TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Israa’el, ifatti Mootummaa Israa’el jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, biyya Baha Giddugaleessaa qarqara galaana Meditiraaniyaanii kibba bahaa irratti argamtudha. Kaabaan Libaanos, kaaba bahaan Sooriyaa, bahaan Joordaan, kibba lixaan Gibxii fi Gaazaa,kibbaan ammoo naannoo Falasxiin (West Bank) fi Galoo Galaana Aqabaa (Galaana Diimaa) waliin daangaa qooddatti. Magaalaan guddoon Israa'el magaalota ishee gurguddoo fi falmisiisaa ta'an keessaa tokko kan taate Yerusaalem dha. Tel Aviv akka wiirtuu dinagdee fi teeknooloojii isheetti tajaajila. Biyyattiin ummata garaa garaa kan qabdu yoo ta'u, Yihudoota, Araboota,Druze,fi saboota biroo kan hammatedha. Israa’el iddoowwan qulqulluu amantii Yihudootaaf ta’an kanneen akka Dallaa Dhihaa,Tulluu Mana Qulqullummaa,fi Masadaa irraa kan ka’e hiika seenaa isheetiin beekamti.Naannoon kun iddoowwan beekamoo akka Waldaa Awwaala Qulqulluu Yerusaalem fi Beetaliheemitti argamuun amantaa kiristaanaafis iddoo guddaa qaba.Imaltoonni iddoowwan seenaa badhaadhaa kana qorachuu danda’u aadaa adda ta’e osoo mudachaa jiruu. Diinagdeen Israa’el baay’ee guddatefi teeknooloojiin kan hoogganamu industirii akka qonnaa,daayimandii muruu,omisha teeknooloojii olaanaa,tajaajila,fi ittisa qilleensa hawaa gumaacha guddaa kan qaban ta’uu isaaniitiin.Keessattuu indaastiriiwwan teeknooloojii olaanaa qaban dhaabbileen jalqabaa hedduun Silicon Wadi- Israa’el walqixa Silicon Valley irraa kan ka’an ta’uu isaaniitiin cimoodha. Naannicha keessatti waldhabdee hedduu itti fufee jiru mudatus, biyyattiin biyyoota ollaa biroo tokko tokkoo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu tasgabbii madaalawaa ta'e ni kenniti.Israa'el sirna dimokiraasii paarlaamaa bu'uura seeraa mirga namaa irratti hundaa'e qabdi.Itvalues freedomof speechandexpression, making it an oasis for intellectualdebatecademic saayinsii,ogbarruu,fiilmii hojjechuuf ndartistic vibrancy. Israa'el hambaa aadaa badhaadhaa ta'een beekamti.Biyyattiin Ayyaana Faasikaa,Hanukkah,Yom Kippur,fi Guyyaa Walabummaa dabalatee ayyaanota hedduu kabajti.Arabni,Muslimoonni,fi Kiristaanonnis kabaja amantii isaanii ni kabaju,bu'aan isaas ayyaanni haala adda addaa agarsiisu Teessuma lafaatiin kan nama dinqisiisu, sabni kun dirree qarqara galaanaa Galaana Meditiraaniyaanii, naannoo gaarreen kaabatti gaara Ejersaa fi Galiilaa, fi naannoo gammoojjii kibbaa gammoojjii Negev dabalatee of keessaa qaba.Galaanni Du'aa, haroo bishaan soogidda qabu kan bu'aa ba'uudhaan beekamu, bakka gadi aanaatti kan argamu yoo ta'u, kunis a hawwata turizimii beekamaa ta’e. Xumura irratti Israa’el biyya seenaa fi amantii guddaa qabdudha. Aadaa socho’aa, indaastiriiwwan teeknooloojii guddatan, fi waldhabdeen naannoo jiraatus tasgabbii madaalawaa qaba. Uummanni ishee garaa garaa ta’uun isaa duudhaa adda ta’e kan daawwattootaaf muuxannoo hin dagatamne dhiyeessuuf gumaacha qaba.

Maallaqni Israa'el Sheekel Haaraa Israa'el (NIS) yoo ta'u, yeroo baay'ee gabaabfamee ₪ jedhama. Sheekel haaraan kun bara 1985 Sheqeel Israa'el isa durii bakka bu'ee maallaqa Israa'el ofiisaa ta'eera. Agorot 100tti qoodameera. Nootiiwwan NIS maallaqa sheqelii 20, 50, 100, fi 200 yoo ta’an, saantima ammoo gatii agorot 10 fi 1⁄2, 1, 2, 5, fi 10 shekel ta’een argamu. Nootiiwwan baankii fi saantimawwan kun mallattoowwan barbaachisoo seenaa, aadaa ykn mallattoolee Israaʼel wajjin wal qabatan argisiisu. Yeroo ammaa kana daldalli irra caalaan karaa dijitaalaa ykn kaardii liqiitiin kan raawwatamu ta’us, ammallee maallaqni bittaa xixiqqoo gabaa biyya keessaa ykn daldala xixiqqaa irratti bal’inaan itti fayyadama. Baankonni maallaqa jijjiiruuf ykn maallaqa ATM irraa baasuuf guutuu biyyattii keessatti salphaatti argamuu danda’u. Safartuun sharafa alaa Sheekel Haaraa Israa’el fi maallaqa biroo gidduu jiru sababa haala gabaatiin guyyaa guyyaan jijjiiramuu danda’a. Buufatni xiyyaaraa idil-addunyaa gurguddoon akkasumas baankonni turistoota Israa’el daawwataniif tajaajila sharafa alaa ni kennu. Walumaagalatti, haalli maallaqaa Israa’el dinagdee ammayyaa sirna faayinaansii tasgabbaa’aa ta’ee fi hambaa seenaa ishee nootii fi saantima ishee irratti eeguudhaan daldala daldalaa biyya keessaa fi idil-addunyaa sirrii ta’e mirkaneessu kan calaqqisiisudha.

Maallaqni seera qabeessa Israa’el Sheqeel Israa’el (ILS) dha. Tilmaama jijjiirraa maallaqa gurguddoo ilaalchisee, lakkoofsi yeroo ammaa (hanga Adoolessa 2021tti) tokko tokko kunooti: 1 USD (Doolaara Ameerikaa) ≈ 3.22 ILS 1 Yuuroo (Yuroo) ≈ 3.84 ILS 1 GBP (Paawundii Biriteen) ≈ 4.47 ILS 1 JPY (Yeen Jaappaan) ≈ 0.03 ILS Hubadhaa, safartuun sharafa alaa jijjiiramuu waan danda’uuf, yeroo hunda odeeffannoo yeroo ammaa fi sirrii ta’e argachuuf maddoota amanamoo ykn dhaabbilee faayinaansii ilaaluun gaariidha.

Biyyi Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu Israa’el waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanni kun ummata Israa’eliif hiika guddaa kan qaban yoo ta’u, hambaa amantii fi aadaa isaanii kan calaqqisiisanidha. Israa'el keessatti ayyaanota gurguddoo keessaa tokko Yom Ha'atzmaut yoo ta'u, guyyaa walabummaa jedhamuunis beekama. Guyyaa 5ffaa Iyaar kan kabajamu yoo ta’u, hundeeffama Mootummaa Israa’el Caamsaa 14, 1948 kan yaadatu yoo ta’u, guyyaan kun agarsiisa ibiddaa, agarsiisa, konsartii, fi barbeekiyuu dabalatee sochiiwwan adda addaatiin kan kabajamudha. Yeroo ummanni akka sabaatti walitti dhufanii bilisummaa isaanii itti kabajaniidha. Israa’el keessatti ayyaanni barbaachisaan kan biraan Yom Kippur ykn Guyyaa Araarsummaati. Guyyoota amantii Yihudootaa keessaa isa qulqulluu ta'e keessaa tokko jedhamee kan ilaalamu yoo ta'u, lakkoofsa Ibirootaatiin guyyaa kurnaffaa Tishrei irratti argama. Yeroo kabajamaa kana irratti Yihudoonni cubbuu isaaniif dhiifama Waaqayyo biraa yeroo barbaadanitti kadhannaa fi sooma irratti bobba’u. Manneen sagadaa guyyaa kana guutuu waaqeffattoota tajaajila addaa irratti argamaniin guutamaniiru. Sukkot ykn Ayyaanni Godoo Qulqullaa’oo ayyaana guddaa kan biraa Israa’eloonni kabajanidha. Yom Kippur booda yeroo birraa kan raawwatamu yoo ta’u, guyyoota torbaaf (Israa’eliin alatti guyyoota saddeet) kan turudha. Yeroo kanatti namoonni yeroof gaaddisa sukkah jedhamu kan fuduraalee fi dameedhaan faayame ijaaruun mana jireenyaa abbootiin yeroo Gibxii ba’an itti fayyadamaa turan yaadachuuf. Hanukkah ykn Ayyaanni Ifa waggaa waggaan naannoo Muddee Israa’el biratti barbaachisummaa aadaa gadi fagoo qaba. Ayyaanni guyyoota saddeetiif kabajamu kun taatee zayitiin xiqqaan humnoota Yihudoota hin taaneen xuraa’uu hordofee irra deebi’amee erga eebbifamee booda guyyoota saddeet walitti aansuun Mana Qulqullummaa Qulqulluu Yerusaalem keessatti dinqiidhaan gubate yaadata. Ayyaanota hedduu waggaa waggaan guutuu Israa’el keessatti raawwataman keessaa kunniin fakkeenya muraasa. Tokkoon tokkoon ayyaanaa aadaa addaa kan qabu yoo ta’u, kunis gatii Yihudootaa kan cimsu yoo ta’u, tokkummaa Israa’eloota gidduu jiru kan calaqqisiisu yoo ta’u, aadaa isaanii ykn amantii isaanii osoo hin ilaalin.

Israa'el biyya xiqqoo Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu yoo taatu, dinagdee adda addaa fi dagaagaa qabdudha. Saboota addunyaa barnoota olaanaa qaban keessaa tokko ta’uun teeknooloojii fi kalaqa irratti xiyyeeffannoo cimaa horateera. Michoonni daldalaa Israa’el gurguddoon Ameerikaa, Gamtaa Awurooppaa, Chaayinaa fi Jaappaan ni argamu. Biyyattiin irra caalaa maashinarii fi meeshaalee, meeshaalee jallisii, keemikaalota, boba’aa, nyaata, fi meeshaalee fayyadamaa biyya alaatii galchiti. Gama biraatiin al-ergiin adda durummaan oomishaalee teeknooloojii olaanaa kanneen akka furmaata sooftiweerii, elektirooniksii (semiikondaaktaroota dabalatee), meeshaalee yaalaa fi qorichaa of keessaa qaba. Ameerikaan gama al-ergii fi galteetiin michuu daldalaa Israa’el guddittiidha. Biyyoonni lamaan gamtaa dinagdee cimaa dameelee adda addaa kan akka tumsa ittisaa fi jalqabbii qoodinsa teeknooloojii hammate qabu. Gamtaan Awurooppaas al-ergii Israa’eliif gabaa barbaachisaa dha; keessumaa Jarmaniin Awurooppaa keessatti michoota daldalaa gurguddoo ishee keessaa tokko ta’uun adda baatee jirti. Waggoota dhiyoo asitti garuu sababa waliigaltee dhabuu siyaasaa qubsuma Israa’el Weest Baankii keessatti uumameen waldhabdeen uumameera. Chaayinaan waggoota dhiyoo asitti Israa’eliif michuu daldalaa guddaa taatee mul’atteetti. Daldalli biyyoota lamaan gidduu jiru teeknooloojii qonnaa (agritech), pirojektoota anniisaa haaromfamuu danda’uu fi sammuu namtolchee (AI) dabalatee dameewwan hedduu irratti guddina guddaa agarsiiseera. Hanqinni daldalaa Israa’el fedhii biyya keessaa guutuuf galtee irratti hirkataa ta’uu isheetiin, oomishaalee gatii dabalataa olaanaa qaban biyya alaa erguudhaan yeroon dabalaa dhufeera. Kunis madaallii alaa eeguun guddina dinagdee itti fufiinsa qabuuf qormaata kaasa. Walumaagalatti bal’inni ishee xiqqaa ta’us teessuma lafaatiin Israa’el gabaa daldala addunyaa keessatti sadarkaa olaanaa qabdi, kunis guddina indaastiriiwwan teeknooloojii olaanaa keessatti argatte waliin walqabatee walta’iinsa tarsiimoo biyya alaa kanneen carraa daldala idil-addunyaa guddateef akka kaka’umsaatti hojjetan waliin walqabateedha.

Gabaa daldala alaa Israa'el guddinaaf carraa guddaa qaba. Kalaqaa fi teeknooloojii irratti xiyyeeffannoo cimaa kennuudhaan biyyattiin dameewwan akka nageenya saayibarii, baayooteknooloojii, fi anniisaa qulqulluu addunyaa irratti adda duree taateetti. Cimina Israa’el ijoo keessaa tokko humna hojjetaa ogummaa qabuu fi hafuura abbootii qabeenyaa isheeti. Biyyattiin ummata barnoota olaanaa qabuu fi qorannoo fi misooma irratti xiyyeeffachuun dhaadatti. Dhaabbileen Israa’el dandeettii teeknooloojiiwwan ammayyaa addunyaa guutuutti fedhii guddaa qaban hojjechuu agarsiisaniiru. Dabalataanis Israa’el haala abbootii qabeenyaa jajjabeessu fi dhaabbilee jalqabaa deeggaru horattee jirti. Tel Aviv, yeroo baayyee "Startup Nation" jedhamuun kan waamamu, dhaabbilee teeknooloojii fi dhaabbilee kaappitaala veenturee milkaa'oo hedduu kan qabdudha. Sirni ikoo guddachaa jiru kun daldaltoota biyya alaa dhaabbilee kalaqaa Israa’el jalqabaa irratti tumsuu ykn invast gochuu barbaadaniif carraa bal’aa uuma. Bakki tarsiimoo Israa’el akka wiirtuu daldala idil-addunyaatti dandeettii qabaachuu ishee keessattis gahee olaanaa qaba. Walqunnamtii daandii Awurooppaa, Eeshiyaa fi Afrikaa irratti kan argamtu biyyattiin, dhaabbilee daldalaa gabaa adda addaa kana fayyadamuu barbaadaniif akka karra taatee tajaajilti. Kana malees, Israa’el waliigalteewwan daldala bilisaa (FTA)n biyyoota addunyaa adda addaa waliin hariiroo daldalaa cimaa uumuun ishee ni yaadatama. Biyyoota akka Ameerikaa fi Kaanaadaa waliin waliigaltee waliigaltee uumuun meeshaalee fi tajaajiloota Israa’el gabaa akka dabalu kan mijeesse yoo ta’u, danqaawwan taarifaa hir’isuu danda’eera. Kana malees mootummaan Israa’el daldala idil-addunyaa jalqabbii akka Invest in Israel kan invastaroota biyya alaa carraa daldalaa biyyattii keessatti barbaadaniif deeggarsa kennuudhaan dammaqinaan guddisa. Mootummaan onnachiiftuu adda addaa kan akka gargaarsaa fi hir’ina gibiraa daldala biyya alaa hawwachuuf qophaa’es ni kenna. Xumura irratti, gabaan daldala alaa Israa’el kalaqa teeknooloojii, humna hojjetaa ogummaa qabu, . aadaa abbootii qabeenyaa, . bakka tarsiimoo, . FTA michoota daldalaa ijoo waliin, . fi deeggarsa mootummaa invastimantii idil-addunyaa guddisuudha. Daldaltoonni biyya alaa sababoota kanneen fayyadamuun gita Israa’el waliin tumsa walfayyadu uumuu ykn dinagdee daayinamikii kana fayyadamuun gabaa isaanii babal’isuu danda’u

Gabaa daldala alaa Israa’eliif oomisha gurgurtaa ho’aa filachuu yeroo jennu wantoota hedduu ilaalamuu qabu. Gabaa oomisha aadaa biyyattii, filannoo fayyadamtootaa fi fedhii addaa waliin walsimu barbaada. Gorsa akkaataa oomisha gurgurtaa ho’aa gabaa daldala alaa Israa’eliif filachuu dandeessan tokko tokko kunooti: 1. Teeknooloojii fi Kalaqa: Israa’el damee teeknooloojii fi kalaqa isheetiin maqaa cimaa qabdi. Oomishaaleen industirii teeknooloojii olaanaa waliin walqabatan kanneen akka nageenya saayibarii, misooma sooftiweerii, sammuu namtolchee, fi meeshaalee yaalaa gabaa Israa’el keessatti baay’ee barbaadamu. 2. Annisaa Magariisaa fi Qulqulluu: Itti fufiinsa fi dammaqina naannoo irratti xiyyeeffannoo kennuudhaan, oomishoonni anniisaa magariisaa kanneen akka paanaalii aduu fi meeshaalee anniisaa qusatan Israa’el keessatti fedhii guddaa qabu. 3. Furmaata Agritech: Biyya xiqqoo qabeenya qonnaa muraasa qabdu ta'us, Israa'el kalaqa agritech ilaalchisee "Startup Nation" jedhamuun beekamti. Oomishaaleen tooftaalee kunuunsa bishaanii, teeknooloojiiwwan qonna sirrii, mala qonna orgaanikii,fi maashinoota qonnaatiin walqabatan mo’attoota ta’uu danda’u. 4. Fayyaa fi Fayyaa: Israa’eloonni jireenya fayyaa irratti xiyyeeffateef iddoo guddaa kennu; kanaaf, fedhiin oomishaalee nyaata fayyaa kanneen akka fuduraalee/kuduraalee orgaanikii,dabala walitti makamaa,natural skincare & cosmetics,fi meeshaalee fiitness guddaatu jira. 5.Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii fayyadamtoota addunyaa biratti sababa mijataa ta'uu isaanii irraa kan ka'e baay'ee jaallatamaadha.COVID-19 daldala daldalaa aadaa irratti dhiibbaa uumuun,waltajjiiwwan kanneeniin meeshaalee elektirooniksii fayyadamaa kalaqaan hojjetaman,gaajeeta,meeshaalee akkaataa jireenyaa,fi furmaata mana ismaartii gurguruuf yaaduu dandeessu. 6.Mincitii aadaa: Seera aadaa Israa’el hubachuun filannoo oomisha kee mijeessuuf gargaaruu danda’a.Fakkeenyaaf,nyaata kosher-certified ykn meeshaalee amantii Yihudootaa kutaalee uummataa murtaa’an biratti fudhatama gaarii argachuu danda’a.Dabalataanis,Industriin turizimii imala dhiyeessuun fayyadamoo ta’uu danda’a -paakeejii walqabatan,yaadannoo,fi daawwannaa qajeelfamaan seenaa,aadaa,fi duudhaa naannootiin kan guutame. Qorannoon bal’aan haala biyya keessaa,dimoogiraafii,humna bittaa,dambiiwwan daldalaa,tarsiimoo gabaa bu’a qabeessa ta’e eeguu,fi michoota ykn raabsitoota ta’uu danda’an waliin hariiroo ogummaa cimaa ijaaruun milkaa’ina filannoo oomisha keessanii gabaa daldala alaa Israa’el keessatti gumaacha guddaa akka qabu yaadadhaa.

Biyyi Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu Israa’el amala maamiltootaa adda ta’ee fi adda addaa qabaachuun beekamti. Maamiltoonni Israa'el qunnamtii isaanii keessatti kallattiin fi ciccimoo ta'uudhaan maqaa gaarii qabu. Gahumsaaf iddoo guddaa kan kennan yoo ta’u, gaaffii ykn gaaffii isaaniif deebii hatattamaa ni eegu. Akka kanaan maamiltoota Israa’el waliin sarara qunnamtii banaa qabaachuu fi yeroon isaaniif odeeffannoo haaraa kennuu barbaachisaa dha. Kana malees, Israa’eloonni walitti dhufeenya dhuunfaa yeroo daldala daldalaa ilaallatu ni dinqisiifatu. Maamiltoota Israa’el keessan waliin amantaa fi walitti dhufeenya uumuun walta’iinsa milkaa’aa uumuu keessatti karaa dheeraa deemuu danda’a. Yeroo fudhachuun maamiltoota kee sadarkaa dhuunfaatti beekuun Israa’eloota biratti gatii guddaa argachuu danda’a. Amalli fayyadamtoota Israa’el kan biraan dandeettii daldalaa cimaa qabaachuu isaaniiti. Yeroo baayyee mariin akka qaama barbaachisaa daldala ykn waliigaltee kamiyyuutti ilaalama. Maamiltoota Israa’el waliin yeroo daldala gaggeessan mariidhaaf qophaa’uun gaariidha. Gama taaboo ykn miira aadaatiin, Israa’el ummata adda addaa kan amantii fi saba adda addaa kan of keessaa qabu ta’uu isaa yaada keessa galchuun barbaachisaa dha, isaan keessaa Yihudoota, Muslimoota, Kiristaanota, Druze fi kkf.Kanaaf aadaa amantii adda addaa kabajuu fi gochoota namoota dhuunfaa gidduutti garaagarummaa qabaachuu danda’an. Dabalataanis, haala ji’oopoolitikaa walxaxaa naannichaa irraa kan ka’e mariin siyaasaan walqabatee taasifamu qaamolee adda addaa dhimmicha keessa jiran gidduutti waliigaltee dhabuu ykn waldhabdee uumuu waan danda’uuf of eeggannoodhaan itti dhiyaachuu qaba. Walumaagalatti, amala maamiltoota Israa’el kanneen akka kallattiin akkaataa qunnamtii keessatti hubachuun, hariiroo dhuunfaa walitti dhufeenya daldalaa keessatti iddoo guddaa kennuu,fi dandeettii marii dinqisiifachuun namoota dhuunfaa Israa’el irraa dhufan waliin daldala yeroo gaggeessinu wantoota barbaachisoodha. Dabalataanis,miira aadaa keessumaa amantiin walqabatee jiru kabajuufi dhimmoota siyaasaa miira namaa kakaasan irratti marii taasisuu irraa fagaachuun maamiltoota Israa’el waliin tumsa milkaa’aa ijaaruuf gumaacha gaarii qabaachuu qaba.

Sirna Bulchiinsa Gumurukaa fi Qajeelfama Israa’el Israa’el sirna bulchiinsa gumurukaa haala gaariin diriiree jiruu fi nageenya daangaa ishee kan mirkaneessu yoo ta’u, daldalaa fi imalaaf haala mijeessa. Akka imaltuu idil-addunyaa tokkootti, gumurukaa Israa’el irratti muuxannoo sirrii ta’e argachuuf qajeelfama murtaa’e beekuun barbaachisaa dha. Imaltoonni yeroo achi gahan paaspoortii isaanii dhiyeessuun qondaaltota immigireeshiniin akka sakatta’amu gochuu qabu. Turtii Israa’el keessatti karoorfatte irra yoo xiqqaate ji’a jahaaf paaspoortiin kee seera qabeessa ta’uu isaa mirkaneessuun murteessaadha. Angawoonni gumurukaa Israa’el nageenyaaf xiyyeeffannoo guddaa kan kennan yoo ta’u, sakatta’iinsi mi’a bal’aan akka idileetti gaggeeffama. Kaayyoo daawwannaa keessanii, yeroo turtii keessanii, ibsa bakka jireenyaa fi bal’ina meeshaalee qabattanii deemtan kamiyyuu ilaalchisee gaaffiin isin gaafatamuu danda’a. Gaaffilee kana amanamummaadhaan deebisuun yoo barbaachisaa ta’e sanadoota deeggarsaa dhiyeessuun gaariidha. Angawoonni Israa'el meeshaalee murtaa'oo kanneen akka qawwee ykn rasaasa, qoricha (yoo yaala fayyaatiin ajajame malee), biqiltoota ykn bineensota (hayyama duraa malee), fuduraalee ykn kuduraalee (hayyama duraa malee), maallaqa sobaa ykn poornoogiraafii of keessaa qaban cimsanii akka to'atan hubachuun barbaachisaadha. Dabalataanis, meeshaalee qaraxa irraa bilisa ta’an kanneen akka oomisha tamboo fi alkoolii galchuu ilaalchisee dambiiwwan addaa ni jiru. Daawwattoonni umuriin isaanii waggaa 18 ol ta’e tamboo giraama 250 ykn hanga sigaaraa 250 qaraxa irraa bilisa ta’e fiduu danda’u. Akkasumas, tokkoon tokkoon isaanii liitira tokko alkoolii qabiyyee jildii %22 ol ykn wayinii qabiyyee ulfaatina %22 gadi ta’e fiduu danda’u, gibira osoo hin kaffaliin. Imaltoonni meeshaalee gatii guddaa qaban kan akka faaya, meeshaalee elektirooniksii gatii $2000 USD ol, ykn maallaqa $10k USD ol ta'e yeroo Israa'el seenan labsuu qabu. Israa’el irraa karaa Buufata Xiyyaaraa Ben Gurion – buufata xiyyaaraa idil-addunyaa guddaa Tel Aviv – yeroo ka’an, imaltoonni adeemsa galmee keessatti tarkaanfiiwwan nageenyaa dabalataa harkifannaa fiduu waan danda’aniif dursanii dhufuu qabu. Walumaagalatti, yeroo gara Israa'el imalan daawwattoonni paaspoortii seera qabeessa ta'ee fi seera qabeessummaan gahaan hafe qabaachuun barbaachisaa dha; gaaffii qondaaltota gumurukaa dhugaadhaan ni deebisa; daangaa qaraxa irraa bilisa ta’e hordofuun meeshaalee dhorkaman irratti daangaawwan galtee ni kabaju; akkasumas meeshaalee gatii guddaa qaban kamiyyuu yeroo deeman labsuu.

Imaammanni gibira galtee Israa’el dhangala’aa meeshaalee gara biyyattiitti darban to’achuu fi indaastiriiwwan biyya keessaa eeguuf kan qophaa’edha. Sadarkaan gibiraa gosa oomisha biyya alaatii galfamu irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Mootummaan Israa’el meeshaalee biyya alaatii galfaman irratti gibira gumurukaa kan gibira galtee jedhamuunis beekamu kaffala. Gibirri kun gatii meeshaa biyya alaatii galfame, akkasumas baasii dabalataa kamiyyuu kan akka geejjibaa fi inshuraansii irratti hundaa’uun shallagama. Sadarkaan kun %0 hanga %100 ta’uu kan danda’u yoo ta’u, giddu galeessaan naannoo %12 ta’a. Oomishaaleen addaa barbaachisummaa tarsiimoo ykn dhiibbaa industirii biyya keessaa irratti qabaachuu danda’an irraa kan ka’e gibira olaanaa hawwatan jiru. Isaan keessaa oomisha qonnaa, huccuu, meeshaalee elektirooniksii fi meeshaalee qananiin hojjetaman ni argamu. Fakkeenyaaf, kuduraalee fi muduraaleen tokko tokko qonnaan bultoota naannoo sanaa eeguuf jecha gibira olaanaa qabaachuu danda’u. Israa’el daldala idil-addunyaa guddisuu fi taarifa meeshaalee murtaa’an hir’isuuf biyyoota adda addaa waliin waliigalteewwan daldalaa adda addaa hojiirra oolchuu ishee hubachuun barbaachisaadha. Waliigalteewwan kunneenis biyyoota akka Ameerikaa fi biyyoota miseensa Gamtaa Awurooppaa waliin Waliigaltee Daldala Walabaa (FTA) kan dabalatudha. Dabalataanis, Israa’el sirna Gibira Gatii Dabalataa (VAT) kan meeshaaleen gara biyyattiitti fidaman irra caalaan isaanii sadarkaa VAT istaandaardii %17 ta’e kan raawwattudha. Gibirri kun dhiyeessii keessatti sadarkaa hedduutti kan walitti qabamu yoo ta’u, dhumarratti fayyadamtootaaf kan darbudha. Walumaagalatti imaammanni gibira galtee Israa’el industirii biyya keessaa eeguu gidduutti madaallii kaa’uuf kan kaayyeffate yoo ta’u, dambiiwwan tarsiimoo fi waliigalteewwaniin daldala idil-addunyaa haala mijeessuudha. Daldaltoonni meeshaalee gara Israa’el galchuu barbaadan abbootii taayitaa gumurukaa mariisisuun ykn safartuu gibiraa addaa oomisha isaanii irratti raawwatiinsa qabu ilaalchisee gorsa ogeessaa barbaaduun gaariidha.

Imaammanni gibira meeshaalee al-ergii Israa’el guddina dinagdee ishee guddisuu fi gabaa addunyaa keessatti dorgommii olaanaa qabaachuu keessatti gahee olaanaa qaba. Biyyattiin imaammata gibiraa adda addaa hojiirra oolchuun al-ergii jajjabeessuu irratti xiyyeeffatti. Tokkoffaa, Israa’el gibira dhaabbilee gadi aanaa ta’e kan fudhatte yoo ta’u, yeroo ammaa %23 irratti argama. Kunis daldaltoonni hojii qorannoo fi misoomaa (R&D) irratti akka invast godhan kan jajjabeessu yoo ta’u, kunis kalaqaa fi oomisha meeshaalee qulqullina olaanaa qaban al-ergiidhaaf kan geessudha. Dabalataanis, mootummaan dhaabbilee pirojektoota R&D irratti bobba’aniif gargaarsaa fi gibira hir’ifameen onnachiiftuu arjummaa ni kenna. Kana malees, Israa’el biyyoota addunyaa waliin waliigalteewwan daldala bilisaa (FTA) hedduu mallatteessiteetti. FTAn kunniin oomishaalee Israa’el gabaa kanneen seenan irratti qaraxa galtee dhabamsiisuu ykn hir’isuu kan kaayyeffate yoo ta’u, kunis daldaltoonni al-ergii akka godhaniif kaka’umsa ta’a. Fakkeenyonni waliigalteewwan akkasii kanneen Ameerikaa fi biyyoota Gamtaa Awurooppaa waliin taasifameedha. Israa’el al-ergitoota daran deeggaruuf meeshaalee al-ergiidhaaf gibira gatii dabalataa (VAT) irraa bilisa ta’us ni kenniti. Al-ergitoonni oomisha isaanii biyya alaa yeroo ergan ykn tajaajila kallattiin al-ergii kanaan walqabatu yeroo argatan VAT kaffaluu irraa bilisa ta’u. Mootummaan sagantaalee haala barbaadamuun qophaa'an kanneen industirii addaa "paarkiiwwan industirii" jedhamuun beekaman deeggaranis ni dhiheessa. Paarkoonni kunneen dhaabbilee isaan keessa socho’aniif haala gibiraa mijataa kan kennan yoo ta’u, damee adda addaa irratti kilaastariin daldalaa kan guddisan ta’uu ibsameera. Inishiyeetiiwwan xiyyeeffannoo qaban kun oomishtummaa guddisuu fi dorgommii dameewwan murtaa’oo kanneen akka teeknooloojii, qorichaa, qonnaa fi kkf guddisuuf gargaaru. Kana malees, Israa'el sagantaalee guddina invastimantii kanneen akka "Seera Invastimantii Kaappitaalaa Jajjabeessuu" kanneen faayidaa hawwataa kanneen akka gargaarsaa fi gibira hir'ifame dhiyeessan hojiirra oolchitee invastimantii kallattiin alaa (FDI) jajjabeessiteetti. Xumura irratti, Israa’el imaammata gibira meeshaalee al-ergii ishee irratti mala bal’aa fudhatti, sochii R&D’f onnachiiftuu cinatti gibira dhaabbilee gadi aanaa ta’e dhiyeessuudhaan. Dabalataanis, biyyoota biroo waliin waliigalteewwan oomishaalee Israa’el karaa FTA gabaa sana seenan irratti gibira galtee hir’isuu kaayyeffate dammaqinaan barbaada, meeshaalee al-ergiidhaaf VAT irraa bilisa ta’uu ni kenna. Dabalataanis, industirii addaa karaa paarkii industirii kan guddisu yoo ta’u, sagantaalee guddina invastimantiitiin FDI hawwata. Tarkaanfiiwwan kun hundi walitti makamuun dinagdee Israa’el al-ergii irratti xiyyeeffatee fi ejjennoo gabaa addunyaa keessatti qabdu cimsuuf gumaacha.

Israa'el biyya Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu yoo taatu, indaastiriiwwan teeknooloojii olaanaa, qonnaa fi daayimandii muruu fi foolii gochuudhaan beekamti. Qulqullinaa fi nageenya al-ergii ishee mirkaneessuuf Israa’el sirna mirkaneessa al-ergii hojiirra oolchiteetti. Adeemsi mirkaneessa al-ergii Israa’el keessatti taasifamu tarkaanfiiwwan adda addaa kan of keessaa qabu yoo ta’u, oomishaaleen istaandaardii biyya keessaa fi idil-addunyaa akka eegaman mirkaneessuuf kan gargaaranidha. Tarkaanfiin jalqabaa oomishni tokko mirkaneessa barbaaduu fi dhiisuu isaa murteessuudha. Oomishaaleen tokko tokko mirkaneessa dirqamaa kan argatan yoo ta’u, kaan ammoo mirkaneessa fedhii isaaniitiin argachuu danda’u. Mirkaneessa dirqamaaf mootummaan Israa’el ulaagaalee addaa oomishtoonni guutuu qaban diriirseera. Istaandardiin kunniin gama adda addaa kanneen akka qulqullina, fayyaa, nageenya, eegumsa naannoo, walsimsiisa elektirikii (yoo jiraate), ulaagaalee asxaa fi kanneen biroo kan hammatudha. Oomishtoonni oomishni isaanii gara biyya alaatti ergamuu isaa dura dambiiwwan kana eeguu qabu. Mirkaneessi dirqamaa malees, mirkaneessi tola ooltummaa dhaabbileen daldalaa gabaa addunyaa irratti amanamummaa isaanii guddisuuf argachuu danda’anis ni jira. Mirkaneessitoonni kun qulqullinaa fi nageenya oomishaalee Israa’el ilaalchisee bitoota ta’uu danda’aniif mirkaneessa ni kennu. Omishni tokko ragaa al-ergiidhaaf ulaagaalee barbaachisan hunda erga guutee booda qaamolee hayyamamaniin qorannoo ykn sakatta’amuu qaba. Dhaabbileen kunneen oomishni tokko istaandaardii murtaa’e kan guute ta’uu isaa madaaluun, sakatta’iinsa ykn qorannoo milkaa’inaan erga xumuramee booda ragaalee barbaachisoo ta’an ni kennu. Al-ergitoonni adeemsa qulqulleessuu gumurukaa biyyoota itti imalan keessatti raawwatamu keessatti seera kabajuu isaanii agarsiisuuf sanadoota barbaachisoo oomisha isaanii mirkanaa’een walqabatan hunda galmeessuu qabu. Israa’el keessatti ragaa al-ergii argachuun bitoota biyya alaa meeshaalee qulqullina olaanaa qaban maddoota amanamoo irraa bitachuu isaanii mirkaneessuuf gargaara. Akkasumas dambiiwwan idil-addunyaa galtee waliin walqabatan kabajuun hariiroo daldalaa Israa’elii fi biyyoota biroo gidduu jiru ni mijeessa. Walumaagalatti, sirni mirkaneessa al-ergii Israa’el al-ergiin ishee ulaagaalee gabaa addunyaa akka guutu gochuu keessatti gahee olaanaa qaba, akkasumas industirii adda addaa keessatti sadarkaa qulqullinaa kan eegudha.

Israa’el Baha Giddu Galeessaa keessatti kan argamtu yoo ta’u, sirna loojistikii fi geejjibaa sadarkaa olaanaa qabuun beekamuudha. Tajaajila loojistikii fi jalqabbii Israa’el keessatti taasifamuuf yaadonni muraasni kunooti: 1. Buufata doonii Ashdood: Buufata fe’umsaa guddaa Israa’el kan taate Ashdood qarqara galaanaa Meditiraaniyaanii irratti tarsiimoodhaan kan argamu yoo ta’u, daldala idil-addunyaatiif wiirtuu barbaachisaa taasiseera. Tajaajila adda addaa kanneen akka galtee fi al-ergii qabachuu, konteenara qabachuu, bakka kuusaa, adeemsa gumurukaa gahumsa qabu ni kenna. 2. Buufata Xiyyaaraa Ben Gurion: Buufatni xiyyaaraa idil-addunyaa guddaan kun geejjibni fe’umsa qilleensaa gara Israa’el fi Israa’elitti geessuuf karra barbaachisaa ta’ee tajaajila. Buufatni Xiyyaaraa Ben Gurion meeshaalee ammayyaa fi tarminaalota fe’umsaa adda ta’an kan qabu yoo ta’u, geejjibaa meeshaalee manca’an, filannoowwan geejjibaa saffisaa, tajaajila sanadoota qopheessuu, dandeettii kuusaa qabbanaa’aa fi kkf dabalatee tajaajila fe’umsaa amanamaa ta’e ni kenna. 3. Daldala Daangaa Qaxxaamuraa Joordaan Waliin: Akka qaama waliigaltee nagaa Israa’elii fi Joordaan gidduutti bara 1994 mallattaa’eetti, biyyoota lamaan gidduutti daangaa qaxxaamuraa hundeeffamee fi daldala gidduu isaaniitti haala mijeessan jira. Kunis hojiin loojistikii gahumsa qabu meeshaalee karaa neetworkii daandii bal’aa saboota lamaan walqunnamsiisu geejjibsiisuu dandeessisa. 4 Daandii Baaburaa Israa’el: Neetworkiin baaburaa biyyoolessaa geejjibaa fe’umsaa Israa’el keessatti gahee guddaa qaba. Magaalota gurguddoo akka Tel Aviv Haifaa (magaalaa buufata doonii guddaa) waliin wal qunnamsiisuun meeshaalee hedduu kanneen akka keemikaalaa ykn meeshaalee ijaarsaaf haala geejjibaa gahumsa qabu kenna. 5 Furmaata Teeknooloojii Ol’aanaa: Giddugala kalaqa teeknooloojii ta’uu; dhaabbileen adda addaa Israa’el keessatti gahumsa dhiyeessii sansalataa sadarkaa hundatti fooyyessuuf furmaata loojistikii ismaartii qopheessaniiru. Isaan keessaa sirna hordoffii GPS bakka ergaawwan itti argaman hordofuuf ykn konteenaroota ho’aaf miira qaban kanneen waa’ee ergaa sansalata qorraa odeeffannoo yeroo qabatamaa kennan kan dabalatudha. 6 Sirna Ikoo Jalqabaa Loojistikii Deeggaru: Waggoota dhiyoo asitti dhaabbileen jalqabaa Israa’el kanneen dhiyeessii sansalata fooyyessuu irratti xiyyeeffatan teeknooloojiiwwan akka sammuu namtolchee (AI), algoritmota xiinxala daataa ykn teeknooloojii bilookicheenii kanneen mul’achuu fooyya’aa bulchiinsa inventarii & hordoffii furmaata daldalaa nageenya qabu waliin dhiyeessan fayyadamuun mul’ataniiru . 7 Walta’iinsa Walta’iinsa Idil-addunyaa fi Dhaabbilee : Mootummaan Israa’el daldala daangaa qaxxaamuraa fi tajaajila loojistikii gahumsa qabu haala mijeessuuf waliigalteewwan tumsaa akka Waliigaltee Daldala Bilisaa Biyyoota Lamaan biyyoota adda addaa waliin dammaqinaan barbaadeera. Xumura irratti, Israa’el bu’uuraalee loojistikii sadarkaa olaanaa qaban sababa teessuma lafaa tarsiimoo, teeknooloojiiwwan ammayyaa, filannoowwan geejjibaa amanamoo (buufata doonii fi buufata xiyyaaraa dabalatee), fi jalqabbii tumsa idil-addunyaa guddisuu irraa kan ka’e dhaadatti. Qabxiileen kunniin Israa’el dhaabbilee daldalaa furmaata loojistikii gahumsa qabu barbaadaniif bakka hawwataa taasisu.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Israa’el dinagdee guddachaa kan qabdu yoo ta’u, kalaqa, teeknooloojii fi hojii abbootii qabeenyaa irratti biyyoota addunyaa adda duree ta’an keessaa tokko taatee fudhatamti. Kanarraa kan ka’e, karaaleen bittaa idil-addunyaa fi agarsiisni daldalaa barbaachisoo ta’an hedduun biyyattii keessatti bitoota addunyaa irraa hawwatan ni jiru. Isaan keessaa muraasni kunooti: 1. Jijjiirraa Istookii Tel Aviv (TASE): TASE invastaroota idil-addunyaa dhaabbilee fi teeknooloojiiwwan Israa’el irratti invast gochuu barbaadaniif waltajjii barbaachisaa dha. Dhaabbileen biyya keessaa fi idil-addunyaa kaappitaala walitti qabuu fi daldala isaanii akka babal’isan carraa ni kenna. 2. Start-Up Nation Central: Start-Up Nation Central dhaabbata bu’aa hin arganne yoo ta’u, jalqabbii adda addaa kan akka The Finder platform, kan qormaata dhaabbilee addaatif dhaabbilee jalqabaa barbaachisoo ta’an adda baasuuf gargaaru, dhaabbilee addunyaa jalqabaa fi teeknooloojiiwwan kalaqaa Israa’el waliin wal qunnamsiisudha. 3. Abbaa Taayitaa Kalaqaa: Abbaan Taayitaa Kalaqaa (duraan Waajjira Saayintistii Olaanaa jedhamuun kan beekamu) pirojektoota qorannoo fi misoomaa dhaabbilee biyya keessaatiin hojjetamaniif maallaqa, sagantaa deeggarsa, fi onnachiiftuu kennuudhaan kalaqa teeknooloojii Israa’el keessatti guddisuu keessatti gahee murteessaa qaba. 4. Dhaabbata Al-ergii Israa’el: Dhaabbanni Al-ergii Israa’el oomishaalee fi tajaajiloota Israa’el akka addunyaatti beeksisuuf jila daldalaa, agarsiisa, konfiraansii daldalaa biyya keessaa fi idil-addunyaa qopheessuun al-ergitoota Israa’el gargaara. 5. MEDInISRAEL: MEDInISRAEL konfiraansii meeshaalee yaalaa idil-addunyaa waggaa lamatti al lama Tel Aviv keessatti gaggeeffamu yoo ta’u, hirmaattoota kumaatamaan lakkaa’aman addunyaa irraa kanneen dhaabbilee teeknooloojii yaalaa Israa’el waliin tumsa qorachuuf dhufan hawwata. 6. Agritech Israel: Agritech Israel agarsiisa qonnaa beekamaa waggaa sadiitti al tokko gaggeeffamu yoo ta’u, kalaqawwan indaastirii keessatti adda duree dhaabbilee Israa’eliin hojjetaman cinatti teknooloojiiwwan qonnaa sadarkaa olaanaa addunyaa irraa kan agarsiisudha. 7. CESIL - Cybersecurity Excellence Initiative Ltd.: Inishiyeetiiviin kun furmaata ittisa saayibarii biyyattii keessatti qophaa’eef saaxilamummaa kennuudhaan hoggantoota indaastirichaa gidduutti tumsa guddisuudhaan Israa’el nageenya saayibarii irratti adda duree addunyaa taatee dhaabuuf kan akeekedha. 8. Feestivaala Kalaqaa DLD Tel Aviv: DLD (Digital-Life-Design) Feestivaalli Kalaqaa Tel Aviv abbootii qabeenyaa adda duree, invastaroota, kalaqxoota, fi dhaabbilee jalqabaa damee adda addaa irraa walitti fidee haalawwan haaraa fi teeknooloojiiwwan ammayyaa dameewwan akka miidiyaa dijitaalaa, eegumsa fayyaa irratti mari’ata , AI, fintech, fi kkf. 9. Waltajjii Daldalaa HSBC-Israel: Waltajjiin kun abbootiin qabeenyaa Israa’el taateewwan adda addaa walta’iinsaa fi walta’iinsa guddisaniin hoggantoota daldalaa idil-addunyaa fi invastaroota waliin akka walqunnaman waltajjii ni kenna. 10. SIAL Israa’el: SIAL Israa’el agarsiisa kalaqa nyaataa beekamaa ta’ee fi bitoonni idil-addunyaa dhaabbilee teeknooloojii nyaataa Israa’el kanneen teeknooloojii qonnaa, mala qopheessuu, furmaata qaphxii fi kkf irratti adda ta’an waliin wal qunnamuudhaan haala yeroo ammaa indaastirii nyaataa addunyaa keessatti mul’atu argachuu danda’udha. Kunniin fakkeenya muraasa karaalee bittaa idil-addunyaa fi agarsiisa daldalaa Israa’el keessatti barbaachisoo ta’aniidha. Sirni ikoo biyyattii cimaan kalaqxoota biyya keessaa fi bitoota addunyaa industirii adda addaa keessatti teeknooloojii ammayyaa barbaadan gidduutti tumsa ni guddisa.

Motora barbaacha waliigalaa

Israa’el akka biyya teeknooloojiin guddatteetti, motora barbaacha beekamaa lammiileen ishee itti fayyadaman bal’aa qabdi. Kanneen armaan gadii motora barbaacha Israa'el keessatti baay'inaan itti fayyadaman tokko tokko URL isaanii waliin: 1. Google (www.google.co.il): Israa’el keessatti motora barbaacha bal’inaan itti fayyadamu ta’uun isaa shakkii hin qabu, Google bu’aa barbaacha bal’aa fi tajaajiloota adda addaa kan akka Gmail fi Google Maps dhiyeessa. 2. Bing (www.bing.com): Barbaacha Microsoft Israa’el keessattis baay’ee jaallatamaadha. Interfeesii ijaan nama hawwatu kan kennu yoo ta’u, bu’aa naannoo biyyattiif adda ta’e kan dhiyeessudha. 3. Wallaggaa! (www.walla.co.il): Weeb poortaalota Israa'el durii keessaa tokko, Walla! marsariitii oduu adda duree qofa osoo hin taane akka barbaacha bu’a qabeessa fedhii biyya keessaa guutuutti hojjeta. 4. Yandex (www.yandex.co.il): Mootora barbaacha Raashiyaa keessatti hundaa’ee fi waggoota dhiyoo asitti Israa’el keessatti jaalala guddaa kan argate sababa kuusaawwan odeeffannoo bal’aa fi deeggarsa barbaacha afaan Ibrootaatiin. 5. Yahoo! (www.yahoo.co.il): Yahoo akka addunyaatti ol’aantummaa qabaachuu baatus, ammallee tajaajila iimeelii fi poortala oduu waltajjii walfakkaatu irratti dhiyaateen Israa’el keessatti fayyadamtoota guddaa qaba. 6. Nana10 (search.nana10.co.il): Nana10 poortala oduu Israa'el kan ta'ee fi marsariitii ofii isaa keessatti akka motora barbaacha keessoo humna guddaa qabuutti dachaa lama ta'ee hojjeta. 7. DuckDuckGo (duckduckgo.com): Iccitii fayyadamtootaa dursa kennuudhaan kan beekamu DuckDuckGo fayyadamtoonni Israa’el osoo hin hordofamiin ykn daataa isaanii dhaabbatichaan osoo hin kuufamin barbaacha akka gaggeessan taasisa. 8. Ask.com: Israa’eliif addatti kan naannoo ta’uu baatus, Ask.com bifa gaaffii fi deebii fayyadamtoonni tokko tokko odeeffannoo ykn gorsa addaa barbaaduuf filataniin barbaachisaa ta’ee itti fufa. Kunniin meeshaalee barbaacha Israa’el biratti yeroo baay’ee itti fayyadaman keessaa muraasa; haa ta’u malee, dhaabbileen gurguddoon addunyaa kanneen akka Google fi Bing gabaa kana keessattillee taphattoota olaantummaa qaban ta’anii akka hafan hubachuun barbaachisaadha.

Fuula keelloo gurguddoo

Biyyi Israa’el Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu, daayirektaroota fuula keelloo beekamoo ta’an hedduu kan qabdu yoo ta’u, isaanis waa’ee daldalaa fi tajaajiloota adda addaa odeeffannoo bal’aa isiniif kennuu danda’u. Daayirektaroota fuula keelloo gurguddoo Israa'el keessa jiran keessaa muraasni kunooti: 1. Dapei Zahav - Israa'el keessatti daayirektaroota fuula keelloo adda duree ta'an keessaa tokko kan ta'e Dapei Zahav tarreewwan daldalaa industirii adda addaa keessatti argamaniif ni kenna. Weebsaayitiin isaanii odeeffannoo quunnamtii, teessoo fi marsariitii dhaabbilee daldalaa argachuuf amala barbaacha itti fayyadamuuf salphaa ta’e ni dhiheessa. Galmee isaanii https://www.dapeizahav.co.il/en/ irraa argachuu dandeessu. 2. 144 - "Bezeq International Directory Assistance" jedhamuun kan beekamu, 144 tajaajila galmee bilbilaa Israa'el keessatti bal'inaan itti fayyadamu yoo ta'u, tarreeffama daldalaa dameelee adda addaa irraa kan dhiyeessudha. Naannolee biyyattii adda addaa kan uwwisu yoo ta’u, dhaabbilee daldalaa fi ogeessotaaf odeeffannoo quunnamtii ni kenna. 3. Fuula Keelloo Israa’el - Weebsaayitiin daayirektarii toora interneetii kun kuusdeetaa bal’aa daldalaa fi tajaajiloota guutuu Israa’el keessatti argaman ni dhiheessa. Fuulonni Keelloo fayyadamtoonni teessoo fi lakkoofsa bilbilaa dabalatee odeeffannoo barbaachisaa ta’e argachuuf bakka, gosa, ykn maqaa daldalaatiin akka barbaadan ni taasisa. Marsariitii isaanii https://yellowpages.co.il/en daawwachuu dandeessu. 4. Fuula Warqee - Galmee daldalaa beekamaa Israa’el magaalota hedduu guutuu biyyattii uwwisu, Fuula Warqee, dhaabbilee fi ogeessota naannoo kumaatamaan lakkaa’amaniif ibsa quunnamtii, gamaaggama maamiltootaa, kallattii, sa’aatii hojii fi kanneen biroo ni kenna. 5. Bphone - Bphone galmee fuula keelloo Israa’el beekamaa kan biraa yoo ta’u, dhaabbilee industirii adda addaa naannoolee adda addaa Israa’el keessa jiraniif quunnamtii dhiyeessuudha. Kunniin fakkeenyota muraasa galmeewwan fuula keelloo beekamoo Israa’el keessatti argaman kanneen waa’ee daldala hedduu biyyattii keessatti socho’an odeeffannoo bal’aa argachuu dandeessanidha.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Israa’el akka saba teeknooloojiin guddatteetti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii beekamoo hedduu mul’achuu isaanii argiteetti. Israa'el keessatti kanneen gurguddoo ta'an keessaa muraasni kunooti: 1. Shufersal online (www.shufersal.co.il/en/) - Kun dhaabbata daldalaa guddaa Israa’el yoo ta’u, oomishaalee bal’aa kanneen toora interneetii irratti bitachuuf gargaaran kanneen akka gurgurtaa nyaataa, elektirooniksii, uffataafi kkf dabalatee ni dhiheessa. 2. Jumia (www.junia.co.il) - Jumia waltajjii daldala elektirooniksii Israa'el keessatti beekamaa ta'ee fi gosoota oomishaa adda addaa kanneen akka meeshaalee faashinii, elektirooniksii, meeshaalee manaa, oomishaalee miidhaginaa fi kkf dhiyeessuudha. 3. Zabilo (www.zabilo.com) - Zabilo meeshaalee elektirooniksii fi gaajeeta toora interneetii irratti gurguruu irratti kan adda ta'edha. Oomishaalee bal’aa kanneen akka TV, firijii, qilleensa to’atu fi kkf irratti gatii dorgomaa ta’e ni dhiyeessu. 4. Hamashbir 365 (www.hamashbir365.co.il) - Hamashbir 365 manneen daldalaa gurguddoo Israa’el keessatti durii keessaa tokko yoo ta’u, akkasumas waltajjii onlaayinii gosoota oomishaa adda addaa kan akka uffata dhiiraa fi dubartootaaf ta’u meeshaalee manaa kan akka meeshaalee manaa ykn meeshaalee mana nyaataa waliin dhiyeessuu kan hojjetudha . 5. Tzkook (www.tzkook.co.il/en/) - Tzkook suuqii onlaayinii maamiltootaaf gurgurtaa haaraa dhiyeessuu irratti xiyyeeffatedha: kuduraa fi muduraa oomishaalee nyaataa adda addaa biroo waliin gatii dorgomaa ta’een waltajjii kana irratti argachuun ni danda’ama. 6. Dukkaana Wallaggaa (shops.walla.co.il) – Wallaan kan hojjetamu! Communications Ltd., meeshaalee faashinii dhiiraa & dubartootaaf,, meeshaalee elektirooniksii fi kkf dabalatee gosoota adda addaa ni dhiheessa. 7. KSP Electronics (ksp.co.il/index.php?shop=1&g=en) – Irra caalaa meeshaalee elektirooniksii laptop irraa kaasee hanga konsoolii taphaatti gatii madaalawaadhaan maqaa hedduu irratti kan adda ta’e., KSP Electronics jaallattoota teeknooloojii biratti bakka jaallatamaadha Waltajjiiwwan kunniin haala daldala elektirooniksii guddachaa jiru har’a Israa’el keessatti argamu irraa fakkeenya muraasa qofa bakka bu’u. Tarreen kun tasumaa guutuu waan hin taaneef, fayyadamtoonni fedhii fi filannoo addaa isaanii irratti hundaa’uun waltajjiiwwan adda addaa qorachuun barbaachisaa dha.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Israa’el biyya guddina teeknooloojii fi kalaqaan beekamtu yoo taatu, kunis haala miidiyaa hawaasaa socho’aa ta’een calaqqisa. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo Israa’el keessatti fayyadaman keessaa muraasni kunooti: 1. Feesbuukii (www.facebook.com) Feesbuukiin Israa'el keessatti akkuma biyyoota addunyaa hedduutti bal'inaan itti fayyadama. Hiriyyoota waliin wal qunnamuuf, odeeffannoo haaraa qooduuf, garee fedhii adda addaatti makamuuf akka waltajjiitti tajaajila. 2. Instaagiraamii (www.instagram.com) irratti argamu. Jaalatamaan Instagram waggoota darban keessa Israa'el keessatti dabalaa dhufeera, namoonni suuraa fi viidiyoo hordoftoota isaaniif qooduuf itti fayyadamu. Giddugala dhiibbaa uumuu, maqaawwan daldalaa fi artistoonni kalaqa isaanii itti agarsiisan ta'eera. 3. Tiwiitara (www.twitter.com) irratti argama. Tiwiitar waltajjii lammiilee Israa'el biratti ergaawwan gaggabaaboo tiwiitara jedhaman waliif qooduuf bal'inaan itti fayyadaman kan biraadha. Oduu yeroo qabatamaa fi marii mata duree adda addaa irratti karaa hashtag ni kenna. 4. WhatsApp (www.whatsapp.com) Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. WhatsApp Israa'el keessatti itti fayyadama appii qunnamtii irratti ol'aantummaa kan qabu yoo ta'u, akka tajaajila ergaa battalaa fayyadamtoonni barreeffama erguu, sagalee ykn bilbila viidiyoo akka bilbilan, faayiloota maltimidiyaa akka qooddatan, akkasumas garee waliin haasa'uu akka danda'an kan taasisu ta'ee hojjeta. 5. LinkedIn (www.linkedin.com) irratti kan argamu. LinkedIn ogeessota Israa’el carraa networking ykn waltajjii hojii barbaaduu barbaadan biratti hiika qaba. Namoota dhuunfaa hojjechiistota ykn miiltoowwan hojii industirii adda addaa irraa dhufan waliin walqabsiisuuf gargaara. 6. TikTok (www.tiktok.com) irratti kan argamu. TikTok bifa viidiyoo gabaabaa fayyadamtoonni qabiyyee bashannansiisaa muuziqaa ykn kutaalee sagalee waliin walsimsiifame uumuu danda'an dhaloota dargaggoo Israa'el birattis saffisaan lafa horachaa jiruun addunyaa irratti jaalala guddaa argateera. 7. YouTube (www.youtube.com) irratti kan argamu. Akka waltajjii viidiyoo qooduun addunyaa kan Googlen qabameetti; YouTube Israa'eloonni mana kitaabaa bal'aa qabiyyee viidiyoo muuziqaa irraa kaasee hanga vlog fi chaanaalii barnootaa akka argatan ni taasisa. 8.Waltajjii Qumaara Hityah(Cmompany Xalayaa Banaa)(https://en.openlettercompany.co.il/) Hityah Gambling Platform taphoota kaasinoo toora interneetii kan akka maashinii tapha toora interneetii bingo toora interneetii poker ispoortii betting roulette blackjack baccarat craps keno scratch cards 195 fi taphoota biroo ni dhiheessa. Kunniin fakkeenya muraasa waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa hedduu Israa’el keessatti itti fayyadamaniidha. Uummata teeknooloojii beeku kan qaban Israa’eloonni hawaasa onlaayinii adda addaa irratti dammaqinaan hirmaachuu fi waltajjiiwwan kanneen fayyadamuun of ibsachuu, muuxannoo isaanii qooduu fi hiriyoota isaanii fi maatii isaanii waliin walitti dhufeenya qabaachuu.

Waldaalee industirii gurguddoo

Israa’el dinagdee adda addaa fi dagaagaa kan qabdu yoo ta’u, kalaqa, abbootii qabeenyaa fi guddina teeknooloojiitiin kan beekamtudha. Biyyattiin waldaalee indaastirii gurguddoo dameelee adda addaa guddisuu fi deeggaruun gahee murteessaa qaban hedduu kan qabdudha. Waldaalee indaastirii jalqabaa Israa’el keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Waldaa Oomishtoota Israa’el: Dantaa dhaabbilee industirii damee hunda keessatti bakka bu’a. Marsariitii: https://www.industry.org.il/ 2. Dhaabbata Al-ergii Israa’el: Al-ergii Israa’el akka addunyaatti ni deeggara, ni beeksisa. Marsariitii: https://www.al-ergii.gov.il/ 3. Federeeshinii Mana Maree Daldalaa Israa’el: Daldalaa fi daldala Israa’el guddisuuf hojjeta. Marsariitii: https://www.chamber.org.il/ 4. Waldaa Industirii Teeknooloojii Ol’aanaa (HTIA): Damee teeknooloojii olaanaa Israa’el bakka bu’a. Marsariitii: http://en.htia.co.il/ . 5. Start-Up Nation Central (SNC): Korporeeshiniiwwan addunyaa, invastaroota, fi dhaabbilee jalqabaa Israa’el gidduutti walta’iinsa uumuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: https://giddugaleessa biyyaa jalqabbii.org/ 6. BioJerusalem - BioMed & Life Sciences Cluster Naannoo Yerusaalem: Walta’iinsa akaadaamii, dhiyeessitoota eegumsa fayyaa, dhaabbilee jalqabaa, fi taphattoota indaastirii damee saayinsii jireenyaa gidduutti ni jajjabeessa. Marsariitii: http://biojerusalem.org/om/waa’ee-keenya.html 7. Waldaa Hoteelota Israa’el (IHA): Hoteelota guutuu Israa’el keessatti misooma bu’uuraalee turizimii guddisan bakka bu’a. Marsariitii: http://www.iha-hotels.com/ irratti argama. 8.Gamtaa Dhaabbilee Naannoo (EOU) : Dhaabbata gaaddidduu dhaabbilee miti mootummaa naannoo Israa’el bakka bu’ee hojjetu. marsariitii:http://en.eou.org.il/ 9.Waldaan Eegumsa Uumamaa Isreal(SPNI) :Kuusaa uumamaa,bineensota bosonaa,fi sanyiiwwan balaa jala jiran kunuunsuuf hojjeta. marsariitii:http://natureisrael.org/ Waldaaleen indaastirii addaa biroo hedduun dameewwan akka teeknooloojii qulqulluu, teeknooloojii qonnaa (agritech), nageenya saayibarii, injinariingii aerospace fi kkf irratti xiyyeeffatan, garaagarummaa sirna ikoo industirii Israa’el keessa jiru agarsiisan waan jiraniif kunniin fakkeenya muraasa. Hubadhaa URL'n caqafaman jijjiiramuu waan danda'aniif gara fuulduraatti yoo hidhannoowwan sochii hin qabne waldaa ykn dhaabbata murtaa'e barbaaduun ni gorfama.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Israa’el, sirna kalaqaa fi jalqabbii guddachaa jiruun kan beekamtu, marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa beekamoo hedduu qabdi. Waltajjiiwwan kunneen dinagdee biyyattii, carraa invastimantii, haala daldalaa fi al-ergii irratti hubannoo gatii guddaa qabu ni kennu. Kanneen beekamoo ta’an keessaa muraasni kunooti: 1. Israa’el keessatti invast gochuu (www.investinisrael.gov.il): Weebsaayitiin mootummaa ofiisaa kun invastaroota biyya alaa carraa daldalaa Israa’el keessatti qorachuu barbaadaniif akka qabeenya bal’aa ta’ee tajaajila. Odeeffannoo dameelee adda addaa, onnachiiftuu invastimantii, seenaa milkaa’ina, fi qajeelfama qabatamaa ni kenna. 2. ILITA - Industiriiwwan Teeknooloojii Ol’aanaa Israa’el (www.il-ita.org.il): ILITA dhaabbata indaastiriiwwan teeknooloojii olaanaa fi saayinsii jireenyaa Israa’el bakka bu’eedha. Weebsaayitiin isaanii qabeenya faayidaa qaban biroo keessaa ilaalcha waliigalaa dhaabbilee miseensotaa, oduu industirii, kalaandarii taateewwanii, gabaasa qorannoo gabaa fi kanneen biroo ni kenna. 3. Waldaa Oomishtoota Israa’el (www.industry.org.il): Waldaan Oomishtoota Israa’el dhaabbata bakka bu’aa warshaalee fi dhaabbilee industirii Israa’el dameelee adda addaa kanneen akka teeknooloojii omishaa fi oomishaa, industirii nyaataa fi dhugaatii fi kkf irratti hundaa’eedha. 4. Dhaabbata Al-ergii (www.export.gov.il/en): Weebsaayitiin ofiisaa Inistiitiyuutii Al-ergii fi Tumsa Idil-addunyaa Israa’el irraa gara gabaa addunyaatti erguu ilaalchisee odeeffannoo barbaachisaa ta’e kenna. Waa’ee dambiiwwan al-ergii & ulaagaalee hayyamaa akkasumas qajeelfama damee addaa bal’inaan of keessatti qabata. 5. Start-Up Nation Central (https://startupsmap.com/): Start-Up Nation Central dhaabbata bu’aadhaaf hin hojjenne yoo ta’u, daldala idil-addunyaa kalaqa teeknooloojii Israa’el waliin industirii hedduu kanneen akka cybersecurity, agritech fi kkf, marsariitii isaanii irratti walqunnamsiisuuf of kennedha akka kuusaa deetaa bal’aa odeeffannoo quunnamtii waliin dhaabbilee jalqabaa Israa’el agarsiisutti hojjeta. 6. Calcalistech (https://www.calistech.com/home/0), oduu haaraa teeknooloojiin walqabatu waliigaltee daldalaa irraa kaasee hanga abbootii qabeenyaa dameewwan kalaqa miidiyaa dijitaalaa dabalatee uwwisuu irratti xiyyeeffate 7.Globes Online(https://en.globes.co.il/en/), oduu faayinaansii dhimma maallaqaa guutuu biyyattii fi addunyaa ilaallatu ni uwwisa 8.Kutaan Daldalaa Jerusalem Post(https://m.jpost.com/business), oduu daldalaa Israa'elii fi biyya alaa irraa yeroo dhiyootti ba'e ni dhiheessa Weebsaayitoonni kunneen kanneen biroo keessaa nama haala dinagdee fi daldalaa Israa’el qorachuuf fedhii qabu kamiifuu akka qabeenya gatii guddaa qabuutti tajaajilu. Yeroo hunda murtii invastimantii kamiyyuu osoo hin kennin dura maddoota mootummaa ofiisaa sakatta’uun ykn ogeessota mariisisuun ni gorfama.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Israa'eliif marsariitiiwwan gaaffii daataa daldalaa hedduu kan jiran yoo ta'u, isaan keessaa muraasni URL isaanii wajjin kunooti: 1. Dhaabbata Al-ergii Israa’el: Weebsaayitiin ofiisaa Dhaabbata Al-ergii Israa’el tajaajila gaaffii daataa daldalaa ni kenna. Karaa: https://www.export.gov.il/en irraa argachuu dandeessu. 2. Biiroo Istaatistiksii Giddugaleessaa (CBS): CBSn ragaa daldalaa dabalatee istaatistiksii adda addaa Israa’el keessatti walitti qabuu fi maxxansuuf itti gaafatamummaa qaba. Kutaa istaatiksii daldalaa marsariitii CBS irratti argachuu dandeessu: http://www.cbs.gov.il/eng. 3. Ministeera Diinagdee Israa’el: Ministeerri Diinagdee istaatiksii galtee fi al-ergii dabalatee odeeffannoowwan daldalaan walqabatan argachuufis ni kenna. Marsariitii isaanii kana daawwachuu dandeessu: https://www.economy.gov.il/English/Pages/HomePage.aspx. 4. Manneen Daldalaa Israa’el: Manneen daldalaa naannoo tokko tokko Israa’el keessatti tajaajila daataa daldalaa marsariitii isaanii irratti ni kennu. Tokkoon tokkoon golee odeeffannoo akkasii argachuuf waltajjii mataa isaa qabaachuu danda’a ykn maddoota alaa waliin walitti hidhamiinsa qabaachuu danda’a. 5. Gabaasa Gamaaggama Imaammata Daldalaa Dhaabbata Daldala Addunyaa (WTO): Kun qabeenya Israa’el adda ta’e osoo hin taane waa’ee imaammataa fi gocha daldalaa biyyoonni addunyaa hordofan, gabaasa Israa’el dhiheenya kana baase dabalatee odeeffannoo bal’aa kenna. Gabaasa addaa marsariitii ofiisaa WTO irratti barbaaduu dandeessu: https://www.wto.org/. Odeeffannoo sirrii fi yeroo ammaa waa’ee daataa daldalaa Israa’el akka barbaachisummaa addaa keessaniitti walitti qabuuf marsariitiiwwan armaan olitti ibsaman kana daawwachuun ni gorfama.

Waltajjiiwwan B2b

Israa’el saba jalqabbii ta’uu isheetiin, sirna ikoo B2B (Business-to-Business) kan guddachaa jiru yoo ta’u, waltajjiiwwan hedduu industirii adda addaatiif tajaajila kennan qabdi. Waltajjiiwwan B2B Israa'el keessatti beekamoo ta'an tokko tokko URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Maddoota Addunyaa Israa’el (https://www.globalsources.com/il) . Waltajjiin kun bitoota addunyaa dhiyeessitoota Israa’el waliin industirii adda addaa, kanneen akka elektirooniksii, faashinii, kennaa fi oomishaalee manaa dabalatee wal qunnamsiisa. 2. Aliibaabaa Israa’el (https://www.alibaba.com/barbaacha biyyaa/IL) Waltajjiiwwan B2B gurguddoo addunyaa keessaa tokko kan ta'e Aliibaabaan dhiyeessitoota Israa'eliif kutaa adda ta'es qaba. Dameelee hedduu keessatti oomishaalee fi tajaajiloota adda addaa ni kenna. 3. Al-ergii Israa’el (https://israelexporter.com/) . Waltajjiin kun dameelee adda addaa kanneen akka qonnaa, teeknooloojii, meeshaalee industirii fi kkf irratti galchitoota addunyaa al-ergitoota Israa’el waliin walqabsiisuudhaan tumsa daldalaa idil-addunyaa haala mijeessa. 4. Israa’el keessatti hojjetame (https://israa’el keessatti hojjetame.b2b-exchange.co.il/) Oomishtootaa fi oomishaalee Israa’el akka addunyaatti beeksisuuf kan adda ta’e, Made in Israel dhaabbilee daldalaa meeshaalee qulqullina olaanaa qaban damee industirii biyyattii irraa madda godhachuu barbaadan walitti hidhuuf gargaara. 5. Barbaadaa Saba Jalqabaa (https://finder.start-upnationcentral.org/) . Dhaabbata Start-Up Nation Central jedhamu kan michoota addunyaa carraa tumsaa barbaadan dhaabbilee kalaqaa fi teeknooloojiiwwan Israa’el irraa dhufan waliin walqunnamsiisuuf kaayyeffate. 6. TechEN – Neetwork Al-ergii Teeknooloojii Waldaa Oomishtoota Israa’eliin (https://networkii al-ergii teeknooloojii.org.il/) Maamiltoota idil-addunyaa furmaata teeknooloojii sadarkaa olaanaa barbaadan dhaabbilee adda duree damee teeknooloojii olaanaa Israa’el keessa jiran waliin walqunnamsiisuu irratti kan xiyyeeffate 7. ShalomTrade (http://shalomtrade.com/dhiyeessitoota-israa’el) . Gabaa onlaayinii kan al-ergitoota industirii adda addaa irraa dhufan waltajjii tokko jalatti walitti fidu daldaltoota addunyaa guutuutti oomisha/tajaajila dhaabbilee Israa’el irraa tumsuu ykn madda argachuu barbaadaniif 8.Kaartaa-Daldalaa-Israa'el( https: / / www.kaartaa daldalaa.co.il / gosa_daldalaa / b2b-platform /en) Daayirektarii bal’aa daldala Israa’el, dhiyeessitoota, oomishtoota, tajaajila kennitootaa fi kkf dabalatee, industiriidhaan ramadame. Hubadhaa waltajjiiwwan kun yeroon darbaa deemuun akkuma waltajjiiwwan B2B haaraan mul’ateen jijjiiramuu ykn guddachuu danda’u. Yeroo hunda daldala daldalaa kamiyyuu irratti bobba'uu dura amanamummaa fi barbaachisummaa waltajjii tokkoo qorachuu fi mirkaneessuun ni gorfama.