TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtu yoo taatu, kaabaan Honduras, kibbaan ammoo Koostaa Riikaan daangeffamti. Biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessaa ishee guddittii yoo taatu, baay'ina ummataa tilmaamaan namoota miliyoona 6 qaba. Magaalaan guddoo fi guddittii Nikaraaguwaa Manaaguwaa dha. Afaan hojii Ispeen yoo ta'u, maallaqni itti fayyadamnu ammoo Nikaraaguwaan Kordoobaa dha. Nikaraaguwaan teessuma lafaa garaa garaa kan qabdu siʼa taʼu, gaarreen volkaanoo, haroowwan balʼaa fi qarqara galaanaa babbareedoo qarqara galaanaa Paasifikii ishee irratti argaman qabdi. Mallattoon biyyattii beekamaan Haroo Nikaraaguwaa yoo ta'u, haroo guddaa Ameerikaa Giddugaleessaa keessaa isa guddaadha. Diinagdeen Nikaraaguwaa qonna irratti baay'ee kan hirkate yoo ta'u, buna al-ergii ishee keessaa isa tokkodha. Industiriiwwan gurguddoon biroon oomisha huccuu fi turizimii kan dabalatudha. Mootummaan invastimantii biyya alaa hawwachuuf onnachiiftuu gibiraa fi haaromsa dinagdeetiin tattaaffii taasisaa tureera. Nikaraaguwaan hambaa aadaa badhaadhaa gosoota Indigenous akkasumas koloneeffannaa Ispeeniin dhiibbaa irra gahe qabdi. Seenaan ishee bara koloneeffannaa Ispeen jalatti, itti aansuunis sochii walabummaa jaarraa 19ffaa keessatti kan hammatedha. Dhaalli taateewwan seenaa kanaa ijaarsa, aartii, muuziqaa fi ogbarruu Nikaraaguwaa keessatti mul’achuu danda’a. Seenaa ishee keessatti yeroo tokko tokko tasgabbii dhabuun siyaasaa mudatus, Nikaraaguwaan dameewwan akka eegumsa fayyaa fi barnootaatiin guddina guddaa galmeessiteetti. Haa ta’u malee, sadarkaan hiyyummaa olaanaa ta’ee kan jiru yoo ta’u, hawaasa baadiyyaa tokko tokkoof ammallee tajaajilli bu’uuraa argachuun daangeffamuu danda’a. Tuurizimi Nikaraaguwaa miidhagina uumamaa fi carraa ikootuurizimii irraa kan ka’e haalaan guddachaa dhufeera. Daawwattoonni volkaanoo akka Masaayaa qorachuu ykn bosona roobaa lalisaa bineensota bosonaa adda addaatiin guutame keessa deemuun ni dandaʼama. Walumaagalatti, Nikaraaguwaan biyya teessuma lafaa ajaa'ibsiisaa, aadaa socho'aa duudhaa dhalootaa irraa madde dhiibbaa Ispeen waliin walitti makamee,fi qormaata hawaas-dinagdee jiraatus dandeettii misooma turizimii dabalaa jiruun beekamuudha.

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtu yoo taatu, maallaqni ishee Nikaraaguwaan córdoba (NIO) jedhamuun beekama. Jijjiirraan ammaa córdoba Nikaraaguwaa tilmaamaan 1 USD hanga 35 NIO dha. Maallaqni kun bara 1912 kan jalqabame yoo ta'u, ergasii garaagarummaa hedduu keessa darbee jira. Waggoota jalqabaatti, warqee córdoba jedhamuun kan beekamu siʼa taʼu, kunis saantima warqee wajjin kan jijjiiramu ture. Haa ta’u malee, sababa tasgabbii dhabuu dinagdee fi jijjiirama siyaasaatiin maallaqni kun yeroon darbaa deemuun jijjiirama guddaa mudateera. Qaala'iinsi jireenyaa dinagdee Nikaraaguwaaf qormaata guddaa ta'ee ture, kunis gatiin kordoobaa Nikaraaguwaa dachaa dachaa akka hir'atu taasiseera. Diinagdee tasgabbeessuuf tattaaffii taasifamaa jiru keessatti aangawoota mootummaas tahee dhaabbilee faayinaansii idil-addunyaatiin tarkaanfiiwwan adda addaa hojiirra oolaniiru. Dhimmoota kana furuuf yaaliin sharafa alaa to’achuu fi sadarkaa qaala’iinsa jireenyaa to’achuuf taasifamaa tureera. Baankiin Giddugaleessaa Nikaraaguwaa imaammata maallaqaa bulchuu fi sirna faayinaansii biyyattii keessatti tasgabbii eeguu keessatti gahee murteessaa qaba. Waggoota dhiyoo asitti Nikaraaguwaan jeequmsa siyaasaa fi balaa uumamaa turizimii fi invastimantii irratti dhiibbaa uume irraa kan ka’e qormaata dinagdee mudattee jirti. Taateewwan kun gatii maallaqa isaanii irratti daran dhiibbaa geessisan. Haa ta’u malee, dammaqiinsa dinagdee deeggaruuf tattaaffiin qaamolee imaammata biyya keessaa fi michoota idil-addunyaatiin taasifamaa jira. Walumaagalatti, namoonni dhuunfaa Nikaraaguwaa daawwatan ykn daldala hojjetan, daldala faayinaansii kamiyyuu kan córdobas Nikaraaguwaa hirmaachisu irratti bobba’uu isaanii dura, safartuu jijjiirraa yeroo ammaa irratti odeeffannoo argachuun barbaachisaa dha. Dabalataanis, odeeffannoo sirrii gatii sharafa alaa ilaalchisee baankota biyya keessaa ykn dhiyeessitoota sharafa alaa beekamoo ta’an waliin mari’achuun gaariidha.

Maallaqni seera qabeessa Nikaraaguwaa córdoba Nikaraaguwaa (NIO) dha. Tilmaama sharafa alaa maallaqa addunyaa gurguddoo waliin yoo ilaalle, kunniin garaagarummaa qabaachuu akka danda'anii fi yeroo hunda madda amanamaa ta'een ilaaluun akka gorfamu hubadhaa. Haa ta'u malee, hanga Adoolessa 2021tti, tilmaamaan sharafa alaa tokko tokko kunooti: - Doolaara Ameerikaa 1 (USD) ≈ 34.5 Kordobas Nikaraaguwaa (NIO) - Yuuroo 1 (EUR) ≈ 40.7 Kordoobaa Nikaraaguwaa (NIO) . - 1 Paawundii Biriteen (GBP) ≈ 47.4 Kordoobaa Nikaraaguwaa (NIO) . - Doolaara Kanaadaa 1 (CAD) ≈ 27.3 Kordobas Nikaraaguwaa (NIO) - Doolaara Awustiraaliyaa 1 (AUD) ≈ 25.2 Kordobas Nikaraaguwaa (NIO) Reetiin kun sababoota adda addaa kan akka haala dinagdee fi jijjiirama gabaa irraa kan ka’e jijjiiramuu akka danda’u yaada keessa galchaa.

Biyyi haroowwanii fi volkaanoo Nikaraaguwaan waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanonni kun aadaa, seenaa fi duudhaa badhaadhaa biyyattii agarsiisuu keessatti gahee olaanaa qabu. Ayyaana Nikaraaguwaa keessatti kabajamu keessaa inni guddaan guyyaa walabummaa Adoolessa 15 ti. Ayyaanni kun bara 1821tti Nikaraaguwaan Ispeen irraa walaba ta'uu ishee yaadata.Ayyaanni kun torban muraasa dura agarsiisa jaalala biyyaa, faaya daandii fi sochii aadaa guutuu biyyattii keessatti gaggeeffamuun jalqaba. Yeroon kun yeroo lammiileen Nikaraaguwaa muuziqaa, agarsiisa shubbisaa, agarsiisa nyaata aadaa "ferias" jedhamuun beekamuu fi agarsiisa ibiddaatiin hambaa biyyaalessaa isaanii kabajuuf walitti dhufaniidha. Sagantaan inni guddaan Manaaguwaatti kan raawwatamu yoo ta'u, guyyaa murteessaa kana kabajuuf sirni guddaan Avenida de Bolivar gadi bu'ee hiriira. Ayyaanni guddaan biraa Ayyaana Qillee (Navidad) Muddee 25 ti. Lammiileen Nikaraaguwaa ayyaana kana hawwii guddaan kan eeggatan siʼa taʼu, dursanii qophii jalqabu. Maatiin mana isaanii ibsaa fi faaya socho'aa ta'een kan miidhagsan yoo ta'u, ijoolleen kennaa Santa Claus ykn "El Niño Dios" irraa hawwii guddaan eegu. Duudhaan addaa yeroo jala bultii ayyaana masqalaa "La Griteria" yoo ta'u, kunis namoonni halkan walakkaa walitti qabamanii faaruu akka "Gammachuu kana hunda eenyutu fide? Maariyaam!" Dhaloota Yesus Kiristoos beeksisuu kan agarsiisu yoo ta’u, jalqaba ayyaana masqalaa kan agarsiisudha. Semana Santa (Torban Qulqulluu) ayyaana beekamaa biraa guutuu Nikaraaguwaa keessatti kabajamu yoo ta'u yeroo baayyee guyyoota Faasikaa irratti hundaa'uun Amajjii-Ebla gidduutti kan raawwatamudha. Ayyaana torban tokkoof turu kana Wiixata Faasikaa duratti, Kaatolikoonni ciccimoon hiriira amantii imala Yesus gara fannifamuutti godhe irra deebi’anii agarsiisu irratti hirmaatu. Jilli kabajaa kun magaalota hunda keessatti hirmaattonni akka taphattoota macaafa qulqulluu kan akka loltoota Roomaa fi Yesus mataan isaa fannoo ykn siidaa mul’ata adda addaa dhiphina Kiristoos irraa agarsiisu baattee ilaaluun ni danda’ama. Ayyaanota gurguddoo kanaan alatti, ayyaanonni beekamoo ta’an biroon Guyyaa Dubartoota Idil-addunyaa Amajjii 8 yeroo dubartoonni hawaasa guutuu keessatti kabajaman; Guyyaa dhaloota Ruben Darío Guraandhala 18, walaloo biyyoolessaa Nikaraaguwaa kabaju; fi Lola Guyyaa San Jacinto Adoolessa 14, qabsoo walabummaa biyyattii keessatti lola guddaa yaadachuun. Ayyaanota barbaachisoo kanaan lammiileen Nikaraaguwaa aadaa, duudhaa fi seenaa isaanii boonsaan agarsiisuudhaan miira eenyummaa sabaa fi tokkummaa isaanii cimsu.

Nikaraaguwaan Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti biyya guddittii yoo taatu, dinagdee adda addaa kan qabdu yoo ta’u, daldalli gahee guddaa qaba. Nikaraaguwaan al-ergii gurguddoon oomishaalee qonnaa kanneen akka buna, foon loonii, sukkaara, tamboo, suufii fi fuduraalee kan dabalatudha. Biyyattiin oomisha bunaa qulqullina olaanaa qabuun kan beekamtu yoo ta’u, addunyaa guutuutti buna orgaanikii erguudhaan sadarkaa olaanaa irra kan taate keessaa tokkodha. Meeshaaleen al-ergii barbaachisoo ta’an biroon warqee, nyaata galaanaa, shimbirroo, huccuu fi meeshaalee gogaa dabalata. Ameerikaan michuu daldalaa Nikaraaguwaa isa jalqabaati. Oomishaalee bal’aa Nikaraaguwaa irraa kan galchu yoo ta’u, bakka guddaa al-ergii Nikaraaguwaa ta’ee tajaajila. Ameerikaan adda durummaan oomishaalee qonnaa kanneen akka bunaa fi foon loonii Nikaraaguwaa irraa galchiti. Dabalataanis meeshaaleen oomishaman adda addaa kan akka huccuu biyya alaatiis ni galfama. Michoota daldalaa ijoo Nikaraaguwaa biroon biyyoota naannoo Ameerikaa Giddugaleessaa keessa jiran kanneen akka El Salvaador fi Honduraas ni dabalata. Biyyoonni kunneen CAFTA-DR (Central America-Dominican Republic Free Trade Agreement) dabalatee waliigalteewwan daldala bilisaa hedduu keessaa tokko. Waliigaltee kana keessatti miseensummaan gabaa Ameerikaa Kaabaa filannoodhaan akka argatan kan taasisudha. Chaayinaan waggoota dhiyoo asitti haala daldalaa Nikaraaguwaa keessattis taphataa olaanaa taateetti. Investimentiin Chaayinaa pirojektoonni bu’uuraalee misoomaa biyyattii keessatti kanneen akka daandii fi buufata doonii akka dabalan kan taasise yoo ta’u, carraa al-ergii haaraa gara Chaayinaatti akka guddatu taasiseera. Misooma daldalaa keessatti adeemsi gaariin kun jiraatus, tasgabbii dhabuun siyaasaa hariiroo idil-addunyaa irratti dhiibbaa uumuu kan danda’u yoo ta’u, boodarra hariiroo daldalaa irratti dhiibbaa kan geessisu ta’uun isaa hubatamuu qaba. Dabalataanis qormaanni keessoo kan akka saffisa hiyyummaa invastimantii biyya alaa dabalatee dandeettii guddina dinagdee gufachiisuu danda’a kunis daldala daldalaa idil-addunyaa Nikaraaguwaa hirmaachisu irratti dhiibbaa uumuu danda’a. Walumaagalatti garuu , Nikaraaguwaan hariiroo daldala idil-addunyaa ishee guddisuu itti fufteetti, lamaan isaanii iyyuu oomisha isaanii badhaadhaa qonnaa irratti hundaa’e erguuf gabaa haaraa barbaaduudhaan, carraa invastimantii biyya alaa hawwachuudhaan damee omisha isaanii guddisuu ilaaluun guddinni dinagdee ummata ishee fayyadamoo taasisuudhaan. Xumura irratti,Nikaraaguwaan biyyoota akka US,ollaa Ameerikaa Giddugaleessaa,fi Chaayinaa waliin hariiroo cimaa qabdi.Xiyyeeffannaan isaanii al-ergii keessumaa oomisha qonnaa isaanii guddisuu irratti kan argamu yoo ta’u, karaalee invastimantii kallattiin alaa damee omishaa biyyoota olka’aa jabeessuuf gargaaru barbaadan qorachuudha.

Giddugaleessa Ameerikaa keessatti kan argamtu Nikaraaguwaan gabaa daldala alaa ishee guddisuuf carraa guddaa qabdi. Sababoonni ijoo dandeettii Nikaraaguwaa ibsan tokko tokko kunooti: 1. Bakka Tarsiimoo: Nikaraaguwaan ejjennoo tarsiimoo kan qabu yoo ta’u kunis dhaabbilee daldalaa Laatiin Ameerikaa fi Kaaribiyaan keessatti hojii isaanii babal’isuuf kaayyeffataniif karra ta’ee tajaajiluu danda’a. Gabaa gurguddoo akka Ameerikaa Kaabaatti dhihoo ta’uun ishee fi karaa qarqara galaanaa bal’aa isaatiin Galaana Paasifikii argachuun ishee daldala idil-addunyaatiif bakka hawwataa ta’a. 2. Haala Invastimantii Mijataa: Biyyattiin onnachiiftuu gibiraa kennuu, naannoo daldala bilisaa guddisuu, fi imaammata daldalaaf mijatu hojiirra oolchuudhaan invastimantii biyya alaa dammaqinaan jajjabeessiti. Kunis korporeeshiniiwwan biyyoota hedduu bakka omishaa baasii xiqqaadhaan ykn carraa invastimantii barbaadan hawwata. 3. Qabeenya Uumamaa Badhaadhaa: Nikaraaguwaan damee qonnaa, bosona, albuudaa fi qurxummii dabalatee qabeenya haaromfamuu danda’u baay’ee kan qabdu yoo ta’u, kunis guddina al-ergiidhaaf carraa kan kennudha. Oomishaaleen akka buna, sukkaara, huccuu, oomishaalee nyaata galaanaa (shrimp), albuudni (warqee), fi mukaa biyya alaa keessatti abdii gabaa gaarii qabu. 4. Misooma Bu’uuraalee Misoomaa: Nikaraaguwaan bu’uuraalee geejjibaa kanneen akka daandii, buufata doonii (fkn, Puerto Corinto) baaburaa (fkn, Interoceanic Grand Canal), buufata xiyyaaraa misoomsuu irratti invastimantii guddaa gochaa jirti, walitti dhufeenya addunyaa waliin jiru fooyyessuuf hojiiwwan galtee/al-ergii gahumsa qaban haala mijeessuu . 5. Waliigaltee Daldalaa: Nikaraaguwaan waliigalteewwan daldala bilisaa hedduu al-ergii isheef gabaa argachuuf gargaaran kanneen akka CAFTA-DR kan gabaa Ameerikaa Kaabaa & Giddugaleessaa keessatti filannoodhaan qaqqabummaa kennuudhaan guddina dinagdee karaa heddummina al-ergii dabaluudhaan guddisu mallatteessiteetti. 6. Dandeettii turizimii: Bareedina mul’ataa Nikaraaguwaa kan hawwata turizimii akka qarqara galaanaa ajaa’ibsiisaa qarqara galaanaa lamaan (Galaana Kaaribiyaan fi Galaana Paasifikii), Volkaanoonni Lake Managua & Lake Nikaraaguwaa dabalatee dandeettii turizimii guddaa uumuun guddina dinagdee konkolaachisummaa waggaa waggaan dabalaa dhufeen tajaajila/oomisha naannoo irraa barbaadu. daldala daldalaa. Haa ta’u malee dandeettiiwwan kana gidduutti ammallee qormaatni akka tasgabbii dhabuu siyaasaa ykn saffisa yakka kanneen dhaabbileen biyya alaa gabaa Nikaraaguwaa seenuuf yaaduudhaan hojiiwwan bulchiinsa balaa bu’a qabeessa ta’an kanneen asitti daldalatti seenuu isaanii dura madaallii of eeggannoo barbaachisaa taasisu jiraachuu danda’u.

Oomishaalee gabaa daldala alaa Nikaraaguwaa keessatti gurguraman adda baasuuf wantootni ilaalamuu qaban hedduudha. Lakkoofsi ummataa tilmaamaan namoota miliyoona 6 kan qabduu fi dinagdeen guddachaa jiru kan qabdu Nikaraaguwaan oomishaalee adda addaa akka guddataniif carraa ni kenniti. Filannoon oomishaa akkamitti itti dhiyaachuu akka danda’amu kunooti: 1. Adeemsa Gabaa Xiinxalu: Gosoota oomishaa beekamoo ta’an adda baasuuf haala gabaa yeroo ammaa damee galtee/al-ergii Nikaraaguwaa qorachuu. Kunis istaatiksii daldalaa qorachuu, gabaasa industirii gorsuu fi amala fayyadamtootaa xiinxaluu kan dabalatu ta’uu danda’a. 2. Fedhii Biyya Keessaa Ilaaluu: Fedhii oomishaalee addaa Nikaraaguwaa mataa ishee keessatti madaaluu. Meeshaaleen ykn tajaajiloonni fayyadamtoota biyya keessaa biratti akka deemaa jiranii fi daldala idil-addunyaa wajjin akkamitti akka walsimu murteessuu. 3. Xiyyeeffannoo Oomisha Qonnaa: Nikaraaguwaan damee qonnaa cimaa kan qabdu yoo ta’u, buna, foon loonii, oomisha aannani, tamboo, fuduraalee (kan akka banaanaa), fi kuduraalee (baaqelaa dabalatee) qabaachuudhaan beekamti. Meeshaaleen qonnaa kunneen qulqullinaa fi baay’ina isaanii irraa kan ka’e carraan al-ergii olaanaa qabu. 4. Qabeenya Uumamaa Qorachuu: Adeemsa filannoo oomishaa keessatti qabeenya uumamaa Nikaraaguwaa baay’ee kan akka muka, albuuda (warqee fi meetii), nyaata galaanaa/oomishaalee qurxummii (lobsters, shrimp) fayyadamuu. 5. Furmaata Annisaa Haaromfamuu: Akka biyya naannoo irratti xiyyeeffattee bara 2030tti itti fayyadama anniisaa haaromfamuu danda’u haalaan guddisuuf kaayyeffatteetti, teeknooloojiiwwan anniisaa qulqulluu kanneen akka paanaalii aduu ykn tarbaayinii qilleensaa waliin walqabatan galteedhaaf carraan bal’aan jira. 6.Oomishaalee naannoodhaaf mijatoo ta’an: itti fufiinsa fi michooma ikoo ilaalchisee hubannoo guddachaa jiruun akka addunyaatti akkasumas Nicoaragua ofii isaa keessatti., meeshaalee akka meeshaalee/meeshaalee paakeejii biyyoodhaan manca’an ykn huccuu orgaanikii kanneen addatti gara kutaa gabaa Niche kanaatti tajaajilan filachuu yaadaa 7.Oomishaalee Hambaalee Aadaa: Hojiin harkaa artiistota biyya keessaatiin hojjetamanis namoota biyya alaa keessatti bituu danda’an kanneen aartii dhalootaa aadaa Nikaraaguwaa irraa adda ta’e dinqisiifatan argachuu danda’u – kanaaf jalqabbii daldala haqa qabeessaaf deeggarsa dhiyeessuun faayidaa qabaachuu danda’a 8.Carraa Neetworkii: Agarsiisa daldalaa idil-addunyaa irratti hirmaachuu ykn taateewwan networking gabaa daldala alaa Nikaraaguwaa waliin walqabatan irratti hirmaachuu bakka walitti dhufeenya uumuu, fedhii gabaa madaaluu fi oomishaalee erguuf ta’uu danda’an madaaluu dandeessan. Qorannoo gadi fageenya qabu gaggeessuu, fedhii gabaa xiyyeeffannoo hubachuu fi fedhii biyya keessaa ilaaluun gabaa daldala alaa Nikaraaguwaa keessatti filannoo oomishaa milkaa’aa ta’eef tarkaanfiiwwan murteessoo ta’uu isaanii yaadadhu.

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa hambaa aadaa badhaadhaa, teessuma lafaa nafa namaa hawwatuu fi keessummeessitoota ho'aa ta'een beekamuudha. Lammiileen Nikaraaguwaa akka waliigalaatti daawwattootaaf michoota fi simannaa kan qaban yoo ta’u, imaltoota duudhaa dhalootaa fi dhiibbaa koloneeffataa Ispeen adda ta’e walitti makamuu barbaadaniif bakka gaarii ta’a. Amalli maamiltoota Nikaraaguwaa beekamaan tokko jaalala daldalaaf qaban dha. Gatii irratti daldaaluun gabaa naannoo, daldaltoota daandii irratti fi daldala xixiqqaa keessatti baramaa dha. Gatii irratti mari’achuun akka qaama idilee adeemsa bittaa tokkootti ilaalamuu kan danda’uu fi yeroo baay’ee kan eegamudha. Haa ta’u malee, daldaltoota gurguddoo ykn dhaabbilee sadarkaa olaanaa wajjin yeroo wal qunnamnu, daldalli hin dinqisiifamne ykn akka sirrii ta’etti ilaalamuu dhiisuu danda’a. Amalli maamiltoota Nikaraaguwaa kan biraan hariiroo daldalaa keessatti hariiroo dhuunfaa filachuu isaaniiti. Haala daldalaa naannoo keessatti wal amantaa ijaaruu fi walitti dhufeenya uumuun murteessaadha. Daldalli hedduun hariiroo duraan ture ykn yaada namoota dhuunfaa amanamoo irraa kenname irratti hundaa'uun waanuma jiruudha. Gama dhorkaa ykn miira aadaa yeroo maamiltoota Nikaraaguwaa waliin wal qunnaman ilaaluu qabnu ilaalchisee, yoo akkas gochuuf affeeraman malee siyaasa irratti mari'achuu irraa fagaachuun barbaachisaa dha. Seenaa jeequmsa siyaasaa fi qoqqoodinsa lammiilee ishee gidduutti uumame irraa kan ka'e mata dureewwan siyaasaa miira namaa kakaasuu danda'u. Dabalataanis, yeroo maamiltoota waliin walqunnamtii taasifamu aadaa fi safuu naannoo kabajuun barbaachisaa dha. Fakkeenyaaf, Nikaraaguwaa keessatti aadaawwan biroo harkifachuun akka kabaja dhabuutti ilaalamuu dandaʼu wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu yeroo hunda saʼaatii eeguun cimsee hordofamuu dhiisuu dandaʼa. Biyya kana keessatti yeroo daldala hojjetan obsaa fi jijjiiramni amala gatii guddaa qabudha. Walumaagalatti, amala maamiltoota Nikaraaguwaa hubachuun jaalala daldalaaf qaban beekuun hariiroo ogummaa amantaa fi kabaja irratti hundaa’e eeguu of keessaa qaba. Aadaa naannoo irratti xiyyeeffachuun maamiltoota Nikaraaguwaa keessa jiran waliin walqunnamtii milkaa’aa ta’e mirkaneessuuf gargaara.

Giddugaleessa Ameerikaa keessatti kan argamtu Nikaraaguwaan, daangaa ishee bulchuuf dambii fi hojimaata addaa gumurukaa qabdi. Biyya keessaa haala gaariin akka seenu ykn ba’uuf imaltoonni wantoota tokko tokko yaada keessa galchuu qabu. Tokkoffaa, yeroo Nikaraaguwaa seenan paaspoortiin kan barbaachisu yoo ta’u, turtii yaadameen ala yoo xiqqaate ji’a jahaaf hojiirra ooluu qaba. Lammiileen biyyoota tokko tokkoo osoo hin dhufin dura viizaa argachuu kan qaban yoo ta’u, lammiileen biyyoota biroo ammoo yeroo baay’ee kaffaltii kaffaluun yeroo seenan kaardii turistii argachuu danda’u. Gama meeshaalee qaraxa irraa bilisa ta’anii gara biyyaatti fiduu danda’aniin, tuuristoonni meeshaalee dhuunfaa kanneen akka uffataafi meeshaalee elektirooniksii itti fayyadama dhuunfaaf akka fidan ni hayyamamaaf. Haa ta'u malee, hayyama sirrii malee meeshaa waraanaa fi rasaasa gara Nikaraaguwaatti fiduu irratti daangaa cimaatu jira. Oomishaaleen qonnaa tokko tokko dambiiwwan jala akka jiranis hubachuun barbaachisaadha. Raammoon biyya alaa ykn dhukkuboonni sirna ikoo Nikaraaguwaa ykn indaastirii qonnaa miidhuu danda’an akka hin seenne gochuuf, fuduraalee, kuduraalee, sanyiiwwan ykn biqiltoonni biroo kamiyyuu hayyama duraa malee gara biyyattiitti fiduu hin qaban. Gama al-ergii Nikaraaguwaa irraa dhufuun, meeshaalee aadaa tokko tokko ykn oomisha gosoota balaa jala jiran kan akka gaanfa elemoo baasuu irrattis daangeffamni jiraachuu danda’a. Imaltoonni meeshaalee daangeffaman kamiyyuu erguuf yoo karoorfatan dursanii aangawoota Nikaraaguwaa waliin akka mari’atan baay’ee gorfama. Dabalataanis, namoonni dhuunfaa maallaqa guddaa ($10 000 ol) qabatanii imalan yeroo Nikaraaguwaa gahan labsuu qabu. Kana gochuu dhabuun qondaaltota gumurukaatiin akka qabaman taasisuu danda’a. Walumaagalatti, imaltoonni Nikaraaguwaa seenan ykn ba’an imala isaanii dura ulaagaalee gumurukaa qorachuu fi dambiiwwan hojiirra jiran hunda eeguun gaariidha. Kunis seera biyyattii fi tarkaanfiiwwan eegumsa naannoo kabajuun bakka to’annoo daangaa Nikaraaguwaatti muuxannoo rakkina irraa bilisa ta’e mirkaneessuuf gargaara. (maxxansa fooyya’e)

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtuu fi imaammata taarifa galtee hojiirra oolchitedha. Biyyattiin meeshaalee fi meeshaalee adda addaa gara naannoo isheetti fidaman irratti gibira galtee ni kaafti. Nikaraaguwaa keessatti gibirri galtee gosa oomisha galfame irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Sadarkaan kun %0 hanga %40 ta’uu kan danda’u yoo ta’u, giddu galeessaan naannoo %16 ta’a. Gibirri kun meeshaalee qonnaa, maashinoota, elektirooniksii, konkolaataa fi oomishaalee huccuu dabalatee meeshaalee jallisii fi oomishaalee xumuraman irratti raawwatama. Nikaraaguwaanis imaammata addaa dameewwan dinagdee ishee murtaa’an karaa gibira filannootiin guddisuuf diriirsiteetti. Fakkeenyaaf, mootummaan meeshaalee damee kanaan walqabatan irratti gibira galtee hir’isuun ykn bilisa gochuun pirojektoota anniisaa haaromfamuu danda’aniif onnachiiftuu ni kenna. Dabalataanis, Nikaraaguwaan taarifa michoota kana irraa galfamu irratti hir’isuuf ykn dhabamsiisuuf biyyoota fi naannolee biroo waliin waliigalteewwan daldala bilisaa hedduu hojiirra oolchiteetti. Waliigaltee guddaan tokko Waliigaltee Daldala Walabaa Ameerikaa Giddugaleessaa fi Rippabiliika Doominiikaa (CAFTA-DR) yoo ta’u, kunis danqaawwan hir’isuu fi gabaa argachuuf haala mijeessuun daldala biyyoota hirmaatan gidduutti kan guddisudha. Daldaltoonni meeshaalee gara Nikaraaguwaatti galchan imaammata gibiraa kana irratti beekuun barbaachisaa dha sababiin isaas shallaggii baasii fi dorgommii irratti dhiibbaa guddaa geessisuu danda’a. Dhaabbileen daldala idil-addunyaa gabaa Nikaraaguwaa hirmaachisu irratti bobba’uu isaanii dura abbootii taayitaa gumurukaa biyya keessaa waliin mari’achuu ykn gorsa ogeessaa argachuu qabu. Walumaagalatti imaammattoonni gibira galtee Nikaraaguwaa dhangala’aa meeshaalee gara biyyattiitti darban to’achuu keessatti gahee murteessaa kan qaban yoo ta’u, indaastiriiwwan biyya keessaa deeggaruun guddina dinagdee guddisuu keessattis gahee olaanaa qaba.

Nikaraaguwaan akka biyya guddachaa jirtutti dinagdee ishee deeggaruun daldala idil-addunyaa guddisuuf imaammata gibira al-ergii adda addaa hojiirra oolchuun ishee ni yaadatama. Imaammattoonni gibiraa kunniin al-ergii kakaasuu fi invastimantii biyya alaa hawwachuu fi guddina dinagdee itti fufiinsa qabu mirkaneessuuf kan kaayyeffatanidha. Tokkoffaa, Nikaraaguwaan al-ergitootaaf onnachiiftuu gibiraa hedduu ni kenniti. Biyyattiin meeshaalee addaa fi indaastiriiwwan misooma biyyaalessaaf tarsiimoo ta’anii ilaalaman irratti gibira al-ergii irratti bilisa ta’uu ykn reetii hir’isuu ni kenniti. Kunis oomishaalee qonnaa kanneen akka buna, banaanaa, sukkaara, fi nyaata galaanaa dinagdee biyyattiif murteessoo ta’an kan dabalatudha. Dabalataanis, Nikaraaguwaan biyyoota hedduu waliin waliigaltee biyyoota lamaanii ykn biyyoota hedduutiin bu’uura daldala bilisaa jalatti socho’a. Waliigalteewwan kun yeroo baay’ee meeshaalee murtaa’oo biyyoota michuu kana gidduutti daldalaman irratti gibira al-ergii ni dhabamsiisu ykn ni hir’isu. Fakkeenyaaf, Waliigaltee Daldala Bilisaa Rippabiliika Doominiikaa-Ameerika Giddugaleessaa-Ameerikaa (CAFTA-DR) oomishaalee Nikaraaguwaa hedduudhaaf gabaa U.S. Kana malees, Nikaraaguwaan invastimantii kallattiin alaa jajjabeessiti, al-ergii invastimantii naannoo daldala bilisaa murtaa’e (FTZ) keessatti hojjetame irraa maddu irratti gibira hir’isuu fi bilisa ta’uu dhiyeessuudhaan. Dhaabbileen FTZ kana keessatti socho’an faayidaa akka qaraxa al-ergii fi gibira biroo al-ergii waliin walqabatan irraa guutummaatti bilisa ta’uu ni argatu. Mootummaan Nikaraaguwaas dorgomtummaa indaastiriiwwan al-ergii isaa guddisuuf tarkaanfiiwwan deeggarsa ni kenna. Kunis sagantaalee gargaarsa maallaqaa kanneen baasii geejjibaa meeshaalee biyya alaa erguu waliin walqabatee deeggaran kan dabalatudha. Deeggarsi kun baasii waliigalaa al-ergii dhaabbilee daldalaa Nikaraaguwaa keessatti socho’aniif hir’isuuf gargaara. Walumaagalatti imaammanni gibira al-ergii Nikaraaguwaa dhaabbilee daldalaa daldala idil-addunyaa irratti bobba’aniif haala mijataa uumuuf kan qophaa’edha. Oomishaalee fi industirii tarsiimoo ta’aniif taarifa al-ergii irratti onnachiiftuu fi bilisa ta’uu dhiyeessuun waliigaltee daldala bilisaa fi FTZ tiin tumsa dinagdee guddisuudhaan mootummaan galtee invastimantii alaa cimaa ta’e guddisuu fi al-ergii babal’isuun galii biyyaalessaa guddisuun dinagdee isaa guddisuuf kaayyeffateera.

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtu yoo taatu, oomishaalee fi industirii al-ergii adda addaatiin beekamtudha. Qulqullinaa fi nageenya al-ergii kanaa mirkaneessuuf Nikaraaguwaan ragaalee al-ergii adda addaa hojiirra oolchiteetti. Mirkaneessitoota ijoo al-ergii Nikaraaguwaa barbaachisan keessaa tokko Ragaa Ka’umsaa ti. Barreeffamni kun meeshaaleen biyya alaa ergaman Nikaraaguwaatti akka oomishaman ykn kan oomishaman ta’uu mirkaneessa. Waa’ee ka’umsa oomishaalee odeeffannoo barbaachisaa ta’e kan kennu yoo ta’u, ibsa bal’aa kan akka adeemsa omisha isaanii, meeshaalee itti fayyadamanii fi ibsa barbaachisoo biroo of keessatti qabachuu danda’a. Dabalataanis, Nikaraaguwaan al-ergitoonni oomishaalee qonnaa murtaa’aniif Ragaa Faayitoosanitaarii akka argatan ni gaafatti. Ragaan kun biqiltoonni fi oomishni biqiltootaa gara alaatti ergamaa jiran raammoo, dhukkuboota, ykn lubbu qabeeyyii miidhaa geessisan kamiyyuu kan sirna ikoo biyyoota biroo ykn damee qonnaa irratti balaa geessisuu danda’an irraa bilisa ta’uu isaanii mirkaneessa. Mirkaneessi murteessaan biraa al-ergii Nikaraaguwaa tokko tokkoof Hayyama Al-ergii Qulqullinaa (SEA) dha. Mirkaneessi kun oomishoonni nyaataa ulaagaalee fayyaa fi nageenya idil-addunyaa akka guutan wabii ta’a. SEAn meeshaalee nyaataa kana keessatti wanti miidhaa geessisu ykn faalama akka hin jirre adeemsa oomishaa fi dhaabbilee isaanii of eeggannoodhaan sakatta’uudhaan ni mirkaneessa. Kana malees, gosa oomisha al-ergii irratti hundaa’uun ragaaleen addaa industirii wajjin walqabatan tokko tokko barbaachisuu danda’u. Fakkeenyaaf, huccuuwwan gabaa gurguddoo akka Awurooppaa ykn Ameerikaa Kaabaatif yaadaman yeroo baay’ee gochaalee oomisha huccuu orgaanikii mirkaneessuuf istaandaardii idil-addunyaa kan akka Mirkaneessa Jijjiirraa Orgaanikii ykn Mirkaneessa Istaandardii Huccuu Orgaanikii Addunyaa (GOTS) eeguu barbaadu. Mirkaneessitoonni al-ergii kun maqaa Nikaraaguwaa akka michuu daldalaa amanamaa ta’etti qabdu eeguuf gahee olaanaa qabu. Biyyoota biyya alaatii galaniif waa’ee qulqullinaa fi nageenya meeshaalee Nikaraaguwaa irratti amantaa kan kennan yoo ta’u, dambiiwwan daldala idil-addunyaa kan eegudha. Carraa qaqqabummaa gabaa bal’aa irraa fayyadamoo ta’uun daldala daangaa qaxxaamuraa haala salphaan akka raawwatamu gochuuf al-ergitoonni ulaagaalee kanneen cimsanii hordofuun dirqama.

Giddugaleessa Ameerikaa keessatti kan argamtu Nikaraaguwaan, dhaabbilee daldalaa fi abbootii qabeenyaa dhiyeessii isaanii naannichatti hundeessuuf barbaadaniif faayidaa loojistikii hedduu qabdi. Wantoonni ijoo Nikaraaguwaan hojii loojistikiidhaaf bakka hawwataa taasisan tokko tokko kunooti: 1. Bakka Tarsiimoo: Ameerikaa Kaabaa fi Kibbaa gidduutti kan argamtu Nikaraaguwaan ardiilee lamaan kana gidduutti walitti hidhamiinsa murteessaa taatee tajaajilti. Qarqara galaanaa Atlaantiik fi Paasifikii lamaan irraa fayyadamaa waan ta’eef, daandii doonii gurguddoo idil-addunyaa salphaatti akka argatan taasisa. 2. Misooma Bu’uuraalee Misoomaa: Waggoota dhiyoo asitti Nikaraaguwaan misooma bu’uuraalee misoomaa irratti invastimantii guddaa hojjettee jirti. Kunis networkii daandii fooyyessuu, buufata doonii akka Corinto fi Puerto Sandino qarqara galaanaa Paasifikii babal’isuu fi sulula haaraa qarqara galaanaa lamaan walqunnamsiisu ijaaruu dabalata. Fooyya’iinsi kun gahumsa geejjibaa fi walitti hidhamiinsa ni guddisa. 3. Zoonii Daldala Walabaa: Nikaraaguwaan invastimantii biyya alaa hawwachuu fi indaastiriiwwan al-ergii irratti xiyyeeffatan guddisuuf naannoo daldala bilisaa hedduu guutuu biyyattii keessatti hundeessiteetti. Zooniin kunneen hojii loojistikiidhaaf onnachiiftuu gibiraa, hojimaata gumurukaa sirrii ta’ee fi faayidaa biroo ni kennu. 4. Baasii Dorgommii: Biyyoota ollaa kan akka Koostaa Riikaa ykn Paanaamaan wal bira qabamee yoo ilaalamu Nikaraaguwaan baasii humna namaa fi baasii hojii gadi aanaa ta’e kan dhiyeessiti yoo ta’u, sadarkaa qulqullinaa eegdi. Kunis dhaabbilee furmaata loojistikii baasii xiqqaa barbaadaniif filannoo hawwataa taasisa. 5. Humna Hojii Ogummaa Qaban: Nikaraaguwaan humna hojjetaa dargaggoota biyyoota naannichaa biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu mindaan isaanii xiqqaa ta’een of jaja. Hojjettoonni ogummaa qaban jiraachuun hojiiwwan loojistikii adda addaa kanneen akka hojii kuusaa ykn bulchiinsa inventarii gahumsaan akka qabaman taasisa. 6. Deeggarsa Mootummaa: Mootummaan Nikaraaguwaa onnachiiftuu akka qaraxa galtee irraa bilisa ta’uu maashinoota fi meeshaalee hojii loojistikii barbaachisan irratti kennuudhaan invastimantii alaa dammaqinaan deeggara. 7.Security & Stability: Waggoota dhiyoo asitti haala siyaasaa tasgabbaa'aa ta'een biyyoota ollaa tokko tokkoo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu yakka gadi aanaa ta'een ,Nicaragua haala nageenya qabu kan sochii daldalaaf mijatu kanneen loojistikii wajjin walqabatan dabalatee ni kenniti . 8.Maddoota Annisaa Haarawa: 1.1. Nikaraaguwaan dandeettii anniisaa haaromfamuu danda’u karaa farmoota qilleensaa,pirojektoota aduu fi kkf fayyadamtee jirti.Anniisaa qulqulluu baay’een argamuun baasii hojii hir’isa & akkasumas hojiiwwan loojistikii gidduutti tattaaffii itti fufiinsa qabu ni jajjabeessa. Walumaagalatti, Nikaraaguwaan daldalaa fi abbootii qabeenyaadhaaf faayidaa tarsiimoo gama bakka isheen jiru, misooma bu’uuraalee misoomaa, baasii dorgommii, humna hojjetaa ogummaa qabu , deeggarsa mootummaa ,nageenyaa fi tasgabbii fi maddoota anniisaa haaromfamuu danda’an fayyadamuudhaan ni kenniti. Qabxiileen kunniin Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti hojii loojistikii gahumsa qabu hundeessuuf bakka hawwataa taasisu.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti sochii guddaa qabdu yoo taatu, daldalaa fi daldala idil-addunyaatiif carraa hedduu kan qabdudha. Biyyattiin karaalee bittaa idil-addunyaa ijoo kan qabdu yoo ta’u, agarsiisa daldalaa fi saaxilamummaa barbaachisoo hedduu ni keessummeessiti. 1. Zoonii Daldala Bilisaa: Nikaraaguwaan Zoonii Daldala Walabaa (FTZ) hedduu kan dhaabbilee idil-addunyaa hojii omishaa ykn raabsaa hundeessuuf barbaadaniif onnachiiftuu hawwataa ta’e kan kennan qabdi. FTZn kunneen kanneen akka Zona Franca Pacifica, Zona Franca Astro Nicaragua, fi Zona Franca Las Mercedes, haala daldalaa mijataa faayidaa gibiraa fi hojimaata gumurukaa sirrii ta’e ni kennu. 2. Waltajjiiwwan Daldala Elektirooniksii: Daldalli elektirooniksii addunyaa guutuutti guddachaa dhufuun, daldaltoonni Nikaraaguwaa waltajjiiwwan onlaayinii adda addaa argachuun bitoota addunyaa waliin wal qunnamsiisuu danda’u. Weebsaayitoonni akka Amazon, eBay, Alibaba, fi waltajjiiwwan B2B kan akka Global Sources al-ergitoota Nikaraaguwaa maamiltoota bal’aa ta’an bira ga’uuf carraa ni kennu. 3. ProNicaragua: ProNicaragua dhaabbata invastimantii guddisuu biyyoolessaa invastimantii kallattiin alaa (FDI) gara biyyattiitti hawwachuuf itti gaafatamummaa qabuudha. Carraa gabaa irratti odeeffannoo kennuudhaan, seensa daldalaa haala mijeessuun, odeeffannoo onnachiiftuu invastimantii dhiyeessuudhaan, akkasumas tumsa tarsiimoo hundeessuuf gargaaruun invastaroota ta’uu danda’an gargaara. 4. Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Manaaguwaa: Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Manaaguwaa karaa imala qilleensaatiin gara Nikaraaguwaatti geessu isa jalqabaa ta’uu isaatiin, daawwannaa bitoota idil-addunyaa carraa bittaa biyyattii keessatti qorachuuf akka karaa barbaachisaa ta’etti tajaajila. 5. Agarsiisa Industirii Expica: Agarsiisni Industirii Expica agarsiisa daldalaa Nikaraaguwaa keessatti mul’atu keessaa isa tokko yoo ta’u, guddina industirii dameelee adda addaa kanneen akka maashinarii fi meeshaalee qonnaa, meeshaalee ijaarsaa fi teeknooloojii fi kanneen biroo irratti mul’atudha. Sagantaan kun dhaabbileen biyyaalessaa fi idil-addunyaa oomisha/tajaajila isaanii akka agarsiisaniifi tumsa daldalaa akka guddisan waltajjii ni ta’a. 6. Expo Apen: Expo Apen agarsiisa daldalaa beekamaa kan biraa Waldaa Oomishtoota Al-ergii Nikaraaguwaa (APEN) tiin qophaa’eedha. Agarsiisni kun oomishaalee Nikaraaguwaa dameewwan akka nyaataa fi dhugaatii oomisha/gurgurtaa bunaa fi kookaa dabalatee; huccuu fi uffata; renewable energy & clean technologies, etc. Al-ergitootaa fi bitoota idil-addunyaatiif bakka walga’ii ni kenna. 7. Agarsiisa Idil-addunyaa Nikaraaguwaa (FENICA): FENICA agarsiisa daldalaa waggaa waggaan Manaaguwaatti gaggeeffamu yoo ta’u, dhaabbilee daldalaa biyya keessaa fi idil-addunyaa walitti fiduun oomishaalee fi tajaajiloota industirii adda addaa kanneen akka qonnaa, ijaarsaa, konkolaataa, teeknooloojii fi kkf keessatti agarsiisudha. Hariiroo daldalaa daldaltoota Nikaraaguwaa fi dhaabbilee biyya alaa gidduu jiru guddisuuf kan akeekedha. 8. Taateewwan Walsimsiisaa Daldalaa: Taateewwan walsimsiisaa daldalaa adda addaa Nikaraaguwaatti kan qophaa’an yoo ta’u, kaayyoon isaas dhiyeessitoota biyya keessaa bitoota idil-addunyaa waliin walqunnamsiisuudha. Taateewwan kunniin waltajjii fuulaa fuulatti, taphattoota indaastirichaa gidduutti carraa networking, tumsa guddisuuf waltajjii ni kennu. Xumura irratti, Nikaraaguwaan agarsiisa daldalaa gurguddoo kanneen akka Expica Industrial Fair, Expo Apen, fi FENICA qopheessuu waliin Zoonii Daldala Walabaa, waltajjiiwwan daldala elektirooniksii, dhaabbilee invastimantii beeksisan kan akka ProNicaragua dabalatee bittaa idil-addunyaatiif karaalee barbaachisoo hedduu dhiyeessiti. Karaaleen kunneen invastimantii biyya alaa hawwachuu fi walta’iinsa daldalaa sadarkaa biyyaalessaa fi addunyaa irratti haala mijeessuun guddina dinagdee biyyattiif gumaachu.

Motora barbaacha waliigalaa

Nikaraaguwaatti, motoroonni barbaacha waliigalaa itti fayyadaman kanneen addunyaa guutuutti itti fayyadamaniin wal fakkaata. Mootoroonni barbaacha Nikaraaguwaa keessatti beekamoo ta’an URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Google (https://www.google.com.ni) - Googlen motora barbaacha Nikaraaguwaa keessattis ta’e addunyaa irratti baay’inaan itti fayyadamudha. Gosa barbaacha hundaaf waltajjii bal’aa fi fayyadamaa mijaawaa ta’e ni kenna. 2. Bing (https://www.bing.com) - Bing motora barbaacha beekamaa kan biraa yoo ta'u, barbaacha weeb, suuraa, viidiyoo fi kaartaa kan dhiyeessudha. 3. Yahoo! (https://barbaacha.yahoo.com) - Yahoo! barbaacha weeb, oduu, iimeelii fi kkf dabalatee tajaajila adda addaa ni kenna. 4. DuckDuckGo (https://duckduckgo.com) - DuckDuckGo amaloota iccitii irratti xiyyeeffateen kan beekamu yoo ta'u, sochii fayyadamtootaa akka hin hordofne ykn odeeffannoo dhuunfaa akka hin sassaabne waadaa seena. 5. Yandex (https://yandex.com/) - Adda durummaan kan Raashiyaa irratti kan hundaa'e ta'us, Yandex muuxannoo barbaacha amanamaa ta'e kan amaloota adda addaa kan akka suuraa fi barbaacha oduu qabu dhiyeessa. 6. Ecosia (https://www.ecosia.org/) - Ecosia filannoo naannoodhaaf mijaawaa ta’ee fi galii isaa fayyadamuun addunyaa guutuutti biqiltuu dhaabuuf kan gargaaru yoo ta’u, yeroo walfakkaatutti barbaacha weebsaayitii amanamaa ta’e kan kennudha. 7. Ask.com (http://www.ask.com/) - Ask.com fayyadamtoonni gaaffii addaa akka gaafatan ykn jechoota ijoo bu’aa barbaachisaa ta’e kennuudhaaf akka fayyadaman kan taasisudha. Kunniin fakkeenya muraasa motora barbaacha Nikaraaguwaa keessatti yeroo baay’ee itti fayyadamaniidha; haa ta'u malee, namoonni dhuunfaa fedhii ykn fedhii addaa isaanii irratti hundaa'uun waltajjiiwwan naannoo ykn niche-specific biroo irrattis filannoo qabaachuu akka danda'an hubachuun barbaachisaadha

Fuula keelloo gurguddoo

Giddugaleessa Ameerikaa keessatti kan argamtu Nikaraaguwaan, daayirektaroota Fuula Keelloo beekamoo ta’an hedduu kan qabdu yoo ta’u, isaanis daldalaa fi tajaajila argachuuf faayidaa qabaachuu danda’u. Daayirektaroota gurguddoo keessaa muraasni teessoo marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Paginas Amarillas Nikaraaguwaa (Fuula Keelloo Nikaraaguwaa) . Marsariitii: https://www.paginasamarillas.com.ni/ Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Kun galmeewwan Fuula Keelloo Nikaraaguwaa keessatti baay'ee beekamoo ta'an keessaa isa tokkodha. Tarreefama daldalaa fi tajaajiloota adda addaa magaalota adda addaa keessatti bal’inaan ni kenna. 2. Directorio Telefónico de Nicaragua (Galmee Bilbilaa Nikaraaguwaa) . Marsariitii: http://www.tododirectorio.com.ni/ irratti kan argamu. Galmeen kun tarree odeeffannoo quunnamtii bal’aa namoota dhuunfaa fi dhaabbilee daldalaa Nikaraaguwaa keessa jiraniif ni dhiheessa. 3. Siyuud Orteegaa Marsariitii: https://ciudadortega.com/ Galmee Fuula Keelloo qofa ta'uu baatus, Ciudad Ortega odeeffannoo faayidaa qabu waa'ee daldala naannoo, odeeffannoo quunnamtii fi gamaaggama of keessaa qaba. 4. MiPymes Toora Interneetii Marsariitii: https://mipymesonlinenic.blogspot.com/ Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Daayirektariin onlaayinii kun addatti dhaabbilee xixiqqaa fi giddu galeessaa (SME) Nikaraaguwaa irratti kan xiyyeeffatedha. 5. NicaNet jedhamuun beekama Marsariitii: https://www.nicanet.net/ irratti argama. Waltajjiin kun akka daayirektarii daldalaa ta’ee tajaajila keessummeessitootaa, oomishaa, dhaabbilee turizimii fi kanneen biroo dabalatee industirii adda addaa irratti odeeffannoo kenna. Weebsaayitoonni Fuula Keelloo idil-addunyaa tokko tokkos tarreefama Nikaraaguwaa qabaachuu akka danda’an hubachuun barbaachisaadha yoo dhaabbilee addaa biyyoota hedduu biyyattii keessatti socho’an barbaaddan. Weebsaayitoonni yeroon jijjiiramuu waan danda’aniif ykn yeroon haaraan uumamuu waan danda’uuf galmeewwan kana of eeggannoodhaan fayyadamuu yaadadhu – yeroo hunda murtoo ykn quunnamtii kamiyyuu odeeffannoo kenname irratti hundaa’uun osoo hin murteessiin dura maddoota amanamoo ta’an mirkaneessi.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtu yoo taatu, miidhagina uumamaa fi indaastirii turizimiitiin beekamtus, dameen daldala elektirooniksii ishee ammallee guddachaa jira. Nikaraaguwaa keessatti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoo muraasni fedhii bittaa onlaayinii guutan jiru. Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoo keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Bendito Extranjero (https://benditoextranjero.com.ni): Waltajjiin kun meeshaalee elektirooniksii, meeshaalee manaa, meeshaalee faashinii fi kkf dabalatee oomishaalee bal’aa dhiyeessa. 2. Olx Nicaragua (https://www.olx.com.ni): Olx waltajjii beeksisa sadarkaa toora interneetii irratti namoonni dhuunfaa oomishaalee adda addaa itti fayyadaman ykn haaraa kanneen akka konkolaataa, qabeenya qabeenyaa, meeshaalee manaa, fi meeshaalee fayyadamaa biroo bitachuu fi gurguruu danda’aniidha . 3. Gabaa Banaa Nikaraaguwaa (https://openmarket.com.ni): Gabaa Banaa daldaltoonni oomisha isaanii kallattiin fayyadamtootaaf akka gurguraniif iddoo gabaa onlaayinii ni kenna. Elektirooniksii, uffata, meeshaalee miidhaginaa, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee gosoota adda addaa ni dhiheessa. 4. Tiendas Max (http://www.tiendasmax.com): Tiendas Max dhaabbilee daldalaa gurguddoo Nikaraaguwaa keessaa tokko yoo ta’u, guutuu biyyattii keessatti manneen daldalaa fiizikaalaa qaba. Akkasumas waltajjii onlaayinii maamiltoonni meeshaalee adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee mana nyaataa, meeshaalee taphaa ykn meeshaalee manaa itti daawwachuu danda'an ni dhiyeessu. 5. Mercadolibre Nicaragua (https://www.mercadolibre.com.ni): Mercadolibre akka gabaa toora interneetii Nikaraaguwaa dabalatee guutuu Laatiin Ameerikaa keessatti bitootaa fi gurgurtoota walitti hidhuutti hojjeta. Fayyadamtoonni oomishaalee adda addaa gosoota adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee faashinii akkasumas tajaajiloota akka tikkeettii ykn tarreeffama qabeenyaa irraa argachuu danda’u. Hubadhaa, waltajjiiwwan kunniin Nikaraaguwaa keessatti furmaata daldala elektirooniksii kennuudhaan kan beekaman yoo ta’ellee, bal’inni dhiyeessii isaanii bakka biraatti garaagarummaa qabaachuu danda’a. Yeroo hunda oomishni jiraachuu isaa mirkaneessuun barbaachisaa dha, waltajjiiwwan kanneen irratti bittaa kamiyyuu osoo hin raawwatin dura filannoowwan ergaa biyya keessaa. Dabalataanis,Haalli daldala elektirooniksii Nikaraaguwaa guddachaa waan jiruuf, waltajjiiwwan haaraa uumaman yeroo dhiyootti uumamuu danda’an kamiyyuu hordofuun gaarii ta’a.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Giddugaleessa Ameerikaa keessatti kan argamtu Nikaraaguwaan, waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo lammiileen ishee itti fayyadaman hedduu qabdi. Marsariitiiwwan hawaasaa Nikaraaguwaa keessatti baay’inaan itti fayyadaman keessaa muraasni kunooti: 1. Feesbuukii: Feesbuukiin Nikaraaguwaa keessatti bal’inaan kan jaallatamu yoo ta’u, hiriyootaafi maatii waliin wal qunnamuuf, odeeffannoo haaraa fi suuraa waliif qooduuf, garee ykn taateewwan irratti hirmaachuuf waltajjii guddaa ta’ee tajaajila. Facebook www.facebook.com irratti argachuu dandeessu. . Bilbiloota ismaartii irratti buufachuuf kan danda'amu yoo ta'u, karaa web browser www.whatsapp.com irratti argachuun ni danda'ama. 3. Tiwiitara: Tiwiitar Nikaraaguwaattis akka waltajjii maaykiroo biloogii fayyadamtoonni ergaa gabaabaa tiwiitara jedhaman itti maxxansuu danda’anitti yeroo baay’ee itti fayyadama. Fayyadamtoonni yeroo baayyee oduu haaraa, yaada dhuunfaa, suuraa ykn barruulee fedhii qaban waliin walqabsiisu qooddatu. www.twitter.com irratti galmaa'uu ykn Twitter argachuu dandeessu. 4. Instagram: Instagram waltajjii miidiyaa hawaasaa mul’ata irratti hundaa’ee fi lammiilee Nikaraaguwaa biratti suuraa fi viidiyoo hordoftoota isaanii waliin qooduun bal’inaan jaallatamudha. Namoonni kalaqa isaanii agarsiisuuf ykn taateewwan barbaachisoo jireenya isaanii keessatti raawwataman galmeessisuuf itti fayyadamu. Instagramitti makamuuf www.instagram.com daawwadhaa. 5. LinkedIn: LinkedIn akka marsariitii networking ogummaa ogeeyyiin Nikaraaguwaa miiltoowwan hojii fi hojjechiistota ta’uu danda’an waliin walqunnamsiisuudhaan ogummaa fi gahumsa isaanii piroofaayilii isaanii irratti kan agarsiisan ta’ee tajaajila. Akkaawuntii uumuu ykn LinkedIn www.linkedin.com irratti argachuu dandeessu. 6.TikTok:TikTok waggoota dhiyoo asitti Nikaraaguwaa dabalatee addunyaa irratti jaalala argateera sababiin isaas viidiyoo bifa gabaabaa fayyadamtoonni uumaman yeroo baayyee sirboota beekamoo ykn trends agarsiisan irratti xiyyeeffachuu isaatiin . TikTok tti makamuuf www.tiktok.com daawwachuu dandeessu 7.Skype: Skype jechuun waltajjii qunnamtii fayyadamtoonni bilbila sagalee , video chat kompitara , tablet,social network fi kkf gidduutti akka bilbilan dandeessisudha. https://www.skype.com/ daawwachuun Skype join godhaa. Kunniin waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa hedduu namoonni Nikaraaguwaa keessa jiraatan hawaasummaa, walqunnamtii fi odeeffannoo waliif qooduuf itti fayyadaman keessaa muraasa. Jaalatamaan marsariitiiwwan hawaasaa yeroon jijjiiramuu akka danda'u hubachuun barbaachisaa waan ta'eef yeroo hunda odeeffannoo yeroo ammaa ta'e ilaaluun gaariidha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Biyyi Ameerikaa Giddugaleessaa Nikaraaguwaan waldaalee indaastirii gurguddoo dameelee adda addaa bakka bu’an hedduu qabdi. Isaan keessaa muraasni teessoo marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Mana Maree Daldalaa fi Tajaajila Nikaraaguwaa (Cámara de Comercio y Servicios de Nicaragua) . Marsariitii: http://www.ccs.org.ni/ irratti argama. Waldaan kun guddina daldalaa fi tajaajila Nikaraaguwaa ni jajjabeessa. 2. Waldaa Oomishtootaa fi Al-ergii Nikaraaguwaa (Asociación de Productores y Exportadores de Nicaragua) . Marsariitii: http://www.apen.org.ni/ irratti argama. APEN oomishtootaa fi al-ergii Nikaraaguwaa bakka bu’ee kan hojjetu yoo ta’u, dorgommii damee al-ergii biyyattii guddisuuf kan akeekedha. 3. Waldaa Biyyoolessaa Intarpiraayizii Dhuunfaa (Consejo Superior de la Empresa Privada) . Weebsaayitii: https://www.cosep.org.ni/ irratti argama. COSEP dhaabbilee dhuunfaa Nikaraaguwaa bakka bu’ee imaammata guddina dinagdee deeggaru leellisa. 4. Gola Tuurizimii Nikaraaguwaa (Cámara Nacional de Turismo de Nicaragua) . Marsariitii: https://canatur-nicaragua.com/) Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Golli kun misooma indaastirii turizimii fi itti fufiinsa Nikaraaguwaa guddisuu irratti xiyyeeffata. 5. Waldaa Baankii Nikaraaguwaa (Asociación Bancaria de Nicaragua) . Marsariitii: https://asobanp.com/) Waldaan kun baankota Nikaraaguwaa keessatti socho’an bakka bu’uun damee baankii keessatti tumsa guddisa. 6. Gola Ijaarsa Nikaraaguwaa (Cámara Nicaraguense de la Construcción) . Marsariitii: https://cnic.org.ni/) CNIC gochaalee ijaarsaa itti fufiinsa qaban guddisuu fi indaastirii ijaarsaa waliigalaa Nikaraaguwaa fooyyessuuf hojjeta. 7. Waldaa Industirii Qonnaa Nikaraaguwaa (Unión Nacional Agropecuaria - UNAG) . Marsariitii: http://unagnikaragua.com/) UNAG oomishtoota qonnaa biyyattii bakka bu’ee kan hojjetu yoo ta’u, oomishtummaa fooyyessuu fi misooma baadiyyaa deeggaruuf kan kaayyeffatedha. Kunniin waldaalee indaastirii gurguddoo Nikaraaguwaa keessatti argaman keessaa muraasa. Tokkoon tokkoon waldaa guddinaa fi misooma industirii isaanii biyyattii keessatti deeggaruun gahee murteessaa qaba.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa Nikaraaguwaa wajjin walqabatan hedduun jiru. Tarreen isaan keessaa tokko tokkoo URL isaanii walgitu waliin kunooti: 1. ProNicaragua: Weebsaayitiin kun carraa invastimantii biyya alaa Nikaraaguwaa keessatti argamu kan beeksisu yoo ta’u, dameewwan ijoo, onnachiiftuu invastimantii, fi carraa daldalaa irratti odeeffannoo kenna. URL marsariitii: www.pronicaragua.org 2. Baankii Giddugaleessaa Rippabiliika Nikaraaguwaa: Weebsaayitiin ofiisaa Baankii Giddugaleessaa Nikaraaguwaa ragaa istaatiksii, agarsiistota dinagdee, imaammata maallaqaa, fi odeeffannoo faayinaansii dinagdee biyyattii ilaalchisee ni kenna. URL marsariitii: www.bcn.gob.ni 3. Ministeera Misooma, Industirii fi Daldalaa (MIFIC): Weebsaayitiin MIFIC imaammata daldalaa, dambiiwwan, sagantaalee al-ergii guddisuu, haala invastimantii, gabaasa qorannoo gabaa, fi hojimaata gumurukaa Nikaraaguwaa irratti odeeffannoo kenna. URL marsariitii: www.mific.gob.ni 4. Nikaraaguwaa Irraa Al-ergii (XFN): XFN waltajjii onlaayinii yoo ta’u, al-ergitoota Nikaraaguwaa bitoota idil-addunyaa oomishaalee qonnaa kanneen akka buna, baaqelaa kookaa, molaasii qamadii fi kanneen biroo irratti fedhii qaban waliin walqunnamsiisuuf gargaarudha. URL marsariitii: www.exportingfromnicaragua.com 5. Free Zone Corporation (CZF): Weebsaayitiin CZF odeeffannoo naannoo dinagdee addaa Nikaraaguwaa keessa jiran kanneen meeshaalee al-ergii irratti xiyyeeffatan oomishuuf onnachiiftuu kan akka huccuu/apparel ykn elektirooniksii/konkolaattota oomishaa dhaabbileen oomishaa zoonii kana keessatti socho’uu barbaadan bal’inaan argachuu danda’an ni kenna. odeeffannoo hojimaata hayyamaa fi faayidaa sagantaa zoonii bilisaa karaa marsariitii kanaa kennu. URL marsariitii: www.czf.com.ni (Afaan Ispeen) Weebsaayitoonni kun nama carraa daldalaa qorachuuf ykn Nikaraaguwaa waliin daldala idil-addunyaa irratti bobba’uuf fedhii qabu kamiifuu qabeenya gatii guddaa qabu of keessaa qabu.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Weebsaayitoonni gaaffii daataa daldalaa Nikaraaguwaa tokko tokko kunooti: 1. Baankii Giddugaleessaa Nikaraaguwaa (Banco Central de Nicaragua) . Marsariitii: https://www.bcn.gob.ni/ Baankiin giddugaleessaa Nikaraaguwaa odeeffannoo galtee, al-ergii fi madaallii kaffaltii dabalatee kuusaawwan odeeffannoo bal’aa daldalaa ni kenna. Fayyadamtoonni gabaasa adda addaa fi daataa istaatiksii daldalaan walqabatu argachuu ni danda’u. 2. Ministeera Misooma, Industirii fi Daldalaa (Ministerio de Fomento, Industria y Comercio) . Marsariitii: http://www.mific.gob.ni/ irratti argama. Ministeerri Misooma, Industirii fi Daldalaa Nikaraaguwaa odeeffannoo daldalaan walqabatu kan akka istaatiksii galtee fi al ergii ni kenna. Weebsaayitiin kun gabaasa agarsiistota daldalaa fi waliigalteewwan daldala idil-addunyaa irrattis akka argatan ni taasisa. 3. Dhaabbata Odeeffannoo Misooma Biyyaalessaa (Instituto Nacional de Información para el Desarrollo - INIDE) . Marsariitii: http://www.inide.gob.ni/ irratti argama. INIDE Nikaraaguwaa keessatti argamu odeeffannoo daldala alaa dabalatee istaatiksii dinagdee ni kenna. Weebsaayitiin isaanii meeshaalee galtee, al-ergii, madaallii daldalaa, michoota biyyaa, ramaddii meeshaalee fi kkf ilaalchisee daataa gaafachuuf gargaaran ni dhiheessa. 4. Baankii Addunyaa - Open Data Marsariitii: https://data.baankii addunyaa.org/ Waltajjiin Open Data Baankii Addunyaa daataa daldala idil-addunyaa biyyoota adda addaa addunyaa guutuutti argachuuf qabeenya faayidaa qabuudha. Fayyadamtoonni waltajjii kana keessatti lakkoofsa daldalaa Nikaraaguwaa addatti barbaaduu danda'u. Marsariitiiwwan kana keessatti argamuun fi sirrii ta’uun daataa garaagarummaa qabaachuu akka danda’u hubachuun barbaachisaadha. Daataa daldala Nikaraaguwaa irratti xiinxala ykn qorannoo bal’aa yeroo gaggeessinu odeeffannoo maddoota amanamoo hedduu irraa argamu qaxxaamuranii ilaaluun gaariidha.

Waltajjiiwwan B2b

Nikaraaguwaan biyya Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti argamtu yoo taatu, waltajjiiwwan B2B hedduu dhaabbilee daldalaaf dhiyaatan qabdi. Isaan keessaa muraasni teessoo marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Tradekey Nicaragua (www.nicaragua.tradekey.com): Waltajjiin kun bitootaa fi gurgurtoota industirii adda addaa irraa walitti hidha, oomishaalee fi tajaajiloota gabaa Nikaraaguwaa adda ta’an bal’aa dhiyeessa. 2. GlobalTrade.net - Nicaragua (www.globaltrade.net/Nicaragua): Waltajjiin onlaayinii kun odeeffannoo daldalaa, hoggansa daldalaa, fi michoota daldalaa Nikaraaguwaa keessa jiran argachuuf carraa ni kenna. Daldaltoota hojii isaanii biyyattii keessatti babal’isuuf barbaadaniif carraa networking ni kenna. 3. MercaBid (www.mercabid.com): MercaBid gabaa onlaayinii yoo ta’u, Nikaraaguwaa dabalatee Laatiin Ameerikaa keessatti bitootaa fi dhiyeessitoota gidduutti daldala B2B haala mijeessa. Indaastiriiwwan hedduu kanneen akka qonnaa, teeknooloojii, ijaarsaa fi kkf keessatti oomishaalee adda addaa dhiyeessa. 4. Alibaba.com - Nicaragua Suppliers (www.alibaba.com/countrysearch/NI/nicaragua.html): Alibaba.com gabaa B2B addunyaa irratti beekamaa ta'ee fi bitootaa fi dhiyeessitoota addunyaa guutuu kan walqunnamsiisudha. Kutaan isaanii "Dhiyeessitoota Nikaraaguwaa" jedhu dhiyeessitoota indaastiriiwwan adda addaa Nikaraaguwaa keessa jiraatan kan agarsiisudha. 5. Neetworkiin Daldalaa Giddugaleessa Ameerikaa - CABEI (https://cablenetwork.neovantasolutions.com/): Neetworkiin Daldalaa Ameerikaa Giddugaleessaa waltajjii onlaayinii kan carraa daldalaa Ameerikaa Giddugaleessaa keessatti, Nikaraaguwaa dabalatee, guddisudha. Dhaabbileen oomisha/tajaajila isaanii akka agarsiisaniifi maamiltoota ykn michoota ta’uu danda’an waliin akka walqunnaman taasisa. Waltajjiiwwan kun akka miseensaatti makamuuf ykn tajaajila isaaniitti fayyadamuuf xiyyeeffannoo ykn ulaagaalee adda addaa qabaachuu akka danda’an hubadhaa. Tokkoon tokkoon waltajjii sochii ykn daldala kamiyyuu irratti bobba'uu dura sirriitti qorachuun gaariidha.