TogTok

تێڕوانینێکی گشتی وڵات
دراوی نیشتمانی
گۆڕینی نرخ
جەژنە گرنگەکان
دۆخی بازرگانی دەرەکی
پۆتانسێلی گەشەپێدانی بازاڕ
بەرهەمەکانی فرۆشتنی گەرم لە بازاڕدا
تایبەتمەندی و تابوی کڕیار
سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی
سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردن
سیاسەتەکانی باجی هەناردەکردن
بڕوانامە پێویستەکان بۆ هەناردەکردن
لۆجستیکی پێشنیار کراو
کەناڵەکان بۆ پەرەپێدانی کڕیار

کەمبۆدیا بە فەرمی بە شانشینی کەمبۆدیا ناسراوە، وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە و دەکەوێتە بەشی باشووری نیمچە دوورگەی ئیندۆچین. سنوورەکانی لەگەڵ تایلەند لە باکووری ڕۆژئاوا و لائۆس لە باکووری ڕۆژهەڵات و ڤێتنام لە ڕۆژهەڵات و کەنداوی تایلەند لە باشووری ڕۆژئاوا هاوبەشە. کەمبۆدیا بە ڕووبەری نزیکەی ١٨١ هەزار و ٣٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە و ژمارەی دانیشتووانەکەی نزیکەی ١٦ ملیۆن کەسە، دەسەڵاتێکی پاشایەتی دەستورییە و بە سیستەمی پەرلەمانی بەڕێوەدەبرێت. پایتەخت و گەورەترین شارەکەی شاری پنۆم پێنە. کەمبۆدیا مێژوویەکی دەوڵەمەندی هەیە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ هەزاران ساڵ لەمەوبەر. سەردەمانێک شوێنی یەکێک لە گەورەترین شارستانییەتە کۆنەکانی ئاسیا بووە - ئیمپراتۆریەتی خمیر - کە لە سەدەی ٩ تا پازدەهەم بەردەوام بووە. کۆمەڵگەی پەرستگای ئەنگکۆر وات لە سیم ڕیپ بەڵگەی ئەم ڕابردووە شکۆمەندەیە و وەک یەکێک لە بەناوبانگترین شوێنە گەشتیارییەکانی کەمبۆدیا دەمێنێتەوە. ئابووری بە پلەی یەکەم پشت بە کشتوکاڵ دەبەستێت، برنج بەرهەمی سەرەکییە. سەرەڕای ئەوەش، پیشەسازییەکانی وەک قوماش، بیناسازی، گەشتیاری، و بەرهەمهێنانی جلوبەرگ ڕۆڵی بەرچاو دەگێڕن لە بەدەستهێنانی داهات بۆ وڵاتەکە. سەرەڕای بەرگەگرتنی ساڵانێک لە ناسەقامگیری سیاسی و ململانێکان لە کاتی شەڕەکاندا لە وڵاتانی دراوسێی وەک ڤێتنام و لائۆس، کەمبۆدیا لە دوای سەربەخۆیی لە فەرەنسا لە ساڵی ١٩٥٣ پێشکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێناوە. ئابوورییەکەی لە دەیەکانی ڕابردوودا بە شێوەیەکی بەردەوام گەشە دەکات؛ بەڵام هێشتا ڕووبەڕووی ئاستەنگەکانی پەیوەست بە کەمکردنەوەی هەژاری و تێپەڕاندنی نایەکسانی دەبێتەوە. خمیر زمانی فەرمییە کە زۆربەی خەڵکی کەمبۆدیا قسەی پێدەکەن؛ بەڵام زمانی ئینگلیزی لە نێو نەوە گەنجەکاندا زیاتر قسە دەکرێت بەهۆی گەشەی گەشتیارییەوە. کەمبۆدیا شانازی بە دیمەنە سروشتییە سەرسوڕهێنەرەکانەوە دەکات لەوانە دارستانە باراناوییە گەرمەکان کە پڕن لە گیانلەبەرە کێوییەکان شانبەشانی کەناراوەکانی جوان لە کەناراوەکانی باشووری لەگەڵ دوورگە ئیدیلیکەکانی وەک کۆه ڕۆنگ بۆ ئەو گەشتیارانەی کە بەدوای ئیسراحەت یان چالاکییە ئاوییەکان دەگەڕێن. لە کۆتاییدا، کەمبۆدیا شوێنە مێژووییە بەناوبانگەکانی جیهان پێشکەش بە سەردانکەران دەکات لەگەڵ کولتوری مۆدێرن و سەرنجڕاکێش کە دەیکاتە شوێنێکی سەرنجڕاکێش بۆ گەشتیاران لە سەرانسەری جیهان.

دراوی کەمبۆدیا بریتییە لە ڕیێلی کەمبۆدیا (KHR). لە ساڵی ١٩٨٠ەوە دراوی فەرمی وڵاتەکەیە و جێگەی دراوی پێشووی گرتووەتەوە کە بە "ڕیێلی کۆن" ناسرابوو. یەک دۆلاری ئەمریکی یەکسانە بە نزیکەی ٤٠٠٠ ڕیێلی کەمبۆدیا. لە کاتێکدا ڕیێل دراوی فەرمییە، دۆلاری ئەمریکی بە شێوەیەکی بەرفراوان وەرگیراوە و شانبەشانی ئەو لە مامەڵەی ڕۆژانەدا بەکاردەهێنرێت، بەتایبەتی لە ناوچە گەشتیارییە بەناوبانگەکاندا. زۆرێک لە هۆتێل و چێشتخانە و دوکانەکان نرخەکانیان بە هەردوو جۆری ڕیێل و دۆلاری ئەمریکی پیشان دەدەن. ئامێری ATM بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرانسەری شارە گەورەکانی کەمبۆدیا بەردەستە و پارەی کاش بە هەردوو ڕیڵ و دۆلاری ئەمریکی دابەش دەکرێت. بەڵام گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە دامەزراوە بچووکەکان یان ناوچە گوندنشینەکان ڕەنگە تەنها پارەی کاش بە دراوی ناوخۆیی وەربگرن. لەکاتی بەکارهێنانی دۆلاری ئەمریکی بۆ پارەدان، باو و ئاساییە کە گۆڕانکاری لە تێکەڵەیەک لە دراوەکاندا وەربگیرێتەوە - زۆرجار تێکەڵەیەک لە ڕیێل و دۆلار. بەم شێوەیە، پێشنیار دەکرێت پارەی بچووک بە هەردوو دراوەکە هەڵبگریت بۆ ئاسانکاری مامەڵەکردن بە ئاسانی. باشتر وایە ئەو گەشتیارانەی سەردانی کەمبۆدیا دەکەن بڕێک دۆلار بگۆڕنەوە بۆ ڕیێل بۆ کڕینی بچووکتر یان لەکاتی مامەڵەکردن لەگەڵ فرۆشیارەکان کە دراوی ناوخۆیییان پێ باشترە. ڕەنگە لە دەرەوەی شارە سەرەکییەکان ئاڵوگۆڕی دراوی بیانی جگە لە دۆلار قورس بێت. بەگشتی لە کاتێکدا دراوی فەرمی کەمبۆدیا ڕیێلە (KHR)، دۆلاری ئەمریکی بەهۆی سەقامگیری و ئاسانکارییەکەیەوە بۆ خەڵکی ناوچەکە و گەشتیاران، زۆر بەدڵە و بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرانسەری وڵاتدا بەکاردەهێنرێت.

دراوی فەرمی کەمبۆدیا بریتییە لە ڕیێلی کەمبۆدیا (KHR). سەبارەت بە نرخی ئاڵوگۆڕی دراو بەرامبەر بە دراوە سەرەکییەکانی جیهان، تکایە ئاگاداربن کە بەپێی هۆکارە جیاوازەکانی وەک بارودۆخی ئابووری و داینامیکی بازاڕ دەتوانن هەڵاوسان و جیاواز بن. بەڵام تا مانگی ئەیلولی ٢٠٢١، هەندێک لە نرخەکانی ئاڵوگۆڕی نزیکەیی بریتین لە: 1 دۆلار (دۆلاری ئەمریکا) = 4,093 KHR 1 یۆرۆ (یۆرۆ) = 4,826 KHR 1 پاوەند (پاوەندی بەریتانی) = 5,631 KHR 1 JPY (یەنی ژاپۆنی) = 37.20 KHR تکایە لەبیرتان بێت کە ئەم ڕێژانە دەگۆڕدرێن و هەمیشە باشترە لە سەرچاوەیەکی دارایی متمانەپێکراو یان بانکی ناوخۆیی بزانن بۆ زانینی وردترین و نوێترین زانیاری سەبارەت بە نرخی ئاڵوگۆڕی دراو.

کەمبۆدیا، وڵاتێکە دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، چەندین فێستیڤاڵی گرنگی هەیە کە بە درێژایی ساڵ بەڕێوەدەچێت. یەکێک لە ئاهەنگە هەرە گرنگەکانی کەمبۆدیا، ساڵی نوێی خمیرە کە بە چاوول چنام ثمی ناسراوە. ئەم فێستیڤاڵە لە ناوەڕاستی مانگی نیسان بەڕێوەدەچێت و کۆتایی وەرزی دروێنەکردنە. سێ ڕۆژ دەخایەنێت و پڕە لە مۆسیقا و نمایشی سەما و نمایشی ڕەنگاوڕەنگ و یاری جۆراوجۆری نەریتی. لەم ماوەیەدا خەڵک سەردانی پاگۆدا دەکەن بۆ پێشکەشکردنی پێشکەشکردن و داوای نیعمەت لە دەروێشەکانی بودایی. فێستیڤاڵێکی دیکەی دیار لە کەمبۆدیا بریتییە لە Pchum Ben یان ڕۆژی باوباپیران. ئەم بۆنەیە بۆ ماوەی ١٥ ڕۆژ لە دەوروبەری مانگی ئەیلول یان تشرینی یەکەم (بە پشتبەستن بە ساڵنامەی مانگ) ئاهەنگ دەگێڕدرێت، ڕێز لە کەسوکاری مردوو دەگیرێت بە پێشکەشکردنی خواردن بە دەروێشەکان و بەخشین بە پەرستگاکان. خەڵک پێیان وایە لەم ماوەیەدا ڕۆحی باوباپیرانیان دەگەڕێنەوە سەر زەوی بۆ ئەوەی لەگەڵ خێزانەکانیان یەکبگرنەوە. فێستیڤاڵی ئاو کە بە بۆن ئۆم توک یان فێستیڤاڵی پێشبڕکێی بەلەم ناسراوە، ئاهەنگێکی گەورەیە کە هەموو ساڵێک لە ڕۆژی مانگی پڕ لە مانگی نۆڤەمبەردا بەڕێوەدەچێت. یادی سەرکەوتنێکی دەریایی کۆن دەکاتەوە و ئاماژەیە بۆ پێچەوانەبوونەوەی ڕەوتی ئێستای ڕووباری تۆنلێ ساپ. گرینگترین شتەکانی ئەم فێستیڤاڵە بریتییە لە پێشبڕکێی بەلەمی سەرنجڕاکێش کە بەلەمی درێژ بە جوانی ڕازاوە و لەلایەن سەدان ڕاوکەرەوە دەجووڵێنرێن لەنێو قەرەباڵغییەکی دڵخۆشکەردا بەدرێژایی کەناری ڕووباری پۆنۆم پێن. ڤیساک بۆچیا کە بە ڕۆژی لەدایکبوونی بودا یان ڕۆژی ڤێساک ناودەبرێت کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا لە ڕۆژی مانگی پڕی مانگی ئایاردا بەڕێوەدەچێت، بە تەواوی ئاهەنگی ڕۆشنگەری لەدایکبوونی گاوتاما بودا و ساڵڕۆژی مردنی گاوتاما دەگێڕێت. پەرستیارەکان سەردانی پەرستگاکان دەکەن لە سەرانسەری کەمبۆدیا و بەشداری ڕێوڕەسمی نوێژ دەکەن لە کاتێکدا مۆمەکان لە دەوروبەری شوێنە پیرۆزەکاندا داگیرسێنرێن لە شەودا دیمەنێکی سەرنجڕاکێش دروست دەکەن. لە کۆتاییدا بەڵام کەمترینیان تۆ ئاهەنگی کشتوکاڵی شاهانەی پیزا پرێه تۆم هەیە کە بەزۆری لە مانگی ئایاردا بەڕێوەدەچێت کە پاشای کەمبۆدیا ڕێوڕەسمێکی کشتوکاڵی کۆن بەڕێوەدەبات کە دوعا بۆ دروێنەی باش دەکات لە سەرانسەری وڵاتدا کە سوود بە خۆشگوزەرانی کەرتی کشتوکاڵی وڵاتەکە دەگەیەنێت کە زۆر پشتی پێدەبەستن کە زۆربەیان دانیشتووانی جووتیارانن کە هێمای ڕێزێکی گەورەیە دڵنیای گرنگی هەڵگرتنی ئاشتی ساتەوەختە سەرەکی بەشێکی دانەبڕاو میرات کولتوور شێوازی ژیان سەدەکان. ئەم فێستیڤاڵانە ڕەنگدانەوەی میراتی دەوڵەمەندی کولتووری کەمبۆدیایە، دەرفەتێک بە خەڵکی ناوچەکە و گەشتیاران بە هەمان شێوە دەڕەخسێنن بۆ هەستکردن بە زیندوویی نەریت و داب و نەریتی وڵاتەکە.

کەمبۆدیا وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە و لە ساڵانی ڕابردوودا گەشەسەندنی ئابووری بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە. هەروەها دۆخی بازرگانییەکەی بەو پێیەش پەرەی سەندووە. هەناردەکردنی سەرەکی کەمبۆدیا بریتییە لە جلوبەرگ و قوماش، کە بەشێکی بەرچاو لە کۆی داهاتی هەناردەکردنی کەمبۆدیا پێکدەهێنن. خۆی وەک یاریزانێکی سەرەکی جیهانی لەم کەرتەدا جێگیر کردووە، چەندین براند و بەرهەمهێنەری نێودەوڵەتی بۆ دامەزراندنی کارەکانی لە ناوخۆی وڵاتدا ڕاکێشاوە. پیشەسازی قوماش سوودمەندە لە بەردەستبوونی هێزی کار بە تێچووی کەم و ڕێککەوتنی بازرگانی ئیمتیاز لەگەڵ وڵاتانی وەک ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا. جگە لە قوماش، کەمبۆدیا بەرهەمی کشتوکاڵی وەک برنج و لاستیک و بەرهەمی ماسی هەناردە دەکات. برنج بە تایبەتی بۆ ئابووری وڵاتەکە گرنگە، چونکە خزمەت بە هەردوو پێداویستییەکانی بەکارهێنانی ناوخۆیی و بازاڕەکانی دەرەوەی وڵات دەکات. لە ڕووی هاوردەکردنەوە، کەمبۆدیا بۆ دابینکردنی داواکارییەکانی بە شێوەیەکی بەرچاو پشت بە وڵاتانی دراوسێی وەک تایلەند، چین، ڤێتنام و سەنگافورە دەبەستێت. ئەم هاوردەکردنانە بە شێوەیەکی سەرەکی لە بەرهەمە نەوتییەکان، ئامێر و ئامێرەکان، کەرەستەی بیناسازی، ئۆتۆمبێل، دەرمان، کەلوپەلی ئەلیکترۆنی، و بەرهەمی بەکاربەر پێکدێن. بۆ ئاسانکاری زیاتری چالاکییە بازرگانییەکان، کەمبۆدیا بەشداری لە ڕێککەوتنە دوولایەنە جۆراوجۆرەکاندا کردووە لەگەڵ وڵاتانی دیکە بۆ پێشخستنی هاوکارییە ئابوورییەکان. بۆ نموونە، کەمبۆدیا لە ساڵی ٢٠١٩ ڕێککەوتنی بازرگانی ئازادی لەگەڵ چین واژۆ کرد بۆ فراوانکردنی پەیوەندییە بازرگانییە دووقۆڵییەکان. بەڵام هەناردەکردن ڕووبەڕووی ئاستەنگ بووەتەوە بەهۆی هەڵاوسانی خواستی جیهانی بەهۆی ڕووداوەکانی وەک پەتای کۆڤید-١٩ یان گۆڕانکاری لە سیاسەتەکانی بازرگانی نێودەوڵەتی. پەتاکە کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر کەرتی جلوبەرگی کەمبۆدیا هەبوو کاتێک داواکارییەکان هەڵوەشێنرانەوە یان دواکەوتن بەهۆی ڕێوشوێنی قفڵکردن کە لەسەر ئاستی جیهانی سەپێندرا، لە ئەنجامدا لە لەدەستدانی کار بۆ زۆرێک لە کرێکاران . لە کۆتاییدا، کەمبۆدیا زۆر پشت بە هەناردەکردنی جلوبەرگ، قوماش و کاڵای کشتوکاڵی دەبەستێت لەکاتێکدا کۆمەڵێک کاڵای پێویست بۆ پێداویستییە ناوخۆییەکانی هاوردە دەکات ئاسیا دەرفەت بۆ گەشەسەندنی زیاتر دەڕەخسێنێت بە بەهێزکردنی یەکگرتنی ئابووری ناوچەیی.

کەمبۆدیا توانای بەرچاوی هەیە بۆ پەرەپێدانی بازاڕی بازرگانی دەرەکی. وڵاتەکە شانازی بە شوێنێکی ستراتیژییەوە دەکات لە دڵی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، کە دەستڕاگەیشتنێکی ئاسان بۆ بازاڕە جیهانییە گەورەکانی وەک چین، هیندستان و وڵاتانی ئەندامی ئاسیان پێشکەش دەکات. یەکێک لە سوودە سەرەکییەکانی کەمبۆدیا، ڕێککەوتنە بازرگانییە پەسەندکراوەکانیەتی. وڵاتەکە لە ڕێگەی دەستپێشخەرییەکانی وەک سیستەمی گشتگیری پەسەندکردن (GSP) و پلانی هەموو شتێک جگە لە چەک (EBA) کە لەلایەن یەکێتی ئەوروپاوە دابینکراوە، بەبێ باج و بێ پشک دەستڕاگەیشتن بە بازاڕە گەورەکان بەهرەمەندە. ئەم ڕێککەوتنانە ئاسانکارییان کردووە بۆ زیادکردنی هەناردەکردن لە کەمبۆدیا، بەتایبەتی لە بواری جلوبەرگ و قوماشدا. جگە لەوەش هێزی کاری گەنج و گەشەسەندوو لە کەمبۆدیا دەرفەتێکی سەرنجڕاکێش بۆ وەبەرهێنەرانی بیانی دەڕەخسێنێت. بە دانیشتووانێک کە تادێت خوێندەوار و لێهاتووتر دەبن لە بوارەکانی وەک بەرهەمهێنان و کشتوکاڵدا، بازرگانەکان دەتوانن سوود لەم حەوزە بەهرەمەندە وەربگرن بۆ پەرەپێدانی پیشەسازییە کێبڕکێکارەکان. هەروەها دەستپێشخەرییەکانی پەرەپێدانی ژێرخانی گەشەسەندنی بازرگانی دەرەکی هان دەدەن. کەمبۆدیا وەبەرهێنانێکی زۆری لە نوێکردنەوەی تۆڕەکانی گواستنەوەدا کردووە، لەوانە بەندەرەکان، فڕۆکەخانەکان، هێڵی ئاسن و ڕێگاوبانەکان. ئەم باشترکردنانە پەیوەندییەکان لەناو ناوچەکەدا بەرز دەکەنەوە و ئاسانکاری بۆ لۆجستیکی نەرمتر بۆ بازرگانی نێودەوڵەتی دەکات. سەرەڕای ئەوەش، کەرتەکانی دەرەوەی جلوبەرگ لە هەناردەکردنی کەمبۆدیادا کێشکردنیان بەدەستهێناوە. بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی وەک برنج، لاستیک، خواردنە دەریاییەکان، میوە و سەوزە بەهۆی زیادبوونی خواست لەسەر بەرهەمی ئۆرگانیک لە سەرانسەری جیهاندا گەشەیەکی بەرچاویان بەخۆوە بینیوە. زیاتر

لە کاتی هەڵبژاردنی بەرهەمەکان بۆ بازاڕی کەمبۆدیا، گرنگە ڕەچاوی ئارەزوو و ڕەوت و بارودۆخی ئابووری ناوازەی وڵاتەکە بکرێت. لە خوارەوە چەند پێشنیارێک بۆ هەڵبژاردنی بەرهەمە گەرم فرۆشراوەکان لە بازاڕی بازرگانی دەرەکی کەمبۆدیا دەخەینەڕوو. 1- قوماش و جلوبەرگ: کەمبۆدیا پیشەسازی قوماش و جلوبەرگی گەشەسەندنی هەیە، ئەمەش وایکردووە ببێتە بازاڕێکی گونجاو بۆ فرۆشتنی قوماش و جلوبەرگ و ئیکسسوارات و پێڵاو. بیر لە هاوبەشیکردن لەگەڵ بەرهەمهێنەرانی ناوخۆیی بکەرەوە یان سەرچاوە لە وڵاتانی دراوسێوە وەربگرە بۆ دابینکردنی بەرهەمی گونجاو و لە هەمان کاتدا مۆدێرن. 2- بەرهەمی کشتوکاڵی: کەرتی کشتوکاڵی کەمبۆدیا دەرفەتی هەناردەکردنی میوە و سەوزە و دانەوێڵە و بەهارات و خۆراکی پرۆسێس کراو بە کوالێتی بەرز دەڕەخسێنێت. بەرهەمە ئۆرگانیکەکان لە نێو بەکارهێنەرانی هۆشیاری تەندروستی لە ناوچە شارییەکان ناوبانگیان بەدەستهێناوە. 3- ئەلیکترۆنیات: لەگەڵ زیادبوونی خواستی بەکاربەران بۆ ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانی وەک مۆبایلە زیرەکەکان و تابلێتەکان لە ناوەندە شارییەکانی کەمبۆدیا، توانا هەیە لە دابینکردنی ئەلیکترۆنیاتی گونجاو یان پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە پەیوەندیدارەکان بە تەکنەلۆژیا وەک سەنتەری چاککردنەوە یان ئیکسسوارات. 4. دیکۆری ماڵ: بەکارهێنەرانی کەمبۆدیا کەلوپەلی ناوماڵ و شتومەکی دیکۆراتی بە تام و چێژ بەرز دەنرخێنن. پارچە مۆبیلیاتە مۆدێرنەکان کە لە کەرەستەی بەردەوام وەک بامبۆ یان ڕەتان دروستکراون دەتوانن ژمارەی فرۆشتنی باش ببینن لەگەڵ شتە دیکۆراتییەکانی وەک کارە هونەریەکان/کارە دەستییەکان کە دیزاینە تەقلیدییەکانی خمیرەکان پیشان دەدەن. 5. بەرهەمەکانی چاودێری کەسی: کەلوپەلی جوانکاری و چاودێری کەسی لە ساڵانی ڕابردوودا گەشەیەکی بەردەوامیان بەخۆوە بینیوە بەهۆی بەرزبوونەوەی داهاتی خاوەندارێتی لەنێو چینی ناوەڕاستدا. بیر لە ناساندنی جوانکاری ئۆرگانیک/بەرهەمی سروشتی پێست بکەرەوە کە لەگەڵ ئارەزووەکانی بەکارهێنەرانی هۆشیاردا بگونجێت. 6. بەرهەمە خۆراکییە حەڵاڵەکان: بە لەبەرچاوگرتنی قەبارەی دانیشتوانی موسڵمان لە ناو کەمبۆدیا (نزیکەی 2%)، بە ئامانجگرتنی ئەم بازاڕە تایبەتە بە پێشکەشکردنی بەرهەمە خۆراکییە بڕوانامەدارەکانی حەڵاڵ دەتوانێت سەرکەوتوو بێت چ لە ناوخۆ و چ بۆ مەبەستی هەناردەکردن بۆ وڵاتانی دیکەی ئاسیان. پێش ئەوەی هەر ستراتیژییەکی هەڵبژاردنی بەرهەم کۆتایی پێبهێنیت: - ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەی وردی بازاڕ لەسەر ڕەوتە باوەکان/هەڵبژاردنەکان لە ڕێگەی ڕاپرسی/چاوپێکەوتن لەگەڵ کڕیارە ئامانجدارەکان. - شیکاری ئەو ڕکابەرانەی کە پێشتر لە بازاڕی کەمبۆدیادا ئامادەن. - ستراتیژییەکانی نرخدانان لەبەرچاو بگرن بە لەبەرچاوگرتنی هەردوو ئاستی گونجاوی خەڵکی ناوخۆیی و کێبڕکێ. - دڵنیابوون لە پابەندبوون بە ڕێساکانی هاوردەکردنی ناوخۆیی/باجی گومرگی/باج/پێداویستییەکانی بەڵگەنامە. - هەڵسەنگاندنی کەناڵەکانی لۆجستی و دابەشکردن بۆ بەڕێوەبردنی کارامەی زنجیرەی دابینکردن. لەبیرت بێت، تێگەیشتن لە داینامیکی بازاڕی کەمبۆدیا و ڕەفتاری بەکاربەران زۆر گرنگە بۆ هەڵبژاردنی سەرکەوتووانەی بەرهەمە گەرم فرۆشراوەکان بۆ بازرگانی دەرەکی.

کەمبۆدیا وڵاتێکە لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و تایبەتمەندی کڕیار و تابۆی تایبەتی خۆی هەیە. تێگەیشتن و ڕێزگرتن لەم نوانسە کولتوورییانە لە کاتی بەڕێوەبردنی کار یان کارلێککردن لەگەڵ کڕیارە ناوخۆییەکان زۆر گرنگە. یەکێک لە تایبەتمەندییە بەرچاوەکانی کڕیارانی کەمبۆدیا، جەختکردنەوەیەکی بەهێزە لەسەر ڕێزگرتن و ئەدەب. کەمبۆدیاییەکان ئەو کەسانە بەرز دەنرخێنن کە ڕەوشتی دروست پیشان دەدەن، وەک بەکارهێنانی سڵاوی فەرمی و قسەکردن لەگەڵ کەسانی دیکە بە نازناوی گونجاو یان ڕێزلێنان. هەروەها بەدەستهێنانی متمانە و دروستکردنی پەیوەندی لە کەمبۆدیادا بەهایەکی زۆری هەیە، بۆیە تەرخانکردنی کات بۆ دامەزراندنی پەیوەندییەکی کەسی پێش ئەوەی باس لە بابەتە بازرگانییەکان بکەیت دەتوانێت ڕێگەیەکی دوور ببڕێت. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە کەمبۆدیاکان زیاتر بیرکردنەوەی بەکۆمەڵیان هەیە نەک بیرکردنەوەی تاکگەرایی. ئەمەش بەو مانایەیە کە زۆرجار بڕیارەکان لەناو گروپەکاندا یان بە کۆدەنگی دەدرێت، جەخت لەسەر گرنگی دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکان لە ناو ڕێکخراوێکدا دەکرێتەوە نەک تەنها مامەڵە لەگەڵ یەک تاکدا بکرێت. کاتێک باس لە تابوەکان دەکرێت لە کەمبۆدیا، چەندین پراکتیزە و بیروباوەڕی کولتووری هەیە کە پێویستە ڕەچاو بکرێت. یەکەم: دەست لێدان لە سەری کەسێک بە بێ ڕێزی دادەنرێت، بەتایبەت بۆ منداڵ یان گەورەساڵان. سەر بە پیرۆزترین بەش لە جەستە دادەنرێت لە کولتوری کەمبۆدیادا. جگە لەوەش پێویستە خۆمان لە نمایشکردنی سۆز و خۆشەویستی گشتی بەدوور بگرین چونکە بەگشتی لە کۆمەڵگەی نەریتی کەمبۆدیادا چاویان لێ دەکرێت. هەروەها گرنگە لە کاتی سەردانی شوێنە ئاینییەکانی وەک پەرستگا یان پاگۆدا لەبەر ڕێزگرتن لە داب و نەریتە ناوخۆییەکان جل و بەرگی بێگەرد لەبەر بکەیت. لە ڕووی بابەتەکانی گفتوگۆوە باشتر وایە دوور بکەویتەوە لە باسکردنی بابەتگەلی هەستیار وەک سیاسەت یان ئایین مەگەر لایەنی بەرامبەر خۆی دەستپێشخەری ئەو جۆرە گفتوگۆیانە نەکات. ئەم بابەتانە دەتوانن بە هۆی هۆکارە مێژووییەکان و جیاوازی بیروڕا لە نێوان تاکەکاندا هەستیار بن. تێگەیشتن لەم تایبەتمەندیانەی کڕیار و ڕەچاوکردنی تابۆ کولتوورییەکان یارمەتیدەر دەبێت بۆ دروستکردنی کارلێکی ئەرێنی لەگەڵ کڕیارانی کەمبۆدیا لە هەمان کاتدا ڕێزگرتن لە نەریت و بەهاکانیان.

سیستەمی بەڕێوەبردنی گومرگی لە کەمبۆدیا ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت لە ئاسانکاری بازرگانی و دەستەبەرکردنی ئاسایشی وڵات. قەوارەی سەرەکی بەرپرس لە بەڕێوەبردنی گومرگ، وەزارەتی گشتی گومرگ و گومرگی (GDCE)یە، کە لە سەردەمی وەزارەتی ئابووری و دارایی کار دەکات. GDCE ڕێوشوێنی جۆراوجۆری جێبەجێ کردووە بۆ ڕێکخستنی ڕێکارەکانی گومرگی و بەرزکردنەوەی کارایی. ئەمەش جێبەجێکردنی سیستەمێکی کۆمپیوتەریی ئۆتۆماتیکی بە ناوی ASYCUDA World دەگرێتەوە، کە پرۆسێسی ئەلیکترۆنی بەیاننامەکانی هاوردە/هەناردەکردن چالاک دەکات، ئەمەش ڕێگە بە پرۆسەی پاککردنەوەی خێراتر دەدات. لە کاتی چوونە ناو کەمبۆدیا گرنگە پابەند بیت بە هەموو ڕێساکانی گومرگی بۆ ئەوەی هیچ ئاڵۆزییەک ڕوونەدات. گەشتیاران پێویستە هەموو ئەو کاڵایانە ڕابگەیەنن کە دەیهێننە وڵاتەکە، بەو دراوانەی کە لە ١٠ هەزار دۆلار زیاترە یان هاوتای ئەو کاڵایانە بە دراوەکانی دیکە. چەند خاڵێکی گرنگ کە دەبێت لەبیرت بێت لەکاتی مامەڵەکردن لەگەڵ داب و نەریتی کەمبۆدیا بریتین لە: 1. شتومەکی قەدەغەکراو: هەندێک بابەتی وەک مادەی هۆشبەر، تەقەمەنی، چەکی ئاگرین بێ مۆڵەت، کەلوپەلی ساختە، کەرەستەی پۆرنۆگرافی و هتد، بە توندی قەدەغەیە. 2. بابەتی باجخواز: ئەو کاڵایانەی کە باجی هاوردەیان لەسەرە پێویستە بە وردی ڕابگەیەنرێت. 3. هاوردەکردنی کاتی: ئەگەر پلانت هەیە ئامێری کەسی یان شتومەکی بەنرخ بە شێوەیەکی کاتی بهێنیتە ناو کەمبۆدیا (بۆ نموونە کامێرا)، پێویستە دڵنیا بیت لە بەڵگەنامەی دروست وەک کارنێت یان بەڵگەی خاوەندارێتی. 4. بەرهەمی ئاژەڵ و ڕووەکی: یاسای تایبەت هەیە سەبارەت بە هاوردەکردنی بەرهەم و ڕووەکی ئاژەڵ؛ تکایە پێش پاککردنەوەی ئەو جۆرە شتانە ڕێساکان بپشکنە. 5. شوێنەوارە کولتوورییەکان: کۆنترۆڵی توند بەکاردەهێنرێت لەکاتی هەناردەکردنی کەلوپەلی کۆن یان شوێنەوار لە کەمبۆدیا؛ بەدەستهێنانی مۆڵەتی گونجاو پێویستە. بۆ خێراکردنی پرۆسەی چوونە ژوورەوەت لە خاڵە گومرگییەکانی کەمبۆدیا: 1. پڕکردنەوەی فۆڕمی کۆچبەری بە وردی و خوێندنەوە. 2. خاوەنی بەڵگەنامەی هاتووچۆی کارا بێت وەک پاسپۆرت کە لانیکەم ماوەی شەش مانگی ماوە. 3. دڵنیابە لەوەی کە هەموو جانتاکان بە شێوەیەکی دروست ناو و زانیاری پەیوەندیکردنت لەسەر نووسراوە. 4- دوورکەوتنەوە لە هەڵگرتنی بڕی زیادەی کەلوپەلی سنووردار یان باجخواز لە دەرەوەی سنوورە ڕێگەپێدراوەکان. هەمیشە باشترە پێش گەشتکردن بۆ کەمبۆدیا ڕاوێژ بە سەرچاوە فەرمییەکانی وەک ماڵپەڕەکانی باڵیۆزخانە بکەیت یان پەیوەندی بە دەسەڵاتە ناوخۆییەکانەوە بکەیت بۆ زانیاری ورد لەسەر ڕێسا و ڕێکارەکانی ئێستا.

سیاسەتی باجی هاوردەکردنی کەمبۆدیا ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە ڕێکخستنی چالاکییە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکانی وڵاتەکەدا. حکومەت باج بەسەر کاڵا هاوردەکراوەکاندا دەسەپێنێت بۆ پاراستنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان و بەدەستهێنانی داهات و بەرەوپێشبردنی گەشەسەندنی ئابووری. ڕێژەی گومرگی گشتی کە لە کەمبۆدیا جێبەجێ دەکرێت ٧% یە کە بەراورد بە وڵاتانی دیکەی ناوچەکە تاڕادەیەک نزمە. بەڵام ڕێژەی تایبەت بەپێی جۆری ئەو بەرهەمانەی کە هاوردە دەکرێن دەگۆڕێت. بۆ هەندێک شت وەک کحول، جگەرە، ئۆتۆمبێل و کاڵای لوکس، ڕەنگە ڕێژەیەکی زیاتر جێبەجێ بکرێت. جگە لە ڕێژەی باجی بنەڕەتی، کەمبۆدیا باجی زیاتریش لەسەر کاڵا هەڵبژێردراوەکان وەردەگرێت کە بە باجی گومرگی ناسراون. ئەمانە بە پلەی یەکەم بەسەر ئەو بەرهەمانەدا دەسەپێنرێن کە بە ناپێویست یان زیانبەخش بۆ تەندروستی و سەلامەتی گشتی دادەنرێت. نموونەی جگەرە و خواردنەوە کحولیەکان و بەرهەمە نەوتییەکان. گرنگە هاوردەکاران ئاماژە بەوە بکەن کە بەهادان بە گومرگی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دیاریکردنی بنەمای باج بۆ کاڵا هاوردەکراوەکان. دەسەڵاتی گومرگی ئەم بەهایە بە پشتبەستن بە بەهاکانی مامەڵەکردن یان بەهاکانی ئاماژە کە لەلایەن بنکەدراوە نێودەوڵەتییەکانەوە وەک ڕێککەوتنی بەهادان بە ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی (WTO) دابینکراوە، دیاری دەکەن. جگە لەوەش کەمبۆدیا چەندین ڕێککەوتنی بازرگانی لەگەڵ وڵاتانی جۆراوجۆر و بلۆکە ناوچەییەکانی وەک ئاسیان (کۆمەڵەی گەلانی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا) دامەزراندووە. بەپێی ئەم ڕێککەوتنانە وەک ناوچەی بازرگانی ئازادی ئاسیان (AFTA)، ڕەنگە باجی ئیمتیازات یان تەنانەت دۆخی بێ باج بۆ هاوردەکردنی شایستە لە وڵاتانی هاوبەشەوە بدرێت. لە کاتێکدا کە زۆر گرنگە بەدواداچوون بۆ سیاسەتەکانی باجی هاوردەکردنی کەمبۆدیا بکرێت چونکە ڕەنگە جار جار بگۆڕدرێن بەهۆی هۆکارە ئابوورییەکان یان بڕیارەکانی حکومەت بە ئامانجی پەروەردەکردنی پیشەسازییە ناوخۆییەکان یان بەرزکردنەوەی کەرتە تایبەتەکانی ئابووری؛ بازرگانی هاوردەکردن پێویستە ڕاوێژ لەگەڵ پیشەگەرە ناوخۆییەکان یان دامەزراوە پەیوەندیدارەکان بکەن بۆ زانیاری نوێ سەبارەت بە باجی گومرگی کە پەیوەندییان بە پۆلە بەرهەمە تایبەتەکانیانەوە هەیە.

کەمبۆدیا سیستەمێکی باجدانی بۆ کاڵای هەناردەکردن هەیە کە ئامانجی گەشەپێدانی ئابووری و ڕاکێشانی وەبەرهێنانی بیانییە. وڵاتەکە چەندین هاندان و لێخۆشبوونی باج بۆ هەناردەکاران دابین دەکات. بەپێی سیاسەتی باجی ئێستا، هەندێک کاڵا بەپێی پۆلێنکردنیان باجی هەناردەکردنیان لەسەرە. بەڵام کەمبۆدیا لێخۆشبوونی باجی هەناردەکردن یان کەمکردنەوەی ڕێژەی بۆ زۆرێک لە بەرهەمەکان جێبەجێکردووە، بە مەبەستی هاندانی بازرگانی و بەرزکردنەوەی پیشەسازییەکان. هەندێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی سیاسەتی باجی هەناردەکردنی کەمبۆدیا بریتین لە: 1. بەرهەمی کشتوکاڵی و کشتوکاڵی پیشەسازی: زۆربەی هەناردەکردنی کشتوکاڵی، لەوانەش سەوزە، میوە، برنج، لاستیک، کاساوا لە باجی هەناردەکردن بەخشراون. ئەم لێخۆشبوونە ئامانجی پشتگیریکردنە لە گەشەپێدانی کشتوکاڵ و بەرزکردنەوەی توانای کێبڕکێ لە بازاڕە نێودەوڵەتییەکان. 2- جلوبەرگ و قوماش: یەکێک لە کەرتە گەورەکانی هەناردەکردنی کەمبۆدیا بریتییە لە جلوبەرگ و قوماش. ئەم بەرهەمانە بەپێی ڕێکەوتنە بازرگانییە جیاوازەکانی دوولایەنە یان فرەلایەنە، مامەڵەی ئیمتیازاتیان هەیە بە کەمکردنەوەی ڕێژەی یان لێخۆشبوونی تەواو لە باج. 3- کاڵای بەرهەمهێنان: زۆرێک لە هەناردەکراوەکانی بەرهەم هێنراویش سوودمەند دەبن لە کەمکردنەوەی باج وەک بەشێک لە ڕێککەوتنە بازرگانییە ئازادییە ناوچەییەکان وەک ناوچەی بازرگانی ئازادی ئاسیان (AFTA). جگە لەوەش، پیشەسازییەکانی بەرهەمهێنانی سووک وەک کۆکردنەوەی ئەلیکترۆنیەکان دەتوانن شایستەی هاندانەکانی وەبەرهێنان بن کە پشووی باج یان کەمکردنەوەی ڕێژەی باج لەخۆدەگرێت. 4. ناوچەی ئابووری تایبەت (SEZs): کەمبۆدیا ناوچەی ئابووری لە سەرانسەری وڵاتدا دامەزراندووە بە سیاسەتی باجی ئیمتیازات کە هەم فرۆشتنی ناوخۆیی لە سنووری ناوچە ئابوورییەکان و هەم هەناردەکردن لە دەرەوەی کەمبۆدیا دەکاتە ئامانج. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە سیاسەتەکانی حکومەتی کەمبۆدیا سەبارەت بە باجدان لەسەر کاڵا هەناردەکراوەکان ڕەنگە بە شێوەیەکی وەرزی بگۆڕدرێن بەپێی بارودۆخی ئابووری و ئەولەویەتەکانی حکومەت. بۆیە باشترە هەناردەکاران پێش ئەوەی بەشداری چالاکییە بازرگانییەکان بکەن، ڕاوێژ لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان بکەن یان داوای ڕاوێژکاری پیشەیی بکەن.

کەمبۆدیا، وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە و بە میراتی دەوڵەمەندی کولتووری و دیمەنە هەناسەبڕکێکانی ناسراوە، سیستەمێکی جێگیر و دامەزراوەی هەیە بۆ بڕوانامەی هەناردەکردن. وڵاتەکە چەند جۆرێک بڕوانامەی هەناردەکردن پێشکەش دەکات بۆ دڵنیابوون لە کوالیتی و ڕەسەنایەتی بەرهەمەکانی. یەکێک لە بڕوانامەکانی هەناردەکردن کە بە شێوەیەکی بەرفراوان ناسراوە لە کەمبۆدیا، بڕوانامەی سەرچاوەیە (CO). ئەم بەڵگەنامەیە سەرچاوەی کاڵاکان پشتڕاست دەکاتەوە و بۆ دیاریکردنی شایستەیی بۆ مامەڵەی ئیمتیازات بەپێی ڕێکەوتنە بازرگانییە جیاوازەکان زۆر گرنگە. پێویستە بزنسەکان زانیاری ورد سەبارەت بە بەرهەمەکە بدەن، لەوانەش پێکهاتە و بەها و پرۆسەی بەرهەمهێنانی لەکاتی داوای CO. سەرەڕای ئەوەش، کەمبۆدیا ستانداردە نێودەوڵەتییەکان لە بواری سەلامەتی خۆراک و کشتوکاڵدا پەیڕەو دەکات. بۆیە هەناردەکاران دەبێت بڕوانامەی وەکو پراکتیکی بەرهەمهێنانی باش (GMP)، خاڵی کۆنترۆڵکردنی گرینگی شیکاری مەترسی (HACCP)، یان بڕوانامەی ئۆرگانیک بەدەستبهێنن لەکاتی هەناردەکردنی شتومەکی خۆراکدا. ئەم بڕوانامانە دڵنیای دەدەن لەوەی کە بەرهەمە خۆراکیەکانی کەمبۆدیا لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی سەلامەتیدا دەگونجێن و سەلامەتن بۆ خواردن. بۆ هەناردەکردنی قوماش، بەتایبەتی ئەوانەی بۆ وڵاتانی وەک ئەمریکا یان وڵاتانی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا، هەناردەکاران پێویستە پابەندبن بە ڕێسا تایبەتەکانەوە کە پەیوەندییان بە کوالیتی بەرهەم و بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتییەوە هەیە. بڕوانامەکانی وەک ستانداردی OEKO-TEX 100 یان بەرهەمهێنانی باوەڕپێکراوی بەرپرسیار لە سەرانسەری جیهان (WRAP) پابەندبوون بەم ڕێسایانە نیشان دەدەن. جگە لەوەش هەندێک پیشەسازی تایبەتمەند بڕوانامەی هەناردەکردنی تایبەت بە خۆیان هەیە لە کەمبۆدیا. بۆ نموونە کەرتی بەردی بەنرخ داوا لە هەناردەکاران دەکات کە بڕوانامەی پلانی بڕوانامەدانی پرۆسەی کیمبەرلی (KPCS) بەدەستبهێنن لە کاتی هەناردەکردنی ئەڵماس یان بەردی بەنرخی تر. ئەم بڕوانامەیە دڵنیای دەدات لەوەی کە ئەم گەوهەرانە بێ ململانێن و بەشدار نین لە چالاکییە نایاساییەکان. لە کۆتاییدا، کەمبۆدیا سیستەمێکی بەرفراوانی بڕوانامەی هەناردەکردنی لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکاندا دامەزراندووە بۆ پاراستنی ستانداردەکانی کوالیتی بەرهەم و هەروەها پابەندبوون بە ڕێسا نێودەوڵەتییەکان سەبارەت بە ڕێککەوتنە بازرگانییەکان، ڕێوشوێنی سەلامەتی، بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی، و پێداویستییەکانی پیشەسازییە تایبەتمەندەکان. هەناردەکاران دەبێ بە تەواوی لە پێداویستییەکانی ئەم بڕوانامانە تێبگەن لەسەر بنەمای پیشەسازی تایبەتی خۆیان پێش ئەوەی بەشداری مامەڵەی بازرگانی دەرەکی بکەن.

کەمبۆدیا دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، وڵاتێکە بە مێژووی دەوڵەمەند و کولتووری زیندوو و دیمەنە سەرسوڕهێنەرەکانی ناسراوە. کاتێک باس لە خزمەتگوزاری لۆجستی و گواستنەوە دەکرێت لە ناو کەمبۆدیا، لێرەدا چەند بژاردەیەکی پێشنیار کراو دەخەینەڕوو: 1. گواستنەوەی ڕێگاوبان: کەمبۆدیا تۆڕێکی ڕێگاوبانی بەرفراوانی هەیە کە شارە گەورەکان و ناوچە گوندنشینەکان بەیەکەوە دەبەستێتەوە. ژمارەیەک کۆمپانیای لۆجستی خزمەتگوزاری گواستنەوەی ڕێگاوبانی جێی متمانە پێشکەش دەکەن بۆ هەردوو گواستنەوەی ناوخۆیی و سنوور بەزاندن. ئەم کۆمپانیایانە بارهەڵگر یان ڤان بەکاردەهێنن بۆ گواستنەوەی کاڵاکان بە شێوەیەکی کارا لە سەرانسەری وڵاتدا. 2. گواستنەوەی باری ئاسمانی: ئەگەر پێویستت بە گواستنەوەی خێرا و کارامەی کاڵاکانە، بەتایبەت بۆ باری نێودەوڵەتی، باری ئاسمانی بژاردەیەکی پێشنیار کراوە. فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی پنۆم پێن و فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سیم ڕیپ ناوەندی سەرەکین کە هێڵە ئاسمانییەکانی بارهەڵگر بە بەردەوامی کاردەکەن. 3. بارهەڵگری دەریایی: کەمبۆدیا دەتوانێت دەستی بگات بە بەندەرەکانی دەریایی گەورە وەک بەندەری ئۆتۆنۆمی سیهانۆکڤیل (SAP) لە کەنارەکانی باشووری ڕۆژئاوای وڵاتەکە. SAP ئاسانکاری مۆدێرن پێشکەش دەکات بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ کۆنتێنەرەکان و پەیوەندی لەگەڵ هێڵە جۆراوجۆرەکانی کەشتیوانیدا هەیە کە خزمەت بە شوێنە ناوچەییەکان یان نێودەوڵەتییەکان دەکەن. 4. دامەزراوەی کۆگا: چەندین دامەزراوەی کۆگاکردن لە سەرانسەری کەمبۆدیا بەردەستە کە چارەسەری هەڵگرتنی پارێزراو بۆ کاڵاکان پێش دابەشکردن یان هەناردەکردن دابین دەکەن. زۆرجار ئەم دامەزراوانە بە سیستەمی بەڕێوەبردنی کۆگای مۆدێرن تەیار دەکرێن. 5. خزمەتگوزارییەکانی پاککردنەوەی گومرگی: گەشتکردن بە ڕێکارەکانی گومرگی لە هەر وڵاتێکدا دەتوانێت ئاڵۆز بێت؛ بۆیە باشترە لە کاتی هاوردەکردن یان هەناردەکردنی کاڵا لە کەمبۆدیا داوای یارمەتی لە دابینکەرانی خزمەتگوزاری گومرگی ناوخۆیی بکرێت. 6. لۆجستیکی لایەنی سێیەم (3PL): بۆ ڕێکخستنی کارەکانی زنجیرەی دابینکردنت لە کەمبۆدیا، بەکارهێنانی خزمەتگوزارییەکانی لۆجستیکی لایەنی سێیەم دەتوانێت سوودێکی زۆری هەبێت چونکە چارەسەری کۆتایی بە کۆتایی پێشکەش دەکەن لەوانە بەڕێوەبردنی کۆگا، کۆنترۆڵکردنی کۆگا، جێبەجێکردنی داواکاری، و دابەشکردن . . 8.ڕەچاوکردنی دراو: گرنگە نرخی ئاڵوگۆڕی دراو لەبەرچاو بگرێت لەکاتی پلاندانان بۆ کارەکانی لۆجستی لە کەمبۆدیا. دراوی ناوخۆیی بریتییە لە ڕیێلی کەمبۆدیا (KHR)، بەڵام دۆلاری ئەمریکی (USD) بە شێوەیەکی بەرفراوان وەرگیراوە. بەگشتی کەمبۆدیا کۆمەڵێک خزمەتگوزاری لۆجستیکی متمانەپێکراو پێشکەش دەکات بۆ ئاسانکاری گواستنەوەی کاڵا بە شێوەیەکی ئاسان لە ناوخۆی وڵات یان لە سنوورەکانەوە. جا تۆ گواستنەوەی ڕێگاوبان، باری ئاسمانی، باری دەریایی هەڵبژێریت، یان دابینکەرانی لۆجستیکی لایەنی سێیەم بەکاربهێنیت، ئەم بژاردانە دەتوانن بە شێوەیەکی کارا و کاریگەرانە پێداویستییە تایبەتەکانت دابین بکەن.

پێشانگای بازرگانی گرنگ

کەمبۆدیا، وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە و بە کولتووری دەوڵەمەند و دیمەنە جوانەکانی ناسراوە، چەندین کەناڵی گرنگی دابینکردنی تەداروک و پێشانگای بازرگانیی نێودەوڵەتی هەیە. یەکێک لە ڕێگا گرنگەکان بۆ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان بۆ گەڕان بەدوای بازاڕی کەمبۆدیادا لە ڕێگەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پشکنینی هاوردە-هەناردە و سەرکوتکردنی ساختەکاری کەمبۆدیایە (CamControl). کۆمپانیای کامکۆنتڕۆڵ بەرپرسیارە لە چاودێریکردنی هاوردە و هەناردەکردن لە وڵاتەکەدا. دڵنیای دەدات لەوەی کە کاڵاکان لەگەڵ ستانداردەکانی کوالیتی دەگونجێن و ڕێساکانی ڕێگریکردن لە ساختەکاری جێبەجێ دەکات. کڕیارە نێودەوڵەتییەکان دەتوانن لەگەڵ کۆمپانیای کامکۆنتڕۆڵ کاربکەن بۆ هاوردەکردنی کاڵا بە سەلامەتی لە کەمبۆدیا. کەناڵێکی دیکەی گرنگ کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی جلوبەرگە لە کەمبۆدیا (GMAC). کۆمپانیای جی ئێم ئەی سی نوێنەرایەتی بەرهەمهێنەرانی پیشەسازی قوماش و جلوبەرگ دەکات. وەک پردێک لە نێوان کارگەکانی جلوبەرگ و کڕیارە نێودەوڵەتییەکان کاردەکات بە پێدانی زانیاری لەسەر سەرچاوەی بەرهەم، پرۆفایلی کارگەکان، مەرجەکانی پابەندبوون، لەنێو ئەوانی تردا. زۆرێک لە براندە نێودەوڵەتییە بەناوبانگەکان جلوبەرگەکانیان لە کارگەکانی ئەندامی GMAC لە کەمبۆدیا وەردەگرن. کەمبۆدیا میوانداری پێشانگای بازرگانی جۆراوجۆر دەکات کە کڕیارە نێودەوڵەتییەکان ڕادەکێشن کە ئارەزووی گەڕان بەدوای دەرفەتەکانی بازرگانیدا دەکەن. پێشانگای بەرهەمهێنانی جلوبەرگ و قوماشی کەمبۆدیا (CTG) کە ساڵانە بەڕێوەدەچێت، بەرهەمەکانی بەرهەمهێنەرانی جلوبەرگی ناوخۆیی نمایش دەکات کە بەدوای هاوبەشی یان دەرفەتی هەناردەکردندا دەگەڕێن. ئەم پێشانگایە سەکۆیەک بۆ هەردوو کۆمپانیای ناوخۆیی و بیانی دابین دەکات بۆ تۆڕکردن و دانوستان لەسەر گرێبەستەکان و دامەزراندنی پەیوەندی بازرگانی. پێشانگای نێودەوڵەتی پیشەسازی بیناسازی کەمبۆدیا (CICE) گرنگی بە کەرەستەی بیناسازی، ئامێر، ئامێر، چارەسەری تەکنەلۆژیای پەیوەست بە تەلارسازی یان پڕۆژەی ئەندازیاری دەدات. ئەم چالاکییە لایەنە پەیوەندیدارەکان کۆدەکاتەوە لە دابینکەرانەوە تا بەڵێندەرەکان کە بەدوای چارەسەری پێشکەوتوودا دەگەڕێن یان هاوکاری لەگەڵ هاوتا کەمبۆدیاکان. جگە لەوەش، پێشانگای کامبیڵد کەسانی پیشەیی لە سەرانسەری زنجیرەی دابینکردنی پیشەسازی بیناسازی کۆدەکاتەوە – تەلارساز/دیزاینەر/ئەندازیار/گەشەپێدەران – کە بەرهەمەکان لە کەرەستەی بیناسازییەوە تا توخمەکانی تەواوکردن نمایش دەکەن. بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش لەناو بازنەکانی گەشەپێدانی ناوچەییدا وەک ڕووداوی بازرگانی سەرەکی ناسراوە کە پەیوەندی نێوان دابینکەرانی ناوخۆیی/نێودەوڵەتی کە بەشدارن لە چوارچێوەی پڕۆژە ژێرخانی نیشتمانییە بەرفراوانەکانی بەردەوامدا. هەروەها کەمبۆدیا پێشانگای کشتوکاڵی وەک فێستیڤاڵی کشتوکاڵی کامپۆنگ تۆم بەڕێوەدەبات کە جەخت لەسەر بەهێزکردنی جووتیاران دەکاتەوە لەڕێگەی ناساندنی تەکنیکە داهێنەرەکان و نمایشکردنی ئامێری مۆدێرن کە پێویستن بۆ پراکتیکەکانی کشتوکاڵی کارا لە چوارچێوەی ناوچەییدا لەوانەش خاڵەکانی دەستڕاگەیشتن بەرەو دامەزراندنی سیستەمی نوێی زنجیرەی دابینکردن. ئەم چالاکییە هاندەری پەرەپێدانی هاوبەشی نێوان جووتیارانی ناوخۆیی، کڕیارانی نێودەوڵەتی، و دابینکەرانی تەکنەلۆژیای کشتوکاڵییە. سەرەڕای ئەوەش، وەزارەتی بازرگانی کەمبۆدیا ساڵانە پێشانگای هاوردە و هەناردەکردنی کەمبۆدیا (CIEXPO) ڕێکدەخات. ئەم چالاکییە وەک سەکۆیەک بۆ کەرتە جیاوازەکانی وەک بەرهەمهێنان، قوماش، کشتوکاڵ، ئەلیکترۆنیات کاردەکات بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان کە بەدوای دابینکەر یان هاوبەشی پۆتانسێلدا دەگەڕێن لە کەمبۆدیا. لە کۆتاییدا، کەمبۆدیا کەناڵە گرنگەکانی دابینکردنی نێودەوڵەتی و پێشانگای بازرگانی پێشکەش دەکات بۆ ئەو بازرگانانەی کە دەیانەوێت بەدوای ئەم بازاڕە زیندووەدا بگەڕێن. کامکۆنتڕۆڵ و جی ئێم ئەی سی ڕۆڵی بەرچاو دەگێڕن لە ئاسانکاری چالاکییەکانی هاوردە-هەناردەکردن. پێشانگا بازرگانییەکانی وەک CTG، CICE، Cambuild Expo دەرفەتی تۆڕکردن و هاوکاری لە سەرانسەری پیشەسازییەکانی وەک بەرهەمهێنان و بیناسازیدا بەرەوپێش دەبەن. پێشانگە کشتوکاڵییەکانی وەک فێستیڤاڵی کشتوکاڵی کامپۆنگ تۆم سەرنج دەخەنە سەر بەهێزکردنی جووتیاران لە کاتێکدا CIEXPO چەندین کەرت دەگرێتەوە بۆ دەستڕاگەیشتن بە دابینکەران یان هاوبەشە ئەگەرییەکان لە ئابووریی دینامیکی کەمبۆدیا.

بزوێنەری گەڕانی باو

لە کەمبۆدیا ئەو بزوێنەری گەڕانە باوانەی کە بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن خەڵکەوە بەکاردەهێنرێن بریتین لە: 1. گووگڵ: بێ گومان گووگڵ بەناوبانگترین و گشتگیرترین بزوێنەری گەڕانە لە سەرانسەری جیهاندا. ئەنجامی گەڕانی ورد و پەیوەندیدار بۆ پرسیارە جیاوازەکان دەدات. ماڵپەڕ: www.google.com.kh 2- Bing: Bing یەکێکی ترە لە بزوێنەرەکانی گەڕان کە بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەهێنرێت و ڕووکارێکی سەرنجڕاکێشی بینراو پێشکەش دەکات لەگەڵ خزمەتگوزاری گەڕان لە وێبدا. ماڵپەڕ: www.bing.com 3. یاهوو!: یاهوو! بزوێنەرێکی گەڕانی بەناوبانگە کە خزمەتگوزارییەکانی وێب پۆرتاڵی وەک ئیمەیڵ و هەواڵ و زۆر شتی تر پێشکەش دەکات جگە لە کارایی گەڕانەکەی. ماڵپەڕ: www.yahoo.com 4. DuckDuckGo: DuckDuckGo بە تواناکانی گەڕان ناسراوە کە سەرنجی لەسەر تایبەتمەندییە، خۆی لە ئەنجامە کەسییەکان بەدوور دەگرێت لەکاتێکدا نادیار دەپارێزێت. ماڵپەڕ: www.duckduckgo.com 5. بایدو (百度): لە کاتێکدا بایدو بە شێوەیەکی سەرەکی خزمەت بە بازاڕی چین دەکات، کەمبۆدیاکان بە ڕەچەڵەک چینی ڕەنگە بۆ گەڕانی تایبەت کە پەیوەندییان بە چین یان ناوەڕۆکی زمانی چینی هەیە بەکاری بهێنن. ماڵپەڕ (چینی): www.baidu.com 6. ناڤێر (네이버): هاوشێوەی بایدو بەڵام خزمەت بە بازاڕی کۆریای باشوور دەکات بە پلەی یەکەم، بەکارهێنەرانی کەمبۆدیا کە بەدوای ناوەڕۆکی کۆریدا دەگەڕێن ڕەنگە ناوبەناو ناڤەر بەکاربهێنن. ماڵپەڕ (کۆری): www.naver.com 7. یاندێکس (Яндекс): هەرچەندە بە شێوەیەکی سەرەکی خزمەت بە بەکارهێنەرانی ڕووسی زمان دەکات، بەڵام یاندێکس خزمەتگوزاری گەڕانی ناوخۆیی بۆ کەمبۆدیا بە زمانی خمیریش دابین دەکات. ماڵپەڕی (خمێر) : yandex.khmer.io ئەمانە هەندێک لەو بزوێنەری گەڕانەن کە لە کەمبۆدیادا بەکاردەهێنرێن و بەرژەوەندی و ئارەزووە جیاوازەکانی بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت لە وڵاتەکەدا جێبەجێ دەکەن.

لاپەڕە زەردەکانی سەرەکی

کەمبۆدیا وڵاتێکی زیندووە لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و ئابوورییەکی هەمەچەشن و گەشەسەندووی هەیە. کاتێک باس لە لاپەڕە زەردەکانی کەمبۆدیا دەکرێت، چەندین بەڕێوەبەرایەتی دیار هەیە کە لیست و زانیاری دەربارەی بزنس و خزمەتگوزاری و ڕێکخراوەکانی وڵاتەکە پێشکەش دەکەن. لێرەدا هەندێک لە لاپەڕە زەردەکانی پێشەنگی کەمبۆدیا لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. YP - لاپەڕە زەردەکانی کەمبۆدیا (www.yellowpages-cambodia.com): ئەمە یەکێکە لە گشتگیرترین بەڕێوەبەرایەتییە ئۆنلاینەکان لە کەمبۆدیا. زانیاری دەربارەی پیشەسازییە جیاوازەکان دەدات لەوانە میوانداری، چاودێری تەندروستی، پەروەردە، بیناسازی و زۆر شتی تر. 2. گەڕانی EZ (www.ezsearch.com.kh): گەڕانی EZ یەکێکی ترە لە بەڕێوەبەرایەتییە بەناوبانگەکانی لاپەڕەی زەرد کە بنکەیەکی زانیاری بەرفراوانی بازرگانییەکان لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکاندا پێشکەش دەکات وەک چێشتخانە، هۆتێل، فرۆشگاکانی تاکەکەسی، و خزمەتگوزارییە پیشەییەکان. 3. کتێبی تەلەفۆنی کەمبۆدیا (www.phonebookofcambodia.com): ئەم ماڵپەڕە نەک تەنها لیستی بازرگانی بەڵکو وردەکاری پەیوەندی بەسوود بۆ ئەو کەسانەی کە لە کەمبۆدیا نیشتەجێن یان کاردەکەن، دابین دەکات. 4. بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی CamHR (businessdirectory.camhr.com.kh): لە کاتێکدا بە شێوەیەکی سەرەکی بە پۆرتاڵی لیستکردنی کارەکانی لە کەمبۆدیا ناسراوە، CamHR بەشی بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی هەیە کە دەتوانیت کۆمپانیا جۆراوجۆرەکان بدۆزیتەوە کە بەپێی پیشەسازی پۆلێنکراون. 5. بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی Koh Santepheap: Koh Santepheap بڵاوکراوەیەکی ڕۆژنامەوانی متمانەپێکراوە لە کەمبۆدیا کە وەشانی ئۆنلاین پێشکەش دەکات کە بەشی بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی خۆیان (kohsantepheapdaily.com/business-directory) لەخۆدەگرێت. ئەم ماڵپەڕانە تایبەتمەندی گەڕان بە بەکارهێنەران دەدەن بۆ دۆزینەوەی بزنس یان خزمەتگوزارییە تایبەتەکان بە پشتبەستن بە شوێن یان وشە سەرەکییەکانی پەیوەست بە ئارەزووەکانیان یان پێداویستییەکانیان. جگە لەم بەڕێوەبەرایەتییە تایبەتانەی کە لە سەرەوە باسمان کرد کە بە تایبەتی سەرنجیان لەسەر لیستی لاپەڕە زەردەکانە بۆ بازرگانییەکان لە کەرتە جیاوازەکاندا لە سەرانسەری کەمبۆدیا؛ هەروەها دەتوانرێت بزوێنەری گەڕانی ستانداردی وەک گووگڵ بە شێوەیەکی کاریگەر بەکاربهێنرێت بۆ گەڕان بەدوای بزنسە ناوخۆییەکانی کەمبۆدیادا چونکە تایبەتمەندی لیستکردنی بازرگانی ناوخۆیی وەک نەخشەی گووگڵ و بزنسی گووگڵیان یەکخستووە کە کۆمپانیا ناوخۆییەکان زانیاری کۆمپانیاکانیان تۆمار دەکەن لەوانەش وردەکاری پەیوەندیکردن و شوێنەکان. بەم سەرچاوانەی کە لەبەردەستتدایە لەگەڵ کتێبی تەلەفۆنی تەقلیدی کە لە ناوخۆدا بە شێوەی ئۆفلاین بەردەستە؛ دۆزینەوەی بزنس، خزمەتگوزاری یان ڕێکخراو لە کەمبۆدیا زۆر ئاسانتر و کاراتر دەبێت.

پلاتفۆرمە بازرگانییە سەرەکییەکان

کەمبۆدیا کە وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە، لە ساڵانی ڕابردوودا گەشەیەکی خێرای لە کەرتی بازرگانی ئەلیکترۆنیدا بەخۆیەوە بینیوە. چەندین پلاتفۆرمی گەورەی بازاڕکردنی ئۆنلاین پێداویستییەکانی بەکارهێنەرانی کەمبۆدیا دابین دەکەن. لێرەدا هەندێک لە پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی بازرگانی ئەلیکترۆنی و ماڵپەڕە هاوبەشەکانیان دەخەینەڕوو: 1. بازاڕی ABA: پلاتفۆرمێکی بەناوبانگە کە کۆمەڵێک بەرهەمی بەرفراوان پێشکەش دەکات، لەوانە ئەلیکترۆنیات، مۆدە، جوانکاری، و کەلوپەلی ناوماڵ. ماڵپەڕ: https://market.ababank.com/ 2. Shop168: بازاڕێکی ئۆنلاینە کە تایبەتە بە ئەلیکترۆنیاتی بەکاربەر و ئامێرەکان، نرخێکی کێبڕکێی پێشکەش دەکات. ماڵپەڕ: https://www.shop168.biz/ 3. کایمو کەمبۆدیا: ماڵپەڕێکی کڕینی ئۆنلاینە و هەڵبژاردەیەکی هەمەچەشنی بەرهەمی تێدایە لە مۆدە و ئیکسسواراتەوە تا ئامێری ناوماڵ و مۆبایل. ماڵپەڕ: https://www.kaymu.com.kh/ 4. گروپین: پلاتفۆرمی کڕینی گروپییە کە داشکاندن لەسەر بەرهەم و خزمەتگوزارییە جیاوازەکان دەکات لە ڕێگەی هێزی کڕینی بەکۆمەڵەوە. ماڵپەڕ: http://groupin.asia/cambodia 5. بازاڕەکانی Khmer24: یەکێکە لە گەورەترین ماڵپەڕە پۆلێنکراوەکانی ڕیکلام لە کەمبۆدیا کە هەروەها پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنی بەڕێوەدەبات کە ڕێگە بە تاک و بازرگانەکان دەدات بەرهەمەکانیان بە شێوەی ئۆنلاین بفرۆشن. 6. ئۆدۆممۆڵ کەمبۆدیا: بازاڕێکی بازرگانی ئەلیکترۆنییە کە کۆمەڵێک کاڵای بەکاربەر بە نرخێکی گونجاو پێشکەش دەکات. 7- لیتل فاشن مۆڵ کەمبۆدیا (LFM): کە خزمەت بە ئارەزومەندانی مۆدە دەکات، کۆمپانیای LFM جل و بەرگی مۆدێرن بۆ پیاوان و ئافرەتان و منداڵان لەگەڵ ئیکسسوارات دابین دەکات. ماڵپەڕ بۆ بازاڕەکانی Khmer24 (6)، OdomMoll کەمبۆدیا (7)، LFM دەستنەکەوتوو تکایە ئاگاداربن کە ڕەنگە بەردەستبوون و بەناوبانگی ئەم پلاتفۆرمانە بە تێپەڕبوونی کات بگۆڕێت لەگەڵ هاتنە ناوەوەی یاریزانە نوێیەکان بۆ بازاڕ یان ئەوانەی هەبوون پەرە بە پێشکەشکردنەکانیان دەدەن.

پلاتفۆرمە سەرەکییەکانی سۆشیال میدیا

لە کەمبۆدیا چەندین پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای بەناوبانگ هەیە کە خەڵک بۆ پەیوەندیکردن و پەیوەندیکردن لەگەڵ یەکتردا بەکاریدەهێنن. لێرەدا چەند ماڵپەڕێکی تۆڕە کۆمەڵایەتییە بەکارهێنراوەکان و URLەکانیان دەخەینەڕوو: 1. فەیسبووک (https://www.facebook.com): فەیسبووک پێشەنگی پلاتفۆرمی سۆشیال میدیایە لە کەمبۆدیا، کە بنکەیەکی زۆری بەکارهێنەرانی هەیە لە سەرانسەری گروپە تەمەنییە جیاوازەکاندا. تایبەتمەندی جۆراوجۆر پێشکەش دەکات وەک بڵاوکردنەوەی نوێکارییەکان، هاوبەشکردنی وێنە/ڤیدیۆ، بەشداریکردن لە گروپەکان، و نامە ناردن. 2. یوتیوب (https://www.youtube.com.kh): یوتیوب پلاتفۆرمێکی هاوبەشکردنی ڤیدیۆیە کە ڕێگە بە خەڵکی کەمبۆدیا دەدات ڤیدیۆ لەسەر بابەتگەلی جۆراوجۆر وەک کات بەسەربردن، هەواڵ، مۆسیقا، پەروەردە و هتد ببینن و باربکەن. 3. ئینستاگرام (https://www.instagram.com): ئینستاگرام ئەپێکی هاوبەشکردنی وێنە و ڤیدیۆیە کە بەکارهێنەر دەتوانێت وێنە/ڤیدیۆکانیان بە فلتەر/کاریگەری دەستکاری بکات و لەگەڵ فۆڵۆوەرەکانیدا بڵاوی بکاتەوە. هەروەها تایبەتمەندیەکانی وەک چیرۆک، بزوێنەر بۆ کورتە ڤیدیۆ. 4. تویتەر (https://twitter.com): تویتەر وا لە بەکارهێنەران دەکات کە کورتە نامەیەک بڵاوبکەنەوە کە پێی دەوترێت "تویت" کە درێژییەکەی دەگاتە 280 پیت. خەڵکی کەمبۆدیا ئەم پلاتفۆرمە بەکاردەهێنن بۆ نوێکردنەوەی کاتی ڕاستەقینە سەبارەت بە ڕووداوە هەواڵییەکان یان ڕەوتەکان. 5. لینکدئین (https://www.linkedin.com): لینکدئین ماڵپەڕێکی تۆڕی پیشەیی یە کە بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن کەسانی پیشەیی لە کەمبۆدیا بۆ گەڕان بەدوای کار/دامەزراندن یان دروستکردنی پەیوەندی بازرگانی بەکاردەهێنرێت. 6. ویبۆ (http://weibo.cn/lekhmernews.weibo): ویبۆ پلاتفۆرمی مایکرۆبلۆگکردنە هاوشێوەی تویتەر بەڵام بە شێوەیەکی سەرەکی لەنێو ئەو کەمبۆدیایانەی چینی زماندا بەناوبانگە کە ئارەزووی کولتووری چینی یان فێربوونی زمان دەکەن. 7) ڤایبەر( https: // www.viber .com / ): ڤایبەر ئەپێکی نامە ناردنی خێرایە هاوشێوەی واتسئەپ بەڵام زیاتر لەنێو بەکارهێنەرانی کەمبۆدیادا بڵاوبووەتەوە بەهۆی تایبەتمەندییە هەمەلایەنەکانی وەک پەیوەندی دەنگی/ڤیدیۆیی، چاتی گروپ، 8) تیک تۆک( https: // www.tiktok .com / ): تیک تۆک لەم دواییانەدا زۆر بەناوبانگ بوو لە نێو گەنجانی کەمبۆدیا کە کورتە ڤیدیۆکلیپ دروست دەکەن و سەیری دەکەن کە تەوەری جۆراوجۆری وەک چالێنجەکانی سەما و سکیتەکانی کۆمیدی و ڤیدیۆی لێو هاوسەنگ لەخۆدەگرن. ئەم پلاتفۆرمانە ڕێگەی جۆراوجۆر بۆ کەمبۆدیاییەکان دەڕەخسێنن بۆ دەربڕینی خۆیان، هاوبەشکردنی ناوەڕۆک، پەیوەندیکردن لەگەڵ کەسانی دیکە لە ئاستی ناوخۆیی و جیهانیدا لە کۆمەڵگەیەکی مەجازیدا. ئەم تۆڕە کۆمەڵایەتیانە بوونەتە بەشێکی دانەبڕاو لە ژیانی ڕۆژانەی کەمبۆدیا، ڕێگەیان پێدەدات لە پەیوەندی و ئاگاداربوون و کات بەسەربردن بمێننەوە.

کۆمەڵە پیشەسازییە گەورەکان

کەمبۆدیا، وڵاتێکە دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، چەندین کۆمەڵەی پیشەسازی گەورەی هەیە کە نوێنەرایەتی کەرتە جیاوازەکان دەکەن. ئەم کۆمەڵانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە پێشخستنی و پشتگیریکردنی پیشەسازییەکانی خۆیان. لێرەدا هەندێک لە کۆمەڵە پیشەسازییە سەرەتاییەکان لە کەمبۆدیا لەگەڵ لینکی ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. ژووری بازرگانی کەمبۆدیا (CCC) - CCC کۆمەڵەیەکی کاریگەرە کە نوێنەرایەتی کەرتی تایبەت دەکات و چالاکییە بازرگانییەکان لە ناو کەمبۆدیادا پەروەردە دەکات. دەرفەتەکانی تۆڕکردن بەرەوپێش دەبات، بازرگانی ئاسان دەکات و وەک پردێک لە نێوان حکومەت و بازرگانەکاندا کاردەکات. ماڵپەڕ: https://www.cambodiachamber.org/ 2. کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی جلوبەرگ لە کەمبۆدیا (GMAC) - وەک کۆمەڵەی پێشەنگ بۆ بەرهەمهێنەرانی جلوبەرگ لە کەمبۆدیا، GMAC نوێنەرایەتی زیاتر لە 500 کارگە دەکات کە هەزاران کرێکاریان هەیە. کاردەکات بۆ بەرزکردنەوەی ستانداردەکانی کار، داکۆکیکردن لە سیاسەتی لەبار بۆ بەرهەمهێنانی جلوبەرگ، و هاندانی پراکتیزەکردنی بەردەوام لەناو پیشەسازیدا. ماڵپەڕ: https://gmaccambodia.org/ 3. فیدراسیۆنی خاوەنکاران و کۆمەڵە بازرگانییەکانی کەمبۆدیا (CAMFEBA) - CAMFEBA دەزگایەکی سەرەکییە کە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانی خاوەنکارەکان دەکات لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکانی کەمبۆدیا. خزمەتگوزارییەکانی پەیوەست بە پەیوەندییە پیشەسازییەکان، پەرەپێدانی سەرچاوە مرۆییەکان، هاوکاری یاسایی بۆ ئەو کۆمپانیایانە پێشکەش دەکات کە لە ناوخۆی وڵاتدا کاردەکەن. ماڵپەڕ: http://camfeba.com/ 4. فیدراسیۆنی پیشەسازی بیناسازی کەمبۆدیا (CIFC) – CIFC کۆمەڵەیەکە کە نوێنەرایەتی ئەو کۆمپانیایانە دەکات کە بەشدارن لە چالاکییەکانی بیناسازی لەوانە بەڵێندەران، تەلارسازەکان، ئەندازیاران لەنێو ئەوانی تردا. ماڵپەڕ: http://cifcambodia.gnexw.com/ 5.گرووپی کاری گەشتیاری (TWG) - TWG هەوڵەکانی لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکان هەماهەنگ دەکات بۆ پێشخستنی گەشتیاری وەک یەکێک لە کەرتە ئابوورییە سەرەکییەکان لە کەمبۆدیا. ماڵپەڕ: هیچ ماڵپەڕێکی تایبەت لەبەردەستدا نییە؛ هەرچەندە دەتوانرێت زانیارییەکان لە ماڵپەڕە فەرمییەکانی گەشتیاریدا بدۆزرێتەوە. 6. فیدراسیۆنی برنجی کەمبۆدیا (CRF): CRF نوێنەرایەتی جووتیاران و هەناردەکارانی برنج دەکات کە ئامانجیان بەرەوپێشبردنی برنجی کەمبۆدیایە چ لە ئاستی ناوخۆیی و چ لە ئاستی نێودەوڵەتیدا ماڵپەڕ:http://www.crf.org.kh/ ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکن لە هەندێک کۆمەڵەی پیشەسازی دیار لە کەمبۆدیا و لەوانەیە هەندێکی دیکەش لە چوارچێوەی کەرتە تایبەتەکاندا هەبن. شایەنی ئەوەیە کە لە ماڵپەڕەکانی ئەم کۆمەڵانەدا بگەڕێیت بۆ زانیاری گشتگیرتر لەسەر چالاکییەکانیان و بوارەکانی گرنگیدان.

ماڵپەڕی بازرگانی و بازرگانی

کەمبۆدیا کە بە فەرمی بە شانشینی کەمبۆدیا ناسراوە، وڵاتێکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە و ئابوورییەکی گەشەسەندوو و هەلی بازرگانی زیاد دەکات. ئەگەر بەدوای ماڵپەڕە ئابووری و بازرگانییە پەیوەندیدارەکاندا دەگەڕێیت لە کەمبۆدیا، لێرەدا چەند ماڵپەڕێکی دیار لەگەڵ URL ی تایبەت بە خۆیان دەخەینەڕوو: 1. وەزارەتی بازرگانی (https://www.moc.gov.kh): ئەم ماڵپەڕە فەرمییە زانیاری لەسەر کەرتی بازرگانی لە کەمبۆدیا دەدات. وردەکارییەکان سەبارەت بە سیاسەتەکانی بازرگانی، دەرفەتی وەبەرهێنان، ڕێکارەکانی تۆمارکردنی کار و یاسا و ڕێسا پەیوەندیدارەکان پێشکەش دەکات. 2. ئەنجومەنی گەشەپێدانی کەمبۆدیا (CDC) (http://www.cambodiainvestment.gov.kh): ماڵپەڕی CDC تایبەتە بە پێشخستنی وەبەرهێنان لە کەرتە جیاوازەکانی وەک بەرهەمهێنان، کشتوکاڵ، گەشتیاری، و پەرەپێدانی ژێرخانی. زانیاری لەسەر ڕێکارەکانی وەبەرهێنان دەدات لەگەڵ ئەو پڕۆژانەی کە لەلایەن حکومەتەوە پەسەندکراون. 3. کۆمەڵەی بەرهەمهێنەرانی جلوبەرگ لە کەمبۆدیا (GMAC) (https://gmaccambodia.org): GMAC نوێنەرایەتی زیاتر لە 600 کارگەی جلوبەرگ دەکات کە لە ناوخۆی وڵاتدا کاردەکەن. ماڵپەڕەکەیان نوێکاری هەواڵی تایبەت بە پیشەسازی، ڕاپۆرت لەسەر پراکتیزە بەردەوامەکان لە ناو کەرتەکەدا، ڕێنماییەکانی بارودۆخی کار بۆ بەرهەمهێنەران و سەرچاوە بەنرخەکانی دیکە پێشکەش دەکات. 4. ناوچەی ئابووری تایبەتی پۆنۆم پێن (PPSEZ) (http://ppsez.com): PPSEZ یەکێکە لە ناوچە ئابوورییە تایبەتەکانی کەمبۆدیا کە دەکەوێتە نزیک پایتەختی پۆنۆم پێن. ماڵپەڕەکەیان زانیاری دەربارەی دەرفەتەکانی وەبەرهێنان لەناو ناوچەکەدا لەگەڵ ئاسانکارییە ژێرخانییە بەردەستەکان پیشان دەدات. 5. بانکی بازرگانی دەرەکی کەمبۆدیا (FTB) (https://ftbbank.com): FTB یەکێکە لە گەورەترین بانکە بازرگانییەکان کە تایبەتە بە مامەڵە نێودەوڵەتییەکان لەناو کەمبۆدیا. ماڵپەڕی بانکەکە نرخی ئاڵوگۆڕی دراوی بیانی، خزمەتگوزاری بانکی ئۆنلاین بۆ ئەو بازرگانیانە دابین دەکات کە خەریکی چالاکییە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکانن. 6. دەسەڵاتی ناوچەکانی پرۆسێسی هەناردەکردن(EPZA)(http://www.epza.gov.kh/): ئامانجی EPZA بەرەوپێشبردنی پیشەسازییە هەناردەکراوەکانە لەڕێگەی پێشکەشکردنی سوودی جۆراوجۆر وەکو لێخۆشبوونی باج و ڕێکخستنی پرۆسەی بازرگانی بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنەران کە دەیانەوێت دانانی کارەکانی بەرهەمهێنان یان پرۆسێسکردن کە بە تایبەتی ئاراستەی هەناردەکردن بێت. 7. ژووری بازرگانی کەمبۆدیا (CCC) (https://www.cambodiachamber.org): CCC وەک سەکۆیەک بۆ بازرگانی و کۆمەڵە بازرگانییەکان و خاوەنکارەکان لە کەمبۆدیا کاردەکات. ماڵپەڕەکەیان زانیاری لەسەر ڕووداوە بازرگانییەکانی داهاتوو، دەرفەتەکانی تۆڕی بازرگانی، و نوێکردنەوە لەسەر ئەو سیاسەتانە پێشکەش دەکات کە کاریگەرییان لەسەر ژینگەی بازرگانی کەمبۆدیا هەیە. ئەم ماڵپەڕانە دەتوانن تێڕوانینێکی بەنرخ لەبارەی دیمەنی ئابووری و بازرگانی کەمبۆدیا پێشکەش بکەن.

ماڵپەڕەکانی پرسیارکردنی داتا بازرگانیکردن

چەندین ماڵپەڕی پرسیارکردن لە داتای بازرگانی بۆ کەمبۆدیا بەردەستە. لێرەدا چەند یەکێکی بەرچاو لەگەڵ URL ی تایبەت بە خۆیان دەخەینەڕوو: 1. وەزارەتی بازرگانی، کەمبۆدیا: ماڵپەڕی فەرمی وەزارەتی بازرگانی ئاماری بازرگانی و داتاکانی پەیوەست بە هاوردە و هەناردە و هاوسەنگی بازرگانی دەخاتە ڕوو. دەتوانن لەم لینکەدا دەستیان پێ بگات https://www.moc.gov.kh/. 2. پەیمانگای نیشتمانی ئامار، کەمبۆدیا: پەیمانگای نیشتمانی ئامار داتای بازرگانی گشتگیر پێشکەش دەکات، لەوانەش زانیاری هاوردە و هەناردەکردن کە بەپێی کەرت و وڵات پۆلێنکراون. لینکی ماڵپەڕەکە بریتییە لە http://www.nis.gov.kh/nada/indexnada.html. 3. سەنتەری بازرگانی نێودەوڵەتی (ITC): ITC داتای بازرگانی جیهانی بەرفراوان دەدات لەوانەش زانیاری لەسەر هاوردە و هەناردەی کەمبۆدیا لە کەرتە جیاوازەکاندا لە ڕێگەی پلاتفۆرمی نەخشەی بازرگانییەوە. سەردانی ماڵپەڕەکەیان بکەن لە https://www.trademap.org. 4. بنکەدراوەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان: ئەم بنکەدراوە ئاماری وردی بازرگانی نێودەوڵەتی بۆ کەمبۆدیا لەخۆدەگرێت کە کاڵاکان و وردەکارییەکانی وڵاتانی هاوبەش دەگرێتەوە لەسەر بنەمای ڕاپۆرتکردن بۆ UNSD وەک لە پۆلێنبەندی بازرگانی نێودەوڵەتی ستانداردی نەتەوە یەکگرتووەکان (SITC) یان سیستەمی هاوسەنگ (HS). دەتوانن لە ڕێگەی https://comtrade.un.org/data/ەوە دەستی پێ بگات. 5. بانکی جیهانی داتابانک: داتابانکی بانکی نێودەوڵەتی پێوەرەکانی پەیوەست بە بازرگانی پێشکەش دەکات بۆ ئابووری کەمبۆدیا، تێڕوانینێک دەدات لە هەناردەکردن و هاوردەکردنی کاڵاکان بە تێپەڕبوونی کات و هەروەها بەپێی پۆلی بەرهەمەکان بە بەکارهێنانی پۆلێنبەندییە جیاوازەکانی وەک کۆدی SITC یان HS. ئەم زانیاریانە لەم لینکەدا دەست بکەوێت https://databank.worldbank.org/source/trade-statistics-%5bdsd%5d#. تکایە تێبینی بکە کە ئەم ماڵپەڕانە ڕەنگە فۆکەس و توانای جیاوازیان هەبێت سەبارەت بە جۆرەکانی داتا کە پێشکەشی دەکەن، بۆیە ڕەنگە بتەوێت هەریەکەیان تاقی بکەیتەوە بۆ دۆزینەوەی ئەو زانیارییە تایبەتانەی کە پێویستت پێیانە سەبارەت بە دۆخی بازرگانی کەمبۆدیا.

پلاتفۆرمی B2b

چەندین پلاتفۆرمی B2B لە کەمبۆدیا هەیە کە مامەڵەی بازرگانی بۆ بازرگانی ئاسانکاری دەکەن. لێرەدا هەندێکیان لەگەڵ ماڵپەڕەکانیان دەخەینەڕوو: 1. خمێر24: ئەمە بازاڕێکی بەناوبانگی ئۆنلاینە کە کڕیاران و فرۆشیاران لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکانی کەمبۆدیا بەیەکەوە دەبەستێتەوە. پلاتفۆرمەکە کۆمەڵێک بەرهەم و خزمەتگوزاری بەرفراوان پێشکەش دەکات. (ماڵپەڕ: www.khmer24.com) 2. بیزخمەر: بیزخمەر پلاتفۆرمی بازرگانی ئەلیکترۆنییە کە بە تایبەتی بۆ بازرگانییەکانی کەمبۆدیا دروستکراوە بۆ پەیوەندیکردن و هاوکاریکردن و کڕین و فرۆشتنی بەرهەم و خزمەتگوزارییەکان بە شێوەی ئۆنلاین. ئامانجی پەرەپێدانی گەشەی بازرگانییە ناوخۆییەکانە لەڕێگەی دابینکردنی پلاتفۆرمی دیجیتاڵی بۆیان. (ماڵپەڕ: www.bizkhmer.com) 3- CamboExpo: CamboExpo پلاتفۆرمێکی پێشانگای بازرگانی ئۆنلاینە کە ڕێگە بە بازرگانەکان دەدات بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانیان بە شێوەیەکی مەجازی نمایش بکەن. کۆمپانیاکان دەتوانن تۆڕ بکەن، هاوبەشی بازرگانی نوێ بدۆزنەوە، و دەستڕاگەیشتنەکانیان لە ئاستی جیهانیدا فراوانتر بکەن.(ماڵپەڕ: www.camboexpo.com) 4.Cambodia Trade Portal: ئەم پلاتفۆرمە B2B بەڕێوەبەرایەتییەکی گشتگیر لە هەناردەکارانی کەمبۆدیا لەگەڵ زانیاری دەربارەی ڕێسا و ڕێکارەکانی بازرگانی دابین دەکات. وەک سەرچاوەیەکی یەک وێستگەیی بۆ کڕیارە نێودەوڵەتییەکان کە ئارەزووی سەرچاوەی بەرهەمەکانیان لە کەمبۆدیا هەیە.(ماڵپەڕ : www.cbi.eu/market-information/cambodia/trade-statistics-and-opportunities/exports) 5.Cambodia Suppliers Directory (Kompass): Kompass بنکەیەکی زانیاریی گەڕان پێشکەش دەکات لە کۆمپانیاکانی کارکردن لە کەمبۆدیا لە سەرانسەری کەرتە جیاوازەکانی وەک کشتوکاڵ، بیناسازی، گواستنەوە، بەرهەمهێنان، هتد.(ماڵپەڕ : https://kh.kompass.com/) ئەم پلاتفۆرمە B2B دەرفەت بۆ بازرگانەکان دەڕەخسێنن کە پەیوەندی لەگەڵ دابینکەران، کڕیاران، دابەشکەران، یان پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری لە ناو کەمبۆدیا یان نێودەوڵەتیدا بکەن لە هەمان کاتدا کارایی بازرگانی لە ناو بازاڕی وڵاتەکەدا یان لە دەرەوەی سنوورەکانی بەرەوپێش دەبەن.