێت بەهۆی سنووردارکردنی ئایینی بۆ خواردنەوەی کحول؛ بۆیە پێویستە لە کاتی ئەرکەکانی بازرگانیدا دوور بخرێتەوە مەگەر سەرەتا بە ڕوونی لەلایەن میواندارەوە پێشکەش نەکرێت. جگە لەوەش، ڕێزگرتن لە داب و نەریتە ناوخۆییەکان وەک داپۆشینی شان (بۆ ژنان) و داکەندنی پێڵاو پێش چوونە ناو ماڵەکان یان شوێنەکانی پەرستن یارمەتیدەرێکی زۆر دەبێت لە دروستکردنی پەیوەندی متمانەپێکراو لەگەڵ تاکەکانی تورکمانستان. لە کۆتاییدا، کڕیارانی تورکمان ڕەفتاری ڕێزدار بەرز دەنرخێنن کە هاوتەریبە لەگەڵ پراکتیزە کولتوورییەکانیان. گرنگە ڕێبازەکەت بگونجێنیت لەکاتی ئەنجامدانی کاروبار لەم وڵاتە دڵنیابوون لە تێگەیشتن لە داب و نەریتە ناوخۆییەکان ,نمایشکردنی پیشەیی، و ئاگاداربوون لە هەستیارییە ئاینییەکان کە ڕێنمایی کردار و هەڵسوکەوتەکانت دەکەن.

تورکمانستان کە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، ڕێسا و ڕێوشوێنی گومرگی تایبەت بە خۆی هەیە بۆ بەڕێوەبردنی سنوورەکانی. ئەگەر پلانت هەیە گەشت بۆ تورکمانستان بکەیت، چەند شتێکی گرنگ هەیە کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت سەبارەت بە سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی وڵاتەکە. یەکەم: هەموو سەردانکەران دەبێت خاوەنی پاسپۆرتێکی کارا بن کە لانیکەم شەش مانگ کاراییەکەی لە بەرواری چوونە ناو تورکمانستانەوە دەمێنێتەوە. مەرجەکانی ڤیزا بەپێی وڵاتی ڕەگەزنامەت دەگۆڕێت، بۆیە باشترە پێشتر لە نزیکترین باڵیۆزخانەی تورکمان یان کونسوڵخانەی تورکمان بزانیت. لەکاتی چوونە ناو تورکمانستان پێویستە کارتی کۆچبەری پڕبکەیتەوە کە لەلایەن ئەفسەری کۆنترۆڵکردنی سنوورەکانەوە مۆر دەکرێت. زۆر گرنگە ئەم کارتە بە سەلامەتی بمێنێتەوە چونکە لە ماوەی تەواوی مانەوەت و لە کاتی ڕۆشتنی وڵاتەکەتدا پێویست دەبێت. تورکمانستان بە توندی کۆنتڕۆڵی هاوردە و هەناردەکردن دەکات لە ڕێگەی سنوورەکانییەوە. هەندێک شتومەکی وەک چەکی ئاگرین و ماددە هۆشبەرەکان و تەقەمەنی و پۆرنۆگرافی هێنانە ناو وڵات یان بردنە دەرەوەی وڵات قەدەغەیە. سەرەڕای ئەوەش، بەرهەمە کشتوکاڵییەکان و ئاژەڵەکانیش لەوانەیە ڕووبەڕووی سنووردارکردن ببنەوە یان پێویستیان بە مۆڵەتی تایبەت هەبێت. زۆر گرنگە پێش ئەوەی بچیتە ناو تورکمانستان یان دەربچیت، خۆت بەو ڕێسایانە ئاشنا بکەیت. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە بەرپرسانی گومرگی لە تورکمانستان دەسەڵاتی ئیختیاری فراوانیان هەیە لە کاتی پشکنینی جانتا و کەلوپەلی کەسی لە فڕۆکەخانەکان یان دەروازە وشکانییەکان. هاوکاری لەگەڵ دەسەڵاتداران لە کاتی ئەم پشکنینانەدا زۆر پێشنیار دەکرێت بۆ پرۆسەی چوونە ژوورەوەی نەرم. لە ڕووی ڕێساکانی دراوەوە، پێویستە گەشتیاران لە کاتی گەیشتنیان بە تورکمانستان هەر بڕە پارەیەک کە لە ١٠ هەزار دۆلاری ئەمریکی زیاتر بێت، ڕابگەیەنن. ئەگەر ئەمە نەکرێت، لەوانەیە ببێتە هۆی دەستبەسەرداگرتنی پارە. هەروەها یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئەو گەشتیارانەی کە لە ڕێگەی دەروازە وشکانییەکانەوە دێنە ناو تورکمانستان کە پێشبینی دواکەوتنی ئەگەری بکەن بەهۆی پشکنینی بەرفراوانی بەڵگەنامەکان کە لەلایەن بەرپرسانی سنوورەوە ئەنجام دەدرێن. بەگشتی، پێویستە ئەو سەردانکەرانەی کە گەشت دەکەن بۆ تورکمانستان خۆیان ئاشنا بکەن بە پێداویستییە تایبەتەکانی ڤیزاکەیان و هەروەها دڵنیابن لە پابەندبوون بە ڕێساکانی هاوردەکردن/هەناردەکردن کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی گومرگیەوە دانراون.

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست و سیاسەتی باجدانێکی ناوازەی هەیە بۆ کاڵا هاوردەکراوەکان. ئامانجی وڵاتەکە پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان و پێشخستنی خۆبژێوییە لەڕێگەی سەپاندنی هەندێک باج لەسەر بەرهەمە هاوردەکراوەکان. باجی هاوردەکردن لەسەر کاڵا جۆراوجۆرەکان وەردەگیرێت کە لە وڵاتانی دەرەوە دەهێنرێنە ناو تورکمانستان. بڕی باجی سەپێنراو پەیوەستە بە سروشت و بەهای بەرهەمی هاوردەکراو، هەروەها پۆلێنکردنی بەپێی ڕێسا گومرگییەکانی تورکمانستان. بەگشتی باجی هاوردەکردن لەسەر بنەمای بەهای CIF (تێچوون، بیمە، و بارهەڵگر)ی کاڵا هاوردەکراوەکان حیسابی بۆ دەکرێت. ئەمەش تێچووی خودی بەرهەمەکە و هەر پارەیەکی بیمە کە لە کاتی گواستنەوەدا وەربگیرێت و پارەی گواستنەوەی بار بۆ گەیاندنی بۆ تورکمانستان دەگرێتەوە. ڕێژەی گومرگی بەپێی جۆری ئەو کاڵا بازرگانییەی کە هاوردە دەکرێت دەگۆڕێت. بۆ نموونە، شتومەکی خۆراکی سەرەکی وەک دانەوێڵە و میوە ڕێژەی باجیان کەمترە بە بەراورد بە کاڵا لوکسەکانی وەک ئەلیکترۆنیات یان ئۆتۆمبێل. سەرەڕای ئەوەش، ڕەنگە هەندێک بەرهەم لە باجی هاوردەکردن بێبەری بکرێن ئەگەر ئەم ماددانە بەشداری بکەن لە پڕۆژەکانی گەشەپێدانی نیشتمانی یان پێوەرە تایبەتەکانی دیاریکراوی حکومەتی تورکمانستان بەدیبهێنن. گرنگە تاکەکان یان ئەو بازرگانانەی کە کاڵا هاوردە دەکەن بۆ تورکمانستان پابەندبن بە هەموو ڕێسا پەیوەندیدارەکانەوە بۆ ئەوەی سزا یان دواکەوتن لە خاڵە گومرگییەکان دوور بکەوێتەوە. بەڵگەنامەی پشتگیری پەیوەست بە سەرچاوە و پۆلێنکردنی کاڵاکان پێویستە لە کاتی ڕاگەیاندنی هاوردەکردندا بە وردی دابین بکرێن بۆ ئەوەی دەسەڵاتدارانی باج بتوانن بە شێوەیەکی دروست هەڵسەنگاندن بۆ باجەکانی کارپێکراو بکەن. سیاسەتی باجی هاوردەکردنی تورکمانستان بە پشتبەستن بە ئەولەویەتەکانی حکومەت کە ئامانج لێی بەرزکردنەوەی بەرهەمی ناوخۆیی و کەمکردنەوەی پشتبەستن بە بەرهەمی دەرەکییە، جارجارە گۆڕانکاری بەسەردا دێت. بۆیە زۆر گرنگە بۆ هاوردەکاران یان وەبەرهێنەرانی ئەگەری لە تورکمانستان کە پێش ئەوەی بەشداری چالاکییە بازرگانییە سنوورییەکان بکەن، لە هەر نوێکارییەک سەبارەت بە ڕێکارە گومرگییەکان و سیاسەتەکانی باجدان ئاگادار بن.

تورکمانستان، وڵاتێکی ئاسیای ناوەڕاستە کە دەوڵەمەندە بە سامانی سروشتی و بە ئابوری هەمەچەشنی ناسراوە، سیاسەتی باجی هەناردەکردن جێبەجێ دەکات بۆ ڕێکخستنی چالاکییە بازرگانییەکانی. وڵات باج لەسەر هەندێک پۆلی کاڵای هەناردەکراو وەردەگرێت بۆ بەڕێوەبردنی دەرچوونی ئەم سەرچاوە بەنرخانانە و هاندانی پیشەسازییە ناوخۆییەکان و پاراستنی بازاڕە ستراتیژییەکان. یەکێک لە لایەنە سەرەکییەکانی سیاسەتی باجی هەناردەکردنی تورکمانستان لەسەر کەرتی وزەیە. تورکمانستان بە یەدەگی بەرفراوانی غازی سروشتی، بە شێوەیەکی زۆر پشت بە هەناردەکردنی غاز دەبەستێت وەک سەرچاوەیەکی سەرەکی داهات. بۆ هاندانی پیشەسازی ناوخۆیی پرۆسێسکردن و پاڵاوتن، حکومەت باجی زیاتری هەناردەکردن لەسەر غازی سروشتی خاو بە بەراورد بە بەرهەمە بەها زیادکراوەکانی وەک غازی سروشتی شل (LNG) یان فۆرمەکانی تری پرۆسێسکراو جێبەجێ دەکات. ئەم سیاسەتە ئامانجی پێشخستنی وەبەرهێنانە لە ژێرخانی ناوخۆیی و پەرەپێدانی ڕەخساندنی هەلی کار لەناو تورکمانستاندا. جگە لەوەش کەرتی کشتوکاڵی تورکمانستانیش ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە ئابوورییەکەیدا. حکومەت پشتگیری ئەم کەرتە دەکات بە باجدان لەسەر هەناردەکردنی غەیرە کشتوکاڵی زیاتر لە بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک پەتاتە و گەنم. تورکمانستان بە دابینکردنی سیاسەتی باجدانی لەبار بۆ کاڵای کشتوکاڵی، هەوڵدەدات ئاسایشی خۆراک لە سنوورەکانیدا مسۆگەر بکات لە هەمان کاتدا هاندانی دەرفەتی گەشەکردن بۆ جووتیاران و بازرگانی کشتوکاڵی. جگە لە وزە و کشتوکاڵ، کەرتەکانی دیکەش دەکەونە ژێر ڕژێمی باجی هەناردەکردنی تورکمانستانەوە. بۆ نموونە، بەرهەمە نەوتییە پاڵاوتەکان ڕەنگە ڕووبەڕووی ڕێژەی باجدانی زیاتر ببنەوە بە بەراورد بە هەناردەکردنی نەوتی خاو وەک هاندەرێک بۆ زیادکردنی بەها لە ڕێگەی پرۆسەکانی پاڵاوتنەوە لە ناوخۆدا. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە وردەکارییە تایبەتەکان سەبارەت بە ڕێژەی باج بۆ کاڵا هەناردەکراوەکانی جیاواز ڕەنگە بە تێپەڕبوونی کات جیاواز بن بەهۆی پەرەسەندنی بارودۆخی ئابووری یان گۆڕانکاری لە سیاسەتەکانی حکومەت. بە گشتی لە ڕێگەی جێبەجێکردنی وردی باجی هەناردەکردن لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکانی وەک وزە، کشتوکاڵ و دەرەوەی ئەویش؛ تورکمانستان هەوڵدەدات هاوسەنگییەک لە نێوان زۆرترین دەستکەوتی ئابووری لە بازرگانی نێودەوڵەتی و پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان کە گرنگن بۆ گەشەپێدانی بەردەوامی درێژخایەن، دروست بکات.

تورکمانستان، وڵاتێکی ئاسیای ناوەڕاستە و هاوسنوورە لەگەڵ کازاخستان، ئۆزبەکستان، ئەفغانستان، ئێران و دەریای خەزەر، چەندین مەرجی بڕوانامەی هەناردەکردنی بۆ بەرهەمی جۆراوجۆر هەیە. بۆ بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک میوە و سەوزە و خۆراک بەگشتی، هەناردەکاران دەبێت بڕوانامەی پێویستی تەندروستی ڕووەکی بەدەستبهێنن. ئەم بڕوانامانە پشتڕاستی دەکەنەوە کە کاڵاکان پشکنینیان بۆ کراوە و دوورن لە ئافات یان نەخۆشی کە دەتوانێت زیان بە کەرتی کشتوکاڵی تورکمانستان بگەیەنێت. لە بارەی بەرهەمە ئاژەڵییەکانی وەک گۆشت یان شیرەمەنی کە مەبەست لێی هەناردەکردنە بۆ تورکمانستان، دەبێت هەناردەکاران پابەندی ڕێساکانی ڤێتێرنەری بن. پێویستە بڕوانامەی تەندروستی ڤێتێرنەری بەدەستبهێنن کە بڕوانامەی ئەوە بدات کە ئاژەڵەکان لە کاتی سەربڕین یان شیردان تەندروست بوون و لە ژێر بارودۆخی پاکوخاوێنیدا پرۆسێس کراون. لە کاتی هەناردەکردنی کەلوپەلی قوماش یان جلوبەرگ بۆ تورکمانستان، گرنگە پابەندی ستانداردەکانی کوالیتی بن. لەوانەیە داوا لە هەناردەکاران بکرێت کە بەڵگەی پابەندبوون بە پێداویستییە تایبەتەکانی سەلامەتی بەرهەم لە ڕێگەی ڕاپۆرتی تاقیکردنەوە یان بڕوانامە لە تاقیگە باوەڕپێکراوەکانەوە پێشکەش بکەن. بۆ ئامێرە کارەباییەکان و کاڵا ئەلیکترۆنیەکان کە بۆ بازاڕی تورکمانستان دانراون، گونجان لەگەڵ ستانداردە تەکنیکییەکان زۆر پێویستە. هەناردەکاران پێویستە دڵنیابن لەوەی بەرهەمەکانیان لەگەڵ پێوەرەکانی سەلامەتی و کوالیتی کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی تورکمانستانەوە دانراون. لە هەندێک حاڵەتدا، بەدەستهێنانی بڕوانامەی خۆبەخشانەی یەکسانبوون ڕەنگە پێشنیار بکرێت چونکە پابەندبوون بە ڕێسا کارپێکراوەکان نیشان دەدات. بۆ هەناردەکردنی بەرهەمە دەرمانییەکان بۆ بازاڕی تورکمانستان پێویستی بە بڕوانامە هەیە لەلایەن دەزگاکانی ڕێکخستنی نیشتمانییەوە کە پابەندبوون بە مەرجەکانی تۆمارکردنی دەرمان دووپات بکاتەوە. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەمانە تەنها ڕێنمایی گشتین سەبارەت بە بڕوانامەی هەناردەکردن لە تورکمانستان. ڕەنگە پێداویستییە تایبەتەکان جیاواز بن بەپێی سروشتی ئەو کاڵایانەی کە هەناردە دەکرێن و یاسا/ڕێسا ناوخۆییەکان لە هەر کاتێکدا. بۆیە باشترە هەناردەکاران ڕاوێژ بە دەزگا بازرگانییە ناوخۆییەکان بکەن یان داوای ڕاوێژکاری پیشەیی بکەن بۆ زانیاری نوێ لەسەر پرۆسەکانی بڕوانامەی هەناردەکردن لە تورکمانستان.

تورکمانستان کە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، چەندین پێشنیار پێشکەش دەکات بۆ خزمەتگوزاری لۆجستیکی کارا و متمانەپێکراو. بە پێگەی ستراتیژی و گەشەسەندنی خێرای ئابووری وڵاتەکە بووەتە شوێنێکی خوازراو بۆ بازرگانی و بازرگانی. لێرەدا چەند خاڵێکی سەرەکی دەخەینەڕوو کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێن سەبارەت بە بژاردە لۆجستییەکانی تورکمانستان: 1. دەروازە دەریاییەکان: تورکمانستان چەندین بەندەری دەریایی هەیە کە ئاسانکاری بۆ بازرگانی نێودەوڵەتی دەکات. بەندەری تورکمانباشی گەورەترین بەندەری ئەو وڵاتەیە و وەک دەروازەیەک بۆ ناوچەی دەریای خەزەر کاردەکات. پەیوەندی بە وڵاتانی جۆراوجۆری وەک ڕووسیا، ئێران، کازاخستان و ئازەربایجان پێشکەش دەکات. 2. فڕۆکەخانەکان: فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ئەشگابات دەروازەی نێودەوڵەتی سەرەکییە بۆ ناو تورکمانستان. هەردوو گەشتی بارهەڵگر و سەرنشینەکان بەڕێوەدەبات لەگەڵ هێڵە ئاسمانییە گەورەکان کە خزمەتگوزارییە بەرنامە بۆ داڕێژراوەکانی ئاسایی بەڕێوەدەبەن. ئەم فڕۆکەخانەیە تورکمانستان بە شارەکانی سەرانسەری ئەوروپا و ئاسیا و کیشوەرەکانی دیکە دەبەستێتەوە. 3. تۆڕی ڕێگاوبان: تورکمانستان شانازی بە تۆڕێکی ڕێگاوبانی فراوانەوە دەکات کە شارە گەورەکانی ناو وڵات و هەروەها وڵاتانی دراوسێی وەک ئۆزبەکستان، ئێران، ئەفغانستان، کازاخستان و ئەوانی دیکە بەیەکەوە دەبەستێتەوە. ڕێگا سەرەکییەکان کە بە باشی پارێزراون، گواستنەوەی وشکانی دەکاتە بژاردەیەکی گونجاو بۆ جوڵەی بارهەڵگرەکان. 4. هێڵی ئاسنین: وڵاتەکە سیستمێکی هێڵی ئاسنی گەشەسەندوو و باشی هەیە کە بە وڵاتانی دراوسێی وەک ئێران، ئەفغانستان/ڕووسیا (لە ڕێگەی ئۆزبەکستان)، کازاخستان/تاجیکستان (لە ڕێگەی ئۆزبەکستانەوە) دەبەستێتەوە. ژێرخانی هێڵی ئاسن جووڵەی کارامەی کاڵاکان لە ناو ئاسیای ناوەڕاستدا ئاسان دەکات. 5.ڕێککەوتنە بازرگانییەکان: وەک بەشێک لە هەوڵەکانی هاوکاری ناوچەیی لە ئاسیای ناوەڕاست، وڵاتەکە چالاکانە بەشدارە لە ڕێککەوتنە بازرگانییە جۆراوجۆرەکان لەوانەش یەکێتی ئابووری ئۆراسیا کە دەستڕاگەیشتن بە بازاڕەکانی ناو ئەم بلۆکە ئابوورییە دابین دەکات. سەرەڕای ئەوەش، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا(BRI) هاندەری پەرەپێدانی ژێرخانی بووە، لە ئەنجامدا پەیوەندی نێوان چین، تورکمانتین و وڵاتانی دیکە بەدرێژایی ئەم ڕێگایە بەرزبووەتەوە. ئەم پێشهاتانە دەرفەتی زیاتریان بۆ خزمەتگوزارییە لۆجستیکی کاراکان کردووەتەوە 6.کۆمپانیاکانی لۆجستی: ژمارەیەک لە کۆمپانیاکانی لۆجستیکی ناوخۆیی لەناو تورکمەینەستاندا کاردەکەن،وەک کۆمپانیای لۆجستیکی تورکمان،تورکمەناتۆلۆژی،،ئادەم توملارم،ئاڤتۆبازا،و دەنیز ULUSLARARASI. گومرگی، و خزمەتگوزاری دابەشکردن لە ناوخۆی وڵاتدا. 7. چوارچێوەی ڕێکخستن: تورکمانستان چاکسازیی جێبەجێکردووە بۆ باشترکردنی ژینگەی بازرگانی و ژێرخانی لۆجستی. حکومەت چوارچێوەیەکی ڕێکخراوەیی لەبار پێشکەش دەکات بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنانی بیانی لە کەرتی لۆجستی. هەروەها پەرە بە دیجیتاڵکردن و سادەکردنی ڕێکارەکانی گومرگی دەدات بۆ ئاسانکاری خێراتری جوڵەی بارهەڵگرەکان. لە کۆتاییدا، تورکمانستان بژاردەی جۆراوجۆر بۆ خزمەتگوزارییە لۆجستیکی کاراکان دەخاتە ڕوو لەگەڵ بەندەرەکانی دەریایی، فڕۆکەخانەکان، تۆڕی ڕێگاوبان، و ژێرخانی شەمەندەفەر کە بە باشی بەستراوەتەوە. کۆمپانیا لۆجستییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان لە بازاڕدا ئامادەن بۆ دابینکردنی پێداویستییە جۆراوجۆرەکان هەروەها باشترکردنی ڕێکخراوەیی بەشدارە لە دروستکردنی ژینگەیەکی لەبار بۆ بەڕێوەبردنی کاروبار، ئەم زانیاریانە دەبێت یارمەتیت بدەن لە تێگەیشتن لە جوگرافیای تورکمانستانەکان ڕوانگەیەکی لۆجستیکی پێکدەهێنن

پێشانگای بازرگانی گرنگ

تورکمانستان وڵاتێکە کە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست و گرنگییەکی بەرچاوی هەیە وەک بازاڕێکی تازەپێگەیشتوو بۆ تەداروکات و پەرەپێدانی بازرگانی نێودەوڵەتی. شوێنی جوگرافیای ستراتیژی وڵاتەکە و سەرچاوە سروشتییە زۆرەکان و گەشەسەندنی ئابووری دەرفەت بۆ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان دەڕەخسێنێت بۆ گەڕان بەدوای ڕێگا جیاوازەکانی بازرگانیدا. لێرەدا چەند کەناڵ و پێشانگە گرنگەکانی تەداروکی نێودەوڵەتی لە تورکمانستان دەخەینەڕوو: 1. کەناڵەکانی تەداروکی نێودەوڵەتی: أ) تەداروکی حکومەت: تورکمانستان سیستەمێکی تەداروکی ناوەندی هەیە کە حکومەت تەندەر بۆ پڕۆژە جیاوازەکان لە کەرتەکانی وەک بیناسازی، وزە، گواستنەوە، کشتوکاڵ، و چاودێری تەندروستی دەستپێدەکات. کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان دەتوانن بەشداری لەم تەندەرانەدا بکەن بە پێکهێنانی هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیا ناوخۆییەکان یان تۆمارکردنی ڕاستەوخۆ. ب) پلاتفۆرمی تەداروکی ئەلیکترۆنی: ئاڵوگۆڕی کاڵا و کەرەستەی خاوی دەوڵەتی تورکمانستان پلاتفۆرمی تەداروکی ئەلیکترۆنی بە ناوی "ئاڵتین ئەسیر" بەڕێوەدەبات، کە دەستڕاگەیشتن بە زیادکردن و تەندەر لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکاندا دابین دەکات. کڕیارە نێودەوڵەتییەکان دەتوانن لەم پلاتفۆرمەدا ناوی خۆیان تۆمار بکەن بۆ گەڕان بەدوای دەرفەتەکانی دابینکردن. ج) دانوستانی ڕاستەوخۆ: دامەزراندنی پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەگەڵ دابینکەران یان دابەشکەرانی ئەگەری لە ڕێگەی نوێنەرایەتییە بازرگانییەکان، کۆمەڵە بازرگانییەکان، یان ڕووداوەکانی تۆڕکردن دەتوانێت ڕێگەیەکی کاریگەر بێت بۆ پەرەپێدانی هاوبەشی لە تورکمانستان. 2. پێشانگاکان: أ) تورکمانهالی (فەرشی تورکمان): ئەم پێشانگایە فەرشی تورکمانی بەناوبانگی جیهانی پیشان دەدات کە بە دیزاینە ئاڵۆز و دەستڕەنگینەکانیان ناسراون. سەکۆیەک بۆ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان دابین دەکات بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ بەرهەمهێنەرانی فەرشی ناوخۆیی، دابینکەران و هەناردەکاران. ب) تورکمانگاز (کۆنگرەی غازی تورکمان): ساڵانە لە ئەشگابات بەڕێوەدەچێت، ئەم پێشانگایە تیشک دەخاتە سەر پیشەسازی نەوت و غازی تورکمانستان. دەرفەت بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان دەڕەخسێنێت کە بەشدارن لە تەکنەلۆژیای گەڕان و بەرهەمهێنان، بەرهەمهێنانی ئامێر، خزمەتگوزارییەکانی دروستکردنی بۆری و هتد، بۆ ئەوەی پەیوەندی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارە ناوخۆییەکان بکەن. ج) تازێ ئاواز - دەنگە تازەکان: ئەم فێستیڤاڵە هونەرییە هاوچەرخە کە ساڵانە بەڕێوەدەچێت، ئارەزومەندانی هونەر لە سەرانسەری جیهانەوە بۆ لای خۆی ڕادەکێشێت کە بەدوای کارە هونەرییە ناوازەکاندا دەگەڕێن کە لەلایەن هونەرمەندانی بەتوانای تورکمانستانەوە دروستکراون. کڕیارە نێودەوڵەتییەکان دەتوانن بەدوای کڕینی پارچە هونەرییە ڕەسەنەکاندا بگەڕێن و لەگەڵ هونەرمەندەکانی ناوخۆیی پەیوەندی بکەن بۆ هاوکارییە ئەگەرییەکان. د) لوتکەی TAPI (تورکمەنستان-ئەفغانستان-پاکستان-هیندستان) بۆری: ئەم چالاکییە تیشک دەخاتە سەر پێشهاتەکانی پەیوەست بە پڕۆژەی بۆری TAPI، کە ئامانجی گواستنەوەی غازی سروشتییە لە تورکمانستانەوە بۆ ئەفغانستان، پاکستان و هیندستان. کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان کە بەشدارن لە بیناسازی، ئەندازیاری و خزمەتگوزارییە پەیوەندیدارەکان دەتوانن بەشداری لەم لووتکەدا بکەن بۆ گەڕان بەدوای دەرفەتە بازرگانییەکان کە لەم پڕۆژە گەورەیەدا سەرهەڵدەدەن. ئه مانه ته نها چه ند نموونه یه کن له که ناڵه گرنگه نێوده وڵه تییه کان و پێشانگاکانی ته کداره کان له تورکمانستان. حکومەتی وڵاتەکە پێشوازی لە وەبەرهێنانی بیانی دەکات و چالاکانە بەدوای هاوکاری لەگەڵ بازرگانییە نێودەوڵەتییەکان لە چەندین کەرتدا دەگەڕێت. بۆیە زۆر گرنگە بۆ کڕیارە جیهانییەکان کە لە ڕووداوە بازرگانییە پەیوەندیدارەکاندا ئاگادار بن و کات وەبەربهێنن لە دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارە ناوخۆییەکان بۆ دەستپێکردنی کارە بازرگانییە سەرکەوتووەکان لە تورکمانستان.

بزوێنەری گەڕانی باو

لە تورکمانستان ئەو بزوێنەری گەڕانە بەناوبانگانەی کە خەڵک بەکاری دەهێنن بریتین لە: 1. گووگڵ: گووگڵ زۆرترین بزوێنەری گەڕانە کە لە سەرانسەری جیهاندا بەکاردێت و لە تورکمانستانیشدا بەناوبانگە. ئەنجامی گەڕانی گشتگیر و خزمەتگوزاری جۆراوجۆری وەک ئیمەیڵ و نەخشە و وەرگێڕان پێشکەش دەکات. ناونیشانی وێب بۆ گووگڵ بریتییە لە www.google.com. 2. یاندێکس: یاندێکس بزوێنەری گەڕانی ڕووسییە و لە تورکمانستانیش خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات. ئەنجامی گەڕانی ناوخۆیی پێشکەش دەکات و تایبەتمەندی وەک وێنە، ڤیدیۆ، هەواڵ و نەخشەی هەیە. ناونیشانی وێب بۆ یاندێکس بریتییە لە www.yandex.com. 3. Bing: Bing بریتیە لە بزوێنەری گەڕان کە لەلایەن کۆمپانیای مایکرۆسۆفتەوە پەرەی پێدراوە و ڕوانگەیەکی جیاواز لە ئەنجامی گەڕانەکان دەدات بە بەراورد بە پلاتفۆرمەکانی تر. گەڕان بەدوای وێنە و ڤیدیۆ و هەروەها نوێکردنەوەی هەواڵەکان لە ڕێگەی بەشی ماڵپەڕەکەیەوە پێشکەش دەکات. ناونیشانی وێب بۆ بینگ بریتییە لە www.bing.com. 4. Mail.ru: Mail.ru نەک تەنها خزمەتگوزاری ئیمەیڵ پێشکەش دەکات بەڵکو تایبەتمەندییەکی بەهێزی بزوێنەری گەڕانی هاوشێوەی پلاتفۆرمەکانی تر کە پێشتر باسمان کرد لەخۆدەگرێت- پیشاندانی ڕیکلامە کۆنتێکستەکان لە کاتی بەکارهێنانی بەرهەمە بێبەرامبەرەکانی وەک سندوقی پۆست یان تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان (وەک Odnoklassniki). ناونیشانی وێب بۆ Mail.ru بریتییە لە www.mail.ru. . 6 سپۆتنیک: گەڕانی سپۆتنیک بە پلەی یەکەم سەرنجی لەسەر سایتەکانی زمانی ڕووسییە بەڵام هێشتا ڕێگە بە گەڕان دەدات لەناو سەرچاوە جیهانییەکان بە بەکارهێنانی وشەی سەرەکی بە زمانە جیاوازەکان لەوانەش ئینگلیزی یان تورکمانی ئەگەر پێویست بوو لەناو هەمان پلاتفۆرمدا لە ڕێگەی sputniknews.com/search/ەوە دەستت پێدەگات. شایانی باسە کە ئەمانە تەنیا هەندێک لەو بزوێنەری گەڕانەن کە لە تورکمانستاندا بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێن؛ بەڵام گووگڵ بەهۆی خزمەتگوزاری و توانا بەرفراوانەکانی لە سەرانسەری چەندین زماندا زۆر باڵادەستە لە نێوان بەکارهێنەران.

لاپەڕە زەردەکانی سەرەکی

لە تورکمانستان لاپەڕە زەردەکانی سەرەکی لە ماڵپەڕ و دایرێکتۆری جۆراوجۆر پێکدێن کە دەتوانرێت بۆ لیستی بازرگانی و زانیاری پەیوەندی و خزمەتگوزارییەکانی دیکە دەستیان پێ بگات. لێرەدا هەندێک لە لاپەڕە زەردەکانی سەرەتایی لە تورکمانستان لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. لاپەڕە زەردەکان تورکمانستان - بەڕێوەبەرایەتییەکی گشتگیرە کە کۆمەڵێک لیستی بازرگانی بەرفراوان پێشکەش دەکات کە بەپێی پۆلەکان ڕێکخراون. ماڵپەڕ: www.yellowpages.tm 2. ڕێبەری بازرگانی - پلاتفۆرمێکە کە بازرگانییەکان لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکاندا وەک کشتوکاڵ، بیناسازی، فرۆشتنی تاکەکەسی و زۆر شتی تر لەخۆدەگرێت. ماڵپەڕ: www.business.gov.tm 3. InfoTurkmen - دایرێکتۆرێکی بازرگانی ئۆنلاین کە زانیاری لەسەر ئەو کۆمپانیایانە پێشکەش دەکات کە لە تورکمانستان کاردەکەن لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکاندا. ماڵپەڕ: www.infoturkmen.com 4. TradeTurkmen - ماڵپەڕێکی تایبەتە بە بەرەوپێشبردنی هەلی بازرگانی لەناو تورکمانستان و بەستنەوەی بازرگانییەکان لەسەر ئاستی ناوخۆ و جیهانی. ماڵپەڕ: www.tradeturkmen.com 5. بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی نێودەوڵەتی - بەڕێوەبەرایەتییەکی کۆمپانیاکان پێشکەش دەکات کە سەرقاڵی بازرگانی نێودەوڵەتین بە گرنگیدان بە بەستنەوەی بازرگانییەکان لە سەرانسەری جیهاندا. ماڵپەڕ: www.international-business-directory.com/turkmenistan/ ئەم لاپەڕە زەردانە وەک سەرچاوەیەک بۆ ئەو کەسانە یان ڕێکخراوانە کاردەکەن کە بەدوای خزمەتگوزاری تایبەتدا دەگەڕێن یان دەیانەوێت پەیوەندی بازرگانی لەناو تورکمانستاندا دروست بکەن. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە بەردەستبوون و دەستڕاگەیشتن بەم سەرچاوانەی ڕەنگە بە تێپەڕبوونی کات جیاواز بێت بەهۆی گۆڕانکاری لە پلاتفۆرمە ئۆنلاینەکان یان ڕێسا تایبەتەکانی وڵات سەبارەت بە دەستڕاگەیشتن بە ئینتەرنێت. بۆیە باشترە پێش ئەوەی تەنها پشت بە زانیارییە پێشکەشکراوەکانیان ببەستیت، ڕاستی و متمانەپێکراوی ماڵپەڕەکان پشتڕاست بکرێتەوە.

پلاتفۆرمە بازرگانییە سەرەکییەکان

تورکمانستان، وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست، شانازی بە کەرتی بازرگانی ئەلیکترۆنی گەشەسەندوو دەکات. لە کاتێکدا کە دەستڕاگەیشتن بە ئینتەرنێتی وڵاتەکە بە بەراورد لەگەڵ هەندێک نەتەوەی دیکە سنووردارە، بەڵام هێشتا چەندین پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی بەرچاو هەن کە لە چوارچێوەی تورکمانستاندا کاردەکەن. لێرەدا هەندێک لە سەرەکییەکان لەگەڵ URL ی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. بازاڕی ئۆنلاین جادەی ئاوریشم (www.silkroadonline.com.tm): پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی دیارە لە تورکمانستان، بازاڕی ئۆنلاین جادەی ئاوریشم بەرهەم و خزمەتگوزاری جۆراوجۆر پێشکەش دەکات لە ئەلیکترۆنیات و جلوبەرگەوە تا ئامێری ناوماڵ و کەلوپەلی بەقاڵی. ئەزموونێکی گونجاوی کڕینی ئۆنلاین بۆ بەکاربەرانی تورکمان دابین دەکات. 2. یەرکێز (www.yerkez.com): یەرکێز پلاتفۆرمێکی تری بازرگانی ئەلیکترۆنی بەناوبانگە لە تورکمانستان کە گرنگی بە بەستنەوەی فرۆشیارە ناوخۆییەکان دەدات لەگەڵ کڕیاران لە سەرانسەری وڵاتدا. کۆمەڵێک بەرهەمی بەرفراوان پێشکەش دەکات وەک کەلوپەلی مۆدە، ئەلیکترۆنی، کەلوپەلی ناوماڵ و زۆر شتی تر. 3. تازە ئای - گەرە گۆزل (www.garagozel.tm): تازە ئای - گەرە گۆزل بازاڕێکی ئۆنلاینە کە تایبەتە بە فرۆشتنی قوماشی نەریتی تورکمانی دەستی و کاری دەستی. ئەم پلاتفۆرمە پشتگیری لە پیشەسازییە ناوخۆییەکان دەکات بە دابینکردنی ڕێگایەک بۆ فرۆشتنی بەرهەمە دەستکردە ناوازەکانیان لە ئاستی نێودەوڵەتیدا. 4. سەنتەری بازرگانی TM (www.tmtradecenter.com): سەنتەری بازرگانی TM وەک پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی بازرگانی بۆ بازرگانی (B2B) لە تورکمانستان کاردەکات، بە پلەی یەکەم خزمەت بە فرۆشیارانی جوملە و دابەشکەران دەکات کە بەدوای دەرفەتی بازرگانیدا دەگەڕێن لەناو وڵاتدا. 5. OpenMarket.tm (www.openmarket.tm): OpenMarket.tm وەک بازاڕێکی ئۆنلاین کاردەکات کە بازرگانەکان دەتوانن بەرهەم یان خزمەتگوزارییەکانیان ڕاستەوخۆ پێشکەش بە بەکارهێنەران بکەن لە سەرانسەری تورکمانستان. پۆلە جیاوازەکانی وەک مۆدە، ئەلیکترۆنی، کتێب، بەرهەمی جوانکاری و هتد لەخۆدەگرێت. تکایە ئاگاداربن هەرچەندە ئەم پلاتفۆرمانە یاریزانی سەرەکین لەناو پیشەسازی بازرگانی ئەلیکترۆنی تورکمانسیتان لە ئێستادا؛ بەڵام بەپێی پێشهاتەکان یان گۆڕانکارییەکانی داهاتوو ژیرانەیە کە لە ڕێگەی سەرچاوە ناوخۆییەکانەوە لە نوێکردنەوەدا بمێنیتەوە کاتێک کە دەرفەتەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنی لەم وڵاتەدا دەگەڕێیت.

پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی سۆشیال میدیا

لە تورکمانستانیش وەک زۆرێک لە وڵاتانی دیکە، خەڵک پلاتفۆرمی جۆراوجۆری سۆشیال میدیا بەکاردەهێنن بۆ پەیوەندیکردن و پەیوەندیکردن لەگەڵ کەسانی دیکە. لێرەدا کۆمەڵێک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییە بەناوبانگەکانی تورکمانستان دەخەینەڕوو: 1. ئۆدنۆکلاسنیکی: ئەمە تۆڕێکی کۆمەڵایەتی بەناوبانگە کە بنکەکەی لە ڕووسیایە و لە تورکمانستان بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردێت. بەکارهێنەران دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ هاوپۆل و هاوڕێ کۆنەکانیان بکەنەوە، وێنە و نوێکارییەکان هاوبەش بکەنەوە، بەشداری گروپەکان بکەن و یاری بکەن. ماڵپەڕ: https://www.odnoklassniki.ru/ 2. فەیسبووک: سەرەڕای ئەوەی لەلایەن حکومەتەوە بەرتەسک دەکرێتەوە، بەڵام لە تورکمانستاندا فەیسبووک بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەهێنرێت بۆ مانەوەی پەیوەندی لەگەڵ خێزان و هاوڕێکانی لە سەرانسەری جیهان. بەکارهێنەران دەتوانن پۆستەکان، وێنە/ڤیدیۆکان هاوبەش بکەن، بەشداری گروپ/پەیجەکان بکەن، و بەشداری گفتوگۆکان بکەن. ماڵپەڕ: https://www.facebook.com/ 3. ئینستاگرام: ئینستاگرام پلاتفۆرمی وێنە هاوبەشکردنە کە لە سەرانسەری جیهاندا ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێناوە لەنێویاندا لە تورکمانستان. بەکارهێنەران دەتوانن وێنە/ڤیدیۆ باربکەن، فۆڵۆوی ئەکاونتی کەسانی دیکە بکەن، لایک/کۆمێنت لەسەر پۆستەکان بکەن، و فلتەری جۆراوجۆر بۆ بەرزکردنەوەی وێنەکانیان بەکاربهێنن. ماڵپەڕ: https://www.instagram.com/ 4.تویتەر: تویتەر سایتێکی مایکرۆبلۆگینگە کە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات نامەی کورت بڵاوبکەنەوە کە پێی دەوترێت تویت کە دەتوانێت ناوەڕۆکی دەق یان مالتیمیدیا لەخۆبگرێت.بەکارهێنەران دەتوانن فۆڵۆوی ئەکاونتەکانی تر بکەن،تویت یان ڕیتویت بکەن،و بەشداری گفتوگۆکان بکەن لەڕێگەی وەڵامدانەوە یان نامەی ڕاستەوخۆوە.ماڵپەڕ:https: //twitter.com/ 5.Telegram :Telegram ئەپێکی نامە ناردنی خێرا کە پێشکەش دەکات خێرا، ئاسان، و پارێزراو پەیام ناردن.Users دەتوانن نامەی کورت بنێرن، دەنگی / فایلە ڤیدیۆییەکان، و پەیوەندی دەنگی / ڤیدیۆیی بکەن پەیام، هاوبەشکردنی فایل، و زۆر شتی تر.پۆدکاست، بلۆگ، دەزگاکانی ڕاگەیاندنی جەماوەری هەروەها کەناڵەکانی تێلێگرام وەک سەکۆیەک بۆ بڵاوکردنەوەی زانیاری بەکاردەهێنن.ماڵپەڕ:https://telegram.org/ 6.Vkontakte(VK):ماڵپەڕێکی تری تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە بنکەکەی لە ڕووسیایە،Vkontakte(VK) ناوبانگێکی زۆری لەنێو بەکارهێنەرانی تورکمانستانیدا بەدەستهێناوە. ماڵپەڕەکە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات بەدوای هاوڕێیاندا بگەڕێن، فۆڵۆوی کەسایەتییە بەناوبانگەکان بکەن، تیپی مۆسیقا/یارییەکان، ڕێکخراوە خێرخوازییەکان، و زۆر شتی تر.بەکارهێنەران دەتوانن نامە ئاڵوگۆڕ بکەن، وێنە/ڤیدیۆ هاوبەش بکەن، و بەشداری کۆمەڵگاکان بکەن.ماڵپەڕ:http://www.vk.com/ تکایە ئاگاداربن کە بەردەست بوون و بەکارهێنانی پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا لە تورکمانستان لەوانەیە پابەندی ڕێسا و سنووردارکردنی حکومەت بێت. لێرەوە ڕەنگە دەستڕاگەیشتن و کارایی ئەم پلاتفۆرمانە جیاواز بێت. سەرەڕای ئەوەش، زۆر گرنگە لە کاتی بەکارهێنانی ئەم پلاتفۆرمانەدا ئاسایش و نهێنی ئینتەرنێت لەبەرچاو بگیرێت.

کۆمەڵە پیشەسازییە گەورەکان

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ناوەڕاستی ئاسیا. ئابوورییەکی هەمەچەشنی هەیە، پیشەسازییە جۆراوجۆرەکان بەشدارن لە گەشەسەندنیدا. لێرەدا هەندێک لە کۆمەڵە پیشەسازییە سەرەکییەکانی تورکمانستان دەخەینەڕوو: 1. یەکێتی پیشەسازی و خاوەنکارانی تورکمانستان (UIET): ئەم کۆمەڵەیە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانی کۆمپانیا پیشەسازییەکان، خاوەنکاران، و خاوەن کارەکان دەکات لە تورکمانستان. ماڵپەڕەکەیان بریتییە لە: www.tpp-tm.org 2- ژووری بازرگانی و پیشەسازی: ژوور بەرەوپێشبردنی هاوکاری بازرگانی و وەبەرهێنان و ئابووری لە ناوخۆی تورکمانستان و دەرەوەی وڵات. پشتگیری لە بازرگانییەکان دەکات لە ڕێگەی پێشکەشکردنی زانیاری، ئاسانکاری بۆ دەرفەتەکانی تۆڕکردن، و نوێنەرایەتیکردنی بەرژەوەندییەکانیان بۆ دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان. ماڵپەڕەکەیان بریتییە لە: www.cci.tj 3. کۆمپانیاکانی پیشەسازی کەرەستەی بیناسازی یەکێتی: ئەم کۆمەڵەیە کۆمپانیاکانی بەشدار لە بەرهەمهێنانی کەرەستەی بیناسازی کۆدەکاتەوە، لەوانە کارگەکانی بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ و دابینکەرانی تری کەرەستەی بیناسازی. 4. کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی نەوت و گاز: وەک کەرتێکی گرنگ بۆ ئابووری وڵات، ئەم کۆمەڵەیە نوێنەرایەتی بەرهەمهێنەرانی نەوت و گاز دەکات کە لە چوارچێوەی تورکمانستاندا کاردەکەن. 5. کۆمەڵەی پیشەسازی تەکنەلۆژیای زانیاری: بە گرنگیدان بە پێشخستنی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا لە ناوخۆی وڵاتدا، ئەم کۆمەڵەیە نوێنەرایەتی کۆمپانیاکانی ئایتی و پیشەگەرەکان دەکات کە بەشدارن لە پەرەپێدانی نەرمەکاڵا، دروستکردنی ڕەقەکاڵا، خزمەتگوزاری پەیوەندییەکان. 6.کۆمەڵەی پیشەسازی ئۆتۆمبێل : ئەم کۆمەڵەیە کورتکراوەی بەرهەمهێنەرانی ئۆتۆمبێل، دابەشکەران، دابینکەران، کارگەکان و هتد. ئەم کۆمەڵانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە پێشخستنی پیشەسازییەکانی خۆیان لە ڕێگەی پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکانی پشتیوانی وەک داکۆکیکردن لە ڕژێمی سیاسەتە لەبارەکان، دەرفەتەکانی تۆڕکردن، بەرنامەکانی ڕاهێنان، و زانیاری دەستڕاگەیشتن بە بازاڕ بۆ ئەندامان. ئەم دامەزراوانە خزمەت بە بەهێزکردنی هاوبەشی نێوان دەزگاکانی حکومەت، بازرگانییەکان، و لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکەن ,کە گەشەکردن چالاک دەکات، هەوڵی هاوبەش بەرەو گەشەپێدانی بەردەوام.بۆیە دەتوانیت ئەم ماڵپەڕانە وەک سەرچاوەی ئاماژە بەکاربهێنیت بۆ گەڕانی زیاتر بۆ کەرتە تایبەتەکان یان کۆمپانیاکانی پەیوەست بەوانەی باسکراون بە دڵنیاییەوە سوودبەخش دەبێت ئەگەر سەیری ماڵپەڕەکانی ئەم کۆمەڵانە بکەیت کە یارمەتیت دەدات زانیاری گشتگیرتر دەربارەی چالاکییەکانیان، دەستپێشخەرییەکانیان، و پێداویستییەکانی ئەندامێتی بدۆزیتەوە.

ماڵپەڕی بازرگانی و بازرگانی

تورکمانستان وڵاتێکە دەکەوێتە ئاسیای ناوەڕاست و بە سامانە سروشتییە دەوڵەمەندەکانی و ئابووریی گەشەسەندوو بەناوبانگە. لە خوارەوە چەند ماڵپەڕە گرنگەکانی پەیوەست بە بازرگانی و ئابوورییەکەی دەخەینەڕوو: 1. وەزارەتی دەرەوەی تورکمانستان: ئەم ماڵپەڕە فەرمییە زانیاری لەبارەی سیاسەتی دەرەوەی وڵات و هەلی وەبەرهێنان و ڕێساکانی بازرگانی دەدات. ماڵپەڕ: https://mfa.gov.tm/en/ 2. یەکێتی پیشەسازی و خاوەنکاران (UIET)ی تورکمانستان: ئەم ڕێکخراوە نوێنەرایەتی بەرژەوەندی بازرگانی ناوخۆیی دەکات و لە ڕێگەی دەستپێشخەری جۆراوجۆرەوە گەشەی ئابووری بەرەوپێش دەبات. ماڵپەڕ: http://tstb.gov.tm/ 3. پەیمانگای نیشتمانی بۆ ستانداردکردن و پێوانە (NISM): NISM بە پەرەپێدانی ڕێسا تەکنیکییەکان ستانداردکردن و کۆنترۆڵکردنی کوالیتی لە پیشەسازییەکانی تورکمانستاندا مسۆگەر دەکات. ماڵپەڕ: http://www.turkmenstandartlary.gov.tm/en 4. خزمەتگوزاری دەوڵەت بۆ پاراستن، کۆنترۆڵکردنی کارەکانی هاوردەکردنی هەناردەکردن و پاککردنەوەی گومرگی (گومرگ): گومرگی بەرپرسیارە لە ئاسانکاری بازرگانی نێودەوڵەتی لەڕێگەی ڕێکخستنی ڕێکارەکانی گومرگی. ماڵپەڕ: http://customs.gov.tm/en/ 5. ژووری بازرگانی و پیشەسازی (CCI)ی تورکمانستان: ئەم ڕێکخراوە پاڵپشتی پەرەپێدانی بازرگانی دەکات، ئاسانکاری بۆ هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان دەکات، هەروەها زانیاری بەسوود لە بازاڕدا دەدات. ماڵپەڕ: https://cci.gov.tm/ 6. ئاڵوگۆڕی کاڵای دەوڵەتی "بۆرسەی بازرگانی تورکمانستان" (Turkmen Konuň Önümçilikleri Beýleki Gossaglyla Girýän Ederji Ýereşdirmesi): ئاڵوگۆڕی کاڵای نیشتمانی ڕێگە بە بازرگانیکردن بە کاڵای جۆراوجۆر دەدات لەوانە بەرهەمی نەوتی، قوماش، بەرهەمی کشتوکاڵی و هتد. ماڵپەڕ: http://www.tme.org.tm/eng 7.دەزگای وەبەرهێنانی تورکمان - دەزگای حکومی تایبەت بە ڕاکێشانی وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆی بیانی بۆ ناو تورکمان: ماڵپەڕ:http//:investturkmerm.com ئەم ماڵپەڕانە زانیاری گشتگیرتان پێدەدەن لەسەر ئابوری تورکمانستان، ڕێساکانی بازرگانی، هەلی وەبەرهێنان، و بابەتگەلێکی تری پەیوەندیدار.

ماڵپەڕەکانی پرسیارکردنی داتا بازرگانیکردن

چەندین ماڵپەڕی لێکۆڵینەوەی داتای بازرگانی بۆ تورکمانستان بەردەستە. لێرەدا لیستێک لە هەندێکیان لەگەڵ URL ی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1- یۆرۆستات - یۆرۆستات داتای ئاماری لەسەر بازرگانی دەرەکی بۆ یەکێتی ئەوروپا و تاک وڵاتان بە تورکمانستانیشەوە دابین دەکات. URL: https://ec.europa.eu/eurostat/web/بازرگانی-نێودەوڵەتی-بە-کاڵا/داتا/خشتە-سەرەکییەکان 2. نەخشەی بازرگانی - ئەم ماڵپەڕە ئاماری بازرگانی و زانیاری دەستڕاگەیشتن بە بازاڕ بۆ وڵاتانی جۆراوجۆر و لەوانەش تورکمانستان پێشکەش دەکات. URL: https://www.trademap.org/Country_SelProduct.aspx?nvpm=1|||||186||هەناردەکردن&grf_code=8545 3. بانکی نێودەوڵەتی WITS (چارەسەری بازرگانی یەکگرتووی جیهانی) - WITS دەستڕاگەیشتن بە داتاکانی بازرگانی کاڵای نێودەوڵەتی، گومرگی و ڕێوشوێنە ناگومرگییەکان (NTM) دابین دەکات. URL: https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/country/TMK/startyear/2000/endyear/2019/tradeflow/هاوردە-و-هەناردەکردن/ڕاپۆرتەر/هەموو/هاوبەش/هەموو/بەرهەم/ماڵەوە 4. بنکەدراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان COMTRADE - بنکەدراوەی ئاماری بازرگانی کاڵاکان داتای وردی هاوردەکردن/هەناردەکردن بەپێی وڵات و پۆلی بەرهەم پێشکەش دەکات. URL: https://comtrade.un.org/data/ 5- CIA World Factbook - جگە لە زانیاری گشتی وڵاتان، CIA World Factbook هەندێک ئاماری سەرەکی پەیوەست بە بازرگانی بۆ تورکمانستانیش دەخاتە ڕوو. URL: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/turkmenistan/#ئابووری تکایە ئاگاداربن کە دەستگەیشتن بە هەندێک بنکەدراوە یان زانیاری لەوانەیە لە هەندێک حاڵەتدا پێویستی بە ئەندامێتی یان پارەدان هەبێت. باشتر وایە بەدواداچوون بۆ ئەم ماڵپەڕانە بکەیت بۆ دۆزینەوەی داتای بازرگانی تایبەت کە بەدوایدا دەگەڕێیت پەیوەندیدار بە تورکمانستانەوە.

پلاتفۆرمی B2b

تورکمانستان کە وڵاتێکی ئاسیای ناوەڕاستە، چەندین پلاتفۆرمی B2B ی هەیە کە کارئاسانی بۆ چالاکییەکانی بازرگانی بۆ بازرگانی دەکات. ئەم پلاتفۆرمانە دەرفەت بۆ بازرگانەکان دەڕەخسێنن بۆ پەیوەندیکردن و بازرگانیکردن و هاوکاریکردن لەگەڵ یەکتر. لێرەدا چەند پلاتفۆرمی B2B لە تورکمانستان لەگەڵ URL ی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. بازرگانی تورکمانی: ئەم پلاتفۆرمە ئامانجی بەرەوپێشبردنی هەلی بازرگانی لە تورکمانستانە لەڕێگەی بەستنەوەی دابینکەر و هەناردەکارە ناوخۆییەکان لەگەڵ کڕیارانی نێودەوڵەتی. ماڵپەڕ: www.turkmenbusiness.org 2. ناوەندی بازرگانی ئاسیای ناوەڕاست (CATC): CATC بازاڕێکی ئۆنلاینە کە بازرگانان دەتوانن بازرگانی بە بەرهەم و خزمەتگوزارییەوە بکەن لە چوارچێوەی تورکمانستان و وڵاتانی تری ئاسیای ناوەڕاست. ماڵپەڕ: www.catc.asia 3. ئاڵمساپار: ئاڵمساپار بازاڕێکی دیجیتاڵی پێشکەش دەکات کە دابینکەران دەتوانن بەرهەمەکانیان نمایش بکەن لەکاتێکدا کڕیاران دەتوانن لە تورکمانستانەوە بگەڕێن و سەرچاوەی کاڵای جۆراوجۆر بن. ماڵپەڕ: www.alemsapar.com 4. مارکێتتورکمەنستان: ئەم پلاتفۆرمە یارمەتی بازرگانان دەدات لە دۆزینەوەی هاوبەش بۆ کارە هاوبەشەکان، خزمەتگوزاری دەرەکی، گواستنەوەی تەکنەلۆژیا، پڕۆژەی وەبەرهێنان، و زۆر شتی تر لە بازاڕی تورکمانستاندا. ماڵپەڕ: www.market-turkmen.biz 5.Hi-Tm-Biznes (Hi-TM-Business): Hi-TM-Biznes سەکۆیەک بۆ خاوەنکاران و بازرگانان دابین دەکات بۆ تۆڕکردن و گەڕان بەدوای هاوبەشییە بازرگانییە ئەگەرییەکان لە ناوخۆی وڵاتی تورکمانستان. ماڵپەڕ:http://www.tm-biznes.gov.tm/ ئەم پلاتفۆرمانەی B2B ڕووماڵکردنی پیشەسازی جۆراوجۆر پێشکەش دەکەن وەک کشتوکاڵ، قوماش، کەرەستەی بیناسازی، خزمەتگوزاری کرێی ئامێر و ئامێرەکان لە هەمان کاتدا ئاسانکاری بۆ پەیوەندی نێوان بەرهەمهێنەرانی ناوخۆیی/هەناردەکاران و کڕیاران/وەبەرهێنەرانی نێودەوڵەتی دەکەن. تکایە ئاگاداربن کە بەردەستبوون یان کاریگەری ئەم پلاتفۆرمانە ڕەنگە بە تێپەڕبوونی کات جیاواز بێت؛ بۆیە باشترە پێش بەکارهێنانی هەر پلاتفۆرمی تایبەتی B2B لە تورکمانسیتان لێکۆڵینەوەی ورد ئەنجام بدرێت یان ڕاوێژ بە سەرچاوە ناوخۆییەکان بکرێت بۆ زانیاری نوێ.