TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Fiijiin, akka ofiisaatti Rippabiliika Fiijii jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya odola hafuura namaa baafatuu fi garaa galaana Paasifikii Kibbaa keessatti argamtudha. Fiijiin ummata tilmaamaan namoota 900,000 kan qabdu yoo ta'u, odolawwan ajaa'ibsiisoo 330 ol kan qabdu yoo ta'u, isaan keessaa gara 110 dhaabbataadhaan kan jiraatanidha. Magaalaan guddoo fi wiirtuun daldalaa Fiijii Suva yoo taatu, odola guddittii Viti Levu jedhamtu irratti argamti. Jannata tropical kun aadaa adda addaa fi seenaa badhaadhaa qubsiistota Hindii fi Awurooppaa waliin ummata dhalootaan Fiijii irraa dhiibbaa argate qaba. Diinagdeen Fiijii adda durummaan turizimii, qonnaa fi maallaqa lammiilee Fiijii biyya alaa hojjetan irraa ergamu irratti hirkata. Haalli qilleensaa ishee ho'aan, qarqara galaanaa qulqulluu bishaan qulqulluu akka kiristaala ta'ee fi lubbu qabeeyyii galaanaa halluu adda addaatiin guutame, turistoonni addunyaa mara irraa boqonnaa fi gammachuu barbaadan bakka tropical kana keessatti hawwata. Fiijiin biqiltootaa fi bineensota adda ta'aniin beekamti. Bosona roobaa eegumsa argate hedduu kan of keessaa qabu yoo ta’u, gosoota bineensota adda addaa kanneen akka orkidee fi simbirroota kanneen akka paarotaa fi gugee jiraatan. Bosona magariisa baala qabeessa ta'e cinatti bishaan kuufamaa fakkii gaarii qabu kan daraaraa socho'aa ta'een marfame waan jiruuf jaallattoota uumamaaf bakka gaarii ta'a. Kana malees, Fiijiin iddoowwan bishaan keessaa sadarkaa addunyaatti beekaman kanneen akka Great Astrolabe Reef dabalatee bakka bishaan keessa cuuphamtoonni uumamtoota galaanaa ajaa'ibsiisoo kanneen akka manta rays ykn gentle sharks cinatti uumamuu koraallii sodaachisaa ta'e qorachuu danda'aniin beekamti. Ayyaanonni aadaan badhaadhan kan akka Diwaalii Indoo-Fiijiin kabajamu ykn shubbisa Meke kan dhalattoonni Fiijiin raawwataman jireenya guyyaa guyyaa Fiijiitti halluu socho'aa dabalu. Ho'aa fi simannaa ummanni ishee daawwattoonni battalumatti akka tasgabbaa'an kan taasisu yoo ta'u, keessummeessitoota dhugaa Fiijii akka argatan taasisa. Kana malees, raagbiin lammiilee Fiijii kanneen waltajjiiwwan idil-addunyaa irratti milkaa’ina ajaa’ibaa agarsiisan biratti jaalala guddaa qaba, warqee Olompikii Raagbii torbaa dabalatee. Fedhiin ispoortiif qaban namoota odola babbareedoo kana keessa jiran tokkoomsee lammiilee Fiijii hunda biratti saba ykn seenaa isaanii osoo hin ilaalin miira boonsaa biyyaalessaa cimaa guddisa. Xumura irratti, bareedinni uumamaa Fiijiin aadaa adda addaa fi namoota garaa ho'aa qaban waliin walqabatee imaltoota muuxannoo jannata fakkaatu barbaadaniif bakka addaa ishee taasisa. Biqiltootaa fi bineensota qorachuu, bishaan qulqulluu keessatti cuuphamuu, ykn salphaatti haala tiroopikaalaa keessatti bashannanuu yoo ta'e, Fiijiin imala hin dagatamne dinqiiwwan nama hawwataniin guutame dhiyeessiti.

Fiijiin biyya Paasifikii Kibbaa keessaa doolaara Fiijii akka maallaqa ofiisaatti fayyadamtudha. Doolaarri Fiijii gabaabfamee FJD yoo ta'u, saantima 100tti qoodama. Maallaqni kun bara 1969 paawundii Fiijii bakka bu'uuf kan jalqabame. Mootummaan Fiijii maallaqa kana karaa Baankii Rizaarvii Fiijii kan baankii giddu galeessaa biyyattii ta’ee tajaajiluun baasa, ni to’ata. Doolaarri Fiijii maallaqa baankii fi saantimaan dhufa. Nootiiwwan baankii kun maallaqa doolaara 5, doolaara 10, doolaara 20, doolaara 50 fi doolaara 100n argamu. Tokkoon tokkoon yaadannoo mallattoolee ykn fakkiiwwan aadaa fi seenaa Fiijii irraa argaman kan agarsiisudha. Saantima yeroo baayyee daldala xixiqqoodhaaf kan itti fayyadaman yoo ta'u, saantima 5, saantima 10, saantima 20, saantima 50 fi doolaara 1n dhufa. Haa ta’u malee, gatii nootii wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu gadi aanaa ta’uu isaatiin saantima baay’inaan xiqqaachaa dhufeera. Sadarkaan sharafa alaa doolaara Fiijii wantoota adda addaa kanneen akka haala dinagdee fi gabaa addunyaa irratti hundaa’uun jijjiirama. Maallaqa jijjiiruu ykn daldala idil-addunyaa Fiijii hirmaachisu irratti bobba’uu dura reetii haaromfame ilaaluun gorfama. Walumaagalatti, doolaara Fiijii fayyadamuun namoota naannoo sanaa fi turistoonni daangaa Fiijii keessatti daldala yeroo gaggeessan mijataa ta’a.

Maallaqni seeraa Fiijii Doolaara Fiijii (FJD) dha. Tilmaamni jijjiirraa Doolaara Fiijii gara maallaqa addunyaa gurguddootti hanga Onkoloolessa bara 2021tti akka armaan gadiitti ibsameera: 1 Doolaara Ameerikaa = 2.05 FJD 1 EUR = 2.38 FJD ta’e 1 GBP = 2.83 FJD ta’a 1 AUD = 1.49 FJD ta’e 1 CAD = 1.64 FJD ta’e Hubadhaa, safartuuwwan jijjiirraa kun garaagarummaa qabaachuu kan danda’an yoo ta’u, jijjiirraa ykn daldala maallaqaa kamiyyuu osoo hin godhin dura safartuuwwan haaromfame ilaaluun gaariidha.

Fiijiin, saba odola bareedduu Galaana Paasifikii Kibbaatti argamtu, aadaa socho'aa fi duudhaa badhaadhaa ta'een beekamti. Biyyattiin waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo adda addaa kanneen hiika aadaa gadi fagoo qaban kabajju. Ayyaanni guddaan Fiijii keessatti argamu tokko Ayyaana Diwaalii yoo ta'u, Ayyaana Ifa jedhamuunis beekama. Hinduun guutuu biyyattii keessatti kan kabajamu Diwaaliin injifannoo ifa dukkana irratti, gaariin hamaa irratti injifannoo agarsiisa. Ayyaanni kun yeroo baay’ee Onkoloolessaa fi Adoolessa gidduutti kan kufe yoo ta’u, guyyoota shan kan turudha. Yeroo kana maatiin mana isaanii ibsaa halluu adda addaa qabuu fi ibsaa suphee diyaa jedhamu faaya. Yeroo baayyee ibiddaan kan agarsiifamu wallaalummaa irratti injifannoo agarsiisuuf. Ayyaanni beekamaan biraa guyyaa Fiijii yoo ta’u, waggaa waggaan Waxabajjii 10 kan kabajamu yoo ta’u, bara 1970tti Fiijiin bulchiinsa koloneeffataa Ingilizii irraa walabummaa ishee yaadachuuf kabajama.Ayyaana biyyoolessaa abbaa biyyummaa, seenaa fi bu’aa ba’ii Fiijiin akka saba walabaatti galmeessite kabajuuf kan ooludha. Guyyaan walabummaa taatee biraa waggaa waggaan Waxabajjii 27 kabajamuun Fiijiin bara 1970 bulchiinsa koloneeffataa Ingilizii irraa adda bahuu isheeti. Kana malees, ayyaanni ayyaana masqalaa guutuu biyyattiitti ji’a Muddee keessa xiiqii fi gammachuu guddaadhaan bal’inaan kabajama. Lammiileen Fiijii miseensota maatii fi hiriyoota isaanii waliin ta'uun kennaa wal jijjiiruuf dhufu, ayyaana mi'aawaa aadaa kan akka palusami (baala taaroo kiriimii qamadii keessatti bilcheefame) guutame nyaatu. Dhuma irrattis,Festivaalli Bulaa ji'a July/August hunda gaggeeffamu, namoonni naannoo sanaa aadaa isaanii socho'aa ta'e agarsiisa shubbisaatiin agarsiisu. Ayyaanni torban tokkoof turu kun sochiiwwan adda addaa kanneen akka dorgommii bareedinaa,konsartii muuziqaa,dorgommii ispoortii,fi aartii aadaa Fiijii kan of keessaa qabudha.Hafuura Bulaa jiraattota Viti Levu(odola guddicha)tiin qaama ta'e kan calaqqisiisu yoo ta'u aadaa Fiijii kan calaqqisiisu yoo ta'u,ayyaana haala gaariin mul'isa! Ayyaanonni kun namoota bakka adda addaa irraa dhufan walitti fiduun duudhaa Fiijii kunuunsuu keessatti gahee guddaa qabu.Akka gati jabeessa aadaa Fiijiitti,namni hundi jannata tiroopikaalaa kana osoo qoratu ayyaana jireenyaa kana mudachuu danda'a!

Fiijiin saba odola naannoo Paasifikii Kibbaatti argamtudha. Diinagdee gaarii fi garaa garaa kan qabdu yoo ta’u, daldalli gahee murteessaa qaba. Michoonni daldalaa gurguddoon Fiijii Awustiraaliyaa, Niwuu Ziilaand, Ameerikaa fi Chaayinaa dabalata. Biyyoonni kunneen galtee fi al-ergii Fiijii keessaa harka guddaa qaba. Fiijiin irra caalaa meeshaalee akka sukkaara, uffata/huccuu, warqee, oomisha qurxummii, muka, fi molasses al-ergi. Sukkaarri al-ergii Fiijii keessaa isa tokko yoo ta’u, dinagdee isheef gumaacha guddaa qaba. Uffanni fi huccuun damee al-ergii Fiijii keessattis gahee murteessaa qaba. Gama galteetiin Fiijiin adda durummaan oomishaalee biyya alaatii galfaman kanneen akka maashinarii/meeshaalee, oomishaalee boba’aa, nyaata (qamadii), keemikaalota/xaa’oo/qoricha, konkolaataa/kutaalee/akseesooraa irratti hirkatti. Mootummaan Fiijii tumsa diinagdee fi qaqqabummaa gabaa guddisuuf biyyoota addunyaa waliin waliigalteewwan daldalaa biyyoota lamaanii adda addaa mallatteessuun daldala idil-addunyaa guddisuuf jalqabbii hedduu fudhateera. Turizimiin daawwattoota addunyaa irraa dhufan baay’ee kan hawwatu yoo ta’u, isaanis karaa al-ergii tajaajila mana jireenyaatiin galii biyyattiif gumaacha taasisan waan ta’eef dinagdee Fiijii keessattis waan barbaachisaa dha. Haa ta'u malee, akkuma saboota biroo hedduu addunyaa guutuutti weerara COVID-19n miidhaman bara 2020-2021tti daangeffamni imala irratti ka'uun industirii turizimii isaanii irratti dhiibbaa guddaa geessisuu isaatiin guddina dinagdee isaanii irratti dhiibbaa hamaa tokko tokko kan geessisu yoo ta'u kunis madaalliin daldalaa waliigalaa irratti dhiibbaa kan uumu yeroo yeroo kana keessatti mirkanaa'uu dhabuu kan calaqqisiisudha hojii daldalaa isaanii. Walumaagalatti,Fiijiin sochii dinagdee ishee keessatti adda adda ta’uu guddisuu irratti xiyyeeffachuu itti fuftee jirti, tasgabbii biyya keessaa eeguun cinaatti hariiroo daldalaa biyyoota lamaanii biyyoota adda addaa waliin guddisuuf carraa barbaaduudhaan misooma itti fufiinsa qabu kan jireenya lammiilee Fiijiif nageenya gumaachu kaayyeffate.

Fiijiin biyya odola xiqqoo Kibba Paasifik keessatti argamtu yoo taatu, guddina gabaa daldala alaa isheef carraa guddaa qabdi. Tokkoffaa, Fiijiin teessuma lafaa tarsiimoo ishee irraa fayyadamti. Fiijiin karaa qaxxaamuraa daandii doonii gurguddoo Eeshiyaa, Awustiraaliyaa fi Ameerikaa lamaan gidduutti kan argamtu siʼa taʼu, karra naannoo balʼaa Paasifikii taʼee tajaajilti. Gabaa ijootti dhihoo ta’uun kun sochii daldalaaf bakka bu’aa guddaa argamsiisu ta’ee ejjennoo ishee guddisa. Lammaffaa, Fiijiin qabeenya uumamaa baay’ee kan al-ergiidhaaf itti fayyadamuu dandeenyu qabdi. Biyyattiin oomishaalee qonnaa qulqullina olaanaa qaban kanneen akka qamadii, zayita qamadii, jinjibila, fi fuduraalee haaraatiin beekamti. Meeshaaleen kunneen uumama orgaanikii fi sadarkaa qulqullina olaanaa qabaachuu isaanii irraa kan ka’e gabaa idil-addunyaa irratti fedhii cimaa qabu. Kana malees, dameen turizimii dinagdee Fiijii keessatti gahee murteessaa kan qabu yoo ta’u, guddina daldala alaatif carraa gaarii kan kennudha. Qarqara galaanaa qulqulluu, bishaan qulqulluu taʼee fi muuxannoowwan aadaa adda taʼan odolawwan ishee hedduu keessatti argaman qabaachuudhaan; Fiijiin waggaa waggaan turistoota miliyoonaan lakkaa'aman hawwatti. Kunis fedhiin meeshaalee biyya alaatii galfaman kanneen akka bunaa fi chokoleetii irraa kaasee hanga hojii harkaa fi yaadannootti akka dabalu taasisa. Dabalataanis Fiijiin imaammata daldalaaf mijatu kan akka onnachiiftuu gibiraa fi hojimaata gumurukaa sirrii ta’e hojiirra oolchuudhaan invastimantii biyya alaa dammaqinaan guddisaa turteetti. Haalli kun daangaa biyyattii keessatti yuunitii omishaa hundeessuuf ykn toora raabsaa diriirsuuf haala hawwataa ta’e uuma. Kana malees, waliigalteewwan daldala bilisaa (FTA) adda addaa Fiijiin taphattoota gurguddoo addunyaa kan akka ChaayinaaNiw Ziilaand waliin mallatteessite, bu’uura fayyadamtoota biyyoota kanaa bu’aa guddaa argamsiisan gabaa mirgaa ni kennu. FTAwwan kana tooftaalee gabaa ciccimoo fi safartuu qulqullina oomishaa fooyya’een bu’a qabeessa ta’een fayyadamuudhaan; Al-ergitoonni Fiijii maamiltoota isaanii babal’isuun karaa haaraa qorachuu danda’u. Xumura irratti; teessuma lafaa faayidaa qabu , qabeenya uumamaa baay'ee , damee turizimii guddachaa jiru , haala invastimantii deggersaa fi waliigalteewwan daldala bilisaa bal'aa ta'een ; daldaltoonni Fiijii jalqabbii daldala idil addunyaatiin gabaa addunyaa irratti argamuun isaanii babal'isuuf barbaadaniif carraan guddaan jira .

Gabaa al-ergii Fiijiif oomishaalee beekamoo ta’an filachuuf yeroo jennu wantoota ijoo ilaalamuu qaban hedduudha. Tokkoffaa, gabaa xiyyeeffannoo fi filannoo fi fedhii addaa isaanii adda baasuun barbaachisaa dha. Michoonni al-ergii Fiijiin gurguddoon Awustiraaliyaa, Niwuu Ziilaand fi Ameerikaa dabalata. Gama oomisha nyaataatiin, fuduraaleen haaraan kan akka paapaayaa, aanaanii, fi maangoo madda tropical fi qulqullina olaanaa qabaachuu isaaniitiin filannoo jaallatamaadha. Dabalataanis, Fiijiin nyaata galaanaa sadarkaa olaanaa qabu kan akka tunaa fi prawns kan gabaa idil-addunyaa keessatti fedhii cimaa qabaniin beekamti. Naannoo xiyyeeffannoo argachuu danda’u kan biraan damee ikoo-fayyadamaa ta’edha. Fiijiin qabeenya uumamaa qulqulluu ta'een heddummina lubbu qabeeyyii badhaadhaa qabdi. Kanaafuu, oomishaaleen itti fufiinsa qaban kan akka kunuunsa gogaa orgaanikii ykn meeshaalee fayyaa biqiltoota biyya keessaa kan akka zayita qamadii irraa hojjetaman daldala al-ergiidhaaf bakka hawwataa ta’uu danda’u. Hambaa aadaa addaa Fiijiin filannoo oomishaa irrattis dhiibbaa uumuu danda’a. Hojiin harkaa aadaa kan akka baaskitii hodhamaa ykn boca mukaa turistoonni biyyattii daawwatan baay’ee barbaadamu. Oomishaaleen kun gabaa biyya alaa namoonni ogummaa harkaa dhugaa fi aartii biyya keessaa dinqisiifatan keessatti dandeettii guddaa qabu. Kana malees, indaastirii turizimii Fiijii guddachaa jiru ilaalcha keessa galchuun, meeshaalee boqonnaa waliin walqabatan kan akka uffata qarqara galaanaa ykn meeshaalee gargaarsaa yeroo daawwannaa isaaniitti fedhii mijataa fi akkaataa imaltoonni qaban guutan erguuf carraan jira. Dhuma irrattis,adeemsa addunyaa waliin deemuun murteessaadha.Due to increased health consciences worldwide,Fjiin nyaata ol orgaanikii kan akka turmeric ykn noni juice kanneen faayidaa fayyaa hedduu qabaniin addunyaa irratti jaalala horatan erguuf qorachuu dandeessi. Walumaagalatti,filannoon oomishaa milkaa’aan daldala alaa Fiijiif baay’inaan filannoo gabaa xiyyeeffannoo hubachuu irratti hundaa’a,wantoota akka haaromsa,itti fufiinsa,hambaa aadaa,iyyata turizimii,fi adeemsa fayyadamtoota addunyaa irratti hundaa’a.Qorannoo gabaa gadi fageenya qabu waliin istaandaardii qulqullinaa eeguu gara filannoo bu’aa argamsiisutti ni geessu dirree dorgommii kana keessatti.

Fiijiin biyya adda addaa fi aadaa hedduu qabduu fi Paasifik Kibbaa keessatti argamtudha. Lammiileen Fiijii namoota 900,000 ol kan qaban yoo ta'u, adda durummaan lammiilee Melanesiyaa ykn Indoo-Fiijii kanneen hundee isaanii gara Hindiitti hordofan ta'uu isaanii of beeksisu. Walnyaatinsi aadaa kun amala maamiltootaa adda ta’e uuma. Maamiltoonni Fiijii uumama ho'aa fi michuu ta'uu isaaniitiin beekamu. Yeroo baayʼee kolfaa namoota kaan nagaa kan gaafatan siʼa taʼu, namoota wajjin wal qunnamuuf fedhii dhugaa argisiisu. Dabalataanis, akka waliigalaatti yeroo daldala hojjechuuf jennu obsaa fi hubannaa qabu. Fiijitti hariiroo dhuunfaa ijaaruun gatii guddaa waan qabuuf yeroo fudhachuun maamiltoota kee sadarkaa dhuunfaatti beekuun faayidaa qabaachuu danda’a. Gama amala fayyadamtootaatiin lammiileen Fiijii gatii caalaa qulqullinaaf dursa kennuu barbaadu. Hanqina baajataa irratti dammaquu danda’us, oomishaalee ykn tajaajiloota faayidaa yeroo dheeraa ykn raawwii olaanaa kennan iddoo guddaa kennu. Murtii bittaa keessatti amanamummaan gahee olaanaa qaba; kanaaf, waa’ee dhiyeessii keessanii odeeffannoo amanamaa kennuudhaan amanamummaa uumuu fi maamiltoota Fiijii hawwachuuf gargaaruu danda’a. Fiijii keessatti yeroo daldala hojjettan dhorkaa aadaa ykn miira tokko tokko hubachuun barbaachisaadha: 1. Amantii: Lammiileen Fiijii amantii guddaa kan qaban yoo ta’u, amantiin Kiristaanummaa amantii olaantummaa qabu yoo ta’u, amantiin Hinduummaa fi Islaamummaan hordofu. Maamiltoota waliin yeroo wal qunnaman amantaa amantii kamiyyuu qeequu ykn kabajuu dhiisuun murteessaadha. 2. Kennaa kennuu: Kennaa kennuun waanuma barame ta’us aadaawwan murtaa’oo kabajamuu qaban waliin dhufa. Halluuwwan kun akkaataa wal duraa duubaan gaddaa fi du’a kan agarsiisan waan ta’eef kennaa gurraacha ykn adiin marfame dhiyeessuu irraa of qusadhaa. 3.Safuu: Maamiltoota Fiijii waliin yeroo wal qunnamnu safuu sirrii eeguun murteessaadha. Garmalee aggaammii malee tooftaadhaan walqunnamtiin tooftaa gurgurtaa dhiibaa caalaa bu’aa fooyya’aa argamsiisa. 4.Aadaa aadaa: Fiijiin aadaa badhaadhaa kan akka sirna kaavaa kan hirmaattonni karaa sirna kava (dhugaatii aadaa) dhuguun seenaa qooddatan qabdi. Kabaja agarsiisuu fi yoo affeeraman hirmaachuunis maamiltoota biyya keessaa wajjin walitti dhufeenya uumuuf gargaaruu danda’a. Amaloota maamiltootaa kana yaadachuu fi dhorkaa aadaa irraa fagaachuun dhaabbileen daldalaa maamiltoota Fiijii waliin hariiroo milkaa’aa akka uumuuf gargaaruu danda’a. Aadaa fi gatii naannoo kabajuudhaan gabaa socho’aa fi adda addaa kana keessatti amantaa fi amanamummaa argachuu dandeessa.

Fiijiin, saba odola bareedduu Kibba Paasifikii keessatti argamtu, sirna bulchiinsa gumurukaa fi godaantota haala gaariin ibsame qabdi. Akka imaltuu idil-addunyaa Fiijii daawwatutti, dambiiwwanii fi qajeelfama gumurukaa irratti dammaquun gara biyyattii haala gaariin akka seenan gochuun barbaachisaa dha. Daawwattoonni hundi yeroo Fiijii gahan to’annoo immigireeshinii keessa darbuu qabu. Paaspoortii seera qabeessa ta’e yoo xiqqaate seera qabeessummaa ji’a jahaa hafee dhiyeessuun si irraa eegama. Akkasumas tikkeettii deebi’uu ykn gara fuulduraa Fiijii keessaa ba’uu qabaachuun barbaachisaa dha. Ji’a afur ol turuuf ykn hojii ykn hojii daldalaa kamiyyuu irratti bobba’uuf yoo karoorfattan yeroo Fiijiitti viizaa fi hayyama dabalataa isin barbaachisa. Fiijiin meeshaalee galchuu ilaalchisee seera addaa qabdi. Meeshaalee yeroo dhuftan kanneen qaraxa irraa bilisa ta’an caalan hunda ibsuun gaariidha. Meeshaaleen dhorkaman meeshaa waraanaa, qoricha seeraan alaa, poornoogiraafii, fi meeshaalee amantii ykn aadaa kabaja dhaban kamiyyuu kan dabalatudha. Yaaddoo nageenya baayoo irraa kan ka’e oomishaalee nyaataa tokko tokko irrattis daangeffamni jiraachuu danda’a. Kana malees, meeshaa biqiltootaa kan akka kuduraa fi muduraa kamiyyuu hayyama sirrii malee fiduu dhiisuun barbaachisaa dha sababiin isaas isaan raammoo ykn dhukkuba miidhaa geessisan sirna ikoo biyyattii micciiramaa keessa galchuu waan danda’aniif. Fiijiin buufata xiyyaaraa fi buufata galaanaa ishee irratti tarkaanfiiwwan nageenya baayoo ciccimoo akka raawwattu yaada keessa galchuun ogummaadha. Kana jechuun mi’a keessan qondaaltota adda baafamanii meeshaalee qonna naannoo ykn bineensota bosonaa miidhuu danda’an barbaadaniin sakatta’amuu danda’a. Yeroo Fiijii irraa kaatu, yeroo balaliin keessan ka’uu isaa dura sakatta’iinsa nageenya buufata xiyyaaraadhaaf yeroo gahaa hayyamaa. Hojimaatni nageenyaa idilee kan akka qorannoo raajii eksiree asittillee ni hojjeta; kanaaf meeshaalee qara qaban ykn wantoota dhorkaman mi’a harkaa keessatti qabachuu irraa of qusadhaa. Xumura irratti, imala keessan dura dambiiwwan gumurukaa Fiijii wajjin wal baruun harkifannaa hin barbaachifne akka hin uumamneef gargaara akkasumas daawwannaan keessan haala gaariin akka fiigu mirkaneessuudhaan seera isaanii bu’a qabeessa ta’een akka eegdan mirkaneessa, akkasumas seeraa fi duudhaa saba odola booji’amaa kanaa kabajuu!

Fiijiin saba odola xiqqoo Kibba Paasifik keessatti argamtudha. Akka biyya odolaatti Fiijiin fedhii biyya keessaa meeshaalee fi meeshaalee adda addaa guutuuf galtee irratti hirkattee jirti. Dhangala’aa meeshaaleen biyya alaatii galfaman gara biyyattiitti to’achuuf Fiijiin imaammata gibiraa qaraxa galtee jedhamuun beekamu hojiirra oolchiteetti. Gibirri galtee meeshaalee murtaa’oo gara biyyattiitti fidaman irratti mootummaan Fiijii kaffala. Dirqamoonni kunniin mootummaaf galii maddisiisuu fi indaastiriiwwan biyya keessaa dorgommii haqa qabeessa hin taane irraa eeguu dabalatee kaayyoowwan dachaa kan tajaajilan ta’uu ibsameera. Sadarkaan qaraxa galtee Fiijii gosa meeshaalee galfamaniifi ramaddii isaanii koodii Sirna Walsimsiisaa (HS) jalatti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Koodiin HS sirna sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii qabuu fi oomishaalee daldalaman ramaduuf gargaarudha. Meeshaaleen Fiijii keessatti galfaman kanneen beekamoo ta’an tokko tokko boba’aa, konkolaataa mootoraa, elektirooniksii, uffata, meeshaalee nyaataa fi meeshaalee manaa kan dabalatudha. Tokkoon tokkoon gosaa galmoota misooma biyyaalessaaf barbaachisummaa isaa itti dhaga’amu irratti hundaa’uun ykn yaaddoo dhiibbaa hamaa oomishtootaa fi oomishtoota biyya keessaa irratti fiduu danda’u irratti hundaa’uun sadarkaa gibiraa adda addaa hojiirra oolu qabaachuu danda’a. Dambiiwwan gumurukaa kabajuu dhabuun adabbii ykn illee meeshaalee qabachuu waan danda’uuf, warri biyya alaatii galchan Fiijii waliin daldala irratti bobba’uu isaanii dura safartuu qaraxa kana beekuun barbaachisaa dha. Dabalataanis, Fiijiin waliigalteewwan daldalaa hedduu kan imaammata qaraxa galtee ishee irratti dhiibbaa uumuu danda’anis seenuun ishee hubatamuu qaba. Fakkeenyaaf, akka miseensa Waliigaltee Daldalaa Biyyoota Odola Paasifikii (PICTA)tti, Fiijiin biyyoota miseensa PICTA biroo kanneen akka Saamo’aa ykn Vaanu’aatuuf taarifa galtee gadi aanaa ta’een ilaalcha filannoo kenniti. Xumura irratti imaammanni qaraxa galtee Fiijiin daangaa ishee keessatti dhangala’aa daldala idil-addunyaa to’achuu keessatti gahee olaanaa kan qabu yoo ta’u, indaastiriiwwan biyya keessaa dorgommii haqa qabeessa hin taane irraa eeguuf kan kaayyeffatedha. Warri biyya alaatii galchan meeshaalee gara saba odola kanaatti galchuu isaanii dura qaraxa kana akka beekan mirkaneessuu qabu.

Fiijiin biyya odola xiqqoo naannoo Paasifikii Kibbaatti argamtuu fi imaammata gibira al-ergii adda ta’e qabdi. Biyyattiin al-ergii ishee, adda durummaan oomishaalee qonnaa kanneen akka sukkaara, qurxummii, fi aannani, oomisha huccuu fi qabeenya albuudaa waliin baay’ee hirkatti. Gama imaammata gibiraa meeshaalee al-ergiitiin, Fiijiin sirna Gibira Gatii Dabalataa (VAT) jedhamu hordofti, kunis meeshaalee biyya keessaa fayyadamaniifi kanneen al-ergii irratti fe’ama. VATn damee dinagdee hunda keessatti %15n kan kaffalamu yoo ta’u meeshaalee adda ta’aniif garuu ramaddii isaanii irratti hundaa’uun garaagarummaa qabaachuu danda’a. Meeshaalee qonnaa kan akka sukkaaraa fi oomishaalee qurxummii kanneen al-ergii Fiijii keessaa harka guddaa ta’aniif, industirii biyya keessaa guddisuuf bilisa ta’uun murtaa’e ykn gibira hir’ifame jira. Bilisa ta’uun kunniin dorgomtummaa dameewwan kanaa deeggaruun oomishaa fi daldala dabaluudhaaf onnachiiftuu kennuu kan kaayyeffatedha. Dabalataanis, Fiijiin zoonii qaraxa irraa bilisa ta’e hedduu kan Zoonii Adeemsa Al-ergii (EPZ) jedhamuun beekaman hojjetti. Dhaabbileen zoonii kanneen keessatti socho’an faayidaa adda addaa kan akka qaraxa gumurukaa zeeroo meeshaalee jallisii biyya alaatii galfaman ykn maashinoota kaayyoo oomisha al-ergii qofaaf oolu irratti argatu. Kunis invastimantii biyya alaa damee omishaa Fiijii keessatti kan kakaasu yoo ta’u, carraa hojii guddisuu fi guddina dinagdeef gumaacha taasisa. Kana malees, Fiijiin meeshaalee al-ergii addaa irratti taarifa hir’isuuf ykn dhabamsiisuuf waliigalteewwan daldalaa biyyoota lamaanii hedduu saboota biroo waliin mallatteessisuun ishee hubatamuu qaba. Waliigalteewwan kunneen biyyoota gidduutti gabaa waliinii akka argatan jajjabeessuun tumsa daldala idil-addunyaa ni jajjabeessa. Fakkeenyonni beekamoo ta’an waliigalteewwan Awustiraaliyaa fi Niwuu Ziilaand waliin waliigaltee Paasifikii Hariiroo Diinagdee Dhiyeenyaa Plus (PACER Plus) jalatti taasifameedha. Walumaagalatti, imaammanni gibira al-ergii Fiijii hojiirra oolmaa VAT dameelee adda addaa keessatti walitti makamuu kan dabalatu yoo ta’u, kunis bilisa ta’uu xiyyeeffannoo qabuun ykn reetii hir’ifame industirii addaa kan akka qonnaaf dabalameera. Dabalataanis, EPZn al-ergii omishaaf onnachiiftuu dabalataa kan kennan yoo ta’u, waliigalteewwan daldalaa biyyoota lamaanii biyyoota michuu ta’an waliin haala mijeessuun gabaa argachuuf gumaacha.

Fiijiin, saba odola bareedduu Kibba Paasifikii keessatti argamtu, qarqara galaanaa dinqisiisaa, bishaan qulqulluu fi aadaa sochoʼaa taʼeen beekamti. Jannata tropical kun bakka turistii jaallatamu qofa osoo hin taane oomishaalee adda addaa biyya alaatti erguu guddaadha. Fiijitti mirkaneessa al-ergii ilaalchisee qulqullinaa fi nageenya meeshaalee al-ergii mirkaneessuuf dambiiwwanii fi hojimaatni murtaa’an hordofamuu qabu. Adeemsa kana to’achuu keessatti Ministeerri Daldalaa fi Daldalaa Fiijii gahee murteessaa qaba. Al-ergitoonni Fiijii oomisha isaanii gara biyya alaa erguun dura ragaa barbaachisaa ta’e argachuu qabu. Mirkaneessitoonni kun meeshaaleen kun ulaagaalee addaa dhaabbileen idil-addunyaa ykn biyyoonni biyya alaa galchan kaa’an akka guutan ragaa ta’anii tajaajilu. Gosoonni mirkaneessa al-ergii baay’inaan mul’atan: 1. Ragaa Ka’umsaa: Barreeffamni kun meeshaaleen Fiijii irraa ergamaa jiran biyya ka’umsaa mirkaneessa. Waliigaltee daldalaa ykn daangaa galtee murtaa’e jalatti ilaalcha filannoo argachuuf ulaagaa guutuu murteessuuf gargaara. 2. Ragaa Faayitoosanitaarii: Oomishaalee qonnaa ykn biqiltoota irratti hundaa’aniif ragaan faayitoosanitarii akkaataa istaandaardii fayyaa biqiltootaa idil-addunyaatiin sakatta’amuu fi raammoo ykn dhukkuba irraa bilisa ta’uu isaanii mirkaneessa. 3. Ragaa Qulqullinaa fi Fayyaa: Oomishaalee nyaataa kan akka nyaata galaanaa ykn foon yeroo biyya alaa ergitan ragaan qulqullinaa biyyoonni biyya alaa galchan ulaagaalee nageenya nyaataa ciccimoo ta’an akka eegan mirkaneessa. 4. Mirkaneessa Halaal: Al-ergitoota oomishaalee nyaata halaala ykn meeshaalee biroo qajeelfama nyaataa Islaamaa kabajuu barbaadan waliin hojjetaniif, ragaa halaala argachuun seera Islaamaa wajjin walsimuu isaanii mirkaneessa. 5. Mirkaneessa Istaandardii Qulqullinaa (ISO): Daldalli keessan sirna bulchiinsa ISO kan akka ISO 9001 (Quality Management) ykn ISO 14001 (Environmental Management) jalatti kan hojjetu yoo ta’e, mirkaneessa argachuun istaandaardii qulqullinaa sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii qabu akka eegu mirkaneessa. Kunniin fakkeenya ragaa al-ergii meeshaalee gosa adda addaa Fiijii irraa ergamaniif barbaachisan keessaa muraasa. Al-ergitoonni ulaagaalee addaa industirii isaanii fi gabaa irratti xiyyeeffatan waliin walqabatan sirriitti qorachuu fi hubachuun barbaachisaa dha. Xumura irratti, daldaltoota Fiijii qarqara galaanaa isaaniitiin ala carraa barbaadaniif qulqullinaa fi walsimannaa oomisha isaanii mirkaneessuuf ragaa al-ergii argachuun murteessaadha. Mirkaneessitoonni kun hariiroo daldalaa kan mijeessan, amantaa fayyadamtootaa kan guddisan yoo ta’u, maqaa gaarii Fiijiin gabaa addunyaa keessatti al-ergii amanamaa ta’uu ishee guddisuuf gumaachu.

Fiijiin saba odola bareedduu Galaana Paasifikii Kibbaa keessatti argamtudha. Bareedina uumamaa ajaa'ibsiisaa ta'een kan beekamtu Fiijiin oomishaalee fi qabeenya adda addaa fi adda addaa kanneen karaa neetworkii loojistikii gahumsa qabuun geejjibsiifamuu danda'an dhiyeessiti. Teessumni teessuma lafaa Fiijiin hojii loojistikii haala salphaan akka hojjetamu dandeessisuu keessatti gahee murteessaa qaba. Biyyattiin daandii doonii gurguddoo gidduutti tarsiimoodhaan kan argamtu yoo ta’u, galtee fi al-ergiif salphaatti akka dhaqqabdu taasiseera. Fiijiin buufata doonii gurguddoo lama qabdi: Buufata doonii Suva qarqara galaanaa kibba bahaa fi Buufata doonii Lautoka qarqara galaanaa dhiha, isaanis akka karra barbaachisaa daldala idil-addunyaatti tajaajilu. Fe'umsa qilleensaa ilaalchisee, Buufatni Xiyyaaraa Idil-addunyaa Naadii akka wiirtuu aviyeeshinii jalqabaa Fiijiitti tajaajila. Bu’uuraalee misoomaa ammayyaa fi walitti hidhamiinsa balalii bal’aa qabaachuun buufanni xiyyaaraa kun tiraafikaa imaltootaa fi fe’umsaa gahumsaan ni qabata. Hojiiwwan loojistikii bal’aa meeshaalee yeroon akka geejjibsiisan deeggaruuf mijaa’ina ammayyaa ni dhiheessa. Gama geejjibaa daandii Fiijii keessatti, neetworkiin daandii bal’aan magaalotaa fi magaalota gurguddoo odola adda addaa keessa jiran walqunnamsiisu jira. Dhaabbileen otobusii meeshaalee naannoolee adda addaa keessa biyya keessaa geejjibuuf tajaajila idilee ni kennu. Fiijitti bulchiinsa dhiyeessii sansalataa gahumsa qabu mirkaneessuuf dhaabbileen loojistikii hedduun guutuu biyyattii keessatti hojjetu. Dhaabbileen kunneen tajaajiloota akka mana kuusaa, bulchiinsa inventaarii, gargaarsa qulqulleessuu gumurukaa, furmaata fe’umsa dabarsuu (galaanaa fi qilleensaa), geejjibaa (konkolaataa fe’umsaa dabalatee), tajaajila paakeejii,fi filannoo balbalaa gara balbalaatti geessuu ni kennu. Fiijiin bu’uuraalee loojistikii haala gaariin hundeeffaman kan qabdu ta’uu ishee hubachuun barbaachisaadha; haa ta’u malee, sababa teessuma lafaa odola faffaca’an waliin qabu irraa kan ka’e,quunnamtii naannoo qabaachuu ykn qunnamtii bobbaasuun pirootokoolii naannoo beeku qabaachuun harkifannaa hin barbaachifne hojimaata birokraasii ykn hubannoo dogoggoraa dambii gumurukaa naannoo ilaalchisee yeroo meeshaalee kutaalee saba adda addaa geejjiban irraa fagaachuun gahumsa hojii baay’ee guddisuu danda’a Walumaagalatti,Neetworkiin loojistikii Fiijii sochii meeshaalee galaanaan walxaxaa ta'e,sirna geejjibaa qilleensaa adda addaa ,fi neetworkii daandii bal'aa ni deeggara.Ramaleen kunniin dhiyeessitoota tajaajila loojistikii ogummaa qaban waliin yoo walqabate oomishaalee bu'a qabeessa ta'een geejjibsiisuun kana keessaa,gara ga'uu,fi kana irraa erguun akka danda'amu taasisa saba kanaan fayyadama biyya keessaa akkasumas daldala idil-addunyaa haala mijeessa.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Fiijiin biyya odola Paasifikii Kibbaa yoo taatu, daldalaa fi daldala idil-addunyaatiif bakka guddaa qabdi. Biyyattiin karaalee bittaa idil-addunyaa gurguddoo fi agarsiisa daldalaa guddina dinagdee mijeessan hedduu qabdi. Chaanaalii fi agarsiisa bittaa idil-addunyaa ijoo Fiijii keessaa muraasni kunooti: 1. Waliigaltee Daldalaa: Fiijiin miseensa waliigalteewwan daldalaa naannoo fi biyyoota hedduu adda addaa waan taateef carraa bittaa gatii guddaa qabu akka argattu isa dandeessisa. Kan hubatamuu qabu, qaama Waliigaltee Paasifikii Hariiroo Diinagdee Dhiyeenyaa (PACER) Plus yoo ta’u, kunis Awustiraaliyaa fi Niwuu Ziilaandiif gabaa filannoo kan kennudha. 2. Ejensii Guddina Invastimantii (IPA): Biiroon Invastimantii fi Daldala Fiijii (FITB) ejensii giddugaleessaa invastimantii biyya alaa Fiijii keessatti guddisuuf itti gaafatamummaa qabu ta’ee tajaajila. Bittoota idil-addunyaa waliin walitti dhiyeenyaan hojjechuun carraa madda argachuu dameelee adda addaa keessatti mul’achuu danda’u adda baasuun ni hojjeta. 3. Dhaabbilee Bittaa Idil-addunyaa: Fiijiin dhaabbilee bittaa idil-addunyaa beekamoo kanneen akka Gabaa Addunyaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UNGM) waliin tumsiti. Kunis daldaltoonni Fiijii caalbaasii addunyaa irratti hirmaachuu fi meeshaalee ykn tajaajiloota dhaabbilee UN addunyaa maraaf akka dhiyeessan dandeessisa. 4. Dhaabbata Damee Dhuunfaa Odoola Paasifikii (PIPSO): PIPSOn daldala Fiijii bitoota biyya alaa waliin walqabsiisuu keessatti gahee olaanaa qaba, keessumaa biyyoota Eeshiyaa-Paasifiik irraa. Taateewwan walsimsiisaa daldalaa, waltajjiiwwan networking, fi ergama daldalaa dhaabbilee biyya keessaaf carraa al-ergii maddisiisuuf gargaaran haala ni mijeessa. 5. Tarsiimoo Al-ergii Biyyaalessaa (NES): Mootummaan Fiijii dameelee ijoo kanneen akka qonnaa, oomishaa, turizimii, tajaajila teeknooloojii odeeffannoo fi kkf guddisuudhaan dorgommii al-ergii akka addunyaatti guddisuuf kan kaayyeffate NES boceera.NES gabaa addaa al-ergitoonni hariiroo uumuu danda’an adda baasee ibsa bitoota ta’uu danda’an waliin. 6. Agarsiisa Daldalaa: Fiijiin waggaa guutuu agarsiisa daldalaa beekamoo hedduu kan agarsiistota/bitoota biyya keessaa fi idil-addunyaa hawwatan ni qopheessiti: a) Agarsiisa Qonnaa Biyyaalessaa: Sagantaan waggaa kun oomishaalee oomisha haaraa irraa kaasee hanga meeshaalee qophaa’an calaqqisiisuudhaan indaastirii qonnaa Fiijii agarsiisa. b) Daldala Paasifikaa: Dhaabbata Tuurizimii Paasifikii Kibbaa (SPTO)n kan qophaa’e Daldala Paasifikaan oomishaalee fi tajaajiloota Paasifikii keessatti hojjetaman turizimii itti fufiinsa qabu irratti xiyyeeffachuun beeksisa. c) Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Fiijii (FITS): FITS daldaltoonni Fiijii oomisha isaanii akka agarsiisaniifi bitoota idil-addunyaa dameelee adda addaa, omisha, qonnaa, turizimii, fi teeknooloojii dabalatee waliin walqunnamuuf waltajjii ni dhiheessa. d) Feestivaala Hibiscus: Adda durummaan ayyaana aadaa ta’us, Feestivaalli Hibiscus abbootiin qabeenyaa biyya keessaa oomisha isaanii daawwattoota biyya keessaa fi idil-addunyaa fuulduratti akka agarsiisaniif carraa ni kenna. Xumura irrattis Fiijiin karaalee adda addaa bittaa idil-addunyaa fi misooma daldalaa diriirsitee jirti. Waliigaltee daldalaa naannoo irraa kaasee hanga dhaabbilee bittaa addunyaa keessatti hirmaachuu fi agarsiisa daldalaa ijoo keessummeessuutti, Fiijiin hirmaannaa daldaltoonni biyya keessaa bitoota idil-addunyaa waliin dammaqinaan guddifti.

Motora barbaacha waliigalaa

Fiijitti akkuma biyyoota biroo hedduutti, motoroonni barbaacha baay’inaan itti fayyadaman Google, Bing, fi Yahoo dha. Mootoroonni barbaacha kunneen fayyadamtootaaf odeeffannoo fi qabeenya bal’aa addunyaa irraa ni kennu. Marsariitiiwwan isaanii kunooti: 1. Google - www.google.com irratti kan argamu Googlen akka addunyaatti motora barbaacha baay'ee beekamaa ta'ee fi fuula weeb, suuraa, viidiyoo, kaartaa, barruu oduu fi kkf barbaaduuf interfeesii fayyadamaadhaaf mijatu dhiyeessa. 2. Biing - www.bing.com irratti kan argamu Bing motora barbaacha Microsoft kan Google wajjin walfakkaatu kan kennudha. Bu'aa fuula weebsaayitii akkasumas amaloota dabalataa kanneen akka barbaacha suuraa, dursee ilaaluu viidiyoo hover irratti, barruulee oduu carousel ni dhiheessa. 3. Yahoo - www.yahoo.com Yahoo Search motora barbaacha bal'inaan itti fayyadamnu kan biraa yoo ta'u, fuula weebsaayitii algorithm mataa isaaniitiin indeksii ta'ee fi bu'aa Bing'n humna argate dabalatee maddoota adda addaa walitti qabuun qabiyyee adda addaa kan kennudha. Mootoroonni barbaacha sadan kun odeeffannoo barbaachisaa ta’e saffisaan geessuu irratti sirrii ta’uu isaanii irraa kan ka’e gabaa addunyaa irratti ol’aantummaa qabu. Filannoowwan kana keessaa kamiyyuu Fiijii keessatti ykn bakka kamiyyuu addunyaa irratti argamuun fayyadamtoonni gaaffii isaaniif deebii bu’a qabeessa ta’een argachuu keessatti gargaaruu danda’a.

Fuula keelloo gurguddoo

Fiijii keessatti, galmeewwan Fuula Keelloo jalqabaa: 1. Fuula Keelloo Fiijii: Galmeen Fuula Keelloo Fiijii ofiisaa tarree daldalaa fi tajaajiloota gosoota adda addaa keessatti bal’inaan ni kenna. Marsariitii isaanii www.yellowpages.com.fj irratti argachuu dandeessu. 2. Daayirektarii Telekoomii Fiijii: Dhaabbanni telekoomii biyyattii keessa jiru Telekoom Fiijiin, daayirektarii mataa isaa kan odeeffannoo quunnamtii dhaabbilee daldalaa fi namoota dhuunfaa guutuu Fiijii keessatti argaman of keessaa qabu dhiyeessa. Daayirektariin isaanii toora interneetii www.telecom.com.fj/yellow-pages-and-white-pages irratti argama. 3. Daayirektarii Voodaafoon: Dhaabbanni telekoomii guddaa kan biraa Fiijii keessatti argamu Voodaafoon, galmee tarreeffama daldalaa fi odeeffannoo quunnamtii tajaajiloota adda addaa biyyattii keessatti argaman of keessaa qabus maxxanseera. Galmee kana kan isaanii toora interneetii www.vodafone.com.fj/vodafone-directory irraa argachuu dandeessu. 4 .Fuula Keelloo Al-ergii Fiijii: Daayirektariin addaa kun bitoota idil-addunyaa al-ergii Fiijii waliin industirii adda addaa kanneen akka qonnaa, omishaa, turizimii fi kkf irratti wal qunnamsiisuu irratti xiyyeeffata. Tarreefama isaanii toora interneetii www.fipyellowpages.org irratti daawwachuu dandeessu. 5 .Fuula Keelloo Riil Isteeti Fiijii: Galmeen fuula keelloo kun tajaajiloota qabeenyaa wajjin walqabatan kanneen akka ergamtoota qabeenyaa, misoomsitoota, gatii kaffalan, arkiteektoota, fi kontiraaktaroota Fiijii keessatti argamaniif kan kennamedha. Tarreefama isaanii ogeessota qabeenyaa fi jaallattoota qabeenyaa irratti xiyyeeffate qorachuuf www.real-estate-fiji.net/Fiji-Yellow-Pages daawwadhaa. 6 .Daayirektarii Tuurizimii Fiijii: Addatti turistoota odola Fiijii daawwatan ykn imala gara bakka bareedaa kanaatti karoorfataniif kan tajaajilu yoo ta’u, galmeen Tuurizimii Fiijii waa’ee bakka jireenyaa (hoteelota/rizoortii) odeeffannoo ni kenna, daawwattoonni muuxannoowwan nama gammachiisan kan akka scuba diving ykn daawwannaa miilaan deemuu dabalataan turistoota biroo dhiyeessan hawwata turizimii naannoo tokkoon tokkoon fedhii keessa jiru keessatti argaman.Fiji www.fijitourismdirectory.tk daawwachuudhaan imala keessan karoorfadhaa. Hubadhaa marsariitiiwwan kun yeroon jijjiiramuu danda’u turan ykn waan barbaaddan irratti hundaa’uun kutaalee fuula keelloo adda ta’an isaan keessa jiran argachuuf qorannoo dabalataa barbaachisuu danda’u.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoon Fiijii keessatti argaman kanneen akka: 1. ShopFiji: Fiijii keessatti gabaa onlaayinii adda duree ta’ee fi oomishaalee adda addaa gosoota adda addaa kanneen akka faashinii, elektirooniksii, meeshaalee manaa fi kkf dhiyeessuudha. Marsariitii: www.shopfiji.com.fj 2. BuySell Fiji: Waltajjii beeksisa onlaayinii fayyadamtoonni meeshaalee haaraa ykn kan fayyadaman elektirooniksii irraa kaasee hanga konkolaataa, meeshaalee manaa fi kkf bitachuu fi gurguruu danda’an. Marsariitii: www.buysell.com.fj 3. KilaWorld: Weebsaayitii bittaa toora interneetii beekamaa Fiijii keessatti kan ta’ee fi uffata, meeshaalee gargaarsaa, meeshaalee miidhaginaa, elektirooniksii fi kkf dabalatee oomishaalee adda addaa kan dhiyeessudha. Marsariitii: www.kilaworld.com.fj 4. Diva Central: Waltajjii daldala elektirooniksii fedhii faashinii dubartootaa addatti kan tajaajilu yoo ta’u, uffata, kophee, meeshaalee, meeshaalee miidhaginaa adda addaa toora interneetii irraa bitachuuf ni danda’ama. Marsariitii: www.divacentral.com.fj . koochoo.com.fj/

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Biyyi odola bareedduu Kibba Paasifikii keessatti argamtu Fiijiin miidiyaa hawaasaa cimaa qabdi. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo ta’an tokko tokko Fiijii keessatti URL marsariitii isaanii walgitu waliin kunooti: 1. Feesbuukii (www.facebook.com): Feesbuukiin guutuu Fiijii keessatti hiriyootaafi maatii waliin wal qunnamuuf, odeeffannoo haaraa, suuraa fi viidiyoo waliif qooduuf bal’inaan itti fayyadama. Akkasumas, dhaabbileen daldalaa fi dhaabbileen oomisha ykn tajaajila isaanii akka beeksisan waltajjii ta’ee tajaajila. 2. Instagram (www.instagram.com): Instagram suuraa fi viidiyoo ijaan nama hawwatu qooduun Fiijii keessatti baayyee jaallatamaadha. Fayyadamtoonni hiriyyoota, namoota beekamoo hordofuu fi qabiyyee qorachuu danda'u, hashtags mul'ata fi aadaa dinqisiisaa Fiijiin walqabatan fayyadamuun. 3. Twitter (www.twitter.com): Twitter Fiijii keessatti fayyadamtoota xiqqaa garuu of kennanii kan qabu yoo ta’u namoonni oduu haaraa, yaada mata duree adda addaa irratti dhimmoota yeroo ykn taateewwan biyyattii keessatti ykn addunyaa irratti raawwataman dabalatee qooddatan. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn ogeeyyiin Fiijii keessa jiraatan baay’inaan networkii ogummaa isaanii ijaaruuf, carraa hojii barbaaduuf, dandeettii fi muuxannoo hojjechiistota ta’uu danda’aniif agarsiisuuf itti fayyadamu. 5. TikTok (www.tiktok.com): TikTok dargaggoota Fiijii biratti waltajjii viidiyoo bifa gabaabaa dandeettii akka shubbisaa, sirbaa ykn skits qoosaa agarsiisu uumuuf jaalala guddaa argateera. 6. Snapchat: URL marsariitii Snapchat ofiisaa kan addatti dhaggeeffattoota Fiijiif kan kenname jiraachuu dhabuu danda'us sababa naannoo ta'uu isaatiin bilbiloota ismaartii irratti karaa apps stores addunyaa guutuutti argaman kanneen akka Apple App Store ykn Google Play store salphaatti achi irraa buufachuu dandeessu. 7.YouTube( www.youtube.com ): YouTube guutuu Fiijii keessatti viidiyoo bashannansiisaa viidiyoo muuziqaa irraa kaasee hanga vlog muuxannoo imala odola Fiijii keessatti mul’atu ilaaluuf yeroo baay’ee itti fayyadama. 8.WhatsApp: WhatsApp adda durummaan miidiyaa hawaasaa osoo hin taane appii ergaa battalaa jedhamuun beekamus guutummaa hawaasa Fiijii keessatti walqunnamtii keessatti gahee guddaa qaba, hiriyoota,maatii,hiriyoota,maamiltoota daldalaa biratti ergaa barreeffamaa,bilbila,fi bilbila viidiyoo illee ni hayyama. Www.whatsapp.download daawwachuun odeeffannoo dabalataa argachuuf ykn appicha buufachuu dandeessu. Kunniin fakkeenya muraasa waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo Fiijii keessatti argamaniidha. Jaalatamaafi itti fayyadamni waltajjiiwwan kanaa umurii fi hawaasa adda addaa Fiijii keessatti garaagarummaa qabaachuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Biyyi odola bareedduu Paasifikii Kibbaa keessa jirtu Fiijiin dinagdee adda addaa fi indaastiriiwwan guddachaa jiraniin beekamti. Waldaalee indaastirii gurguddoo Fiijii keessaa muraasni kunooti: 1. Waldaa Hoteelaa fi Tuurizimii Fiijii (FHATA) - fedhii indaastirii turizimii Fiijii bakka bu’ee ni guddisa. Marsariitii: http://www.fhta.com.fj/ irratti argama. 2. Federeeshinii Daldalaa fi Hojjechiistota Fiijii (FCEF) - hojjechiistotaaf sagalee ta’ee kan tajaajiluu fi guddina daldalaa Fiijii keessatti haala mijeessa. Marsariitii: http://fcef.com.fj/ irratti argama. 3. Biiroo Daldalaa fi Invastimantii Odoola Fiijii (FTIB) - carraa invastimantii fi al-ergii Fiijii irraa dhufu guddisuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: https://investinfiji.har'a/ 4. Suva Chamber of Commerce & Industry (SCCI) - carraa networking, abukaatummaa, fi tajaajila deeggarsa daldalaa kennuudhaan dhaabbilee daldalaa magaalaa guddoo Fiiji Suva keessatti argaman ni deeggara. Weebsaayitii: https://www.suva-chamber.org.fj/ Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. 5. Lautoka Chamber of Commerce & Industry - guddina dinagdee fi misooma dhaabbilee daldalaa Lautoka, magaalaa guddittii dhiha Viti Levu Island keessatti argamu keessatti hundaa’aniif guddisuuf kan akeekedha. Weebsaayitii: Weebsaayitiin ofiisaa hin jiru. 6. Ba Chamber of Commerce & Industries - dhaabbilee daldalaa naannoo Ba Town keessatti argaman bakka bu’uun fedhii isaanii qaamolee mootummaaf beeksisuu fi miseensota gidduutti networking akka uumamu haala mijeessa. Weebsaayitii: Weebsaayitiin ofiisaa hin jiru. 7. Mana Maree Miilaa Uffata Huccuu (TCFC) – waldaa sadarkaa biyyaatti bakka bu’ummaa qabaachuun indaastirii huccuu, uffata, fi miila deeggaruun dorgomtummaa karaa leellisuu imaammataatiin deeggaru. Marsariitii: http://tcfcfiji.net/ 8. Mana Maree Industirii Ijaarsa (CIC) – imaammata pirojektoota misooma bu’uuraalee misoomaa guutuu Fiijii irratti dhiibbaa geessisan irratti qajeelfama kennuudhaan walta’iinsa indaastirii ijaarsaa keessatti ni jajjabeessa. Marsariitii: http://www.cic.org.fj/index.php irratti kan argamu 9. Waldaa Ogeessota Teeknooloojii Odeeffannoo (ITPA)- Ogeessota IT mootummaa, dhaabbilee jalqabaa, fi dhaabbilee biyyoota hedduu dabalatee dameelee adda addaa keessatti guddinaa fi misooma indaastirii IT guddisuuf hojjetan bakka bu’a. Marsariitii: https://itpafiji.org/ Waldaaleen kunneen Fiijii keessatti industirii adda addaa guddisuu fi deggeruu keessatti gahee murteessaa qabu. Guddina itti fufiinsa qabu dameewwan walfakkaatan mirkaneessuuf waltajjii networking, abukaatummaa, tamsaasa odeeffannoo, fi guddina ogummaa ni kennu.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa Fiijiin walqabatan hedduutu jiru. Fakkeenyonni tokko tokko URL isaanii waliin kunooti: 1. Invastimantii Fiijii - Kun dhaabbata invastimantii guddisuu ofiisaa mootummaa Fiijii yoo ta’u, invastimantii Fiijii hawwachuu fi haala mijeessuuf itti gaafatamummaa qaba. Marsariitii: https://www.invastimantiifijii.org.fj/ 2. Fiji Revenue & Customs Service - Weebsaayitiin kun hojimaata gumurukaa, imaammata gibiraa, fi dambiiwwan daldalaa Fiijii irratti odeeffannoo kenna. Marsariitii: https://www.frcs.org.fj/ irratti argama. 3. Baankii Riizarvii Fiijii - Weebsaayitiin baankii giddugaleessaa Fiijii daataa dinagdee, imaammata maallaqaa haaromfame, istaatiksii, fi odeeffannoo gabaa faayinaansii ni dhiheessa. Marsariitii: https://www.rbf.gov.fj/ 4. Ministeera Daldalaa, Daldala, Tuurizimii fi Geejjibaa (MCTTT) - Ministeerri mootummaa kun guddina dinagdee itti fufiinsa qabu karaa damee daldalaa, daldalaa, turizimii, fi geejjibaa guddisuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: http://www.daldala.gov.fj/ 5. Ejensii Guddina Invastimantii (IPA) - IPA odeeffannoo fi qajeelfama barbaachisaa ta’e kennuudhaan invastaroota biyya alaa carraa daldalaa Fiijii qorachuuf fedhii qaban waliin walitti dhiyeenyaan hojjeta. Marsariitii: https://investinfiji.har'a/ 6. Poortaalli Tajaajila Toora Interneetii Mootummaa (Fiji Govt.) - Poortaalichi tajaajila adda addaa hayyama galmee daldalaa waliin walqabatan akkasumas hayyama hojii daldalaa biyyattii keessatti gaggeessuuf barbaachisu argachuuf waltajjii giddugaleessa ta’e ni kenna. Weebsaayitii: http://tajaajila.gov.vu/WB1461/index.php/omi/mana-3 Weebsaayitoonni kun carraa invastimantii, imaammata/dambiiwwan daldalaa, daataa qorannoo gabaa akkasumas odeeffannoo quunnamtii kutaalee mootummaa ykn ejensiiwwan dinagdee Fiijii dhimmi ilaallatu ilaalchisee odeeffannoo gatii guddaa qabu kennuu danda’u. Hubadhaa, yeroon darbaa deemuun argama marsariitii jijjiiramuu akka danda’u; kanaaf yeroo hunda itti fayyadamuu dura dhaqqabummaa isaanii mirkaneessuun gaariidha.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Fiijiif marsariitiiwwan gaaffii daataa daldalaa hedduun jiru. Muraasni URL isaanii waliin kunooti: 1. Kaartaa Daldalaa (https://www.trademap.org/): Kaartaan Daldalaa kuusdeetaa onlaayinii istaatiksii daldalaa fi xiinxala gabaa bal’aa Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC) irraa kennamu kan dhiyeessudha. Michoota, gosoota oomishaa fi raawwii daldalaa dabalatee al-ergii fi galtee Fiijii irratti odeeffannoo bal’aa kenna. 2. Furmaata Daldala Walitti Makamaa Addunyaa (WITS) (https://wits.worldbank.org/): WITS poortala onlaayinii Baankii Addunyaatiin daataa daldala meeshaalee daldalaa idil-addunyaa fi daataa taarifaa argachuuf haala mijeessuuf qophaa’eedha. Al-ergii, galtee, michoota daldalaa fi oomishaalee addaa daldalaman Fiijii irratti odeeffannoo bal’aa ni kenna. 3. Kuusaan Deetaa UN Comtrade (https://comtrade.un.org/data/): Kuusaan Deetaa UN Comtrade istaatiksii daldala idil-addunyaa ofiisaa biyyoota adda addaa addunyaa irratti bal’inaan ni kenna. Fayyadamtoonni kuusaa deetaa bal’aa gatii al-ergii fi galtee Fiijii, baay’ina, biyyoota michuu, oomishaalee daldalaman, akkasumas agarsiistota dinagdee barbaachisoo ta’an argachuu danda’u. 4. Export Genius (http://www.exportgenius.in/): Export Genius marsariitii daldalaa tajaajila daataa daldala addunyaa Hindii keessatti hundaa’ee fi biyyoota adda addaa addunyaa guutuu uwwisu maddoota odeeffannoo gumurukaa ummataaf dhiyaatan kan akka galmee buufata doonii fayyadamuun dhiyeessuudha. Fayyadamtoonni meeshaalee addaa ykn al-ergitoota/galchitoota Fiijiin walqabatan kuusdeetaa isaanii keessaa barbaaduu danda’u. 5 .Biiroo Istaatistiksii Fiijii (http://www.statsfiji.gov.fj/index.php?option=com_content&task=view&id=174&Itemid=93): Weebsaayitiin ofiisaa Biiroo Istaatistiksii Fiijii istaatiksii daldalaa bu’uuraa tokko tokko waa’ee... al-ergii fi galtee biyyaa gabaasa maxxansaa filatamoo keessatti. Hubadhaa, marsariitiiwwan kunniin bal’ina sadarkaa adda addaa kan kennan yoo ta’u, tajaajila isaanii guutummaatti argachuuf galmee ykn kaffaltii barbaachisuu danda’u.

Waltajjiiwwan B2b

Fiijiin saba odola bareedduu Galaana Paasifikii Kibbaa keessatti argamtudha. Qarqara galaanaa ajaa'ibsiisaa, bishaan qulqulluu fi aadaa socho'aa ta'een beekama. Waggoota dhiyoo asitti Fiijiin dhiyeessii waltajjii daldalaa gara daldalaatti (B2B) irrattis guddina ariifataa argiteetti. Fiijii keessatti waltajjiiwwan B2B hedduun kan industirii fi dameelee adda addaa tajaajilan jiru. Waltajjiiwwan kunneen daldala biyya keessaa fi idil-addunyaa illee daldala, networking, fi tumsa ni mijeessa. Waltajjiiwwan B2B beekamoo Fiijii keessatti argaman keessaa muraasni: 1. TradeKey Fiji (https://fij.tradekey.com): TradeKey gabaa B2B addunyaa beekamaa ta’ee fi bitootaa fi gurgurtoota addunyaa irraa walitti hidhudha. Isaanis oomishaalee bal’aa industirii adda addaa kanneen akka qonnaa, huccuu, elektirooniksii, ijaarsaa fi kkf keessatti dhiyeessu. 2. Al-ergitoota Fiijii (https://exportersfiji.com/): Al-ergii Fiijiin waltajjii al-ergitoota Fiijii addunyaa guutuutti beeksisuuf of kenne ni kenniti. Oomisha nyaataa, hojii harkaa, dhugaatii, meeshaalee miidhaginaa, tajaajila turizimii fi kkf dabalatee daayireektarii bal’aa al-ergitoota dameelee adda addaa irraa argachuuf carraa ni kenna. 3. Maqaawwan Addunyaa Dhiyeessitoota Odoola Paasifikii (https://www.worldwidebrands.pacificislandsuppliers.com/): Waltajjiin kun Fiijii dabalatee waa’ee dhiyeessitoota naannoo Odoola Paasifikii guutuu keessatti odeeffannoo kennuu irratti xiyyeeffata. Gosoota oomishaa adda addaa kan akka meeshaalee oomishaa uffata/uffata/taateewwan & meeshaalee beeksisa/meeshaalee qonnaa fi maashinoota ni dhiheessa. 4. ConnectFiji (https://www.connectfiji.development.frbpacific.com/): ConnectFiji jalqabbii pirojektii FRB Network Development jedhamu kan daldala Fiijii invastaroota addunyaa irraa dhufan waliin walqunnamsiisuuf carraa guddina waliinii argachuuf qophaa’eedha. 5.Fiji Enterprise Engine 2020( https://fee20ghyvhtr43s.onion.ws/) - Gabaa onlaayinii maqaan isaa hin ibsamne kun biyyoota tokko tokko keessatti uggura mootummaa bira darbee networkii .onion fayyadamuudhaan; dhaabbileen naannoo daangeffame kanaan ala galmaa’an waltajjii irratti akka hirmaatan fi dambiiwwan gibiraa irraa akka fagaatan ni taasisa Waltajjiiwwan B2B kunniin daldaltoonni oomisha bitachuu fi gurguruuf bakka gabaa ta’uu qofa osoo hin taane qabeenya gatii guddaa qabu kan akka oduu industirii, daayirektaroota daldalaa, fi carraa networking ni dhiyeessu. Waltajjiiwwan kunneen tokko tokko galmee barbaadu ykn hirmaannaadhaaf ulaagaa addaa qabaachuu akka danda’an hubadhaa. Xumura irratti, lafti B2B Fiijii waltajjiiwwan adda addaa carraa walta’iinsa, daldalaa fi babal’ina dhiyeessan waliin guddachaa jira. Daldala biyya keessaa bitoota idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisuu barbaadu yookiin dhaabbata idil-addunyaa gabaa Fiijii fayyadamuuf fedhii qabu yoo taate, waltajjiiwwan B2B kun walitti dhufeenyaa fi daldala mijeessuuf gargaaruu danda’u.