TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Magaalaan Vaatikaan, akka ofiisaatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu, magaalaa walaba ta'ee fi Room, Xaaliyaanii keessatti kan marfamtedha. Bal’ina lafaa fi baay’ina ummataatiin addunyaa irratti mootummaa walabaa sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii guddaa argate keessaa isa xiqqaadha. Hektaara 44 ol xiqqoo kan uwwisu yoo ta'u, baay'ina ummataa tilmaamaan namoota 1,000 qaba. Magaalaan Vaatikaan qarqara dhiha laga Tiber irratti kan argamtu yoo ta'u, dallaadhaan kan marfamte yoo ta'u, Xaaliyaanii wajjin daangaa tokko qofa qabdi. Magaalaan-mootummaan akka mootummaa guutuutti kan bulfamu yoo ta’u, Phaaphaasichi abbaa biyyummaa isaati. Manni jireenyaa Phaaphaasii Masaraa Ergamootaa ykn Masaraa Vaatikaan jedhamuun kan beekamu yoo ta'u, mana jireenyaa ofiisaa fi wiirtuu bulchiinsaa dhimma Vaatikaanitti tajaajila. Magaalaan Vaatikaan Kaatolikii addunyaa maraaf hiika amantii guddaa qabdi. Waajjira muummee hafuuraa amantii Kaatolikii Roomaa ta'ee kan tajaajilu yoo ta'u, iddoowwan amantii beekamoo ta'an hedduu kan akka Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroos - akka addunyaatti mallattoolee Kiristaanaa beekamoo ta'an keessaa tokko - fi Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroos kan sirna barbaachisoo Phaaphaasichaan durfamu irratti namoota hanga kuma 300 qabachuu danda'u of keessaa qaba . Magaalaan Vaatikaan hiika amantii isheetiin alatti sirna faayinaansii addaa maallaqa Xaaliyaanii irraa adda ta'e keessattis socho'a. Hojii isaa deeggaruuf dhaabbilee Kaatolikii addunyaa irraa arjooma argachaa osoo jiruu saantima mataa isaa (saantima yuuroo saantima) fi chaappaa kan baasudha. Industiriin turizimii qabeenya seenaa fi aartii muuziyeemota akka Sistine Chapel bakka frescoes beekamoo Michelangelo itti agarsiifaman keessatti argamu irraa kan ka'e dinagdee magaalaa Vaatikaan keessatti gahee olaanaa qaba. Kana malees, Magaalaan Vaatikaan waggootaaf waldhabdee siyaasaa biyyoota Phaaphaasii fi sochiiwwan tokkummaa Mootummoota Xaaliyaanii gidduutti bara 1929tti Xaaliyaanii waliin marii Waliigaltee Laateraan taasifameen mootummaa walaba taate irraa kaasee, akka addunyaatti tattaaffii nagaa eegsisuu guddisuuf biyyoota addunyaa adda addaa waliin hariiroo idil-addunyaa uumuuf hojjettee jirti. Walumaagalatti,Magaalaan Vaatikaan guddina xiqqaa ishee qofaan osoo hin taane walnyaatinsa addaa amantii, barbaachisummaa seena qabeessa,fi dippilomaasii idil-addunyaa kan har’a addunyaa keenya irra jiru kamirraayyuu adda ishee kan baasu waan ta’eef adda kan taatedha

Magaalaan Vaatikaan, ifatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu, Yuuroo akka maallaqa isheetti fayyadamti. Magaalaan abbaa biyyummaa lafaan hin marfamne kan Room, Xaaliyaanii keessatti argamtu waan taateef, Magaalaan Vaatikaan adda durummaan imaammata maallaqaa naannoo Yuuroo kan fudhattu yoo ta’u, qaama naannoo dinagdee kanaa akka hin taaneetti ilaalama. Magaalaan Vaatikaan bara 1929tti Waliigaltee Laateraan Xaaliyaanii fi Mana Qulqullummaa (qaama Bulchiinsa Waldaa Kaatolikii Roomaa) gidduutti taasifameen erga hundeeffamee kaasee haala seenaa irratti hundaa’uun maallaqa adda addaa fayyadamaa turte. Jalqaba irratti hanga bara 2002tti yeroo Xaaliyaan gara Yuuroo fayyadamuutti ce'utti saantima liiraa fi nootiiwwan baankii Xaaliyaanii fudhattee turte. Kanarraa kan ka’e magaalaan Vaatikaan kana hordoftee saantima Yuuroo mataa ishee baasuu jalqabde. Abbaan taayitaa maallaqaa maallaqa magaalaa Vaatikaan bulchuuf itti gaafatamummaa qabu Abbaa Taayitaa Odeeffannoo Faayinaansii (AIF) qajeelfama Bulchiinsa Qabeenya Mana Ergamootaa (APSA) irraa argateen. APSA qabeenya faayinaansii fi qabeenyaa qabeenyaa mana Qulqullummaa kan bulchu yoo ta’u, magaalaa Vaatikaan keessatti tasgabbii faayinaansii ni mirkaneessa. Haa ta’u malee, magaalaan Vaatikaan saantima Yuuroo yaadannoo walitti qabaa mataa ishee walitti qabatoota ykn turistoota Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroos ykn iddoowwan hajjii amantii naannoo ishee keessatti daawwataniif gurgurtaaf kan kennitu yoo ta’u, saantimawwan addaa kun adda durummaan yeroo sanatti waan gurguramaniif bal’inaan akka hin naanna’an hubachuun barbaachisaadha ayyaana jumlaa ykn ayyaana addaa irratti. Gama daldala guyyaa guyyaa daangaa magaalaa Vaatikaan keessatti raawwatamuun jiraattonni adda durummaan maallaqa yuuroo idilee biyyoota miseensa naannoo Yuurootiin kennaman ykn mala elektirooniksii kan akka kaardii liqii/deebii fayyadamu. Ummanni xiqqaan irra caalaa miseensota abbootii amantaa fi hojjettoota dhaabbilee amantii adda addaa Mana Qulqullummaa keessaa ba’anii socho’an waliin walqabatan qabaatus, itti fayyadama maallaqaa ilaalchisee ragaan baay’ina daldala elektirooniksii wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu sababa seera dhuunfaa AIFn hojiirra oolcheen ammallee xiqqaadha. Walumaagalatti, magaalaan Vaatikaan qaama walaba ta’ee fi bal’ina naannoo daangeffame kan Roomaan marfamte ta’us, biyyoota naannoo Yuuroo keessatti bu’uuraalee dambiiwwanii jiran cinatti itti fayyadama Yuuroo fudhachuu dabalatee imaammata dinagdee ilaalchisee seera Gamtaa Awurooppaa itti dhiyeenyaan hordofti.

Maallaqni seeraa fi maallaqni ofiisaa magaalaa Vaatikaan Yuuroo (€) dha. Tilmaamni jijjiirraa maallaqaa gurguddoo gara Yuurootti akka armaan gadiitti dhiyaata: - Doolaara Ameerikaa (USD) gara Yuuroo (€): naannoo 1 USD = 0.85-0.95 EUR - Paawundii Biriteen (GBP) gara Yuuroo (€): naannoo 1 GBP = 1.13-1.20 EUR - Yeen Jaappaan (JPY) gara Yuuroo (€): naannoo 1 JPY = 0.0075-0.0085 EUR - Doolaara Kanaadaa (CAD) gara Yuuroo (€): naannoo 1 CAD = 0.65-0.75 EUR Hubadhaa, safartuun jijjiirraa kun tilmaama kan ta’ee fi yeroo kamiyyuu jijjiirama gabaa fi wantoota biroo irratti hundaa’uun garaagarummaa qabaachuu danda’a.

Magaalaan Vaatikaan addunyaa irratti mootummaa walaba ta’e ishee xiqqaa ta’uu isheetiin waggaa guutuu ayyaanota gurguddoo hedduu kabajti. Mee ayyaanota barbaachisoo ta'an kana keessaa muraasa haa qorannu. 1. Ayyaana Qillee: Akkuma biyyoota Kiristiyaanaa hedduu, Magaalaan Vaatikaan waggaa waggaan Muddee 25 Ayyaana Qillee gammachuudhaan kabajti. Ayyaanni kun kan jalqabu Misaa Halkan Walakkaa Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroositti kan Phaaphaasichi ofii isaaniitiin durfamudha. Tajaajila kabajamaa fi bareedaa kana arguuf namoonni baayʼeen walitti qabamu. 2. Ayyaana Faasikaa: Kiristaanummaa keessatti yeroo qulqulluu waan ta’eef, Ayyaanni Faasikaa magaalaa Vaatikaaniif hiika guddaa qaba. Torban Qulqulluun Wiixata Faasikaa dura jiru, Misaa’ela Wiixata Daamii fi yaadannoo Jimaata Guddaa Koloseum Roomitti argamu dabalatee, taateewwan liturjii adda addaa fi sirna phaaphaasiitiin kan kabajamudha. 3. Guyyaa Eebba Phaaphaasii: Phaaphaasiin haaraan yeroo filatamu ykn eebbifamu; magaalaa Vaatikaanii fi Kaatolikii addunyaa maraaf yeroo guddaa ta’a. Guyyaan kun Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroositti Misaa addaatiin kan jalqabu yoo ta’u, itti aansuunis sirna eebba Phaaphaasii ofiisaa Chaapeli Siistiinii keessatti gaggeeffama. 4. Ayyaana Qulqulloota Pheexiroosii fi Phaawuloos: Waggaa waggaan June 29 kan kabajamu guyyaan ayyaana kun qulqulluu Pheexiroos-Phaaphaasii isa jalqabaa-fi Qulqulluu Phaawuloos-ergamaa barsiisaa fi barreeffamoota isaatiin babal’ina kiristaanaa addunyaa guutuu irratti dhiibbaa guddaa geessise lamaan isaaniif kabaja kenna. 5 . Guyyaa Assumption: Waggaa waggaan Hagayya 15 kan kabajamu, Assumption Day, Dubroo Maariyaam jireenyi ishee lafa irraa erga xumuramee booda qaamaan gara samiitti geeffamte jedhu kan kabajudha. Guyyaa kana kumaatamaan lakkaa'aman Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroositti walitti qabamanii Misaa'ela banaa Phaaphaasichaan kabajamu. 6 . Waggaa Benedikt 16n Phaaphaasii ta’uun filataman : Waggaa waggaan Ebla 19; Magaalaan Vaatikaan Jooseef Raatzinger Phaaphaasii ta’uun ol ba’uu isaa yaadatti-maqaa isaa Benedikt 16ffaa fudhate-bara 2005 hanga dhuma irratti sababa fayyaatiin bara 2013 aangoo gadhiisanitti. Kunneen ayyaanota gurguddoo magaalaa Vaatikaan keessatti kabajaman tokko tokko yoo ta’an, namoota naannoo sanaa fi hajjii addunyaa irraa dhufan hawwatu. Sababa amantiitiinis ta’e aadaatiin taateewwan kun adda ta’uu fi barbaachisummaa hafuuraa mootummaa xiqqaa addunyaa kanaa irratti dabalu.

Magaalaan Vaatikaan, akka ofiisaatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu, magaalaa walaba ta'ee fi Room, Xaaliyaanii keessatti kan marfamtedha. Magaalaan Vaatikaan waajjira muummee afuuraa fi bulchiinsaa Waldaa Kaatolikii Roomaa waan taateef dinagdee aadaa hin qabdu ykn hojii daldalaa bal’aa irratti hin bobba’u. Magaalaan Vaatikaan biyyoota addunyaa xiqqaa fi baay’ina ummataa xiqqaa qaban keessaa tokko waan taateef, hojii ishee itti fufsiisuuf adda durummaan arjooma fi galii turizimii irraa argamu irratti hirkatti. Maddi galii inni guddaan Magaalaa Vaatikaan kaffaltii seensa daawwattoota mallattoolee gurguddoo akka Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroosii fi Muuziyeemii Vaatikaan, walitti qabama aartii isaanii beekamaa dabalatee qoratan irraa kaffalamuudha. Waggaa waggaan turistoonni miliyoonaan lakkaa’aman bakka amantii kana kan daawwatan yoo ta’u, qabeenya maallaqaa isheef gumaacha guddaa akka godhan tilmaamameera. Galii turizimii irraa kan hafe magaalaa Vaatikaan keessatti sochiin daldalaa daangeffamaadha. Manni Qulqullummaa suuqiiwwan xixiqqoo muraasa meeshaalee amantii kanneen akka meedaaliyaa, ruuzii, kitaabota hafuuraa ykn seenaa phaaphaasii wajjin walqabatan gurguran kan irra caalaa turistoota yaadannoo barbaadaniif tajaajilan ni hojjeta. Naannoon kun Xaaliyaaniitiin kan marfamee fi Roomaatti dhihoo ta’uu isaatiin teessuma lafaa fi dinagdeen dhiibbaa guddaa kan irra ga’e waan ta’eef; kanaanis hariiroo daldalaa biyyoota lamaanii walaba ta’e biyyoota biroo waliin qabu sadarkaa guddaadhaan hin eegu. Istaatistiksii ofiisaa galtee ykn al-ergii magaalaa Vaatikaanitti adda ta’e ilaalchisee sadarkaa addaa qaama daldalaa hin taane kan Mana Qulqullummaatiin socho’u ta’uu ishee irraa kan ka’e salphaatti kan hin argamne ta’us; gabaasaaleen tokko tokko akka jedhanitti darbee darbee kennaa ykn meeshaalee arjoomaman saboota addunyaa adda addaa irraa kan akka chaappaa tajaajila poostaa ykn meeshaalee aadaa agarsiisa muuziyeemiif oolu argachuu danda’a. Walumaagalatti, magaalaan Vaatikaan akka saboonni hedduun caasaa dinagdee bal’aa daldala irratti hundaa’e kan hin qabne ta’us; irra caalaa galii sochii turizimii wajjin walqabatee argamuun argamu cinatti amantoota addunyaa mara irraa arjooma irratti hirkata.

Magaalaan Vaatikaan akka mootummaa walaba ta’e addunyaa irratti ishee xiqqaa ta’etti, daldala idil-addunyaa keessatti taphataa ta’uu danda’u ta’uun battalumatti sammuutti dhufuu dhiisuu dandeessi. Haa ta’u malee, ejjennoo fi qabeenyi isaa adda ta’e guddina gabaa irratti dandeettii isaa yeroo ilaallu dhimma hawwataa isa taasisa. Tokkoffaa, Magaalaan Vaatikaan hiika aadaa fi seenaa guddaa qabdi. Magaalattiin mallattoolee beekamoo kanneen akka Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroosii fi Chaapeli Siistiinii kan qabdu yoo ta'u, waggaa waggaan turistoonni miliyoonaan lakkaa'aman hawwata. Daawwattoonni baay’inaan dhufan kun magaalaan Vaatikaan indaastirii turizimii guddachaa jiru akka guddifattu carraa kan uumu yoo ta’u, gama akka tajaajila keessummeessitootaa, gurgurtaa yaadannoo fi daawwannaa qajeelfamaan gaggeeffamu irratti guddina qabaachuu danda’a. Dabalataanis, Magaalaan Vaatikaan addunyaa guutuutti wiirtuu hafuuraa amantii Kaatolikii ti. Walitti dhufeenyi amantii kun biyyoota ykn naannolee biroo kanneen irra caalaan isaanii Kaatolikii ta’an kanneen meeshaalee amantii ykn oomisha waaqeffannaa wajjin walqabatan barbaadan waliin tumsa daldalaa guddisuuf bu’uura cimaa ta’a. Dhaabbilee barnootaa Kaatolikii ykn dhaabbilee amantii addunyaa maraa wajjinis tumsi ni jira. Kana malees, magaalaan Vaatikaan seenaa keessatti karaa dhaabbilee akka Caritas Internationalis hojii tola ooltummaa addunyaa fi jalqabbii tola ooltummaa keessatti gahee taphattee jirti. Dhaala hojii namoomaa kana irratti ijaaruun dameewwan akka raabsa meeshaalee bu’aa hin arganne sadarkaa idil-addunyaatti karaalee misoomaa dhiyeessuu danda’a. Haa ta’u malee, baay’ina xiqqaa fi baay’ina ummataa daangeffame (naannoo jiraattota 800) irraa kan ka’e gabaan biyya keessaa magaalaa Vaatikaan uumamaan xiqqaa ta’uu hubachuun barbaachisaadha. Akka kanaan guddinni dinagdee guddaan kamiyyuu gabaa alaa fi walta’iinsa biyyoota ollaa Xaaliyaanii keessa jiran waliin taasifamuu hin oolu. Xumura irratti,Magaalaan Vaatikaan iddoowwan seenaa fi hiika amantii isheetiin indaastirii turizimii ishee keessatti dandeettii hin fayyadamne qabdi.Tattaaffiin duraan hojii tola ooltummaa irratti taasifamus babal'inaaf bakka kenna.Ta'us,bal'inni biyyattii daangeffamuun gabaa alaa irratti hirkataa ta'uu barbaachisa.Haa ta'u malee,networkiin hawaasummaa, hambaa aadaa,fi gatiiwwan amantii waliinii bu’a qabeessa ta’een fayyadamuu ni danda’ama.Walnyaatinsi addaa kun carraa yeroon guddina dinagdee itti fufiinsa qabuuf gumaachuu danda’u ni kenna.

Magaalaa Vaatikaanitti oomishaalee al-ergiidhaaf filachuuf yeroo jennu, wantoota ijoo muraasni yaada keessa galchuu qabu. Tokkoffaa, Magaalaan Vaatikaan mootummaa xiqqoo abbaa biyyummaa qabdu kan Roomaa, Xaaliyaanii keessatti argamtudha. Waajjira muummee hafuuraa fi bulchiinsaa Waldaa Kaatolikii Roomaa yoo ta'u, waggaa waggaan turistoota miliyoonaan lakkaa'aman hawwata. Akka bakka amantiitti sadarkaa addaa qabaachuu ishee yoo ilaalle, gabaa daldala alaa magaalaa Vaatikaan keessatti fedhii cimaa qabaachuu kan hin oolle gosootni oomishaa murtaa’an jiru. Meeshaaleen yaadannoo kanneen akka meeshaalee amantii kanneen akka roozarii, fannoo, fi siidaa qulqulloota ykn taphattoota macaafa qulqulluu agarsiisan dabalatee turistoonni yaadannoo daawwannaa isaanii deebisuu barbaadan biratti filannoo jaallatamaadha. Meeshaalee amantii cinaatti, oomishaaleen biroo fudhatama guddaa argatan meeshaalee daldalaa mata duree Vaatikaan irratti hundaa’an kanneen akka saantima yaadannoo, chaappaa, kaardii poostaa fi kitaabota waa’ee seenaa fi hojii aartii magaalaa-bulchiinsa keessatti argaman kan dabalatudha. Isaan kun muuxannoo daawwataan tokko iddoo qulqulluu kana irratti akka yaadachiisa qabatamaatti tajaajilu. Waggoota dhiyoo asittis fedhiin oomishaalee itti fufiinsa qaban ykn ikoo-fayyadamaa ta’aniif addunyaa guutuutti dabalaa dhufeera. Xiyyeeffannaan Phaaphaasii Firaansis dhimma naannoo fi itti fufiinsa irratti qaban xalayaa encyclical isaanii "Laudato Si'" keessatti kan calaqqisu yoo ta'u, fayyadamtoota dammaqinaan dhimmoota kanaan yaaddoo qaban hawwachuuf filannoo al-ergii keessaa meeshaalee naannoodhaaf mijatoo ta'an hammachuun ogummaa ta'a. Kana malees, daawwattoonni hedduun kutaalee addunyaa adda addaa irraa aadaa fi filannoo adda addaa qaban akka dhufan yoo ilaalle; meeshaalee idil-addunyaa adda addaa kan akka hojii harkaa biyyoota adda addaa bakka bu’an ykn yaadannoo naannoo adda ta’e dhiyeessuun maamiltoota keessan bal’isuu danda’a. Meeshaalee gabaadhaaf dhiyaatan magaalaa Vaatikaan irraa erguuf bu’a qabeessa ta’een filachuuf,kutaa gabaa niche kana keessatti filannoo turistii irratti qorannoo gabaa idilee gaggeessuun haala yeroo waliin deemuun barbaachisaa ta’a.Monitoring sales volumes,traveller feedback,and identifying emerging trends will help ensure that bu’aa eeggachaa fedhii daawwattootaa guutuu irratti dursitee turta. Daldaltoota biyya keessaa waliin tumsuun,qorannoo maamiltootaatiin daataa walitti qabuun ykn walqunnamtii dhuunfaa ilaaluun gosoota oomishaa daawwattoonni barbaadan irratti hubannoo gatii guddaa qabu kennuu danda’a. Walumaagalatti,filannoon meeshaalee gabaaf dhiyaatan magaalaa Vaatikaan keessatti al-ergiidhaaf dhiyaatan adda durummaan meeshaalee amantii, meeshaalee daldalaa mata duree Vaatikaan, oomishaalee itti fufiinsa qabaniifi naannoodhaaf mijatoo ta’an, fi meeshaalee hojii harkaa aadaa adda addaa qaban irratti xiyyeeffachuu qaba. Filannoo turistoonni qaban hubachuu fi haala yeroo ammaa hordofuudhaan,oomishaalee adda addaa fedhii maddisiisuu fi gabaa xiyyeeffannoo ta’e hawwatu uumuun ni danda’ama.

Magaalaan Vaatikaan, akka ofiisaatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu, magaalaa-mootummaa addaa fi walaba ta’ee fi Roomaa, Xaaliyaanii keessatti argamtudha. Magaalaan Vaatikaan xiqqaa ta’us, wiirtuu hafuuraa amantii Kaatolikii fi mana jireenyaa Phaaphaasii taatee waan tajaajiltuuf hiika amantii fi seenaa guddaa qabdi. Amala ijoo Magaalaa Vaatikaaniifi jiraattota ishee keessaa tokko amantii Kaatolikiidhaaf hundee gadi fagoo qabaachuu isaaniiti. Namoonni dhuunfaa magaalaa Vaatikaan keessa jiraatan harki caalaan isaanii miseensota abbootii amantaa ykn bulchiinsa Waldaa Kaatolikii Roomaa keessatti bakka guddaa qaba. Akka kanaan amantii isaanii hunda caalaa dursa kennuudhaan sirna amantii fi taateewwan irratti dammaqinaan hirmaatu. Addunyaa guutuutti Kaatolikiidhaaf iddoo qulqulluu ta’uu ishee irraa kan ka’e, daawwattoonni magaalaa Vaatikaan yeroo daawwatan dhorkaawwan ykn dhorkaawwan murtaa’an ni jiru. Tokkoffaa, yeroo gamoowwan amantii kan akka Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroos seenan ykn tajaajila amantaa Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroositti yeroo hirmaatan uffata sirrii ta’e uffachuun murteessaadha. Uffata keessatti safuu qabaachuun hunda caalaa barbaachisaa dha; dhiiraa fi dubartiin uffata mul’isu kan akka siree gabaabaa ykn gubbaa harka hin qabne uffachuu irraa fagaachuu qabu. Dabalataanis, daawwattoonni iddoowwan qulqulluu kana keessa osoo jiranii sochii amantii ykn sirna amantii itti fufee jiru kamiyyuu akka hin jeeqne of eeggannoo gochuu qabu. Laafaan dubbachuu fi haasawa sagalee guddaa qabu ykn amala jeequmsaa irraa fagaachuudhaan haala kabajaa eeguun barbaachisaa dha. Kana malees, magaalaa Vaatikaan keessatti dhorkaan barbaachisaan kan biraan naannoowwan tokko tokko kan akka muuziyeemii ykn mana sagadaa hojiiwwan aartii fi meeshaalee micciiramoo ta’aniif yaaddoo kunuunsaa irraa kan ka’e suuraa ka’uun dhorkamuu danda’u keessatti uggura suuraa ka’uu ilaallata. Dhuma irrattis namoota biyya keessaa kanneen dhaabbilee adda addaa magaalaa Vaatikaan keessa hojjetan kanneen akka hojjettoota nageenyaa ykn qondaaltota kutaalee adda addaa kan akka komunikeeshinii ykn hariiroo dippilomaasii wajjin yeroo wal qunnaman yeroo hunda mata dureewwan seenaa siyaasaa amantii etcetera waliin walqabatan irratti yeroo mari’atan kabaja qabaachuun dirqama Xumura irratti., magaalaa Vaatikaan daawwachuun iddoo afuurummaa seenaa keessatti liqimfame dhugaa ba'uuf carraa kan kennu ta'us duudhaa dhorkaa qulqullummaa aadaa ishee eeguuf gargaaranis kabaja barbaada

Magaalaan Vaatikaan waajjira muummee Waldaa Kaatolikii Roomaa ta’uun biyya adda ta’ee fi hiika amantiitiin beekamuudha. Mootummaa walaba ta’us, guddina xiqqaa fi adda durummaan hojii sirnaa irraa kan ka’e sirna aadaa fi immigireeshinii haalaan laafaa ta’e qaba. Magaalaan Vaatikaan Waliigaltee Sheengen jalatti waan hojjettuuf to’annoo daangaa idilee ykn buufata sakatta’iinsa gumurukaa hin qabdu. Kana jechuun Xaaliyaanii kan biyyattii guutummaatti Room keessa marsee jirtu irraa gara magaalaa Vaatikaan seenan ykn bahan sakatta’iinsi paaspoortii idilee hin jiru. Daawwattoonni sirna tokko malee bilisaan magaalaa Vaatikaaniifi Xaaliyaanii gidduutti socho’uu danda’u. Haa ta’u malee, magaalaan Vaatikaan nageenya jiraattotaa fi daawwattootaa walqixa mirkaneessuuf pirootokoolii nageenyaa mataa ishee akka qabdu hubachuun barbaachisaadha. Eegdonni Siwiizarlaand humna nageenyaa jalqabaa Phaaphaasii eeguu fi magaalaa Vaatikaan keessatti sirna eeguuf itti gaafatamummaa qabu ta’ee tajaajila. Guutummaa naannoo sanaatti yeroo hunda sakatta'iinsa ni gaggeessu. Turistoonni magaalaa Vaatikaan yeroo daawwatan, miira aadaa fi amantii tokko tokko yaada keessa galchuu qabu. Bakkeewwan qulqulluu kan akka Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroos yeroo daawwatan ykn taateewwan phaaphaasii irratti yeroo argaman uffanna gad of qabuun barbaachisaadha, dhiiras ta’e dubartiin garba isaanii akka haguuganii fi uffata jilba isaanii haguugee uffachuutu irraa eegama. Akka waliigalaatti naannoolee magaalaa Vaatikaan irra caalaan suuraa ka’uun kan hayyamamu ta’us bakka addaa kan akka waldoota keessaa ykn yeroo dhaggeeffattoota phaaphaasii keessatti daangeffamuu danda’a. Mallattoolee uggura suuraa ka’uu ykn viidiyoo waraabuu agarsiisan kamiyyuu kabajuun gaariidha. Daawwattoonni namoota sagantaalee kanneen irratti hirmaatan kabajuu isaaniitiin sirnoota amantii ykn tajaajila mooraa magaalaa Vaatikaan keessatti raawwatamu irrattis jeequmsa akka hin uumne of eeggannoo gochuu qabu. Walumaagalatti, daangaa Magaalaa Vaatikaan irratti guddinni ishee daangeffamee fi seera bu’uuraa Waliigaltee Sheengen jalatti Xaaliyaanii waliin walitti dhiyeenyaan walitti makamuu ishee irraa kan ka’e hojimaatni gumurukaa cimaan kan hin jirre ta’us, daawwattoonni ammallee seera uffannaa naannoo fi seera aadaa mallattoo amantii beekamaa kanaan walqabatee jiru hordofuu qabu.

Magaalaan Vaatikaan akka mootummaa walaba ta'e addunyaa irratti xiqqaa ta'etti imaammata gibiraa adda ta'e qabdi. Gama gibira galteetiin magaalaan Vaatikaan dambiiwwan addaa hordofti. Meeshaaleen gara magaalaa Vaatikaanitti galfaman qaraxa gumurukaa fi gibira gatii dabalataa (VAT) ni kaffalamu. Gibirri gumurukaa oomishaalee adda addaa gosa isaanii irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Walumaagalatti, nyaatni bu’uuraa, meeshaaleen yaalaa fi kitaabonni taarifa gadi aanaa ykn zeeroo illee ni argatu. Haa ta’u malee meeshaaleen qananiin akka faayaafi elektirooniksii qaraxa galtee ol’aanaa ta’e qabamuu danda’u. Gibira gumurukaatiin alattis oomishaalee biyya alaatii galfaman VATn ni kaffalama. Yeroo ammaa kana magaalaa Vaatikaan keessatti sadarkaan VAT istaandardiin %10 dha. Kana jechuun meeshaaleen gara biyyaatti fidaman hundi gatii bittaa isaanii irratti %10 dabalataan ni kaffalama jechuudha. Haa ta’u malee, Magaalaan Vaatikaan miseensa Gamtaa Awurooppaa (EU) ykn garee dinagdee biroo kamiyyuu akka hin taane hubachuun barbaachisaadha; kanaaf dambiiwwan taarifa alaa waliigalaa dhaabbileen akkasii kaa’an hordofuun dirqama miti. Akka mootummaa walaba ta’ee fi baay’ina ummataa xiqqaa fi sochii dinagdee daangeffame kan adda durummaan turizimii fi sochii amantii giddu galeessa godhate ta’uu isaatiin imaammatni gibira galtee ishee saboota gurguddoo irraa adda ta’uu danda’a. Kana malees, bal’ina xiqqaa fi qabeenyi naannoo ishee keessatti dameelee irra caalaan keessatti kaayyoo omishaa ykn oomishaaf oolu daangeffame irraa kan ka’e - barreeffamoota amantii ykn chaappaa maxxansuu irraa kan hafe - Magaalaan Vaatikaan meeshaalee fayyadamaaf biyya alaatii galchuu irratti baay’ee hirkatti. Kanarraa kan ka’e , gibira galtee madaalawaa fi iftoomina qabu fudhachuun daldalli banaa taasisuun dhiyeessii jiraattota akkasumas turistoonni Mana Qulqullummaa daawwatan barbaachisan eeguuf murteessaa ta’ee hafa. Walumaagalatti,Magaalaan Vaatikaan gibira galtee dabalatee gibira gumurukaa gosa oomishaatiin ramadame gibira gatii dabalataa waliin cinatti sadarkaa istaandaardii %10n hojiirra oolchiti. Waliigalteewwan daldala idil-addunyaa kabajuun dhiyeessii sansalata keessatti mijachuu kaayyeffachuun imaammata kana duuba magaalaa-mootummaa xiqqoo kana keessatti yaadonni barbaachisoo ta’anii hafa.s

Magaalaan Vaatikaan addunyaa irratti mootummaa walaba ta’e ishee xiqqaa ta’uu isheetiin indaastirii al-ergii guddaa hin qabdu. Diinagdeen magaalaa Vaatikaan adda durummaan turizimii, arjooma, fi gurgurtaa maxxansaalee fi yaadannoo irratti hirkata. Kanarraa kan ka’e, Magaalaan Vaatikaan meeshaalee daangeffaman irratti gibira al-ergii ykn qaraxa gumurukaa addaa hin kaa’u. Haa ta’u malee, Manni Qulqulleessituu imaammataa fi waliigalteewwan daldala idil-addunyaa murtaa’oo al-kallattiin al-ergii isaanii irratti dhiibbaa uumuu danda’an kan hordofan ta’uun isaa hubatamuu qaba. Magaalaa Vaatikaan irraa gara biyyoota ykn naannolee birootti yeroo ergu, akka waliigalaatti dhaabbileen daldalaa seeraa fi dambiiwwan gibiraa bakkeewwan sanaan kaa’aman hordofuu qabu turan. Isaanis qaraxa galtee, gibira gatii dabalataa (VAT), gibira eksaayizii ykn kaffaltii kanaan walqabatu kamiyyuu kan biyyi galtee galchitu kaffalu dabalatee ta’uu danda’a. Dabalataanis, Xaaliyaaniitti dhihoo ta’uu ishee irraa kan ka’e biyya miseensa Gamtaa Awurooppaa (EU) ta’uu isheetiin kaayyoo gumurukaatiin meeshaaleen magaalaa Vaatikaan irraa maddan tokko tokko qaama al-ergii biyyaalessaa Xaaliyaanii ta’anii yoo ilaalaman imaammata daldalaa Gamtaa Awurooppaa jalatti galuu danda’u. Al-ergitoonni magaalaa Vaatikaan irraa dhufan seera daldala idil-addunyaa beekuu fi abbootii taayitaa gumurukaa biyya isaanii fi gabaa bakka itti imalan waliin mari’achuun yeroo meeshaalee al-ergii godhan ulaagaalee gibiraa barbaachisoo ta’an akka eegaman gochuun barbaachisaa dha. Kana malees, daangaa hojiiwwan al-ergii magaalaa Vaatikaan mataa ishee irraa maddan daangeffame ilaalcha keessa galchuun dambiiwwan kana keessa deemuun haalaan qajeelaa akka ta’u mirkaneessa.

Magaalaan Vaatikaan akka mootummaa walaba ta’e addunyaa irratti ishee xiqqaa ta’etti hojii al-ergii guddaa irratti hin bobba’u. Magaalaan Vaatikaan sochiin dinagdee daangeffamee fi baay’inni ummataa xiqqaa ta’us, sadarkaa addaa biyyoota biroo waliin daldala akka dandeessu kan ishee dandeessisu qabdi. Meeshaalee magaalaa Vaatikaan keessaa ba’aniif ulaagaan mirkaneessa al-ergii addaa kan hin barbaachifne ta’us, meeshaaleen Mana Qulqullummaa (qaama bulchiinsa magaalaa Vaatikaan) daldalaman kamiyyuu ulaagaalee fi dambiiwwan daldala idil-addunyaa kabajuu akka qaban hubachuun barbaachisaadha. Manni Qulqulleessituun biyyoota hedduu waliin hariiroo gaarii qabaachuu fi yeroo daldala idil-addunyaa irratti bobba’u seera daldalaa diriire ni kabajuuf kan akeekedha. Yeroo tokko tokko, oomishaaleen mata duree amantii tokko tokko magaalaa Vaatikaan irraa gara biyya alaatti ergamuu dandaʼu. Meeshaaleen kunneenis meeshaalee amantii, kitaabota waa’ee ti’ooloojii ykn Phaaphaasii, hojiiwwan aartii kanneen akka siidaa ykn fakkiiwwan fakkiiwwan amantii agarsiisan, akkasumas saantima yaadannoo ykn meedaaliyaa Mint Vaatikaan oomishame kan dabalatudha. Haa ta’u malee, al-ergitoonni oomishaalee kanaa dambiiwwan gumurukaa fi seerota mirga qabeenya kalaqa sammuu biyyoota galchan hojiirra oolan akka eegaman mirkaneessuun barbaachisaa dha. Magaalaa Vaatikaan irraa al-ergii addaa kamiyyuu yookiin qajeelfama oomishaalee addaa gabaa biyya alaatif imalan ilaalchisee ragaa barbaachisaa ta’e ilaalchisee,vAl-ergitoonni biyya isaanii keessatti qaamolee seeraa dhimmi ilaallatu akka mariisisan akkasumas qondaaltota gumurukaa dhimmi ilaallatu saboota biyya alaa galchan waliin akka walqunnaman gorfama. Dhaabbata mootummaa sekulaarii osoo hin taane magaalaa-mootummaa guutummaatti amantiidhaan bulfamtu ta’uu isaatiin ejjennoo addaa qabaachuu isaa yoo ilaalle dhimma daldalaa gaggeessu adda durummaan dhimma daldalaa osoo hin taane dhimma hafuuraa irratti naanna’a.

Mootummaan walaba ta’e addunyaa irratti ishee xiqqaa taate Vaatikaan Biyyoota gurguddoo waliin wal bira qabamee yoo ilaalamu toora loojistikii fi geejjibaa guddaa qabaachuu dhiisuu dandeessi. Haa ta’u malee, ammallee filannoowwan muraasni gorfaman magaalaa-bulchiinsa addaa kana keessatti loojistikii qabachuuf jiru. 1. Tajaajila Poostaa: Tajaajilli poostaa Magaalaa Vaatikaan gahumsaa fi amanamummaa isaatiin beekama. Tajaajila doonii idil-addunyaa kan kennan dhaabbilee ergaa gurguddoo kanneen akka DHL fi UPS waliin tumsa qabaniin. Tajaajiloonni kun ergaa galuu fi bahu gahumsaan qabachuu danda’u. 2. Tajaajila Ergaa: Akkuma armaan olitti ibsame dhaabbileen ergaa gurguddoon kan akka DHL fi UPS magaalaa Vaatikaan keessatti hojjetu. Paakeejiiwwan sadarkaa idil-addunyaatti ykn magaalaa-bulchiinsa ofii keessatti ergamaniif tajaajila geejjibaa saffisaa ni kennu. Dambiiwwan gumurukaa qabachuu irratti ogummaan isaanii meeshaaleen haala salphaan akka dhiyaatan taasisa. 3. Geejjibaa Naannoo: Bal’ina xiqqaa ta’uu ishee irraa kan ka’e magaalaan Vaatikaan daangaa ishee keessatti filannoowwan geejjibaa daangeffamaniiru. Daldaltoonni baay’een isaanii meeshaalee bakka adda addaa magaalaa-bulchiinsa keessatti geejjibuuf ergamtoota biyya keessaa ykn vaaniitti hirkatu. 4. Fe’umsa Qilleensaa: Ergaawwan gurguddoo fe’umsa qilleensaa barbaadaniif, buufata xiyyaaraa dhiyoo jiru kan akka buufata xiyyaaraa Leonardo da Vinci-Fiumicino Room keessatti argamu akka wiirtuu loojistikii filannootti fayyadamuun fe’umsa gara keessaa ykn ba’u qabachuu ni danda’ama. 5. Xaaliyaanii waliin tumsa: Roomitti dhihoo ta’uu ishee irraa kan ka’e, hojiiwwan loojistikii Magaalaa Vaatikaan hedduun naannoowwan kanneen irratti dhiyeenyaa fi ogummaa qabaachuu isaanii irraa kan ka’e, bu’uuraalee misoomaa Xaaliyaanii irratti hirkatanii hojjechuu danda’u. Dandeettiin loojistikii Magaalaa Vaatikaan sadarkaa addaa magaalaa-mootummaa adda durummaan sochii amantii irratti xiyyeeffate waan qabduuf, kanneen uumamaan daldalaa osoo hin taane, adda durummaan fedhii hojiiwwan keessoo sirna amantii, muuziyeemii fi hojii bulchiinsaatiin walqabatan bulchuu tajaajiluu akka danda’u hubachuun barbaachisaadha . Walumaagalatti, dandeettiin loojistikii Magaalaan Vaatikaan guddina xiqqaa fi xiyyeeffannoo addaa hojii ishee irraa kan ka’e saboota biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu daangeffamuu danda’a; ammallee mala adda addaa kanneen akka walta’iinsa tajaajila poostaa dhaabbilee ergaa beekamoo (DHL & UPS), bu’uuraalee loojistikii Xaaliyaanii waliin tumsuu cinatti buufata xiyyaaraa dhiyoo akka buufata xiyyaaraa Leonardo da Vinci-Fiumicino Room keessatti argamutti fe’umsa qilleensaa qabachuuf fayyadamuu, fi irratti hirkatanii fayyadamuu danda’a filannoo geejjibaa naannoo sochii keessootiif.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Magaalaan Vaatikaan, ifatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, addunyaa irratti mootummaa walabaa sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii guddaa argatte keessaa isa xiqqaadha. Waajjira muummee afuuraa fi bulchiinsaa Waldaa Kaatolikii Roomaa ta’uun sadarkaa addaa qabaachuu ishee irraa kan ka’e, madda idil-addunyaa fi agarsiisa daldalaatiin bakka guddaa qabaachuu dhiisuu danda’a. Haa ta’u malee, ammallee karaaleen barbaachisoo bittaa idil-addunyaa tokko tokkoo fi taateewwan beekamoo muraasni magaalaa Vaatikaan keessatti ykn naannoo isheetti raawwataman jiru. Tajaajilli Dippilomaasii Mana Qulqullummaa meeshaalee fi tajaajiloota adda addaa Vaatikaan barbaadduuf dhiyeessitoota idil-addunyaa waliin qunnamtii uumuu keessatti gahee murteessaa qaba. Tajaajilli kun oomishaalee addunyaa irraa madda isaanii argachuuf akka chaanaalii ofiisaa ta’ee hojjeta. Dabalataanis, Magaalaan Vaatikaan Xaaliyaaniin waan marfamteef, qaama toora daldalaa Xaaliyaanii ta’uu isheetiinis faayidaa argatti. Kana malees, barbaachisummaa amantii qabuu fi waggaa waggaan daawwattoota hedduu kan dhufan yoo ta’u, daldaltoonni naannoo sanaa turistoonni magaalaa Vaatikaan daawwatan tajaajiluuf carraan jiru. Daldaltoonni kun manneen yaadannoo meeshaalee amantii gurguran, kitaabota waa’ee ti’ooloojii fi hafuuraa, meeshaalee uffata kan akka kaasooksii ykn uffata lubummaa fi meeshaalee amantii biroo kan dabalatudha. Gama agarsiisa daldalaa magaalaa Vaatikaan keessatti ykn naannoo isheetti gaggeeffamu kan bittaa idil-addunyaa wajjin walqabatee ta’uu danda’uun: 1. Walgahii Maatii Addunyaa: Waggaa sadiitti al tokko Waldaa Kaatolikiitiin kan qophaa’u Phaaphaasii Firaansis mataa isaanii jalatti; qophiin kun biyyoota addunyaa adda addaa irraa namoota kumaatamaan lakkaa’aman hawwata. Adda durummaan hojiiwwan maatii irratti xiyyeeffatan kan akka konfiraansii fi workishooppii gatiiwwan Kiristaanummaa fi fooyya’iinsa jireenya maatii wajjin walqabatan irratti kan xiyyeeffate yoo ta’u, daldala daldalaa mataa isaatiin osoo hin taane; namoota dhuunfaa damee adda addaa waliin walqabatan waliin networking gochuuf carraa ni kenna. 2.Gabaa Ayyaana Qillee Vaatikaan: Waggaa waggaan yeroo Adveentistii Addabaabayii Qulqulluu Pheexiroosiin alatti kan gaggeeffamu; gabaan kun hojii harkaa namoota naannoo sanaatiin hojjetaman kanneen akka hojiiwwan aartii fakkiiwwan Kaatolikii Roomaa agarsiisan ykn mul’ata dhalootaa meeshaalee adda addaa irraa uumaman dabalatee kennaawwan waqtii adda addaa dhiyeessa. 3.Wiirtuu Agarsiisaa Fiera di Roma: Kallattiin magaalaa Vaatikaan keessa kan hin argamne ta’us, Roomaa mataa ishee keessatti naannoo sanatti kan argamu yoo ta’u; Fiera di Roma waggaa guutuu agarsiisa daldalaa biyyaalessaa fi idil-addunyaa beekamoo hedduu ni keessummeessa. Agarsiisni kun dameelee adda addaa kan akka qonnaa, elektirooniksii, faashinii fi kkf kan hammate yoo ta’u, hirmaattoota biyya keessaa fi idil-addunyaa hawwata. Xumura irratti, Magaalaan Vaatikaan sababa amantii adda ta’uu isheetiin madda idil-addunyaa fi agarsiisa daldalaatiin bakka guddaa qabaachuu dhiisuu dandeessi; ammallee karaalee akka Tajaajila Dippilomaasii Mana Qulqullummaa bittaadhaaf oolu qaba. Dabalataanis, taateewwan dhiyoo jiran kan akka Walgahii Maatii Addunyaa fi agarsiisa daldalaa Fiera di Roma keessatti gaggeeffamu carraa networking fi qorachuuf hojiiwwan daldalaa ta’uu danda’an kanneen magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan ykn dhiibbaa irra ga’an ni kennu.

Motora barbaacha waliigalaa

Magaalaan Vaatikaan, magaalaa-mootummaa xiqqoo of danda’e Roomaa keessa jirtu waan taateef, motora barbaacha mataa ishee hin qabdu. Haa ta’u malee, Xaaliyaaniitti dhihoo ta’uun ishee jiraattonniifi daawwattoonni magaalaa Vaatikaan motora barbaacha adda addaa beekamaa Xaaliyaanii fi addunyaa irratti yeroo baay’ee itti fayyadaman akka argatan taasisa. Mootoroonni barbaacha magaalaa Vaatikaan keessatti baay’inaan itti fayyadaman keessaa muraasni kunooti: 1. Google (www.google.com) - Akka addunyaatti barbaacha baay’inaan itti fayyadamnu barbaacha marsariitii bal’aa fi wantoota gargaaran adda addaa kanneen akka Google Maps, Gmail, fi Google Drive dhiyeessa. 2. Bing (www.bing.com) - Motorri barbaacha Microsoft barbaacha weebsaayitii kanneen akka barbaacha suuraa fi viidiyoo waliin ni kenna. 3. Yahoo (www.yahoo.com) - Yahoo akka motora barbaacha beekamaa ta'ee tajaajila weebsaayitii, haaromsa oduu, tajaajila iimeelii Yahoo Mail waliin, fooyya'iinsa haala qilleensaa fi kkf dhiyeessuudha. 4. DuckDuckGo (duckduckgo.com) - Odeeffannoo dhuunfaa ykn seenaa barbaacha hordofuu dhiisuun barbaacha weebsaayitii amanamaa ta'e kennuudhaan iccitii fayyadamaa gatii kennuudhaan beekama. 5. Yandex (yandex.com) - Motora barbaacha beekamaa Raashiyaa keessatti hundaa'ee fi tajaajila dabalataa adda addaa kan akka email hosting fi kaartaa geejjibaa waliin barbaacha weebii naannootti argamu kan dhiyeessudha. 6. Ecosia (www.ecosia.org) - Filannoo addaa ikoo-fayyadamaa ta’ee fi galii beeksisa isaanii maddisiisan biqiltuu dhaabuuf kan fayyadamu yoo ta’u, barbaacha weeb amanamaa Bing’n humna argatu kan geessudha. Kunniin fakkeenyota muraasa barbaacha addunyaa ykn Xaaliyaanii irratti hundaa’e kan yeroo baay’ee itti fayyadamanii fi fedhii barbaacha toora interneetii keessan bu’a qabeessa ta’een guutuuf magaalaa Vaatikaan irraa argamuu danda’aniidha.

Fuula keelloo gurguddoo

Magaalaan Vaatikaan, akka ofiisaatti Mootummaa Magaalaa Vaatikaan jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, magaalaa-mootummaa xiqqoo walaba ta'ee fi Roomaa, Xaaliyaanii keessatti argamtudha. Waajjira muummee afuuraa fi bulchiinsaa Waldaa Kaatolikii Roomaa waan taateef, hiika seenaa fi aadaa isheetiin beekamti. Biyya aadaa galmee bilbilaa adda ta'e ykn "fuula keelloo" qabdu ta'uu baatus, magaalaa Vaatikaan keessatti dhaabbilee fi tajaajiloonni barbaachisoo ta'an hedduun kan namni tokko toora interneetii irratti barbaaduu danda'u jiru. 1. Weebsaayitoota Ofiisaa Mana Qulqullummaa: Weebsaayitiin ofiisaa Mana Qulqullummaa waa’ee magaalaa Vaatikaan fi kutaalee adda addaa ishee odeeffannoo bal’aa kan kennu yoo ta’u, oduu haaraa Phaaphaasii Firaansiis irraa fi qunnamtii ofiisaa biroo dabalatee. - Marsariitii: http://www.vatican.va/ 2. Masaraa Ergamootaa: 1.1. Masaraan Ergamootaa magaalaa Vaatikaan keessatti mana jireenyaa ofiisaa Phaaphaasii waan ta’eef waajjiraalee bulchiinsaa adda addaa sochii phaaphaasii fi hariiroo dippilomaasii bulchuuf itti gaafatamummaa qaban ni to’ata. - Marsariitii: https://www.vaticannews.va/ofa/magaalaa-vaatikaan.html 3. Muuziyeemii Vaatikaan: Muuziyeemii Vaatikaan hojiiwwan Mikaa’elaanjeloo Chaapeli Siistiinii keessatti hojjetaman dabalatee hojiiwwan aartii gurguddoo bal’aa kan qaban yoo ta’u, galmoota hedduu fakkiiwwan durii fi meeshaalee durii agarsiisan kan qabanidha. - Weebsaayitii: https://www.museivaticani.va/qabiyyee/museivaticani/om.html 4. Baasilikaa Qulqulluu Pheexiroos: Baasilikaan Qulqulluu Pheexiroos manneen amantaa gurguddoo addunyaa keessaa tokko yoo ta'u, Kaatolikii addunyaa maraaf iddoo hajjii barbaachisaa ta'ee tajaajila. Waldaan ajaa'ibaa kun bal'ina ijaarsaa fi hojiiwwan aartii amantii ajaa'ibsiisoo ta'an qaba. - Weebsaayitii: http://www.vaticanstate.va/qabiyyee/vaticanstate/om/monumenti/basilica-di-s-pietro.html 5. Eegduu Siwiizarlaand: Eegdonni Siwiizarlaand magaalaa Vaatikaanitti Phaaphaasichaaf tajaajila nageenyaa kennuuf itti gaafatamummaa qaba. Uffanni isaanii halluu adda addaa qabu, hawwata turizimii Roomaa keessaa isa tokko isaan taasisa. - Weebsaayitii (ibsa quunnamtii): http://guardiasvizzera.ch/informazioni/nu qunnamaa/ 6.Raadiyoo Vaatikaan: Raadiyoon Vaatikaan sagantaalee barsiisa Kaatolikii, oduu fi taateewwan yeroo irratti xiyyeeffatan waliin tajaajila tamsaasa raadiyoo kenna. - Weebsaayitii: https://www.vaticannews.va/ofa/raadiyoo-vaatikaan.html 7. Waajjira Poostaa Vaatikaan: Vaatikaan sirna poostaa mataa ishee kan chaappaa adda ta’e kan baasu yoo ta’u, magaalaa Vaatikaan keessatti tajaajila poostaa adda addaa kan kennudha. - Weebsaayitii (Waajjira Fiilaatelii fi Maallaqaa): https://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/it/servizi/ufficio-filatelico-e-numismatico.html Hubachiisa: Weebsaayitoonni armaan olitti tarreeffaman tokko tokko odeeffannoo afaan Ingiliffaa fi Xaaliyaaniitiin of keessaa qabaachuu akka danda’an hubadhaa.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Magaalaan Vaatikaan biyyoota xixiqqaa addunyaa keessaa tokko waan taateef, filannoowwan bittaa toora interneetii daangeffamaniiru. Akka magaalaa-mootummaa amantii fi bulchiinsa cimaa Roomaa, Xaaliyaanii keessatti argamtutti, indaastiriin daldala elektirooniksii ishee akka saboota gurguddoo bal’aa miti. Haa ta’u malee, waltajjiiwwan fedhii jiraattotaa fi daawwattoota magaalaa Vaatikaan guutan muraasni jiru. 1. Mana Kennaa Vaatikaan (https://www.vaticangift.com/): Waltajjiin onlaayinii kun oomishaalee mata duree amantii irratti hundaa’an kanneen akka ruuzii, fannoo, meedaaliyaa, kitaabota waa’ee ti’ooloojii fi Kaatolikii, yaadannoo Phaaphaasii, yaadannoo muuziyeemii Vaatikaan irraa argaman bal’inaan ni dhiheessa fi kanneen biroo. Namoota dhuunfaa meeshaalee dhugaa magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan bitachuuf barbaadaniif mijataa ta’a. 2. Libreria Editrice Vaticana (http://www.libreriaeditricevaticana.va/): Manni maxxansaa ofiisaa Mana Qulqullummaa mana daldalaa mataa isaa kan toora interneetii irratti maxxansa akka maxxansa barreeffamaa sanadoota phaaphaasii (encyclicals, apostolic exhortations), . hojiiwwan ti’ooloojii namoota aangoo qaban Mana Kiristaanaa keessatti barreeffaman, barreeffamoota liturjii fi meeshaalee kanaan walqabatan biroo. 3. Amazon Italia (https://www.amazon.it/): Magaalaan Vaatikaan daangaa Roomaa keessatti enclave waan taateef fi uumamaan kaayyoo qabatamaa hedduu kan akka tajaajila poostaa ykn sochii daldalaaf aangoo Xaaliyaanii jala waan jirtuuf – jiraattonni Amazon Italia fayyadamuu filachuu danda’u inventarii bal’aa fi tajaajila mijataa ta’een fedhii daldala elektirooniksii isaaniif. 4. eBay Italia (https://www.ebay.it/): Naannoolee VAT’f ulaagaa guutan kan akka Vaatikaan Siitii dabalatee maamiltoota Xaaliyaanii irraa dhufan tajaajiluu keessatti Amaazoon Xaaliyaan qaqqabummaa isaatiin wal fakkaata – marsariitiin Xaaliyaanii eBay oomishaalee adda addaa elektirooniksii irraa kaasee hanga uffata faashinii ta’uu danda’utti dhiyeessa jiraattota ykn bitoota idil-addunyaatiin bitamuu qaba. Filannoon kunniin bakka adda ta’e akkasii kan akka Magaalaa Vaatikaan baay’inni ummataa daangeffame keessatti ulaagaalee adda ta’aniif mijachuu isaaniitiin garaagarummaa qabaachuu akka danda’an hubachuun barbaachisaadha; muuxannoo bittaa qaamaan Roomaa keessatti ykn manneen daldalaa addaa irratti hirkatanii jiraachuunis fedhii bittaa hedduudhaaf filannoo filatamaa ta’uu danda’a.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Magaalaan Vaatikaan addunyaa irratti mootummaa walaba ta'e ishee xiqqaa ta'uu isheetiin, waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa irratti argamuun ishee daangeffamaadha. Haa ta'u malee, akkaawuntii ofiisaa muraasa kanneen odeeffannoo haaraa fi odeeffannoo kennan qaba. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan kunooti: 1. Twitter: Manni Qulqullummaa (@HolySee) akkaawuntii Twitter sochiirra jiru kan oduu, beeksisa, fi ibsa qondaaltota Vaatikaan irraa argatan qooddatan qaba. Akkaawuntii ofiisaa oduu Vaatikaan irraa dhufu @vaticannews jedhama. Hidhiin tiwiitaraa: https://twitter.com/HolySee 2. Feesbuukii: Manni Qulqullummaas fuula Feesbuukii ofiisaa kan akka Twitter irratti odeeffannoo haaraa walfakkaatu, suuraa fi viidiyoo waliin qooddatan qaba. Liinkii Feesbuukii: https://www.facebook.com/HolySee/ 3. Instagram: Vatican News (@vaticannews) akkaawuntii Instagram sochii qabu kan suuraawwan ijaan nama hawwatan taateewwanii fi oduu magaalaa Vaatikaan keessatti raawwataman waliin walqabatan agarsiisa. Hidhaa Instagram: https://www.instagram.com/vaticannews/ Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. 4. YouTube: Chaanaalli YouTube Dhaabbata Oduu Kaatolikii (CNA) viidiyoo oduu fi taateewwan magaalaa Vaatikaan irraa dhufan waliin walqabatan ni dhiheessa. Liinkii YouTube (Ejensii Oduu Kaatolikii): https://www.youtube.com/c/catholicnewsagency Hubadhaa, kunniin akkaawuntiiwwan miidiyaa hawaasaa mirkanaa’an keessaa muraasa ta’anii fi magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan yoo ta’an, akkaawuntiiwwan ofiisaa hin taane ykn dhuunfaa gama addaa magaalattii ykn dhaabbilee ishee irratti xiyyeeffatan kanneen asitti hin hammatamne jiraachuu danda’u.

Waldaalee industirii gurguddoo

Magaalaan Vaatikaan magaalaa-mootummaa addaa fi wiirtuu hafuuraa Waldaa Kaatolikii dha. Xiqqaa fi uumama amantii irraa kan ka’e biyyoota biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu industirii ykn waldaalee daldalaa bal’aa hin qabu. Haa ta’u malee, dhaabbileen ijoo muraasni Magaalaa Vaatikaan keessatti socho’an jiru: 1. Inistiitiyuutiin Hojii Amantii (IOR) - Baankii Vaatikaan jedhamuunis kan beekamu, IOR baankii giddu galeessaa magaalaa Vaatikaanitti tajaajila, hojii maallaqaa isaas ni bulcha. Innis adda durummaan maallaqa sochii amantii waliin walqabatee jiru qabachuu fi qabeenya bulchuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: https://www.vatican.va/roman_curia/dhaabbileen_walqabsiifaman/ior/ 2. Waajjira Dhaabbilee Tola ooltummaa Phaaphaasii - Dhaabbanni kun qajeelfama Phaaphaasii Firaansis jalatti hojii tola ooltummaa magaalaa Vaatikaan keessatti to’ata. Gaheen isaa inni jalqabaa maallaqa bulchuu fi pirojektoota namoota dhuunfaa addunyaa irratti rakkatan gargaaruuf kaayyeffatan deeggaruudha. Weebsaayitii: https://www.vaticannews.va/omo/oduu-fi-taateewwan/magaalaa-vaatikaan/tola ooltummaa-phaaphaasii.html 3. Mana Maree Phaaphaasotaa Aadaa - Manni maree kun jalqabbii adda addaa kan akka konfiraansii, agarsiisa, fi maxxansaatiin amantii fi aadaa ammayyaa gidduutti marii guddisuuf hojjeta. Marsariitii: http://www.cultura.va/qabiyyee/aadaa/ofa.html 4. Mana Maree Phaaphaasotaa Marii Amantii Gidduu - Mana Maree Phaaphaasotaa kan addunyaa guutuutti amantiiwwan Kiristaana hin taane waliin marii amantiiwwan gidduutti taasifamu tarkaanfachiisu, hawaasa amantii adda addaa gidduutti walhubannoo fi tumsa waliinii barbaadu. Marsariitii: http://www.pcinterreligious.org/ jedhuun kan qophaa’edha. 5.Sovereign Military Order of Malta – Magaalaa Vaatikaan keessatti cimsee kan hin argamne ta’us ishee waliin walitti dhiyeenyaan kan walqabatu ta’us, sirni amantii laayyoo Kaatolikii kun akka addunyaatti tajaajila eegumsa fayyaa bal’aa hojjeta. Biyyoota 120 ol keessatti hospitaalota, kilinika, tajaajila ambulaansii fi tattaaffii gargaarsa namoomaatiin gargaarsa yaalaa kenna. Marsariitii: https://orderofmalta.int/ Waldaaleen kunneen adda durummaan bulchiinsa faayinaansii, bulchiinsa hojii tola ooltummaa, . hirmaannaan aadaa amantii ykn sochii amantii gidduutti,keessummummaa inumaa waldaaleen kun tajaajila walgargaarsa dhuunfaa fi eegumsa fayyaa irratti gumaacha guddaa godhu.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Magaalaan Vaatikaan magaalaa walaba ta’ee fi Room, Xaaliyaaniitiin marfamteedha. Waajjira muummee afuuraa fi bulchiinsaa Waldaa Kaatolikii Roomaa ta’uun sadarkaa addaa qabaachuu isheetiin, akka biyyoota biroo marsariitii dinagdee ykn daldalaa bal’aa qabaachuu dhiisuu dandeessi. Haa ta’u malee, marsariitiiwwan ofiisaa hojiiwwanii fi jalqabbii magaalaa Vaatikaan irratti odeeffannoo kennan jiru. Marsariitiiwwan magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan muraasni kunooti: 1. Mana Qulqullummaa - Official Website: Marsariitii: http://www.vatican.va/ irratti argama. Weebsaayitiin kun Phaaphaasii bakka bu’ee fi qaama bulchiinsa giddu galeessaa magaalaa Vaatikaan ta’uun kan hojjetu Mana Qulqullummaaf poortala ofiisaa ta’ee tajaajila. 2. News.va - Buufata Oduu Vaatikaan: Marsariitii: https://www.vaticannews.va/en.html News.va jechuun poortala oduu onlaayinii kan mata dureewwan adda addaa dhimma amantii, sochii phaaphaasii fi taateewwan idil-addunyaa hammate irratti guyyaa guyyaan oduu haaraa kan kennudha. 3. Mana Maree Phaaphaasotaa Aadaa: 1.1. Marsariitii: http://www.cultura.va/qabiyyee/aadaa/ofa.html Manni Maree Aadaa Phaaphaasotaa jalqabbii aartii, saayinsii, teeknooloojii fi marii amantii gidduutti taasifamuu irratti xiyyeeffateen amantii fi aadaa yeroo ammaa gidduutti marii ni jajjabeessa. 4. Muuziyeemii Vaatikaan: Marsariitii: http://www.museivaticani.va/qabiyyee/museivaticani/en.html Muuziyeemii Vaatikaan hojiiwwan aartii gurguddoo fi meeshaalee seenaa seenaa keessatti yeroo adda addaa irraa walitti qabaman bal’aa agarsiisu. 5. Inistiitiyuutii Hojii Amantii (IOR): . Marsariitii: https://www.bpvweb.org/eng/index_eng.htm IORn yeroo baayyee "Baankii Vaatikaan" jedhamuun kan beekamu yoo ta'u, dhimmoota maallaqaa miseensota dhaabbilee amantii magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan ilaaluuf itti gaafatamummaa qaba. 6. Almoner Ergamootaa - Fandii Arjummaa Phaaphaasii: Marsariitii: https://elemosineria.vatican.va/qabiyyee/elemosineria/en.html Almoner Ergamaa hojii tola ooltummaa Abbaan Qulqulluun raawwatamu qindeessuun namoota rakkatan Magaalaa Vaatikaan keessatti ykn daangaa isheetiin ala ta’an gargaaruuf ni hojjeta. Hubadhaa Magaalaan Vaatikaan adda durummaan humna dinagdee osoo hin taane giddugala amantii fi hafuuraa ta’uu ishee hubadhaa. Kanaaf, argamaa fi xiyyeeffannaan isaa toora interneetii irratti adda durummaan sochii amantii, hambaa aadaa fi barsiisa Waldaa Kaatolikii irratti kan xiyyeeffate ta’uu danda’a.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Marsariitiiwwan hedduun daataa daldalaa magaalaa Vaatikaan itti argachuu dandeessan jiru. Filannoon muraasni URL isaanii waliin kunooti: 1. Furmaata Daldala Walitti Makamaa Addunyaa (WITS) - Magaalaa Vaatikaan: https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/VAT Weebsaayitiin kun odeeffannoo galtee, al-ergii fi taarifa dabalatee ragaa daldalaa fi istaatiksii bal’aa magaalaa Vaatikaan ni kenna. 2. Observatory of Economic Complexity (OEC) - Magaalaa Vaatikaan: https://oec.world/en/profile/country/vat OECn michoota al-ergii fi galtee gurguddoo dabalatee, piroofaayilii daldalaa magaalaa Vaatikaan ilaalchisee ibsa waliigalaa bal’aa kenna. 3. Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC) - Kaartaa Gabaa Argachuu: https://www.macmap.org/ . Kaartaan Gabaa ITC fayyadamtoonni istaatiksii daldalaa fi odeeffannoo taarifaa magaalaa Vaatikaan haala wal-qunnamtiitiin akka qoratan kan taasisudha. 4. Kuusaa Odeeffannoo Comtrade Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii: https://comtrade.un.org/data/ . Kuusaan odeeffannoo UN Comtrade Database magaalaa Vaatikaan dabalatee biyyoota addunyaa adda addaa irraa ragaa daldalaa argachuuf gargaara. Hubadhaa, naannoon magaalaa Vaatikaan garmalee xiqqaa waan ta’eef, argama daldalaa ykn industirii guddaa waan hin qabneef, ragaan daldalaa jiru biyyoota dinagdee guddaa qaban biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu daangeffamuu danda’a.

Waltajjiiwwan B2b

Magaalaan Vaatikaan addunyaa irratti mootummaa walaba ta'e ishee xiqqaa ta'uu isheetiin waltajjii B2B mataa ishee beekamaa hin qabdu. Haa ta’u malee, akka wiirtuu sochii amantii fi aadaa guddachaa jiruutti, waltajjiiwwan B2B addunyaa hedduun tajaajilaa fi oomishaalee magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan ni dhiyeessu. Waltajjiiwwan B2B beekamoo ta’an kanneen daldala meeshaalee/tajaajila Magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan waliin tumsuu ykn dhiyeessuuf fedhii qabaniif tajaajiluu danda’an kunooti: 1. Alibaba (www.alibaba.com): Waltajjiin B2B addunyaa beekamaan kun dhiyeessitoota bal’aa oomishaalee fi tajaajiloota adda addaa meeshaalee amantii, aartii fi hojii harkaa, yaadannoo, uffata mana kiristaanaa fi kkf, kanneen barbaachisoo ta’uu danda’an waliin walqabatan dhiyeessan argachuuf carraa kan kennudha dhaabbilee daldalaa magaalaa Vaatikaan waliin walqabateef. 2. Maddoota Addunyaa (www.globalsources.com): Indaastirii B2B keessatti taphataa yeroo dheeraa kan ta’e, Global Sources meeshaalee amantii kanneen akka ruuzii, siidaa, fakkiiwwan mata duree amantii agarsiisan kanneen daldaltoota ykn daldaltoota jumlaa Vaatikaan tajaajiluuf fedhii qabaniif mijatan dabalatee oomishaalee bal’aa dhiyeessa. gabaa walqabatan. 3. DHgate (www.dhgate.com): DHgate gabaa onlaayinii kan bitoota addunyaa guutuu gurgurtoota adda durummaan Chaayinaa irraa dhufan waliin walqunnamsiisudha. Garaagarummaa guddaa gosoota oomishaatiin walqabatee gabaa niche magaalaa Vaatikaan waliin walqabatee kallattiin waltajjii isaa irratti addatti xiyyeeffachuu dhiisuu danda’us daldaltoonni meeshaalee daldalaa isaanii haaluma kanaan dhiyeessuu danda’u. 4. Made-in-China (www.made-in-china.com): Daayirektarii onlaayinii bal’aa kan daldala addunyaa irratti oomishtootaa fi dhiyeessitoota Chaayinaa waliin industirii hedduu keessatti aartii fi hojii harkaa ykn meeshaalee amantii dabalatee dhaabbilee dhiyeessii barbaachisaa ta’e barbaadan tajaajiluu danda’an walitti hidhu gara gabaa Vaatikaanitti. 5. EC21 (www.ec21.com) - akka gabaa jumlaa toora interneetii guddaa Eeshiyaa keessaa tokkootti, kanneen idil-addunyaa fi al-ergitoota tajaajilan EC21 EC21 tajaajila hojiilee adda addaa kanneen akka hojii aartii & hojii harkaa dhaabbilee Vaatikaan waliin walqabataniif mijatoo ta’uu danda’an keessatti filannoowwan hedduu dhiheessa. daldala. Daldaltoonni meeshaalee daldalaa addaa qaamolee aadaa ykn amantii magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan waltajjiiwwan kaayyoo waliigalaa kana irratti barbaadan barbaacha isaanii keessatti jechoota ijoo fi filtara mijatoo ta’an fayyadamuun sirrii ta’uu isaanii guddisuun barbaachisaa dha. Dhiyeessitoota waliin walitti dhiyeenyaan qunnamtiin oomishaaleen ulaagaalee ykn dambiiwwan addaa magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan kamiyyuu akka guutan ni gargaara. Hubadhaa, waltajjiiwwan armaan olitti ibsaman sadarkaa addunyaatti kan hojjetan yoo ta’u, kallattiin magaalaa Vaatikaan waliin hidhata qabaachuu dhiisuu danda’u, garuu dhaabbilee daldalaa sochii B2B magaalaa Vaatikaan waliin walqabatan irratti bobba’uu barbaadaniif akka qabeenya faayidaa qabuutti tajaajiluu danda’u.