TogTok

تێڕوانینێکی گشتی وڵات
دراوی نیشتمانی
گۆڕینی نرخ
جەژنە گرنگەکان
دۆخی بازرگانی دەرەکی
پۆتانسێلی گەشەپێدانی بازاڕ
بەرهەمەکانی فرۆشتنی گەرم لە بازاڕدا
تایبەتمەندی و تابوی کڕیار
سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی
سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردن
سیاسەتەکانی باجی هەناردەکردن
بڕوانامە پێویستەکان بۆ هەناردەکردن
لۆجستیکی پێشنیار کراو
کەناڵەکان بۆ پەرەپێدانی کڕیار

کیریباتی، بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەییە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. بە ژمارەی دانیشتووانی نزیکەی ١٢٠ هەزار کەس، یەکێکە لە بچووکترین و دوورترین وڵاتەکانی جیهان. کیریباتی لە ٣٣ دوورگەی مەرجانی و دوورگەی بەردی پێکدێت کە لە ڕووبەری زیاتر لە ٣.٥ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشەدا بڵاوبوونەتەوە. ئەم ئەتۆلانە لە سێ زنجیرە دوورگەی سەرەکیدا کۆدەکرێنەوە – دوورگەکانی جیلبێرت، دوورگەکانی لاین و دوورگەکانی فۆنیکس. پایتەختی شاری کیریباتی شاری تەراوەیە. وڵاتەکە کەشوهەوایەکی گەرم و پلەکانی گەرما بەرزە بە درێژایی ساڵ و وەرزی بارانبارین لە مانگی نۆڤەمبەرەوە تا مانگی نیسان. شوێنی دابڕاوەکەی وا دەکات کە تووشی کارەساتی سروشتی وەک زریان و بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاکان بێت کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا دروست دەبێت. ئابووری کیریباتی زۆر پشت بە ماسیگرتن و کشتوکاڵ دەبەستێت. سەرچاوەکانی ماسیگرتن لە ڕێگەی هەناردەکردنەوە داهاتێکی بەرچاو دابین دەکەن، لە کاتێکدا کشتوکاڵی بژێوی لەلایەن زۆرێک لە خەڵکی ناوچەکەوە بۆ بژێوی خۆیان ئەنجام دەدرێت. هەروەها وڵاتەکە یارمەتی دارایی لە حکومەتەکانی دەرەوە و بەتایبەت ئوسترالیا و نیوزلەندا وەردەگرێت. کولتوری کیریباتی نەریتی قووڵی داکوتاوە کە بە چەندین نەوە گوازراوەتەوە. سەما و مۆسیقا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە ئاهەنگەکانی کولتووریدا، زۆرجار گۆرانییە نەریتییەکان نمایش دەکەن کە نمایشی زیندوویان لەگەڵدایە. سەرەڕای جوانی سروشتی و کولتووری دەوڵەمەندی، کیریباتی بەهۆی شوێنی دووری خۆیەوە ڕووبەڕووی ئاستەنگی کۆمەڵایەتی-ئابووری جۆراوجۆر دەبێتەوە وەک پەرەپێدانی ژێرخانی سنووردار، دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی، دامەزراوەکانی پەروەردە، سیستەمی دابینکردنی ئاوی پاک لەنێو ئەوانی تردا. زیاتر; بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاکان مەترسییەکی وجودی بۆ ئەم نەتەوە نزمە دروست دەکات؛ ئەوان لەنێو ئەو وڵاتانەدان کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاوە کاریگەرییان لەسەرە کە ئەمەش وایکردووە ڕێوشوێنی گونجاندن زۆر گرنگ بن بۆ مانەوەیان. لە دەرئەنجامدا; سەرەڕای ئەوەی قەبارەکەی بچووکە و سەرچاوەی سنووردارە؛ کیریباتی هەوڵدەدات بەرەو گەشەپێدانی بەردەوام لە هەمان کاتدا ڕووبەڕووی ئاستەنگە ناوازەکانی پەیوەست بە گۆشەگیری و کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا دەبێتەوە

کیریباتی، بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە زەریای هێمن. دراوی کیریباتی دۆلاری ئوسترالییە (AUD) کە لە ساڵی ١٩٤٢ەوە بەکاردێت. کیریباتی وەک وڵاتێکی سەربەخۆ خاوەنی دراوی تایبەتی خۆی نییە و بۆ هەموو مامەڵە داراییەکان پشت بە دۆلاری ئوسترالی دەبەستێت. بڕیاری پەسەندکردنی دۆلاری ئوسترالی بۆ پاراستنی سەقامگیری و پەیوەندی ئابووری لەگەڵ ئوسترالیا دراوە کە کاریگەرییەکی بەرچاوی لە ناوچەکەدا هەیە. بەکارهێنانی دۆلاری ئوسترالی وەک دراوی فەرمی چەند سودێکی بۆ کەریباتی پێشکەش دەکات. یەکەم: هەڵاوسانی نرخی ئاڵوگۆڕ کە دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر بازرگانی و گەشتیاری هەبێت، لەناو دەبات. بازرگانەکان دەتوانن مامەڵەی نێودەوڵەتی ئەنجام بدەن بەبێ ئەوەی نیگەران بن لە هەڵاوسانی نرخی ئاڵوگۆڕ. دووەم: یەکگرتنی ئابووری لەگەڵ وڵاتانی دیکەی ناوچەکە کە ئەوانیش دۆلاری ئوسترالی بەکاردەهێنن، ئاسان دەکات. ئەمەش ئاسانکاری دەکات بۆ بازرگانی و هاوکاری نێوان گەلانی وەک ئوسترالیا، نیوزلەندا، توڤالو و ناورو. بەڵام هەندێک تەحەددا هەیە کە پەیوەندی بە بەکارهێنانی دراوی بیانییەوە هەیە. یەکێک لەو تەحەددایانە ئەوەیە کە کیریباتی کۆنترۆڵی سیاسەتی دراوی و ڕێژەی سوودی خۆی نییە بەو پێیەی ئەم بڕیارانە لەلایەن بانکی یەدەگی ئوسترالیاوە دەدرێت. لە ئەنجامدا هەر گۆڕانکارییەک کە ئەم دامەزراوەیە ئەنجامی بدات، کاریگەری لەسەر ئابووری کیریباتیش دەبێت. سەرەڕای ئەم تەحەددایانە، بەکارهێنانی دۆلاری ئوسترالی بەشداری کردووە لە جێگیربوونی نرخەکان و کەمبوونەوەی ڕێژەی هەڵاوسان لە کیریباتی لە ساڵانی ڕابردوودا. ئەم سەقامگیرییە متمانە لە نێوان وەبەرهێنەراندا پەروەردە دەکات و هاندەری گەشەی ئابوورییە لەناو وڵاتدا. لە کۆتاییدا، کیریبارتی دۆلاری ئوسترالی وەک دراوی فەرمی بەکاردەهێنێت بەهۆی سەقامگیری و پەیوەندییە نزیکەکانی لەگەڵ ئوسترالیا، ئەمەش هەڵاوسانی نرخی ئاڵوگۆڕکردن لەناو دەبات بەڵام ڕەنگە بڕیارەکانی سیاسەتی دراویان سنووردار بکات و وایان لێبکات وابەستەی سیاسەتەکانی بانکی یەدەگی ئوسترالیا بن. بەڵام ئەم ڕێکخستنە بەگشتی پشتگیری لە گەشەی ئابووری لە کیریبارتی کردووە لە هەمان کاتدا پەرەی بە یەکگرتنی ناوچەیی داوە لە ڕێگەی میکانیزمی ئاسانکاری بازرگانی کاریگەر لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ کە هەروەها ئوسترالیا وەک دراوی نیشتمانی خۆیان بەکاردەهێنن

دراوی یاسایی شاری کیریباتی بریتییە لە دۆلاری ئوسترالی (AUD). لە خوارەوە ڕێژەی نزیکەیی کە هەندێک دراوە سەرەکییە باوەکان دەگۆڕدرێن بۆ دۆلاری ئوسترالی: - دۆلاری ئەمریکی (USD) : بەهاکەی نزیکەی 1 USD = 1.38 AUD یە - یۆرۆ (یۆرۆ) : بەهاکەی نزیکەی 1 یۆرۆ = 1.61 ئوسترالییە - پاوەندی بەریتانی (GBP) : نزیکەی 1 GBP = 1.80 AUD - دۆلاری کەنەدی (CAD) : نزیکەی 1 CAD = 0.95 AUD - یێنی ژاپۆنی (JPY) : نزیکەی 1 JPY = 0.011 AUD تکایە ئاگاداربن کە ئەم ڕێژانە پەیوەستن بە هەڵاوسانی بازاڕەوە، بۆیە ڕەنگە نرخە تایبەتەکان جیاواز بن.

کیریباتی، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، چەندین جەژنی گرنگ و گرنگی کولتووری هەیە کە بە درێژایی ساڵ ئاهەنگ دەگێڕن. یەکێک لە فێستیڤاڵە هەرە گرنگەکانی شاری کیریباتی، ڕۆژی سەربەخۆییە، کە لە ١٢ی تەمموزدا بەڕێوەدەچێت. ئەم ڕۆژە یادی سەربەخۆیی کیریباتی لە دەسەڵاتی کۆلۆنیالیزمی بەریتانیا دەکرێتەوە لە ساڵی ١٩٧٩. ئاهەنگەکان بریتین لە نمایش و سەمای نەریتی و نمایشی مۆسیقا و پێشبڕکێی وەرزشی و پێشانگای کولتووری. بۆنەیەکە بۆ خەڵکی کیریباتی کە بە شانازییەوە میرات و ناسنامەی نەتەوەیی خۆیان پیشان بدەن. یەکێکی دیکە لە جەژنە گرنگەکان ڕۆژی ئینجیل یان تێ کانا کاموێایە کە هەموو ساڵێک لە ٢٦ی تشرینی دووەمدا بەڕێوەدەچێت. ئەم ڕۆژە گرنگییەکی ئایینی هەیە بۆ دانیشتوانی کیریباتی کە زۆرینەیان مەسیحین. لە ئاهەنگەکاندا نوێژی کڵێسا و نمایشی کۆڕ و پێشبڕکێی گۆرانی وتن و ئاهەنگێکی تایبەت کە لە نێوان خێزان و هاوڕێیاندا هاوبەش دەکرێت. جەژنی کریسمس بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرجەم دوورگەکانی کیریباتی بە جۆش و خرۆشێکی زۆرەوە بەڕێوەدەچێت. کۆمەڵگاکان کۆدەکاتەوە کاتێک بەشداری چالاکییە جۆراوجۆرەکانی جەژن دەکەن وەک ڕازاندنەوەی دارخورمای گوێزی هیندی بە ڕووناکی و زینە کە بە "تێ ڕیری نی تۆبوانین" ناسراوە. لەم ماوەیەشدا خزمەتەکانی کڵێسا ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕن. ڕۆژی سەری ساڵ پشوویەکی دیکەی گرنگە بۆ دانیشتوانی کیریباتی کاتێک ماڵئاوایی لە ساڵی ڕابردوو دەکەن لە هەمان کاتدا سەرەتای نوێ بە گەشبینی و هیوای خۆشگوزەرانی لە پێشەوە لە باوەش دەگرن. نمایشی یارییە ئاگرینەکان لە کاتی ئاهەنگەکانی شەوی سەری ساڵدا لە دوورگە جیاوازەکانی سەرتاسەری وڵاتدا باو و ئاساییە. سەرەڕای ئەوەش، ڕۆژی جیهانی گەشتیاری لە ٢٧ی ئەیلول وەک دەرفەتێک بۆ ئاهەنگگێڕان بە گرنگی گەشتیاری لە پاراستنی میراتی کولتووری لە هەمان کاتدا بەرەوپێشبردنی گەشەی ئابووری لەناو کیریباتیدا. بۆنە جۆراوجۆرەکان ڕێکدەخرێن بۆ ناساندنی شوێنە سەرنجڕاکێشە ناوخۆییەکان و هاندانی سەردانکەران بۆ گەڕان بەدوای هەموو ئەو شتانەی کە ئەم شوێنە ناوازەیە پێشکەشی دەکات. ئەم فێستیڤاڵانە نەک هەر خۆشی دەهێنن بەڵکو ڕێگە بە خەڵکی کیریباتی دەدەن کە کولتوورەکەیان بە نرخی بزانن و لە هەمان کاتدا پەیوەندی کۆمەڵایەتی لە نێوان دانیشتووانەکەیدا بەهێزتر بکەن.

کیریباتی، بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. ئابوری وڵاتەکە زۆر پشت بە بازرگانی نێودەوڵەتی و هاوکاری وڵاتانی دەرەوە دەبەستێت. لە ڕووی هەناردەکردنییەوە، کەریباتی بە شێوەیەکی سەرەکی بەرهەمەکانی وەک ماسی و بەرهەمە دەریاییەکان، کۆپرا (گۆشتی گوێزی هیندی وشککراوە)، و جۆگەلە دەریاییەکان هەناردە دەکات. ئەم سامانە سروشتیانە بەشێکی بەرچاو لە داهاتی هەناردەکردنی پێکدەهێنن. هەروەها کیریباتی بەدوای کاڵای دیکەی هەناردەکردنی ئەگەریدا دەگەڕێت وەک کاری دەستی کە لە توێکڵی گوێزی هیندی یان گەڵاکانی پاندانوس دروستکراون. لە لایەکی دیکەوە، کیریباتی بە هۆی سنوورداربوونی توانای بەرهەمهێنان و بەرهەمی کشتوکاڵی، بە شێوەیەکی زۆر پشت بە هاوردەکردن دەبەستێت بۆ کاڵا جۆراوجۆرەکان. شتومەکی سەرەکی هاوردەکردن بریتین لە بەرهەمە خۆراکیەکان، سووتەمەنی، ئامێر و ئامێرەکان، ئۆتۆمبێل، کەرەستەی بیناسازی، و کاڵای بەکاربەر. ئوسترالیا و نیوزلەندا هاوبەشی بازرگانی سەرەکین بۆ کیریباتی. ئەوان بڕێکی بەرچاو لە یارمەتییەکان پێشکەش دەکەن بۆ پشتگیریکردنی پڕۆژەکانی گەشەپێدان لە بوارەکانی وەک پەروەردە، پەرەپێدانی ژێرخانی (وەک پڕۆژەکانی وزەی خۆر)، چالاکییەکانی باشترکردنی خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان و هەوڵەکانی گونجاندن لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوا. کیریباتی ڕووبەڕووی ئاستەنگی بازرگانی دەبێتەوە بەهۆی دابڕانی جوگرافییەوە کە تێچووی گواستنەوە زیاد دەکات لەگەڵ لاوازییەکانی پەیوەست بە کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا وەک بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا کە مەترسی لەسەر کەرتی کشتوکاڵییان دروست دەکات بەتایبەتی بەرهەمهێنانی کوپرا. هەوڵەکان لەلایەن هەردوو دەسەڵاتی ناوخۆیی و هاوبەشە بیانییەکانەوە بەرەو گەشەپێدانی ئابووری بەردەوام لە کیریباتی دەدرێن لە ڕێگەی دەستپێشخەرییەکانی وەک هاندانی جووڵەی کارە لێهاتووەکان لە دەرەوەی وڵات (بە شێوەیەکی سەرەکی ئوسترالیا) بەپێی ڕێککەوتنە دوولایەنەکان کە بە "پۆلی دەستڕاگەیشتن بە زەریای هێمن" یان پلانی "بەرنامەی کرێکاری وەرزی" بۆ ماوەیەکی کورت دەرفەتی کارکردنی وەرزی لە کەرتەکانی وەک کشتوکاڵ یان پیشەسازی میوانداری. بە گشتی،کەریبات ڕووبەڕووی چەندین بەربەست دەبێتەوە سەبارەت بە بازرگانی؛ بەڵام، هاوکاری نێودەوڵەتی لەگەڵ هەمەچەشنکردنی پیشەسازییەکانی هەناردەکردنیان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە بەرزکردنەوەی ئابووری ئەم وڵاتە دوورگەییە. بازرگانی لایەنێکی گرنگ دەمێنێتەوە بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی ژیان لەنێو دانیشتووانەکەیدا لە هەمان کاتدا چارەسەری نیگەرانییەکان دەکات سەبارەت بە بەردەوامیی سەروەری و ئاسایشی ناوچەکە ڕێگا مەترسیدارەکان بۆ نموونە سەرچاوەکانی ماسیگرتن، وزەی نوێبووەوە و گەشتیاری.

کیریباتی، وڵاتێکی بچووکی دوورگەییە لە زەریای هێمن، لە ڕووی گەشەسەندنی بازاڕی بازرگانی دەرەکییەوە، توانایەکی بەرچاوی بەکارنەهێنراوی هەیە. سەرەڕای ئەوەی کە کیریباتی یەکێکە لە وڵاتانی کەم پێشکەوتوو، خاوەنی چەندین سەرچاوەی ناوازە و سوودی ستراتیژییە کە دەتوانێت هاوبەشە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکان بۆ خۆی ڕابکێشێت. یەکەم: ناوچەی ئابووری تایبەتی کیریباتی (EEZ) درێژدەبێتەوە بەسەر ڕووبەرێکی فراوانتر لە بارستەی زەوییەکەی. ئەم ناوچەیە دەوڵەمەندە بە سەرچاوە دەریاییەکانی وەک ماسی و کانزاکان، دەرفەتی بێئەندازە بۆ ماسیگرتن و کانگاکانی دەریایی پێشکەش دەکات. پەرەپێدانی شێوازەکانی ماسیگرتنی بەردەوام و دامەزراندنی هاوبەشی سوودبەخش لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکان دەتوانێت داهاتی هەناردەکردنی کیریباتی بە شێوەیەکی بەرچاو بەرز بکاتەوە. دووەم: گەشتوگوزار بەڵێنێکی گەورەی هەیە بۆ ئابووری کیریباتی. وڵاتەکە بە دیمەنە سەرسوڕهێنەرەکانی وەک ناوچەی پارێزراوی دوورگەکانی فۆنیکس (PIPA) کە خەڵکی تێدا نییە و میراتی جیهانی یونسکۆیە، بەختەوەرە. هاندانی دەستپێشخەرییەکانی گەشتیاری ژینگەیی و ڕاکێشانی وەبەرهێنان لە زنجیرە هۆتێلە نێودەوڵەتییەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پێشخستنی گەشتیاری وەک داهاتێکی بەرچاوی دراوی بیانی. جگە لەوەش، زۆری دارخورمای گوێزی هیندی لە سەرانسەری دوورگەکاندا توانا بۆ پیشەسازییەکانی بنەمای گوێزی هیندی وەک بەرهەمهێنانی کۆپرا و دەرهێنانی زەیتی گوێزی هیندی دروست دەکات. بە دامەزراندنی پرۆسەی بەهای زیادکراو لە ناوخۆدا یان هەناردەکردنی کەرەستەی خاو بۆ بازاڕە جیهانییەکان، کیریباتی دەتوانێت سوود لە کەرتە جیاوازەکان وەربگرێت لەوانە جوانکاری، پرۆسێسی خۆراک و بەرهەمهێنانی سووتەمەنی بایۆلۆجی. بەڵام گرنگە دان بە هەندێک تەحەدادا بنێین کە ڕێگری لە گەشەسەندنی کاریگەری بازاڕی بازرگانی دەرەکی لە کیریباتی دەکەن. دابڕانی جوگرافی وڵاتەکە دەستڕاگەیشتن بە بازاڕەکان سنووردار دەکات و تەحەدای لۆجستی بۆ گواستنەوەی کاڵاکان بە شێوەیەکی کارا دروست دەکات. جگە لەوەش، دامەزراوە ژێرخانییە سنووردارەکان بەربەست لەبەردەم گەشەپێدانی پیشەسازییەکان لە قەبارەدا دروست دەکەن. بۆ ئەوەی توانای بازرگانی دەرەکی خۆی بە شێوەیەکی کاریگەر بەکاربهێنێت، سوودی دەبێت بۆ کیریباتی کە سەرنجی لەسەر باشترکردنی ژێرخانی گواستنەوە بێت لە ڕێگەی هاوکارییە نێودەوڵەتییەکان یان بەرنامەکانی یارمەتییەوە. سەرەڕای ئەوەش بەرزکردنەوەی توانا تەکنیکییەکان لە ڕێگەی بەرنامەکانی ڕاهێنانەوە دەتوانێت بزنسە ناوخۆییەکان بەهێز بکات بۆ وەرگرتنی شێوازەکانی بەرهەمهێنانی مۆدێرن کە پێویستن بۆ گەشەی پیشەسازی. بەگشتی، سەرچاوە دەریاییەکان کە تاڕادەیەکی زۆر بەکارنەهێنراون، جوانی سروشتی دوورگە پاکەکانی، و دارخورمای زۆر دەرفەتی بەڵێندەر پێشکەش دەکەن بۆ پەرەپێدانی پیشەسازییەکانی هەناردەکردن لە هەمان کاتدا بەرەوپێشبردنی گەشتیاری شوێنێکی تایبەت بۆ خۆی لە بازاڕی بازرگانی جیهانیدا.

لە کاتی ڕەچاوکردنی بەرهەمە بازاڕییەکان بۆ بازرگانی دەرەکی لە کیریباتی، گرنگە شیکاری پێویستی و ئارەزووە تایبەتەکانی وڵاتەکە بکرێت. کیریباتی دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، وڵاتێکی دوورگەییە و ژمارەی دانیشتووانی کەم و سەرچاوەی سنووردارە. بە لەبەرچاوگرتنی شوێنی جوگرافی و پێکهاتەی ئابووری، هەندێک پۆلی بەرهەم توانای فرۆشتنی سەرکەوتوویان لەم بازاڕەدا نیشانداوە. یەکەم: بەهۆی سروشتی دوورگەیی کیریباتی، بەرهەمەکانی پەیوەست بە ماسیگرتن و چالاکییە دەریاییەکان توانای بازاڕی بەرچاویان هەیە. ئەمەش دەتوانێت ئامێری ماسیگرتن وەکو چەقۆ، بزوێنەر، هێڵ و تۆڕ لەخۆبگرێت. سەرەڕای ئەوەش، ئامێری وەرزشی دەریایی وەکو ئامێری گەشتکردن بە ناو ئاو یان تەختەی گەشتیاریدا دەتوانێت لەنێو ئەو گەشتیارانەی کە سەردانی دوورگەکان دەکەن، بەناوبانگ بن. دووەم: بە سەرنجدان بەوەی کە کشتوکاڵ ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە ئابووری ناوخۆیی کیریباتیدا، خواست لەسەر ئامێر و کەرەستەی کشتوکاڵی هەیە. بەرهەمەکانی وەک تراکتۆر، سیستەمی ئاودێری یان ئامێری کشتوکاڵی لەوانەیە شوێنێکی تایبەت لەم بازاڕەدا بدۆزنەوە. سێیەم: بە لەبەرچاوگرتنی شوێنی دوور و نەبوونی سەرچاوە سروشتییەکانی گونجاو بۆ بەرهەمهێنانی وزە؛ دەتوانرێت پانێڵی خۆر یان چارەسەرەکانی تری وزەی نوێبووەوە بە شێوەیەکی کاریگەر لە کیریباتی بخرێتە بازاڕەوە. گواستنەوە بەرەو سەرچاوەی وزەی بەردەوام لەگەڵ هەردوو ئامانجی حکومەت و ڕەفتاری بەکارهێنەری هۆشیاری ژینگەیی هاوتەریبە. لە کۆتاییدا بەڵام کەمترین شت گرنگ نییە بۆ پەرەپێدانی پیشەسازی گەشتیاری؛ بەرهەمە ژینگەدۆستەکان وەک بوتڵی ئاو کە دەتوانرێت دووبارە بەکاربهێنرێتەوە یان شتومەکی چاودێری کەسی کە دەتوانرێت لەناوببرێن دەتوانن خزمەت بەو گەشتیارانەی هۆشیاری ژینگەیی بکەن کە سەردانی ئەم شوێنە سروشتییە پاکە دەکەن. هەرچەندە ئەم پۆلە بەرهەمانە بەڵێندەر دەرکەون؛ پێویستە لێکۆڵینەوەی پێشوەختە لەسەر ڕێسا ناوخۆییەکانی پەیوەست بە هاوردەکردن ئەنجام بدرێت پێش ئەوەی هەوڵی چوونە ناو بازاڕی کیریباتی بدرێت. تێگەیشتن لە ڕێژەی گومرگی کە بەسەر جۆرە جیاوازەکانی کاڵادا سەپێنراوە بەهۆی کۆدەکانی سیستەمی هاوسەنگ (HS)یانەوە یارمەتیدەر دەبێت بۆ دیاریکردنی کاریگەرییەکانی تێچوون کە ڕەنگە کاریگەرییان هەبێت لەسەر ستراتیژییەکانی نرخدانان. لە دەرئەنجامدا; لە کاتی هەڵبژاردنی کاڵای هەناردەکراو بۆ بازرگانی لەگەڵ بازاڕی کیریباتی کە بە سنووردارکردنی شوێنی جوگرافی تایبەتمەندە لەگەڵ گرنگیدان بە ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام؛ گرنگیدان بە بەرهەمە پەیوەندیدارەکانی ماسیگرتن شتە سەرەکییەکانی گەشتیاری وەک شتومەکی چاودێری کەسی لەگەڵ چارەسەری وزەی بەردەوام شانبەشانی ئامێرە کشتوکاڵییە پەیوەندیدارەکان دەتوانێت وەڵامی ئەرێنی لەلایەن بەکارهێنەران و بازرگانانی کیریباتیەوە دروست بکات.

کیریباتی کە بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەی زەریای هێمنە و لە ٣٣ ئەتۆل و دوورگەی مەرجانی پێکهاتووە. دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، خاوەنی کولتوور و نەریتێکی ناوازەیە کە تایبەتمەندی و ئارەزووەکانی خەڵکەکەی لە قاڵب دەدات. یەکێک لە تایبەتمەندییە دیارەکانی کڕیاران لە کیریباتیدا، ڕێزگرتنە کە ڕەگداکوتاوە بۆ نەریت و گەورەکان. کۆمەڵگا بەهایەکی زۆر بە ژیانی کۆمەڵایەتی و پێکهاتەی خێزانە فراوانەکان دەدات. بۆیە لە کاتی بەڕێوەبردنی کاروبار یان کارلێککردن لەگەڵ خەڵکی کیریباتی، زۆر گرنگە ڕێز لە پراکتیزە و بەها کولتوورییەکانیان نیشان بدرێت. ئەدەب و ئیحترام و سەبر سیفەتێکی زۆر بەرز نرخێنراون لەکاتی مامەڵەکردن لەگەڵ کڕیارانی ئەم میللەتە. لایەنێکی دیکەی گرنگ کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت، سروشتی بەکۆمەڵگەرایی کۆمەڵگەی کیریباتییە. زۆرجار بڕیاردان بریتییە لە ڕاوێژکردن لەگەڵ ئەندامانی خێزان یان سەرکردەکانی کۆمەڵگا پێش ئەوەی هەر ڕێککەوتنێکی بازرگانی کۆتایی پێبهێنرێت. ڕەنگە بەهۆی ئەم پرۆسەی ڕاوێژکارییەوە کاتێکی زۆری پێبچێت بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن. بۆیە پێویستە بازرگانەکان لە کاتی دانوستانەکان یان هەر پرۆسەیەکی بڕیاردان کە کڕیارانی کیریباتی بەشداربن، تێگەیشتن و نەرمی نیشان بدەن. کاتێک باس لە بازرگانیکردن لە کیریباتی دەکرێت، پێویستە ڕێز لە هەندێک تابۆ بگیرێت چونکە لەناو کولتوورەکەیاندا بە هێرشبەرێکی زۆر دادەنرێت. بۆ نموونە: 1) دوور بکەوەرەوە لە ئاماژەدان بە پەنجە ڕاستەوخۆ بۆ کەسێک چونکە بە بێ ڕێزی سەیر دەکرێت. 2) خۆت بەدوور بگرە لە باسکردنی بابەتگەلێکی مشتومڕاوی وەک ئایین یان سیاسەت مەگەر هاوتا کیریباتیەکەت دەستپێشخەری نەبێت. 3) بەبێ مۆڵەت دەست لە سەری کەسێک مەدە بەو پێیەی بە پیرۆز دادەنرێت. 4) خورافاتێک کە دەوری هەندێک شت وەک گوێزی هیندی هەیە؛ بۆیە، خۆت بەدوور بگرە لە مامەڵەکردن لەگەڵیان بەبێ مۆڵەتی پێویست. گونجاندنی ڕێبازی مرۆڤ بە داننان بەم تایبەتمەندیانەی کڕیار لە هەمان کاتدا ڕێزگرتن لە داب و نەریتە ناوخۆییەکان دەتوانێت پەیوەندییە بازرگانییەکان لە کیریباتیدا زۆر بەرز بکاتەوە. بە نیشاندانی هەستیاری کولتووری لەگەڵ پیشەییبوون بە درێژایی کارلێککردن لەگەڵ کڕیارانی ئەم میللەتە، بزنسەکان دەتوانن پەیوەندی بەهێز پەروەردە بکەن کە بەشداری ئەرێنی دەکەن لە کارەکانیان لە ناوچەکەدا.

کیریباتی، وڵاتێکی دوورگەییە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، ڕێسای گومرگی و کۆچبەری تایبەت بە خۆی هەیە بۆ ئەو گەشتیارانەی کە دەچنە ناو وڵاتەکە یان دەردەچن. وەزارەتى گومرگى کەرىباتى ئەم ڕێکارانە بەڕێوەدەبات بۆ دەستەبەرکردنى گەشتە نێودەوڵەتییەکان و پارێزگاریکردن لە سنوورەکانى وڵات. لێرەدا چەند خاڵێکی گرنگ دەخەینەڕوو سەبارەت بە سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی کیریباتی و ڕێوشوێنە گرنگەکانی خۆپارێزی کە دەبێت ئاگاداربن: 1. ڕێکارەکانی کۆچبەری: لەکاتی گەیشتنیان، سەردانکەر دەبێت پاسپۆرتێکی کارا پێشکەش بکەن کە لانیکەم ماوەی شەش مانگە، لەگەڵ بلیتی گەڕانەوە یان بەرنامەی گەشتی پێشەوە. بەگشتی گەشتیاران لە کاتی گەیشتنیان بۆ ماوەی ٣٠ ڕۆژ ڤیزەیان پێدەدرێت بەڵام ئەگەر پێویست بوو دەتوانن داوای درێژکردنەوەی ڤیزە بکەن. 2. جاڕنامەی گومرگی: هەموو ئەو کەسانەی دەچنە ناو شاری کریباتی، پێویستە فۆڕمی بەیاننامەی گومرگی بە وردی و ڕاستگۆیانە پڕبکەنەوە. زۆر گرنگە هەر کاڵایەکی باجخواز، دراوێک لە سەرووی 10,000 دۆلاری ئوسترالی (یان هاوتای)، چەکی ئاگرین، ماددە هۆشبەرەکان، یان هەر شتێک کە ڕەنگە سنووردار یان قەدەغە بکرێت، ڕابگەیەنرێت. 3. کەلوپەلی قەدەغەکراو: بۆ پاراستنی ژینگە و سامانە سروشتییەکانی دوورگەکانی کیریباتی، هەندێک کەلوپەل بە توندی هاوردەکردنیان قەدەغە کراوە. لەوانە چەکی ئاگرین (بە کەمێک جگە لە)، تەقەمەنی و تەقەمەنی، ماددە هۆشبەرەکان و ماددە هۆشبەرەکان بەبێ مۆڵەتی لایەنە پەیوەندیدارەکان. 4. شتومەکی سنووردار: هەندێک شت پێویستیان بە ڕەزامەندی پێشوەختە هەیە بۆ هاوردەکردن بۆ کیریباتی بەهۆی هەستیاری کولتووری یان نیگەرانییەکانی ئاسایشی زیندوو. لەوانە سەوزە و میوەی تازە (ڕەنگە پێویستی بە پشکنینی کەرەنتینە هەبێت)، ڕووەکی دەرمانی، بەرهەمە ئاژەڵییەکان لەوانەش توێکڵ/عاج/توێکڵی کیسەڵ/مەرجانە و هتد، شوێنەوارە کولتوورییەکان. 5. ڕێساکانی دراو: گەشتیاران دەبێت بڕی زیاتر لە 10,000 دۆلاری ئوسترالی (یان هاوتای) بە کاش ڕابگەیەنن لە کاتی چوونە ژوورەوە یان ڕۆشتنیان لە کیریباتی؛ ئەگەر ئەمە نەکات لەوانەیە ببێتە هۆی سزا یان دەستبەسەرداگرتنی پارە وەک لە یاسای ناوخۆیی دژی چالاکییەکانی سپیکردنەوەی پارە. 6. ڕێوشوێنی ئاسایشی زیندەیی: بۆ ڕێگریکردن لە هێنانە ناوەوەی ئافات/نەخۆشیەکان بۆ ناو ئیکۆسیستەمی دابڕاو لە کیریباتی تەنها بەرهەمە کشتوکاڵییە ڕێگەپێدراوەکان ڕێگەیان پێدەدرێت بچنە ژوورەوە بە مەرجی پشکنین لەلایەن دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکانەوە وەک بەشی کشتوکاڵ یان کەرەنتینە. 7- پاراستنی ژینگە: کیریباتی بەهایەکی زۆر بە ژینگە دەریایی و وشکانییە پاکەکانی خۆی دەدات. زۆر گرنگە بۆ سەردانکەران ڕێز لە دەوروبەری سروشتی بگرن و بیپارێزن، لەوانەش خۆیان بەدوور بگرن لە زیانگەیاندن بە بەردی مەرجانی، زبڵدان، یان بەشداریکردن لە هەر چالاکیەک کە زیان بە ژینگە دەگەیەنێت. 8- هەستیاری کولتووری: شاری کیریباتی خاوەنی میراتێکی دەوڵەمەندی کولتوورییە، سەردانکەرانیش هاندەدرێن کە نەریتە ناوخۆییەکان لە باوەش بگرن و ڕێزیان لێبگرن. گرنگە ئاگاداری نۆرمە کولتوورییەکان بیت وەک پۆشینی جل و بەرگی بێگەرد لەکاتی سەردانیکردنی گوندەکان و وەرگرتنی مۆڵەت پێش وێنەگرتن یان چوونە ناو شوێنە پیرۆزەکان. لەبیرت بێت پێش ئەوەی گەشت بکەیت بۆ کیریباتی هەمیشە ئاگاداری نوێترین ڕێسا گومرگیەکان بیت چونکە دەتوانن جار جار بگۆڕدرێن بە پشتبەستن بە سیاسەتەکانی حکومەت. پابەندبوون بەم ڕێنماییانە ئەزموونێکی بێ کێشە مسۆگەر دەکات لە هەمان کاتدا بەشداری دەکات لە گەشتیاری بەردەوام و پاراستنی جوانی سروشتی کیریباتی.

کیریباتی وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە لە ناوەڕاستی زەریای هێمن. سەبارەت بە سیاسەتی گومرگی هاوردەکردنی وڵاتەکەی، کیریباتی باجی گومرگی لەسەر هەندێک کاڵا کە دەچنە ناو وڵاتەکەوە وەردەگرێت. ئەو باجانە بۆ بەدەستهێنانی داهات بۆ حکومەت و پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان دەسەپێندرێت. باجی هاوردەکردن لە کیریباتی جیاوازە بەپێی جۆری ئەو کاڵایانەی هاوردە دەکرێن. کاڵا بەکاربەرییە سەرەتاییەکان وەک کەلوپەلی خۆراک، جل و بەرگ و کاڵا سەرەکییەکان ڕێژەیەکی کەمتر لە باجی گومرگی ڕادەکێشن بە بەراورد بە شتومەکی لوکس و کاڵا ناپێویستەکان. حکومەتی کیریباتی ئامانجی هاندانی بەرهەمهێنانی ناوخۆییە لەڕێگەی سەپاندنی باجی زیاتر لەسەر بەرهەمە تایبەتەکان کە دەتوانرێت لە ناوخۆدا بەرهەمبهێنرێت. ئەم سیاسەتە یارمەتی پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان دەدات لە کێبڕکێی دەرەکی و پێشخستنی خۆبژێوی لە کەرتە سەرەکییەکان. سەرەڕای ئەوەش، کیریباتی ڕێژەی گومرگی ئیمتیاز یان لێخۆشبوون بەپێی ڕێککەوتنە بازرگانییە نێودەوڵەتییە جیاوازەکان وەک بلۆکە بازرگانییە ناوچەییەکان یان ڕێککەوتنە دوولایەنەکان لەگەڵ وڵاتانی دیاریکراودا بەکاردەهێنێت. ئەم ڕێککەوتنانە پەیوەندییە بازرگانییەکانی نێوان کیریباتی و هاوبەشە بازرگانییەکانی بەرەوپێش دەبەن و لە هەمان کاتدا ئاسانکاری بۆ دەستڕاگەیشتن بە بازاڕی لەبار بۆ هەندێک بەرهەم دەکەن. زۆر گرنگە هاوردەکاران پابەندبن بە هەموو ڕێسا گومرگییە پەیوەندیدارەکانەوە لە کاتی هێنانی کاڵا بۆ ناو شاری کیریباتی. بەڵگەنامەی هاوردەکردن، لەوانەش فاکتورە، بەڵگەنامەی گواستنەوە و بڕوانامەی سەرچاوە ڕەنگە پێویست بێت بۆ دیاریکردنی باجی گومرگی کارپێکراو بە وردی. شایەنی باسە کە ئەم زانیاریانە دەگۆڕدرێن چونکە حکومەتەکان جار جار پێداچوونەوە بە سیاسەتی باجی هاوردەکردنیان دەکەن بە پشتبەستن بە بارودۆخی ئابووری یان داینامیکی بازرگانی نێودەوڵەتی. بۆیە واباشە پێش ئەوەی هەر بڕیارێکی بازرگانی سەبارەت بە هاوردەکردن بۆ کەریباتی بدرێت، ڕاوێژ بە سەرچاوە فەرمییەکانی وەک وەزارەتی بازرگانی یان وەزارەتی گومرگی بکرێت. لە کۆتاییدا، کیریباتی باجی هاوردەکردن بەسەر کاڵا جۆراوجۆرەکاندا دەسەپێنێت کە دەچنە ناو وڵاتەکەوە بە ڕێژەی جیاواز بەپێی سروشتی ئەو بەرهەمانەی کە بەشدارن. ئەم سیاسەتە ئامانجی بەدەستهێنانی داهاتە بۆ گەشەپێدانی نیشتمانی لە هەمان کاتدا پیشەسازییە ناوخۆییەکان لە کێبڕکێی دەرەکی دەپارێزێت.

کیریباتی، وڵاتێکی دوورگەیی و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، سیاسەتی باج لەسەر کاڵا هەناردەکراوەکانی جێبەجێ دەکات. وڵاتەکە باجی هەناردەکردن لەسەر هەندێک بەرهەم وەردەگرێت بۆ بەدەستهێنانی داهات و پاڵپشتی ئابوورییەکەی. سیاسەتی باجی هەناردەکردنی کیریباتی ئامانجی پێشخستنی گەشەپێدانی بەردەوام و پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکانە. بە پلەی یەکەم گرنگی بە هەناردەکردنی سەرەکی وڵات دەدات، وەک بەرهەمی ماسی، کۆپرا (گۆشتی گوێزی هیندی وشککراوە)، جۆگەی دەریایی و پیشەسازی دەستی. بەرهەمە ماسیییەکان ڕۆڵێکی بەرچاو لە ئابووری کیریباتیدا دەگێڕن. حکومەت باجی هەناردەکردن لەسەر ئەم بەرهەمانە دەسەپێنێت بۆ دڵنیابوون لە شێوازەکانی ماسیگرتنی بەردەوام لە هەمان کاتدا داهات بۆ وڵاتەکە. جگە لەوەش هەناردەکردنی کۆپرا باجی لەسەرە بۆ پشتگیریکردنی پیشەسازی گوێزی هیندی کە بۆ گەشەی ئابووری زۆر گرنگە. جۆگەلەی دەریایی یەکێکی ترە لە کاڵا گرنگەکانی هەناردەکردن لە کیریباتی. بۆ هاندانی بەرهەمهێنانی جۆگەی دەریایی ناوخۆیی و پیشەسازییەکانی پرۆسێسکردن، حکومەت ڕەنگە باجی تایبەت بخاتە سەر هەناردەکردنی جۆگەلە دەریاییەکان. هەروەها ئەو پیشە دەستیانەی کە لەلایەن پیشەسازییە ناوخۆییەکانەوە بەرهەم دەهێنرێن، بەشداری لە بازاڕی هەناردەکردنی کیریباتیدا دەکەن. ئەم پیشە دەستییە نەریتیانە میراتی کولتووری میللەت پیشان دەدەن. هەرچەندە وردەکاری تایبەت سەبارەت بە هەر سیاسەتێکی باج کە بە تایبەتی کاری دەستی دەکاتە ئامانج لەم کاتەدا نەتوانرا بدۆزرێتەوە. زۆر گرنگە ئەو بازرگانانەی کە سەرقاڵی هەناردەکردنی کاڵاکانن لە کیریباتیەوە پابەندبن بە ڕێسا گومرگییە پەیوەندیدارەکان و سیاسەتەکانی باجدان کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی حکومەتەوە دانراون. زانیاری ورد لەسەر ڕێژەی باجدانی تایبەت دەتوانرێت لە بەشە پەیوەندیدارەکان یان دەزگاکانی بەرپرسیار لە بازرگانی و بازرگانی وەربگیرێت. لە کۆتاییدا، کیریباتی باجی هەناردەکردن بە پلەی یەکەم لەسەر بەرهەمە ماسیییەکان دەسەپێنێت، هەناردەکردنی کۆپرا یارمەتی بەردەوامبوونی ئەم پیشەسازییانە دەدات لە هەمان کاتدا داهات بەدەستدەهێنێت کە هاوکات پشتگیری لە هەوڵەکانی گەشەپێدانی ئابووری دەکات لە سنوورەکانیاندا

کیریباتی وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. وەک وڵاتێکی هەناردەکاری، کیریباتی دڵنیا دەبێتەوە لەوەی کە بەرهەمەکانی لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی کوالیتی لە ڕێگەی بڕوانامەی جۆراوجۆری هەناردەکردنەوە دەگونجێن. یەکێک لە بڕوانامە سەرەکییەکانی هەناردەکردن لە کیریباتی بڕوانامەی ISO 9001 یە. ئەم بڕوانامەیە ئەوە دەگەیەنێت کە کۆمپانیایەک مەرجەکانی سیستەمی بەڕێوەبردنی کوالیتی بەدی دەهێنێت، کە دڵنیای دەدات لە گەیاندنی بەرهەم یان خزمەتگوزاری بەردەوام و ڕازیبوونی کڕیار. بە بەدەستهێنانی بڕوانامەی ISO 9001، بازرگانانی کیریباتی پابەندبوونی خۆیان بە بەرهەمهێنانی کاڵای کوالیتی بەرز بۆ هەناردەکردن نیشان دەدەن. بڕوانامەیەکی دیکەی گرنگ بۆ هەناردەکردن لە کیریباتیەوە بڕوانامەی شیکاری مەترسی و خاڵە گرینگەکانی کۆنترۆڵکردنە (HACCP). HACCP سیستەمێکی دانپێدانراوی نێودەوڵەتییە کە مەترسییە ئەگەرییەکان لە بەرهەمهێنانی خۆراکدا دەستنیشان دەکات و ڕێوشوێنی کۆنترۆڵکردن بۆ ڕێگریکردن لێیان دادەمەزرێنێت. بە بەدەستهێنانی بڕوانامەی HACCP، هەناردەکارانی خۆراکی کیریباتی دڵنیایی دەدەن لە سەلامەتی و کوالیتی بەرهەمەکانیان، ئەمەش متمانەی بەکاربەران بە کاڵاکانیان بەرز دەکاتەوە. سەرەڕای ئەوەش، هەندێک پیشەسازی تایبەت لە کیریباتی پێویستیان بە بڕوانامەی تایبەتمەند هەیە بۆ مەبەستی هەناردەکردن. بۆ نموونە، بەرهەمە ماسیییەکان کە لە کیریباتییەوە هەناردە دەکرێن، ڕەنگە پێویستیان بە جێبەجێکردنی ستانداردەکان هەبێت کە لەلایەن ڕێکخراوەکانی وەک هاوڕێی دەریا یان ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی دەریایی (MSC) دانراون بۆ نیشاندانی شێوازەکانی ماسیگرتنی بەردەوام و بەرپرسیارێتی ژینگەیی. جگە لەوەش، هەندێک بڕوانامەی دۆستی ژینگە وەک بڕوانامەی ئۆرگانیک ڕەنگە پەیوەندیدار بێت بۆ بەرهەمە کشتوکاڵییەکانیش کە لە کیریباتییەوە هەناردە دەکرێن. ئەم بڕوانامانە بەکارهێنەران دڵنیا دەکەنەوە کە بەرهەمەکە بە بەکارهێنانی شێوازی کشتوکاڵی ئۆرگانیک بەبێ مادەی کیمیایی زیانبەخش یان قڕکەر چێنراوە. لە کۆتاییدا، وەک وڵاتێکی هەناردەکار، کیریباتی ستانداردە توندەکان لە ڕێگەی بڕوانامە جۆراوجۆرەکانی وەک ISO 9001 بۆ سیستەمی بەڕێوەبردنی کوالیتی دەپارێزێت؛ HACCP بۆ سەلامەتی خۆراک؛ بڕوانامەی تایبەت بە پیشەسازی وەک هاوڕێی دەریا یان MSC بۆ ماسیگرتن؛ و بڕوانامەی دۆستی ژینگە وەک بڕوانامەی ئۆرگانیک بۆ بەرهەمی کشتوکاڵی. ئەم بڕوانامانە یارمەتی بەرزکردنەوەی متمانەی بەکاربەران دەدەن لە هەناردەکردنی کیریباتی لە هەمان کاتدا بەرەوپێشبردنی بەردەوامیی و ستانداردە کوالیتی بەرزەکان لە ئاستی جیهانیدا. ژمارەی وشەکانی گشتی: ٢٧٣

کیریباتی، وڵاتێکی دوورگەییە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن، بەهۆی شوێنی دوور و ژێرخانی سنووردارەوە، کاتێک باس لە لۆجستی و گواستنەوە دەکرێت، ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا دەبێتەوە. بەڵام چەند بژاردەیەکی پێشنیارکراوی هەیە بۆ دڵنیابوون لە کارەکانی لۆجستیکی نەرم و نیان لە کیریباتی. 1- گواستنەوەی باری ئاسمانی: بەو پێیەی کیریباتی چەندین دوورگەی پەرش و بڵاو لەخۆدەگرێت، زۆرجار بارهەڵگری ئاسمانی کارامەترین شێوازی گواستنەوەیە. فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بۆنریکی کە دەکەوێتە باشووری تەراوە، دەروازەی سەرەکی نێودەوڵەتی وڵاتەکەیە کە گەشتە بارهەڵگرەکان تێیدا بەڕێوەدەچن. واباشە هێڵی ئاسمانی متمانەپێکراو هەڵبژێریت کە خزمەتگوزاری بارهەڵگر پێشکەش بە کیریباتی دەکەن. سەرەڕای ئەوەش، کارکردن لەگەڵ بارهەڵگرانی ناوخۆیی کە شارەزاییان هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ بارکردن بۆ کیریباتی و لە کیریباتیەوە دەتوانێت پرۆسەکە ئاسان بکات. 2. باری دەریایی: هەرچەندە گواستنەوەی دەریایی ڕەنگە زیاتر بخایەنێت بە بەراورد بە باری ئاسمانی، بەڵام بژاردەیەکی کاریگەرتر لە ڕووی تێچوونەوە پێشکەش دەکات بۆ باری گەورەتر یان ناپەلە. بەندەری تەروا وەک بەندەری سەرەکی هاوردە و هەناردەکردن کاردەکات. هێڵەکانی کەشتیوانی وەک ماتسۆن خزمەتگوزاری بەردەوام پێشکەش دەکەن کە کیریباتی بە وڵاتانی دراوسێی وەک فیجی یان ئوسترالیا دەبەستنەوە. 3. خزمەتگوزاری گەیاندنی ناوخۆیی: بۆ پارسێلی بچووک یان بەڵگەنامەکانی ناو خودی کیریباتی، کەڵکوەرگرتن لە خزمەتگوزارییەکانی گەیاندنی ناوخۆیی دەتوانێت بژاردەیەکی پراکتیکی بێت. کۆمپانیاکانی وەک Busch Express Service گەیاندنی متمانەپێکراو لە هەمان ڕۆژدا لە ناوچەی باشووری تاراوا پێشکەش دەکەن. 4. دامەزراوەی کۆگا: دۆزینەوەی دامەزراوەی کۆگاکردنی گونجاو دەتوانێت لە کیریباتیدا چالاک بێت بەهۆی بەردەستبوونی شوێنی سنووردار لە دوورگە نزمەکانیدا؛ بەڵام هەندێک کۆمپانیا چارەسەری کۆگا لە دوورگەی باشووری تاراوا خۆیدا دابین دەکەن. 5. گومرگی: دڵنیابوون لە گومرگی نەرم و نیان پێویستی بە پابەندبوونە بە ڕێساکانی هاوردە/هەناردەکردنی هەردوو وڵاتی ناردن و وەرگر کە بەشدارن لە بازرگانی لەگەڵ کیریباتیدا. هاوبەشیکردن لەگەڵ دەڵاڵی گومرگی بەئەزموون کە ئاشنان بە ڕێساکانی وڵات، پرۆسەی پاککردنەوەی خێراتر ئاسان دەکات. 6. تەکنەلۆژیای شوێنپێهەڵگرتن: بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای شوێنپێهەڵگرتن وەک ئامێرە چالاککراوەکانی جی پی ئێس یان سیستەمی شوێنپێهەڵگرتن دەتوانێت بینین بەدرێژایی زنجیرەکانی دابینکردن بەرز بکاتەوە کە کاڵای هاتوو یان دەرچوون لە دوورگەی کیریماتی و لە دوورگەی کیریماتییەوە دەگرێتەوە – کە بە شێوەیەکی باو بە دوورگەی کریسمس ناسراوە – کە دانیشتووانی زۆرە و هەیە ژێرخانی دامەزراوتر. بەگشتی، لە کاتێکدا کە ئاستەنگی لۆجستی لە کیریباتیدا هەیە، پلاندانانی ورد و هاوکاری لەگەڵ دابینکەرانی لۆجستیکی بەناوبانگ دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ تێپەڕاندنی ئەم بەربەستانە. زۆر گرنگە هاوبەشە ناوخۆییە زاناکان بەشداربن کە لە پێداویستییە ناوازەکانی ڕێکارەکانی گواستنەوە و گومرگی لەم وڵاتە دوورگەییەدا تێدەگەن.

پێشانگای بازرگانی گرنگ

کیریباتی وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. سەرەڕای دوورییەکەی، کیریباتی توانیویەتی کۆمەڵێک کڕیاری گرنگی نێودەوڵەتی بۆ خۆی ڕابکێشێت و کەناڵی جۆراوجۆری بۆ گەشەپێدان و بازرگانی دامەزراندووە. سەرەڕای ئەوەش، وڵاتەکە میوانداری چەندین پێشانگای دیار دەکات بۆ ناساندنی بەرهەمە ناوخۆییەکان و هاندانی وەبەرهێنانی بیانی. یەکێک لە کەناڵە گرنگەکانی تەداروکی نێودەوڵەتی لە کیریباتی لە ڕێگەی دەزگاکانی حکومەتەوەیە. حکومەت ڕۆڵێکی کارا دەگێڕێت لە ئاسانکاری دەرفەتی بازرگانی لەگەڵ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان لە ڕێگەی ڕێکخستنی ئەرکی بازرگانی و بەشداریکردن لە کۆنفرانسە نێودەوڵەتییەکان. ئەوان لە نزیکەوە لەگەڵ بازرگانییە ناوخۆییەکان کاردەکەن بۆ دەستنیشانکردنی بازاڕە ئەگەرییەکان و پەیوەندیکردنیان لەگەڵ کڕیارە ئارەزومەندەکان لە سەرانسەری جیهان. ڕێگایەکی گرنگی دیکە بۆ دابینکردن لە ڕێگەی هاوبەشی لەگەڵ ڕێکخراوە جیهانییەکانی وەک دەزگاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان یان ڕێکخراوە ناحکومییەکان (NGOs). ئەم ڕێکخراوانە زۆرجار بەشداری پڕۆژەی گەشەپێدان دەکەن کە پێویستیان بە کڕینی کاڵا یان خزمەتگوزاری هەیە لە ناوخۆدا. بزنسە ناوخۆییەکان دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ ئەم ڕێکخراوانەدا دروست بکەن بە نیشاندانی توانای خۆیان بۆ جێبەجێکردنی پێداویستییەکانی دابینکردن لە هەمان کاتدا پابەندبوون بە ستانداردە کوالیتییە پەیوەندیدارەکان. جگە لەوەش، کیریباتی پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی وەک ئامرازێک بۆ پەیوەستکردنی دابینکەرانی ناوخۆیی لەگەڵ کڕیارە ئەگەرییەکان لە سەرانسەری جیهاندا بەکاردەهێنێت. بازاڕە ئۆنلاینەکان دەرفەتێک بۆ فرۆشیاران دەڕەخسێنن کە بەرهەم یان خزمەتگوزارییەکانیان بە شێوەیەکی کاریگەر لەسەر ئاستی جیهانی بەبێ سنووردارکردنی جوگرافی پیشان بدەن. لە ڕووی پێشانگاشەوە، یەکێک لەو بۆنە بەرچاوانەی کە ساڵانە بەڕێوەدەچێت، "پێشانگای بازرگانی کیریباتی"یە. ئەم پێشانگایە وەک سەکۆیەک بۆ هەردوو خاوەنکارانی ناوخۆیی و کۆمپانیاکانی دەرەوەی وڵات کە دەیانەوێت بەرهەمەکانیان بخەنە بازاڕی کیریباتیەوە. دەرفەتێک بۆ تۆڕکردن لە نێوان پیشەییەکانی پیشەسازی، هاوبەشکردنی زانیاری سەبارەت بە ڕەوتەکانی ئێستا، گەڕان بەدوای هاوبەشی نوێ، و نمایشکردنی بەرهەمی داهێنەرانە دەڕەخسێنێت. سەرەڕای ئەوەش، پێشانگە بازرگانییە ناوچەییەکان وەک پێشانگای کۆمیسیۆنی بازرگانی و وەبەرهێنانی دوورگەکانی زەریای هێمن (PITIC) دەرفەتەکان دەڕەخسێنن کە بە تایبەتی سەرنجیان لەسەر بەرزکردنەوەی گەشەی ئابووری لە نێوان وڵاتانی دوورگەی زەریای هێمن دایە. ئەم جۆرە بۆنەیانە کڕیارە نێودەوڵەتییەکان ڕادەکێشن کە ئارەزووی بەدەستهێنانی بەرهەمی ناوازە لە کیریباتییەوە دەکەن لەگەڵ وڵاتانی دیکەی دراوسێ. جگە لەوەش، بە لەبەرچاوگرتنی لاوازییەکەی بەرامبەر بە کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا وەک بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا و هاتنە ناوەوەی ئاوی خوێ کە کاریگەری نەرێنی لەسەر شێوازەکانی کشتوکاڵ هەیە، دەستپێشخەرییەکانیش هەن کە ئامانجیان بەستنەوەی هەناردەکارانی خۆراکی ئۆرگانیک لە کیریباتییەوەیە لەگەڵ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان کە بەردەوامیی و سەرچاوەی ئەخلاقی لە پێشینەدان. لە کۆتاییدا، لە کاتێکدا کە کیریباتی ڕەنگە ڕووبەڕووی ئاستەنگی جوگرافی ببێتەوە بەهۆی شوێنی دوورییەکەیەوە، بەڵام وڵاتەکە توانیویەتی کەناڵی جۆراوجۆر بۆ تەداروکاتە نێودەوڵەتییەکان دابمەزرێنێت. جا چ لە ڕێگەی دەزگا حکومییەکانەوە بێت، چ لە ڕێگەی هاوبەشی لەگەڵ ڕێکخراوە جیهانییەکان، چ پلاتفۆرمە بازرگانییە ئەلیکترۆنییەکان یان بەشداریکردن لە پێشانگە بازرگانییەکان و پێشانگاکان، ئامانجی کیریباتی بەرەوپێشبردنی بەرهەمە ناوخۆییەکانی و ڕەخساندنی دەرفەتە بۆ وەبەرهێنانی بیانی.

بزوێنەری گەڕانی باو

چەند بزوێنەری گەڕان هەیە کە بە شێوەیەکی باو لە کیریباتیدا بەکاردەهێنرێت. لێرەدا هەندێکیان لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1- گووگڵ (www.google.ki): گووگڵ بەناوبانگترین بزوێنەری گەڕانە لە سەرانسەری جیهاندا، هەروەها بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن بەکارهێنەرانی ئینتەرنێتەوە لە کیریباتیش بەکاردەهێنرێت. ئەنجامی گەڕانی گشتگیر پێشکەش دەکات، لەوانە لاپەڕەی وێب، وێنە، ڤیدیۆ و هەواڵ. 2. Bing (www.bing.com): Bing یەکێکی ترە لە بزوێنەرەکانی گەڕان کە بە شێوەیەکی باو بەکاردێت لە کیریباتیدا. تایبەتمەندی هاوشێوەی گووگڵ دابین دەکات، لەوانە گەڕان لە وێب و گەڕان بەدوای وێنەدا. 3- یاندێکس (www.yandex.com): یاندێکس بزوێنەرێکی گەڕانە کە بنکەکەی لە ڕووسیایە و لە کیریباتیشدا ئامادەیی هەیە. توانای گەڕان لە وێبدا لەگەڵ خزمەتگوزارییەکانی دیکەی وەک نەخشە و وەرگێڕان پێشکەش دەکات. 4- یاهوو (www.yahoo.com): یاهوو یەکێکی ترە لە بزوێنەرە ناسراوەکانی گەڕان کە خەڵکی شاری کیریباتی دەتوانن بەکاری بهێنن بۆ مەبەستی جۆراوجۆر وەک ئەنجامدانی گەڕانی وێب، پشکنینی ئیمەیڵ، خوێندنەوەی بابەتی هەواڵ و هتد. 5. DuckDuckGo (duckduckgo.com): DuckDuckGo بزوێنەرێکی گەڕانە کە گرنگی بە پاراستنی نهێنی دەدات و جەخت لەسەر پاراستنی زانیاری بەکارهێنەران دەکاتەوە لە هەمان کاتدا ئەنجامە وردەکان لە سەرچاوە جیاوازەکانەوە لە ئینتەرنێتدا دابین دەکات. ئەمانە هەندێک لە بزوێنەری گەڕانن کە لە کیریباتیدا بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێن؛ بەڵام ئەوەت لەبەرچاو بێت کە بەکارهێنەران ڕەنگە هەڵبژاردەی تاکەکەسییان هەبێت کاتێک باس لە هەڵبژاردنی بزوێنەری گەڕانی دڵخوازی خۆیان دەکرێت بە پشتبەستن بە پێداویستییە کەسییەکان یان خووەکانیان.

لاپەڕە زەردەکانی سەرەکی

کیریباتی، بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. سەرەڕای شوێنی دووری، کیریباتی ئامادەیییەکی سەرهەڵدەدات لە ئینتەرنێتدا، چەندین بەڕێوەبەرایەتی ئۆنلاینیان هەیە کە وەک لاپەڕەی زەرد بۆ دانیشتووان و کارگەکانی کاردەکەن. لێرەدا هەندێک لە سەرچاوە سەرەتاییەکانی لاپەڕەی زەرد لە کیریباتی لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. لاپەڕە زەردەکان کیریباتی - ئەمە بەڕێوەبەرایەتییەکی ئۆنلاینە کە بە تایبەتی بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی بازرگانی و دانیشتوانی کیریباتی دروستکراوە. زانیاری پەیوەندی وەک ژمارەی تەلەفۆن، ناونیشان و ماڵپەڕ بۆ پۆلە جیاوازەکان لەوانەش شوێنی نیشتەجێبوون، چێشتخانە، خزمەتگوزاری گواستنەوە، دامەزراوە پزیشکییەکان و زۆر شتی تر دەدات. ماڵپەڕ: www.yellowpages.ki 2. بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی i-Kiribati - ئەم بەڕێوەبەرایەتییە ئامانجی بەستنەوەی بازرگانییە ناوخۆییەکانە لە ناو کیریباتیدا لە هەمان کاتدا گەشەپێدان و گەشەپێدانی ئابووری لە وڵاتەکەدا بەرەوپێش دەبات. لیستەکانی لە سەرانسەری چەندین پیشەسازیدا هەیە لەوانە کشتوکاڵ، گەشتیاری، دوکانەکانی فرۆشتنی تاکەکەسی، پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری پیشەیی و زۆر شتی تر. ماڵپەڕ: www.i-kiribaniti.com/business-directory 3. لاپەڕەکانی بازرگانی فەیسبووک - وەک زۆرێک لە وڵاتانی دیکە لە سەرانسەری جیهان Ellipsis Point-Semicolon فەیسبووک ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە بەستنەوەی خەڵک و بزنسەکان لە کیریباتیشدا. زۆرێک لە ڕێکخراوە ناوخۆییەکان لاپەڕەی بازرگانی فەیسبووکیان دروستکردووە کە لە ڕێگەیەوە ڕاستەوخۆ پەیوەندی لەگەڵ کڕیارەکان دەکەن بە هاوبەشکردنی زانیاری پەیوەندی وەک ژمارەی تەلەفۆن یان بەستەری ماڵپەڕ. 4. بەڕێوەبەرایەتییە حکومییەکان - ماڵپەڕە فەرمییە حکومییەکانی کیریباتیش لەوانەیە ئەو بەڕێوەبەرایەتیانەیان تێدابێت کە پەیوەندییە پێویستەکان بۆ بەڕێوەبەرایەتییە حکومییەکان یان خزمەتگوزارییە گشتییەکان وەک بنکەکانی پۆلیس یان ناوەندەکانی چاودێری تەندروستی دابین دەکەن. تکایە تێبینی بکە کە بەهۆی سنووردارکردنی سەرچاوەکانەوە بە لەبەرچاوگرتنی قەبارەی بچووک و قەبارەی دانیشتووانەکەی کارە دوورەکان ellipsis point semi colon لەوانەیە بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی ئۆنلاین فراوانتر پێشکەش نەکات لە دەرەوەی سەرچاوە متمانەپێکراوەکانی ناوخۆیی وەک ئەوانەی لە سەرەوە ئاماژەیان پێکراوە. بە گشتی ئەم بەڕێوەبەرایەتیانە پێویستە یارمەتیت بدەن لە دۆزینەوەی زانیاری پەیوەندی پەیوەندیدار کە پێویستن بۆ هەردوو هاوڵاتی نیشتەجێی ئەوێ یان هەر سەردانکەرێک کە پلانی سەردانی ئەم دوورگە دوورگەییە جوانە هەیە کە دەکەوێتە نێوان ئاوە فیروزەییەکانی ناوەڕاستی زەریای هێمن!

پلاتفۆرمە بازرگانییە سەرەکییەکان

لە شاری کیریباتی چەندین پلاتفۆرمی گەورەی بازرگانی ئەلیکترۆنی هەیە. لێرەدا هەندێکیان لەگەڵ ناونیشانی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. کیدی: ئەمە یەکێکە لە پلاتفۆرمە دیارەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنی لە شاری کیریباتی. دەتوانیت کۆمەڵێک بەرهەمی بەرفراوان بدۆزیتەوە لەوانە ئەلیکترۆنیات، مۆدە، ئامێری ناوماڵ و زۆر شتی تر لەم پلاتفۆرمەدا. ماڵپەڕ: www.kiedy.ki 2. مارتی ئۆنلاین کیریباتی: بازاڕێکی ئۆنلاینە کە بەرهەمی جۆراوجۆر پێشکەش دەکات لە جلوبەرگ و ئیکسسواراتەوە تا ئەلیکترۆنیات و کەلوپەلی ناوماڵ. ماڵپەڕ: www.online-mart.ki 3. سەنتەری بازرگانی ئای کیریباتی: ئەم پلاتفۆرمە ڕێگەیەکی گونجاو بۆ گەڕان و کڕینی بەرهەمەکان بە شێوەی ئۆنلاین دابین دەکات. لە جلوبەرگەوە تا بەرهەمی جوانکاری، لەم ماڵپەڕەدا چەندین بابەتی جۆراوجۆر دەدۆزیتەوە. ماڵپەڕ: www.i-kiribatishoppingcenter.com 4. فرۆشگای ئێبێی (کاڵا): ئەم پلاتفۆرمە بازرگانییە ئەلیکترۆنییە گرنگی بە دابینکردنی کۆمەڵێک بابەتی بەقاڵی دەدات، لەوانە خواردن، خواردنەوە، بەرهەمەکانی چاودێری کەسی، و پێداویستییە سەرەکییەکانی ناوماڵ بۆ دانیشتوانی دوورگەی ئێبێی لە کۆماری کیریباتی. ماڵپەڕ: www.ebeyestore.com/kiribatimerchandise/ 5. دوکانی پێشانگای نانیکۆموای (گرووپی فەیسبووک): هەرچەندە ماڵپەڕێکی بازرگانی ئەلیکترۆنی تەقلیدی نییە، بەڵام ئەم گروپەی فەیسبووک وەک بازاڕێکی ئۆنلاین کاردەکات کە فرۆشیارە ناوخۆییەکان لە کیریباتی ڕیکلام بۆ کاڵاکانیان دەکەن لە جلوبەرگەوە تا کاری دەستی. ماڵپەڕ/فەیسبووک لینکی گروپ: www.facebook.com/groups/nanikomwaishowcaseshop/ ئەمانە هەندێک لە پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنین کە لە کیریباتی بەردەستن کە کۆمەڵێک بەرهەمی جۆراوجۆر پێشکەش بە کڕیارانی ئۆنلاین دەکەن. تکایە ئاگاداربن کە لە کاتێکدا ئەم ماڵپەڕانە چالاک بوون لەو کاتەی کە وەڵامەکە نووسراوە (٢٠٢١)، هەمیشە پێشنیار دەکرێت بەردەستبوونی ئێستایان پشتڕاست بکرێتەوە چونکە ڕەنگە ماڵپەڕەکان بە تێپەڕبوونی کات بگۆڕدرێن.

پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی سۆشیال میدیا

لە شاری کیریباتی کە وڵاتێکی بچووکی دوورگەییە و دەکەوێتە زەریای هێمن، بەکارهێنانی پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا بەدرێژایی ساڵان ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێناوە. خەڵکی شاری کیریباتی ماڵپەڕ و ئەپی جۆراوجۆری تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەکاردەهێنن بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوڕێیان و هاوبەشکردنی زانیاری و بەشداریکردن لە کۆمەڵگە ئۆنلاینەکاندا. لێرەدا چەند پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای بەناوبانگ دەخەینەڕوو کە خەڵکی کیریباتی بەکاریدەهێنن لەگەڵ ناونیشانی ماڵپەڕەکانیان: 1. فەیسبووک (https://www.facebook.com): فەیسبووک پلاتفۆرمێکی بەکارهێنراوی بەربڵاوە لە کیریباتی. ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات پڕۆفایلی دروست بکەن و پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێ و ئەندامانی خێزان بکەن و وێنە و ڤیدیۆ هاوبەش بکەن و بەشداری گروپەکان بکەن. 2. واتسئەپ (https://www.whatsapp.com): واتسئەپ ئەپێکی نامە ناردنە کە بەکارهێنەر دەتوانێت نامەی کورت بنێرێت، پەیوەندی دەنگی و ڤیدیۆیی بکات، فایلەکانی مالتیمیدیا وەک وێنە و ڤیدیۆ هاوبەش بکات. 3. ئینستاگرام (https://www.instagram.com): ئینستاگرام ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات وێنە و کورتە ڤیدیۆ لەگەڵ فۆڵۆوەرەکانیان لە ڕێگەی پڕۆفایلی خۆیانەوە هاوبەش بکەن. هەروەها بەکارهێنەران دەتوانن بە بەکارهێنانی هاشتاگ یان تاگی شوێن ناوەڕۆکی دروستکراوی کەسانی دیکە بگەڕێن. 4. تویتەر (https://twitter.com): تویتەر پلاتفۆرمێکی مایکرۆبلۆگکردنە کە بەکارهێنەر دەتوانێت کورتە نامە بڵاوبکاتەوە کە پێی دەوترێت تویت. بەکارهێنەران دەتوانن فۆڵۆوی ئەکاونتەکانی تر بکەن بۆ ئەوەی لە بابەتەکانی سەرنجڕاکێشدا بمێننەوە یان بیرۆکەی کەسی تویت بکەن. 5- سناپچات (https://www.snapchat.com): سناپچات تایبەتمەندیەکانی وەک نامە ناردنی وێنە بە فلتەر و ونبوونی چیرۆکەکان کە دوای ٢٤ کاتژمێر بەسەر دەچێت و عەدەسەی واقیعی زیادکراو کە دەرکەوتنی بەکارهێنەران دەگۆڕێت پێشکەش دەکات. 6. یوتیوب (https://www.youtube.com): یوتیوب پلاتفۆرمێکی هاوبەشکردنی ڤیدیۆیە کە بەکارهێنەران دەتوانن ڤیدیۆی خۆیان باربکەن یان سەیری ناوەڕۆک بکەن کە لەلایەن کەسانی دیکەوە دروستکراون لەسەر بابەتگەلێکی جیاواز لە کات بەسەربردنەوە تا پەروەردە. 7.LinkedIn(https:linkedin/com) لینکیدئین بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ مەبەستی تۆڕی پیشەیی بەکاردێت کە تاکەکان دەتوانن پرۆفایلی دروست بکەن کە تیشک دەخاتە سەر لێهاتوویی و شارەزاییەکانیان و هەروەها پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوکارەکانیان ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکن لە پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا کە بە شێوەیەکی باو لە کیریباتیدا بەکاردەهێنرێن؛ بەڵام شایەنی باسە کە بەردەستبوونی ڕەنگە جیاواز بێت بەپێی دەستگەیشتن بە ئینتەرنێت لە ناوچە جیاوازەکانی وڵاتدا.

کۆمەڵە پیشەسازییە گەورەکان

کیریباتی وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە لە زەریای هێمن و پیشەسازییە سەرەکییەکانی بە پلەی یەکەم لەسەر ماسیگرتن و کشتوکاڵ و گەشتیارییە. لێرەدا هەندێک لە کۆمەڵە پیشەسازییە گەورەکانی کیریباتی دەخەینەڕوو: 1- ژووری بازرگانی و پیشەسازی کیریباتی (KCCI) - ئامانجی KCCI پێشخستنی گەشەسەندن و گەشەسەندنی ئابوورییە لەڕێگەی ئاسانکاریکردن بۆ هەلی بازرگانی و وەبەرهێنان لە کریباتی. نوێنەرایەتی کەرتە جیاوازەکان دەکات لەوانە بەرهەمهێنان، فرۆشتنی تاکەکەسی، خزمەتگوزاری، ماسیگرتن، کشتوکاڵ، گەشتیاری، بیناسازی و هتد. ماڵپەڕ: https://www.kiribatichamber.com/ 2. کۆمەڵەی ماسیگرانی کیریباتی (KFA) - KFA کاردەکات بۆ پێشخستنی شێوازەکانی ماسیگرتنی بەردەوام لەنێو ماسیگرانی کیریباتیدا. یارمەتی ئەندامان دەدات لە دەرفەتی دەستڕاگەیشتن بە بازاڕ لە هەمان کاتدا دڵنیای دەدات لە پاراستنی سەرچاوە دەریاییەکان. ماڵپەڕ: بەردەست نییە 3. کۆمەڵەی جووتیارانی کیریباتی (KFA) - KFA پشتگیری جووتیارانی ناوخۆیی دەکات لەڕێگەی پێشکەشکردنی بەرنامەی ڕاهێنان لەسەر تەکنیکە کشتوکاڵییەکان و هاوکاریکردن لە بەبازاڕکردنی بەرهەمەکانیان لە ناوخۆ و هەروەها نێودەوڵەتی. ماڵپەڕ: بەردەست نییە 4- کۆمەڵەی هۆتێلدارانی کیریباتی (KHA) - KHA نوێنەرایەتی خاوەن هۆتێلەکان و بەڕێوەبەرانی کەرتی گەشتیاریی گەشەسەندووی کیریباتی دەکات. ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە پێشخستنی شێوازە گەشتیارییە بەردەوامەکان لە هەمان کاتدا داکۆکی لە سیاسەتەکان دەکات کە سوود بە پیشەسازی میوانداری دەگەیەنن. ماڵپەڕ: بەردەست نییە 5. یانەی ڕۆتاراکی تەراوە - لە کاتێکدا بە تایبەتی کۆمەڵەیەکی پیشەسازی نییە، بەڵام ئەم ڕێکخراوە بە سەرکردایەتی گەنجان خزمەتگوزاری پیشەیی لەنێو گەنجانی پیشەگەردا لە بوارە جیاوازەکانی وەک بەڕێوەبردنی کار، زانستی کشتوکاڵ، بەڕێوەبردنی میوانداری و هتد بەرەوپێش دەبات. ماڵپەڕ: بەردەست نییە تکایە ئاگاداربن کە ڕەنگە هەندێک زانیاری بە تێپەڕبوونی کات بگۆڕدرێن یان بەهۆی شوێنی دووری وڵاتەوە بە ئاسانی بە شێوەی ئۆنلاین دەستیان پێنەگات.

ماڵپەڕی بازرگانی و بازرگانی

کیریباتی، بە فەرمی بە کۆماری کیریباتی ناسراوە، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە ناوەڕاستی زەریای هێمن. وڵاتەکە لە ٣٣ ئەتۆل و دوورگەی مەرجانی پێکدێت، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە وڵاتانی کەم پێشکەوتووی جیهان. سەرەڕای شوێنی دوور و کەمی سەرچاوەکانی، کیریباتی هەندێک ماڵپەڕی پەیوەندیدار بە ئابووری و بازرگانی هەیە کە زانیاری سەبارەت بە دەرفەتەکانی بازرگانی لەناو وڵاتەکەدا دەدەن. 1. وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی و تەعاونی (MCIC) - MCIC بەرپرسیارە لە پێشخستنی و ئاسانکاری چالاکییەکانی بازرگانی و وەبەرهێنان لە کیریباتی. ماڵپەڕەکەیان زانیاری لەسەر دەرفەتەکانی وەبەرهێنان، سیاسەتی بازرگانی، ڕێساکان و هەواڵی بازرگانی دەدات. ماڵپەڕ: http://www.commerce.gov.ki/ 2. بەشی ماسیگرتن - وەک وڵاتێک کە زۆر پشت بە چالاکییەکانی ماسیگرتن دەبەستێت بۆ هەردوو بەکارهێنانی ناوخۆیی و داهاتی هەناردەکردن، بەشی ماسیگرتنی کیریباتی ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت لە ڕێکخستنی چالاکییەکانی ماسیگرتن لەناو ئاوەکانیدا. زانیاری لەسەر مەرجەکانی مۆڵەتدان بۆ کەشتییە بیانییەکان دەتوانن لە ماڵپەڕەکەیاندا بدۆزنەوە. ماڵپەڕ: http://fisheries.gov.ki/ 3. دەستەی خزمەتگوزارییە گشتیەکان (PUB) - PUB بەرپرسیارە لە بەڕێوەبردنی خزمەتگوزارییەکانی وەک دابینکردنی کارەبا و دابەشکردنی ئاو لە ناوخۆی کیریباتیدا. ئەم ماڵپەڕە وردەکارییەکان سەبارەت بەو خزمەتگوزارییانەی کە لەلایەن کۆمپانیای PUB پێشکەش دەکرێن لەگەڵ زانیاری پەیوەندی پەیوەندیدار دەدات. ماڵپەڕ: http://www.pubgov.ki/ 4. بانکی نیشتمانی کیریباتی (NBK) - 2019. بۆ ئەو کەسانە یان بازرگانیانەی ئارەزووی خزمەتگوزارییە بانکییەکان یان بژاردەی دارایی کە لە کیریباتی بەردەستن، بانکی نیشتمانی کیریباتی خزمەتگوزارییە بانکییە جۆراوجۆرەکان پێشکەش دەکات لەوانە قەرز بۆ پشتگیریکردن لە گەشەی ئابووری. ماڵپەڕ: https://www.nbk.com.ki/ 5. دەسەڵاتی گەشتوگوزار - گەشتیاری ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە ئابووری کیریباتیدا بە ڕاکێشانی سەردانکەران بۆ چێژوەرگرتن لە جوانییە سروشتییە هەناسەبڕکێکانی وەک کەناراوەکانی پاک و ئیکۆسیستەمی ژیانی دەریایی ناوازە وەک ناوچەی پارێزراوی دوورگەکانی فۆنیکس (PIPA). ماڵپەڕی فەرمی دەسەڵاتی گەشتیاری زانیاری بەرفراوان سەبارەت بە شوێنە گەشتیارییەکان لەگەڵ بازرگانییە پەیوەندیدارەکان بە گەشتکردن لە کیریباتی دەدات. ماڵپەڕ: https://www.kiribatitourism.gov.ki/ تکایە ئاگاداربن کە زانیارییە پێشکەشکراوەکان دەتوانن بگۆڕدرێن، و باشترە سەردانی ماڵپەڕە تایبەتەکان بکەن بۆ وەرگرتنی وردترین و نوێترین زانیاری لەسەر چالاکییە بازرگانی و ئابوورییەکانی کیریباتی.

ماڵپەڕەکانی پرسیارکردنی داتا بازرگانیکردن

چەندین ماڵپەڕی داتای بازرگانی لەبەردەستدان بۆ گەڕان بەدوای ئاماری بازرگانی کەریباتیدا. لە خوارەوە هەندێک لەوانە دەخەینەڕوو کە بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێن: 1. نەخشەی بازرگانی - لەلایەن ناوەندی بازرگانی نێودەوڵەتی (ITC) پەرەی پێدراوە، نەخشەی بازرگانی دەستڕاگەیشتن بە ئامار و پێوەرە وردەکانی بازرگانی نێودەوڵەتی دابین دەکات. زانیاری لەسەر هەردوو هەناردەکردن و هاوردەکردنی کاڵا و خزمەتگوزاری بۆ شاری کەریبات پێشکەش دەکات. ماڵپەڕ: https://www.trademap.org/Country_SelProductCountry_TS.aspx?nvpm=1%7c296%7c361%7c156%7c516%7c1344%7c7288 2. چارەسەری بازرگانی یەکگرتووی جیهانی (WITS) - WITS بنکەیەکی زانیاریی بازرگانی گشتگیرە کە لەلایەن بانکی جیهانییەوە پەرەی پێدراوە. لایەنە جیاوازەکانی بازرگانی نێودەوڵەتی دەگرێتەوە، لەوانە ڕێژەی گومرگی، ڕێوشوێنی غەیرە گومرگی، زانیاری دەستڕاگەیشتن بە بازاڕ و زۆر شتی تر. ماڵپەڕ: https://wits.worldbank.org/CountryProfile/ku/KIR 3. بنکەدراوەی کۆمترەیدی نەتەوە یەکگرتووەکان - بنکەدراوەی کۆمترەیدی نەتەوە یەکگرتووەکان داتای بازرگانی جیهانی لەگەڵ پۆلێنکردنی وردی کاڵاکان و دابەشکردنی وڵاتانی هاوبەش دابین دەکات. بەکارهێنەران دەتوانن لەناو ئەم پلاتفۆرمەدا بەدوای هەناردەکردن یان هاوردەکردنی داتا تایبەتەکانی کیریباتیدا بگەڕێن. ماڵپەڕ: https://comtrade.un.org/ 4. ئابووری بازرگانی - ئابووری بازرگانی سەرچاوەیەکی متمانەپێکراوە بۆ پێوەرەکانی ئابووری و بازاڕە داراییەکان و بارودۆخی بازرگانی نێودەوڵەتی لە سەرانسەری جیهاندا. زانیاری لەسەر دوایین ئامارە بازرگانییەکانی کیریباتی لەگەڵ داتا مێژووییەکان لەخۆدەگرێت. ماڵپەڕ: https://tradingeconomics.com/kiribati/exports 5.GlobalEDGE - GlobalEDGE پلاتفۆرمێکی سەرچاوەی ئۆنلاینە کە لەلایەن زانکۆی ویلایەتی میشیگان پەرەی پێدراوە کە سەرچاوەی ئاماری پەیوەندیدار بە توێژینەوەی بازرگانی جیهانی وەکو پرۆفایلی وڵات، شیکاری ئابووری، ڕاپۆرتی پیشەسازی و هتد دابین دەکات، دەتوانیت داتا لەسەر هەناردە و هاوردەکردنی کیریباتی لێرەش بدۆزیتەوە. ماڵپەڕ: https://globaledge.msu.edu/countries/kiribati/tradenumbers تکایە ئاگاداربە کە ڕەنگە هەندێک لە سایتەکان پێویستیان بە بەشداریکردنی پارەیی هەبێت یان دەستڕاگەیشتنیان بە هەندێک تایبەتمەندی یان ماوەی کات سنووردار بێت. پێشنیار دەکرێت هەر ماڵپەڕێک بگەڕێیت بۆ ئەوەی ئەو ماڵپەڕە بدۆزیتەوە کە بە باشترین شێوە لەگەڵ پێداویستییە تایبەتەکانی داتای بازرگانیت بۆ کیریباتی دەگونجێت.

پلاتفۆرمی B2b

کیریباتی، وڵاتێکی دوورگەیی بچووکە و دەکەوێتە زەریای هێمن، ژێرخانی ئابووری و پێشکەوتنی تەکنەلۆژی بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی دیکە سنووردارە. لێرەوە، بەردەستبوونی پلاتفۆرمی B2B لە کیریباتی تاڕادەیەک سنووردارە. بەڵام لە خوارەوە چەند پلاتفۆرمێکی B2B دەخەینەڕوو کە دەتوانرێت بۆ مەبەستی بازرگانی بەکاربهێنرێت: 1. Tradekey (www.tradekey.com): Tradekey بازاڕێکی جیهانی B2B یە کە دابینکەران و کڕیارانی سەرانسەری جیهان بەیەکەوە دەبەستێتەوە. لە کاتێکدا ڕەنگە بە تایبەتی لیستەکانی تایبەت بە بزنسەکانی کیریباتی نەبێت، بەڵام پۆل و لیستی بەرهەمە جیاوازەکان پێشکەش دەکات کە بزنسەکانی کیریباتی دەتوانن بەشداری تێدا بکەن. 2. عەلی بابا (www.alibaba.com): عەلی بابا یەکێکە لە گەورەترین پلاتفۆرمەکانی B2B لەسەر ئاستی جیهان، ملیۆنان دابینکەر و کڕیار لە سەرانسەری جیهاندا بەیەکەوە دەبەستێتەوە. هەرچەندە ڕەنگە لیستی تایبەتی نەبێت کە پەیوەندی بە بزنسەکانی بنکەکەی لە کیریباتیەوە هەبێت، بەڵام کۆمپانیاکانی کیریباتی دەتوانن پڕۆفایلی دروست بکەن و بەرهەم یان خزمەتگوزارییەکانیان لەم پلاتفۆرمەدا پیشان بدەن. 3. سەرچاوە جیهانییەکان (www.globalsources.com): سەرچاوە جیهانییەکان پلاتفۆرمی ئۆنلاینێکی بەناوبانگی دیکەیە کە بازرگانی نێوان دابینکەران و کڕیاران لە سەرانسەری جیهاندا ئاسان دەکات. هاوشێوەی پلاتفۆرمەکانی تر کە باسکراون، لە کاتێکدا ڕەنگە بەشە تایبەتەکان یان لیستەکانی تایبەت بە کیریباتی لەم پلاتفۆرمەدا بەردەست نەبن، کۆمپانیا ناوخۆییەکان هێشتا دەتوانن ئەم پلاتفۆرمە بۆ مەبەستی بازرگانی بەکاربهێنن. 4. EC21 (www.ec21.com): EC21 بازاڕێکی پێشەنگی جیهانی B2B یە کە چەندین پۆل پێشکەش دەکات بۆ بازرگانیکردن بە بەرهەم و خزمەتگوزارییەکان لە ئاستی نێودەوڵەتیدا. لە کاتێکدا کە بەشە تایبەتەکانی نییە کە تەنها سەرنجیان لەسەر بازرگانییەکانی کیریباتی بێت بەهۆی قەبارەکەیەوە، کۆمپانیاکانی کیریباتی هێشتا دەتوانن تایبەتمەندییەکانی ئەم پلاتفۆرمە بەکاربهێنن بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوبەشە بازرگانییە ئەگەرییەکان لە ئاستی جیهانیدا. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە هیچ کام لەم پلاتفۆرمانە بە ڕوونی تەنیا بۆ ئەو بزنسانە ناگرێتەوە کە بنکەکانیان لە کۆمپانیاکانی کیریباتی یان بەدوای پەیوەندیدا دەگەڕێن لەگەڵ کۆمپانیاکانی کیریباتیدا بەهۆی قەبارەی بچووکی وڵاتەکە و بوونی سنوورداری ئۆنلاین لە بەرامبەر چالاکییەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنیدا.