TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Keeniyaan, ifatti Rippabiliika Keeniyaa jedhamuun kan beekamtu, biyya Baha Afrikaa keessatti argamtudha. Kibba bahaatiin Galaana Hindii kan daangeffamtu yoo ta’u, kibbaan Taanzaaniyaa, dhihaan Yugaandaa, kaaba dhihaan Sudaan Kibbaa, kaabaan Itoophiyaa, bahaan ammoo Somaaliyaan marfamtee jirti. Ummata miliyoona 54 ol qabdu Keeniyaan biyyoota Afrikaa baay'ina ummataa qaban keessaa tokko. Naayiroobiin magaalaa guddoo ishee fi magaalaa guddittii taatee tajaajila. Afaan Ingiliffaa fi Swahili afaan hojii ishee ta’uun beekamtii argateera. Keeniyaan lafa adda addaa kan qabdu yoo ta’u, dirree qarqara galaanaa qarqara bahaa ishee irraa kaasee hanga gaarreen qorraan uwwifaman kanneen akka gaara Keeniyaa – fiixee olka’aa Afrikaa lammaffaa – giddugala Keeniyaa keessatti argamutti. Gammoojjiin Riiftii Guddaanis biyya kana keessa kan darbu yoo ta'u, haroowwan akka Haroo Viiktooriyaa fi Haroo Turkaanaa waliin bareedina uumamaa dinqisiisaa dabalata. Bunaa fi shaayiin al-ergii guddaa ta’uun dinagdee Keeniyaa keessatti qonni gahee olaanaa qaba. Biyyattiin bakka kunuunsa bineensota bosonaa kan akka Maasai Mara National Reserve bakka daawwattoonni daawwannaa uumamaa gurguddoo keessaa tokko: Godaansa Guddaa bineensota bosonaa arguu danda'aniin beekamti. Dameewwan akka turizimii fi wiirtuuwwan misooma teeknooloojii magaalota akka Naayiroobii (yeroo baayyee "Silicon Savannah" jedhamuun waamamu) keessatti dandeettii dinagdee guddaa kan oofan ta'us, hiyyummaan qormaata bu'uuraalee misoomaa waliin naannolee tokko tokko keessatti babal'atee jira. Keeniyaan hambaa aadaa badhaadhaa kan qabdu yoo ta’u, saboonni adda addaa 40 ol ta’an duudhaa addaa muuziqaa, bifa shubbisaa akka shubbisa utaalcha Maasai ykn sirboota aadaa Kikuyu dhiibbaa ammayyaa naannoo magaalaa hunda keessatti mul’atu waliin kan kabajaman gumaachan yoo ta’u, bakka faashiniin ammayyaa uffata aadaa waliin wal makamu. Gama siyaasaatiin Keeniyaan bara 1991 yeroo bulchiinsa paartii tokkoo booda dimokiraasii paartilee hedduu fudhatte irraa eegalee sirna paartilee hedduu jalatti socho’aa jirti. Filannoon pirezidaantii waggaa shaniin al tokko ni raawwatama; haa ta’u malee marsaa filannoo tokko tokko keessatti waldhabdeen siyaasaa dhaabbilee filannoo bulchuuf itti gaafatamummaa qaban keessatti haaromsa geggeessu keessatti mul’ateera. Walumaagalatti, Keeniyaan bareedina uumamaa ajaa’ibaa paarkiiwwan biyyoolessaa keessatti kunuunfame kan dhiheessitu yoo ta’u, qormaanni jiraatus carraa guddina hawaas-dinagdee argachuuf carraaqqii gooti.

Keeniyaan, ifatti Rippabiliika Keeniyaa jedhamuun kan beekamtu, biyya Baha Afrikaa keessatti argamtudha. Maallaqni Keeniyaa Shilingii Keeniyaa (KES) dha. Biyyattii keessatti kaffaltii seeraa ofiisaa fi tokkicha ta'uu isaatiin mallattoo "Ksh" ykn "KES" jedhuun kan agarsiifamu yoo ta'u, koodii 404 qaba. Shilingiin Keeniyaa saantima 100tti qoodama. Saantima maallaqa shilingii 1, 5, 10 fi 20n ni argama. Nootiiwwan baankii maallaqa shilingii 50, 100, 200, 500 fi 1,000 ta’aniin dhufu. Baankii Giddugaleessaa Keeniyaa (CBK) maallaqa kana baasuu fi to’achuuf itti gaafatamummaa qaba. Dhiyeessiin nootii qulqulluu gahaan naannootti akka jiraatu kan taasisu yoo ta’u, saantimaa fi nootii baankii irrattis karaa meeshaalee nageenyaa adda addaatiin sobaa ni lola. Daayinamiksii daldala idil-addunyaa fi jijjiirama gabaa dabalatee wantoota hedduu irratti hundaa’uun sharafni shilingii Keeniyaa guyyaa guyyaan jijjiirama. Akkuma maallaqa addunyaa kamiyyuu, gatiin isaa maallaqa addunyaa biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu ol ka’uu ykn gadi bu’uu danda’a. Keeniyaa daawwatanii ykn daldala idil-addunyaa dinagdee Keeniyaa hirmaachisu irratti yeroo bobba’an maallaqa biyya alaa gara Shilingii Keeniyaatti ykn faallaa kanaatiin jijjiiruuf; namni tokko baankota hayyamaman ykn biiroo sharafa alaa magaalota gurguddoo biyyattii keessatti argaman keessatti gochuu ni danda’a. Keeniyaan dinagdee socho’aa dameewwan akka qonnaa (al-ergii shaayii dabalatee), turizimii (kuusa bineensota bosonaa kan akka Maasai Mara), indaastiriiwwan omishaa (keessumaa huccuu), tajaajila telekoomii kalaqa teeknooloojii faayinaansii kan akka baankii moobaayilaa dabalatee damee tajaajila guddachaa jiru cinatti qabdi waltajjiiwwan akka M-PESA kanneen hammatamuu faayinaansii guutuu Afrikaa keessatti warraaqsa fidan. Walumaagalatti, haala maallaqa Keeniyaa hubachuun lammiileen biyya keessaas ta’e biyya alaa saba Afrikaa daayinamikii kana keessatti daldala maallaqaa gahumsaan akka qajeelchan gargaara. (jechoota 298)

Keeniyaatti kaffaltiin seera qabeessa Shilingii Keeniyaati. Akka armaan gadiitti tilmaamaan sharafni Shilingii Keeniyaa maallaqa gurguddoo addunyaa tokko tokko waliin wal bira qabamee ilaalama: Doolaarri Ameerikaa tokko gara shilingii Keeniyaa 110 ta'a Yuuroo tokko gara shilingii Keeniyaa 130 ta'a Paawundiin tokko gara shilingii Keeniyaa 150 ta'a Doolaarri Kaanaadaa tokko gara shilingii Keeniyaa 85 waliin walqixa Hubadhaa, safartuun sharafa alaa yeroon fi jijjiirama gabaa jijjiiramuu kan danda’u yoo ta’u, lakkoofsi armaan olii wabii qofaaf kan qophaa’edha. Yeroo barbaaddanitti sharafa alaa guyyaa sanaa isa haaraa ilaaluun ni gorfama.

Biyyi Baha Afrikaa sochii guddaa qabdu Keeniyaan waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanonni kun hambaalee aadaa biyyattii badhaadhaa, seenaa fi gochaalee amantii adda addaa agarsiisu. Ayyaanonni gurguddoon Keeniyaa keessatti kabajaman muraasni kunooti: 1. Guyyaa Jamhurii (Guyyaa Walabummaa): Muddee 12 kan kabajamu, ayyaanni kun Keeniyaan bara 1963 bulchiinsa kolonii Ingilizii jalaa walaba ta’uu ishee yaadata.Guyyaan kun agarsiisa jaalala biyyaa, sirna alaabaa kaasuu, agarsiisa aadaa, fi haasaa qondaaltota mootummaatiin kabajama. 2. Guyyaa Madarakaa: Ayyaanni biyyoolessaa kun guyyaa Keeniyaan bara 1963tti of bulchuu argatte kabajuuf June 1st kan kabajamu yoo ta’u, dhuma bara sanaatti bilisummaa guutuu argachuu ishee dura. Lammiileen Keeniyaa hiriira ummataa, konsartii aartistoota biyya keessaa hirmaachisuun, agarsiisa bu’aa ba’ii biyyattii agarsiisuun ayyaaneffatu. 3. Guyyaa Mashujaa (Guyyaa Goototaa): Ayyaanni kun waggaa waggaan Onkoloolessa 20 kan gaggeeffamu yoo ta’u, gootota qabsoo bilisummaa fi tattaaffii misooma biyyaalessaa keessatti gumaacha godhaniin seenaa socho’aa Keeniyaa bocuu keessatti gahee olaanaa taphataniif beekamtii fi kabaja kenna. 4. Iid al-Fixr: Ayyaanni Islaamaa barbaachisaan kun Ramadaanaa – ji’a qulqulluu sooma Muslimoota addunyaa maraa – salaataa fi ayyaanichaan xumurama. Keeniyaa naannoolee Musliimonni baay'inaan keessa jiraatan kan akka Naayiroobii fi Moombaasaa keessatti maatiin nyaata waloo nyaachuuf walitti qabamu, uffata haaraa ayyaana kana kabajuuf uffatamu. 5. Ayyaana Qillee: Keeniyaatti amantiin Kiristaanummaa amantii guddaa waan ta’eef, Ayyaanni Qillee waggaa waggaan Mudde 25 guutuu biyyattiitti bal’inaan kabajama. Lammiileen Keeniyaa tajaajila waldaa bakka faarfannaa faarfannaa itti aansuun ayyaanni ayyaanaa miseensota maatii ykn hawaasa gidduutti qoodamu irratti hirmaatu. 6. Ayyaana Faasikaa: Kiristaanota guutuu Keeniyaa akkasumas kutaalee addunyaa birootiin ji’a Sadaasaa ykn Ebla (akka shallaggii ji’aatti) kan kabajamu, Ayyaanni Faasikaa akka amantaa kiristaanaatti Yesus Kiristoos erga du’ee guyyoota sadii booda fannifamuu irraa du’aa ka’uu isaa agarsiisa. Ayyaanonni kun lammiileen Keeniyaa taateewwan seenaa yaadachuu fi of kennuu amantii ibsuuf carraa kan kennan qofa osoo hin taane walitti dhufeenya maatii cimsuuf, tokkummaa biyyaalessaa guddisuuf, akkasumas uffata aadaa adda addaa Keeniyaa agarsiisuuf akka carraa ta’anii tajaajilu.

Keeniyaan biyya Baha Afrikaa keessatti argamtu yoo taatu, dinagdee adda addaa kan qabdu yoo ta’u, dameewwan adda addaa sochii daldalaa isheef gumaacha taasisan. Biyyattiin al-ergii gurguddoon shaayii, buna, oomishaalee horticulture, oomishaalee boba’aa, fi huccuu kan dabalatudha. Meeshaaleen kun adda durummaan biyyoota akka Yunaayitid Kingidam, Nezerlaand, Ameerikaa, Jarmanii fi Yugaandaatti ergamu. Dameen qonnaa indaastirii daldalaa Keeniyaa keessatti gahee olaanaa qaba. Keeniyaan akka addunyaatti biyyoota shaayii al-ergii gurguddoo keessaa tokko yoo taatu, baala shaayii qulqullina olaanaa qabu oomishuun beekamti. Omishni bunaas galii daldalaaf gumaacha olaanaa qaba. Waggoota dhiyoo asitti Keeniyaan dameelee biroo kanneen akka omishaa fi tajaajilaa irratti invastimantii gochuun dinagdee ishee adda adda gochuuf tattaaffii gooteetti. Dameen omishaa guddinni irra caalaa indaastiriiwwan nyaata qopheessan kanneen akka sukkaara qulqulleessuu fi oomishaalee aannaniin kan hoogganamu ta’uu ibsameera. Al-ergii aadaa damee qonnaa fi omishaa irraa alatti, Keeniyaatti gabaan tajaajila akka turizimii guddachaa jira. Biyyattiin paarkota biyyoolessaa (kan akka Maasai Mara), qarqara galaanaa (Mombasa keessatti), gosoota bineensota bosonaa adda addaa (elephants fi leencota dabalatee), fi hambaa aadaa (kan akka gosa Maasai) dabalatee teessuma ishee bareedaa ta'een turistoota hawwatti. Haa ta'u malee, Keeniyaan indaastirii daldalaa ishee keessatti qormaata tokko tokko akka ishee mudatu hubachuun barbaachisaadha. Daangeffamni bu’uuraalee misoomaa geejjibni meeshaalee gahumsa qabu biyya keessaa fi idil-addunyaa gufachiisuu danda’a. Malaammaltummaan dhimma biraa salphaatti daldala biyyattii irratti dhiibbaa geessisudha. Abdii daldalaa daran fooyyessuuf Keeniyaan tattaaffii ida’amuu naannoo Baha Afrikaa keessatti karaa dhaabbilee akka Hawaasa Baha Afrikaa (EAC) kan tumsa dinagdee biyyoota miseensa ta’an gidduutti guddisuuf kaayyeffateen dammaqinaan hirmaattee jirti. Walumaagalatti, qonni sochii daldala Keeniyaa keessatti qaama murteessaa ta’ee kan hafu yoo ta’u, al-ergiin akka shaayii fi buna galii dursaa jira; dameelee biroo kan akka tajaajila omishaa kan akka turizimii keessatti adda adda ta’uuf tattaaffiin taasifamaa jira.

Baha Afrikaatti kan argamtu Keeniyaan gabaa daldala alaa ishee guddisuuf carraa guddaa qabdi. Diinagdee adda addaa fi socho’aa kan qabdu Keeniyaan daldala addunyaatiif carraa hedduu qabdi. Tokkoffaa, Keeniyaan karra naannoo guddicha Baha Afrikaa ta’uun tarsiimoodhaan ejjennoo qabdi. Bu’uuraalee misoomaa fi buufata doonii haala gaariin guddatan irraa kan ka’e wiirtuu geejjibaa fi daldala naannoo ta’ee tajaajila. Bakki faayidaa qabu kun dhaabbilee biyya alaa Afrikaa keessatti hojii isaanii babal’isuuf barbaadaniif Keeniyaan bakka invastimantii hawwataa taasisa. Lammaffaa, biyyattiin waggoota dhiyoo asitti haala daldalaa ishee fooyyessuuf tarkaanfii guddaa galmeessiteetti. Mootummaan adeemsa hojii birokraasii sirreessuu fi teeppii diimaa hir’isuu dabalatee, hojii daldalaa salphaa ta’e guddisuuf haaromsa adda addaa hojiirra oolcheera. Haalli daldalaa mijataa ta’e kun invastimantii biyya alaa kan jajjabeessu fi sochii daldalaa kan mijeessuudha. Kana malees Keeniyaan damee qonnaa cimaa qabeenya uumamaa baay’inaan qabdu qabdi. Addunyaa irratti shaayii fi buna erguun sadarkaa olaanaa irra kan jiru yoo ta’u, oomishaalee horticulture kanneen akka avokaadoo fi daraaraa irrattis dandeettii oomishaa guddaa qaba. Dabalataanis, biyyattiin qabeenya albuudaa gatii guddaa qabu kan akka warqee, titaaniyaamii, dhagaa liimsaa, fi kuufama boba’aa kanneen dandeettii al-ergii guddaa dhiyeessan qabdi. Kana malees, Keeniyaan waliigalteewwan daldala bilisaa (FTA) jiraniin gabaa idil-addunyaa gurguddoo filannoodhaan argachuu irraa fayyadamti. Fakkeenyaaf, Waliigaltee Tumsa Diinagdee (EPA) jalatti qaraxa irraa bilisa ta’ee Gamtaa Awurooppaa kan argatu yoo ta’u, kunis al-ergitoota Keeniyaa dorgomtoota addunyaa biroo caalaa dorgommii akka qabaatan taasisa. Guddinni daldalli elektirooniksii saffisaan mul’achaa jirus daldaltoonni Keeniyaa yeroo kamiyyuu caalaa gabaa idil-addunyaa salphaatti akka ga’aniif carraa guddaa ta’a. Bu’uuraaleen dijitaalaa fooyya’an tattaaffii dhaabbilee mootummaa kan akka Mana Maree Guddina Al-ergii waliin walitti makamuun tajaajila deeggarsa akka gargaarsa sanada al-ergii fi qorannoo gabaa kennuudhaan daldala elektirooniksii daangaa qaxxaamuraa haala mijeessuuf gargaaru. Gabaa daldala alaa Keeniyaa keessa yeroo seenan ammallee qormaanni akka jiru hubachuun barbaachisaadha. Qaawwi bu’uuraalee misoomaa fooyya’iinsa dabalataa barbaachisa; mootummaan jalqabbii farra malaammaltummaa itti fufee jiraatus yaaddoon malaammaltummaa itti fufee jira; jijjiiramni jijjiirraa maallaqaa baasii galtee/al-ergii irratti dhiibbaa uumuu danda’a; dabalataan tasgabbiin hawaas-siyaasaa guddina itti fufiinsa qabuuf murteessaa ta’ee jira. Walumaagalatti, gabaan daldala alaa Keeniyaa bakka tarsiimoo, naannoo daldalaa sirrii ta’e, qabeenya uumamaa badhaadhaa, waliigalteewwan daldalaa jiran, fi dinagdee dijitaalaa guddachaa jiruun dandeettii guddaa qaba. Qormaata mudate furuu fi misooma dinagdee itti fufiinsa qabu guddisuuf tattaaffii itti fufiinsa qabuun Keeniyaan carraa daldalaa addunyaa Baha Afrikaatti akka karratti ejjennoo gaarii irra jirti.

Gabaa daldala alaa Keeniyaaf oomisha gurgurtaa ho'aa yeroo filannu fedhii fi filannoo biyyattii ilaaluun barbaachisaa dha. Oomishaalee Keeniyaa keessatti akka gaariitti gurguramuu hin oolle akkamitti akka filattan yaadonni muraasni kunooti: 1. Qonnaa fi Oomisha Nyaataa: Keeniyaan damee qonnaa cimaa kan qabdu yoo ta’u, fedhiin maashinoota qonnaa, xaa’oo, sanyii, fi tooftaalee qonnaa ammayyaa baay’ee qabdi. Dabalataanis, fedhiin nyaata qophaa’e kan akka nyaata salphaa fi dhugaatii paakeejii ta’e dabalaa dhufeera. 2. Oomishaalee Annisaa Haaromfamuu danda’an: Qabeenya uumamaa baay’ee kan akka ifa aduu fi qilleensaatiin, Keeniyaatti fedhiin furmaata anniisaa haaromfamuu danda’u guddachaa jira. Paanaalii aduu, tarbaayinoonni qilleensaa, meeshaaleen anniisaa qusatan filannoo gaarii ta’uu danda’u. 3. Uffataa fi Huccuu: Keeniyaatti indaastiriin uffataa guddachaa kan jiru ummanni gita giddu galeessaa galii fayyadamuu danda’u qaba. Meeshaalee uffata faashinii ta’an gatii madaalawaadhaan dhiyeessuu yaadaa. 4. Meeshaalee Ijaarsa: Keeniyaa keessatti misoomni bu’uuraalee misoomaa guddaan waan gaggeeffamaa jiruuf meeshaaleen ijaarsaa kanneen akka simintoo, sibiilaa/baabura, tilmaama/meeshaalee qulqullinaa fedhii wal irraa hin cinne qabu. 5. Gaajeeta Teeknooloojii fi Elektirooniksii: Teeknooloojiin ummata bal’aa biratti dhaqqabamaa waan dhufeef fayyadamtoota Keeniyaa biratti fedhiin elektirooniksii fayyadamtootaa dabalaa dhufeera. Meeshaaleen bilbila ismaartii (chaarjii/keesii), laptopiin/taableetonni gurguraman baay’ee ta’uu danda’u. 6. Oomishaalee Eegumsa Fayyaa: Industiriin eegumsa fayyaa dhiyeessitoota meeshaalee yaalaa ykn oomishtoota qorichaa hospitaalota ykn kilinika dhuunfaa irratti xiyyeeffate carraa ni dhiheessa. 7. Wantoota Tuurizimii wajjin walqabatan: Bakkeewwan turistii Afrikaa sadarkaa olaanaa qaban keessaa tokko ta’ee bakka kunuunsa bineensota bosonaa fi teessuma lafaa ajaa’ibsiisaa kan akka Maasai Mara National Reserve ykn Mount Kilimanjaro dhiyootti argamuun beekamu; meeshaalee/meeshaalee imala ykn yaadannoowwan harkaan naannootti hojjetaman dhiyeessuun turistoota naannicha daawwatan biratti baay’ee jaallatama ta’uu danda’a. Murtee filannoo oomishaa kamiyyuu xumuruu kee dura qorannoo gabaa keeniyaa keessatti dhaggeeffattoota xiyyeeffannoo kee irratti adda ta’e gaggeessuun murteessaa ta’uu yaadadhu.

Keeniyaan Baha Afrikaa keessatti kan argamtu yoo ta’u, biyya amala maamiltootaa fi seera aadaa adda addaa qabdu yoo ta’u, yeroo daldala gaggeessinu ykn ummata naannoo sanaa waliin walqunnamtu kabajamuu qaba. Amaloota maamiltoota Keeniyaa fi dhorkaawwan ilaalchisee hubannoowwan muraasni kunooti: Amaloota Maamiltootaa: 1.1. 1. Keessummeessuu: Lammiileen Keeniyaa keessummoota ho'aa fi michummaa daawwattootaaf qabaniin beekamu. Yeroo baayʼee keessummoota kolfaa nagaa gaafatu, akkasumas isaan beekuuf fedhii dhugaa argisiisu. 2. Kabaja Jaarsolii: Hawaasa Keeniyaa keessatti kabajni maanguddootaaf kennamu gatii guddaa qaba. Maamiltoonni dullooman kabajaan ilaalamuu fi dursi kennamuu qaba. 3. Miira Hawaasaa Cimaa: Lammiileen Keeniyaa miira hawaasaa fi tumsa cimaa qabu. Keeniyaa keessatti maamiltoota waliin yeroo wal qunnamnu hariiroo wal amantaa fi wal kabajuu irratti hundaa’e ijaaruun barbaachisaa dha. 4. Barbaachisummaa Duudhaa Maatii: Aadaa Keeniyaa keessatti maatiin gahee giddugaleessaa waan qabuuf barbaachisummaa daayinamiksii maatii hubachuun maamiltoota waliin walitti dhufeenya uumuuf gargaaruu danda’a. Taboo Aadaa: 1.1. 1. Namootatti akeekuu: Nama tokkotti osoo kallattiin itti dubbannu quba ykn meeshaa kamiinuu fayyadamtee akeekuun akka waan gara jabinaatti ilaalama. . . 4.Iddoo Dhuunfaa: Walumaagalatti, lammiileen Keeniyaa aadaa warra dhihaa barachuu danda’u caalaa yeroo wal qunnaman qaamaan walitti dhiyeenya qabaachuu filatu; haa taʼu malee, amma iyyuu daangaa dhuunfaa eeguun barbaachisaa dha. Akkuma yeroo hundumaa, leenjii miira aadaa irratti bobba'uu fi aadaa addaa qorachuun naannoo Keeniyaa keessa jiru irratti hundaa'uun ykn namoota naannoo sanaa wajjin walitti dhiyeenyaan hojjechuun barbaachisaa dha, akka osoo hin yaadin nama kamiyyuu seera aadaa ykn dhorkaa kana cabsuudhaan akka hin mufachiifneef 当涉及到其他文化的交流时,尊重和理解当地人的习俗是非常重要的。

To’annoo Gumurukaa fi Immigireeshinii Keeniyaa keessatti namootaa fi meeshaaleen biyya keessaa fi alaa haala gaariin akka seenan fi ba’an mirkaneessa. Abbaan Taayitaa Galii Keeniyaa (KRA) dambiiwwan gumurukaa bulchuuf itti gaafatamummaa kan qabu yoo ta’u, Ministeerri Immigireeshinii ammoo hojimaata seensaa fi ba’uu ni to’ata. Sirna bulchiinsa gumurukaa Keeniyaa keessatti wantoota ijoo ta’an tokko tokko kunooti: 1. Ulaagaalee seensaa: Daawwattoonni Keeniyaa biyyoota bilisa ta’an irraa yoo ta’an malee, yoo xiqqaate ji’a jahaaf kan hafe paaspoortii seera qabeessa ta’e qabaachuu qabu. Turistoonni yeroo dhufan viizaa argachuu ykn imala dura toora interneetii irratti iyyachuu danda'u. 2. Ibsa meeshaalee: Meeshaaleen biyya alaatii galfaman hundi unka gumurukaa barbaachisaa ta’etti fayyadamuun yeroo dhufan ibsamuu qabu. Meeshaaleen dhuunfaa, meeshaaleen qaraxa irraa bilisa ta’an daangaa murtaa’e keessatti, fi maallaqa hayyamame ibsa malee qabamuu ni danda’u. 3. Meeshaalee dhorkaman: Meeshaaleen murtaa’an kanneen akka qoricha seeraan alaa, meeshaa waraanaa, meeshaalee sobaa, meeshaalee balaafamaa, maxxansa xuraa’aa, oomishaalee bineensota bosonaa sanada sirrii hin qabne cimsee dhorkaadha. 4. Kaffaltii gibiraa: Gibirri galtee kan raawwatamu maalummaa fi gatii meeshaalee gara Keeniyaatti fidaman irratti hundaa’uun. Kaffaltiin maallaqaan ykn karaa elektirooniksii karaa waltajjiiwwan KRAn mirkanaa’een raawwatamuu danda’a. 5. Yeroodhaaf galchuu: Meeshaalee ykn konkolaattota gatii guddaa qaban yeroodhaaf yoo fidan (fkn, fiilmii ykn taateewwan) daawwattoonni maallaqa wabii yeroodhaaf itti fayyadamni isaanii dhaabbataadhaan galchuu akka hin fidne mirkaneessu dhiyeessuu isaan barbaachisuu danda’a. 6. Dambiiwwan al-ergii: Meeshaalee aadaadhaaf miira qaban tokko tokkoof ykn qabeenya uumamaa eegumsa argate kan akka oomisha bineensota bosonaatiif, biyyattii keessaa baafamuu isaanii dura hayyamni al-ergii barbaachisuu danda’a. Namoonni gara Keeniyaatti imalan wantoota barbaachisoo armaan gadii yaada keessa galchuus qabu: 1. Ulaagaalee fayyaa: Talaalliin tokko tokko kan akka ho'a qaamaa keelloo bakka irraa dhuftan irratti hundaa'uun dirqama ta'uu danda'a; odeeffannoo haaraa argachuuf imbaasii Keeniyaa naannoo keessanii gaafadhaa. 2.Dangeffamni maallaqaa: Maallaqa biyya alaa hangamii Keeniyaa keessa galchuu ykn baasuu akka danda’u daangaa hin qabu garuu maallaqni $10 000 ol ta’e bakka seensaa/ba’uutti labsamuu qaba. 3.Prohibited trade practices & culture sensitivity: Gochaalee daldalaa dhorkaman irratti bobba’uun, kan akka meeshaalee sobaa bitachuu ykn gurguruu ykn hojii daldala bineensota bosonaa irratti bobba’uun adabbii cimaa fiduu danda’a. Seera naannoo kabajuu fi seera aadaa kabajuun barbaachisaa dha. Dambiiwwan gumurukaa jijjiiramuu akka danda’an yaadadhaa, kanaaf gara Keeniyaa deemuun dura marsariitiiwwan mootummaa ofiisaa ilaaluun ykn odeeffannoo wayitaawaa argachuuf qaamolee dhimmi ilaallatu mariisisuun gaariidha.

Biyyi Baha Afrikaa keessatti argamtu Keeniyaan imaammata gara garaa hojiirra oolchuun meeshaalee galtee to’achuu fi gibira bu’uura kanaan sassaabuun ishee ni yaadatama. Keeniyaatti safartuun qaraxa galtee gosa oomishaa addaa fi koodii taarifa isaa walgitu irratti hundaa’a. Fakkeenyaaf, oomishoonni qonnaa kanneen akka qamadii ykn boqqolloo gibira galtee %10 kan hawwatan yoo ta’u, oomishoonni aannani akka aannani ammoo qaraxa %60 ol’aanaa qabu. Dhugaatiiwwan akka dhugaatii alkoolii %25 qaraxa galtee kan kaffalan yoo ta’u, oomishoonni tamboo ammoo %100 kan caalu ta’a. Dabalataanis, meeshaalee gara Keeniyaatti yeroo galchan gosootni gibiraa biroo hojiirra ooluu danda’an jiru. Fakkeenyaaf, gibirri gatii dabalataa (VAT) meeshaalee biyya alaatii galfaman irra caalaan isaanii irratti sadarkaa istaandaardii %16n kan kaffalamudha. Gibirri eksaayizii meeshaalee addaa kanneen akka alkoolii, sigaaraa fi oomishaalee boba’aa irrattis raawwatiinsa qabaachuu danda’a. Sirna gibiraa Keeniyaa keessattis bilisa ta’uu fi tumaaleen murtaa’an akka jiran hubachuun warri biyya alaa galchan barbaachisaa dha. Meeshaaleen tokko tokko dambiiwwan addaa dameewwan ijoo guddisuuf ykn oomisha biyya keessaa jajjabeessuuf kaayyeffatan irratti hundaa’uun gibira murtaa’e irraa bilisa ta’uu danda’u ykn illee gibira murtaa’e irraa bilisa ta’uu danda’u. Kana malees, dhaabbileen to’annoo baasan kanneen akka Biiroo Istaandardii Keeniyaa (KEBS) meeshaaleen biyya alaatii galfaman istaandaardii qulqullinaa akka eegamu gochuu keessatti gahee olaanaa akka qaban hubatamuu qaba. Walumaagalatti imaammattoonni gibira galtee Keeniyaa industirii biyya keessaa eeguuf kan kaayyeffate yoo ta’u, mootummaaf galii argamsiisuudha. Namoonni biyya alaatii galchan dambiiwwan biyyattiin amma jiran akka eegamu mirkaneessuuf hojii daldala idil-addunyaa kamiyyuu irratti bobba’uu isaanii dura ogeeyyii ykn qaamolee dhimmi ilaallatu waliin mari’achuu ilaaluu qabu.

Keeniyaan biyya Baha Afrikaa keessatti argamtuu fi dinagdee adda addaa kan qabdu yoo ta’u, meeshaalee al-ergii adda addaa qabdu. Imaammanni gibira al-ergii biyyattii guddina dinagdee guddisuu, indaastiriiwwan biyya keessaa eeguu, mootummaaf galii maddisiisuu kan kaayyeffatedha. Keeniyaatti meeshaaleen al-ergii gosa gibiraa fi qaraxa adda addaa kan kaffalan ta’uu ibsameera. Gibira ijoo meeshaalee al-ergii irratti kaffalamu keessaa muraasni gibira gatii dabalataa (VAT), gibira gumurukaa, gibira eksaayizii, fi gibira al-ergii kan dabalatudha. Gibirri gatii dabalataa (VAT) meeshaalee fi tajaajiloota murtaa’an irratti %16n kan kaffalamudha. Haa ta’u malee, al-ergiin akkaataa idileetti kaayyoo VAT’f zeeroo ta’a. Kana jechuun al-ergitoonni galteewwan adeemsa oomishaa keessatti fayyadaman irratti VAT kaffalame kamiyyuu akka deebi’u gaafachuu ni danda’u. Gibira gumurukaa jechuun gibira meeshaalee biyya alaatii galfaman ykn ergaman irratti ramaddii isaanii koodii Sirna Walsimsiisaa (HS) jalatti hundaa’uun kaffalamu jechuudha. Reetiin kun gosa oomisha al-ergii irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Gibirri eksaayizii oomishaalee addaa kanneen akka alkoolii, oomishaalee tamboo, oomishaalee boba’aa fi meeshaalee qananiin guutaman tokko tokko irratti raawwatamuu ni danda’a. Gibirri kun mootummaaf galii argamsiisuudhaan fayyadama abdii kutachiisuuf kan kaayyeffatedha. Dabalataanis Keeniyaan meeshaalee murtaa’oo kanneen akka shaayii fi buna irratti gibira al-ergii kaa’a. Sadarkaan sirrii haala gabaa fi imaammata mootummaa yeroo kamiyyuu hojiirra jiru irratti hundaa’a. Dhaabbilee damee addaa irratti bobba’aniif ykn Zoonii Adeemsa Al-ergii (EPZ) murtaa’e keessatti socho’aniif onnachiiftuu gibiraa jiraachuu akka danda’u hubatamuu qaba. Onnachiiftoonni kun gibira ykn qaraxa murtaa’e irraa hir’ina ykn bilisa ta’uu dhiyeessuun invastimantii hawwachuu fi al-ergii guddisuuf kan kaayyeffate dha. Walumaagalatti imaammanni gibira al-ergii Keeniyaa gosoota oomishaa irratti hundaa’uun gibira gosa adda addaa hojiirra oolchuun kaayyoo faayinaansii fi galmoota guddina daldalaa madaaluuf carraaqqii kan godhu yoo ta’u, dhaabbilee daldalaaf carraa onnachiiftuutiin kan kennudha.

Biyyi Baha Afrikaa keessatti argamtu Keeniyaan ragaalee al-ergii adda addaa kan qulqullinaa fi walsimannaa oomisha ishee gabaa idil-addunyaa irratti mirkaneessu qabdi. Keeniyaa keessatti mirkaneessitoota al-ergii ijoo keessaa tokko mirkaneessa Biiroo Istaandardii Keeniyaa (KEBS) ti. Mirkaneessi kun meeshaaleen al-ergii istaandaardii biyyaalessaa fi idil-addunyaa barbaadamu akka guutan mirkaneessa. Dameelee adda addaa kan akka qonnaa, oomishaa, fi tajaajila kan hammatudha. Oomishaalee qonnaa kanneen akka shaayii, buna, kuduraalee, fuduraalee, fi daraaraaf, Tajaajilli Inspeekshinii Fayyaa Biqiltootaa Keeniyaa (KEPHIS) ulaagaalee qulqullina faayitoosii akka eegaman mirkaneessuuf mirkaneessa ni kenna. Mirkaneessi kun oomishaaleen kun gara biyya alaatti osoo hin ergamin dura raammoo fi dhukkuba irraa bilisa ta’uu isaaniif wabii ta’a. Daayirektoreetiin Midhaan Horsiisee Bulaa (HCD) midhaan horsiisee bulaa kan akka daraaraa fi oomisha haaraadhaafis hayyama al-ergii ni kenna. Mirkaneessi kun oomishaaleen kunneen sadarkaa qulqullinaa guutuuf haala addaatiin akka guddatan mirkaneessa. Dabalataanis, meeshaalee oomishaman kanneen akka huccuu, oomisha gogaa, nyaata qophaa’e/foon/shimbirroo/oomishaalee qurxummii; Abbaan Taayitaa Zoonii Adeemsa Al-ergii (EPZA) dhaabbileen naannoo adeemsa al-ergii murtaa’e keessatti socho’an meeshaalee isaanii qaraxa irraa bilisa ta’e ykn safartuu filannootiin akka erguuf hayyama ni kenna. Al-ergii Keeniyaa keessatti wanti barbaachisaan biraa itti fufiinsa qabaachuudha. Gama itti gaafatamummaa hawaasummaa mirkaneessuu cinaatti dhiibbaa naannoo xiqqeessuudhaan akka addunyaatti barmaatilee daldalaa itti fufiinsa qaban guddisuu; Keeniyaan jalqabbii akka Mirkaneessa Daldala Haqaa kan qonnaan bultoota kallattiin bitoota waliin haala haqa qabeessa ta’een wal qunnamsiisu oomisha isaaniif gatii fooyya’aa mirkaneessuu waliin gochaalee itti fufiinsa sadarkaa qonnaatti hojiirra oolchuu waliin kaa’eera. Kana malees biyyoonni nyaata bineensota irratti hundaa’e galchan ragaa fayyaa beeyladaa kan Daayirektoreetii Tajaajila Beeyladaa irraa kennamu kan nyaanni bineensota/bineensota bosonaa irraa madde al-ergii nageenya qabu & dhukkuba irraa bilisa ta’uu isaa mirkaneessu barbaadu Xumura irratti, . Keeniyaan ragaalee al-ergii adda addaa kan industirii bal'aa hammate - qonnaa irraa kaasee hanga oomishaatti ni kenniti. Mirkaneessitoonni kun qulqullina oomishaa istaandaardii biyyaalessaa/addunyaa wajjin akka walsimu kan mirkaneessan yoo ta’u, kunis bitoota addunyaatiif waa’ee bittaa Keeniyaa irraa isaaniif mirkaneessa kenna.

Baha Afrikaatti kan argamtu Keeniyaan biyya lafa adda addaa fi bineensota bosonaa socho'aa ta'een beekamuudha. Loojistikii fi geejjibaa ilaalchisee murtoo sirrii ta’e murteessuuf wantootni ijoo ilaalamuu qaban hedduudha. Tokkoffaa, yeroo meeshaalee gara Keeniyaatti ergitan, dhaabbata fe’umsaa ykn loojistikii muuxannoo qabu kan networkii hundeeffame fi dambii gumurukaa biyya keessaa beeku filachuun ni gorfama. Kunis geejjibni sirrii ta’ee fi ulaagaalee galtee akka eegamu ni taasisa. Filannoo fe’umsa qilleensaatiin, Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Jomo Kenyatta (JKIA) Naayiroobii keessatti argamu karra guddaa fe’umsa idil-addunyaati. Dhaabbilee fe’umsa qilleensaa addunyaa hedduu kanneen balalii idilee gara bakkeewwan gurguddoo addunyaa kanaa fi deebi’anii hojjetan qaba. JKIAn meeshaalee qabachuu gaarii fi bu’uuraalee ammayyaa hojii loojistikii gahumsa qabuuf barbaachisan ni dhiheessa. Gama buufata galaanaatiin Buufatni Doonii Mombaasaa akka karra jalqabaa daldala galaanaa Keeniyaatti tajaajila. Galaana Hindii irratti tarsiimoodhaan kan argamu yoo ta’u, Keeniyaa qofa osoo hin taane biyyoota ollaa lafaan hin marfamne kanneen akka Yugaandaa, Ruwaandaa, Sudaan Kibbaa, Burundii, fi kutaalee baha Rippabiliika Dimookiraatawaa Koongoo dhaqqabuuf kan dandeessisudha. Kanarraa kan ka’e Buufatni Doonii Mombaasaa walitti hidhamiinsa daldala naannoo keessatti gahee olaanaa qaba. Keeniyaa keessaa ykn illee daangaa qaxxaamuree gara biyyoota ollaa armaan dura ibsamanitti geejjibni biyya keessaa haala mijeessuuf - geejjibni daandii dhaqqabummaa isaatiin filannoo jaallatamaadha. Daandiiwwan gurguddoon haala gaariin kunuunfaman magaalota gurguddoo akka Naayiroobii (magaalaa guddoo), Mombaasaa (magaalaa buufata doonii guddittii), Kisumu (Haroo Victoria irratti argamtu), Nakuru (giddugala qonnaa guddaa), fi kanneen biroo walitti hidhu. Kana malees, geejjibni baaburaa Keeniyaatti pirojektoota bu’uuraalee misoomaa gurguddoo kanneen akka Baabura Istaandardii Safartuu (SGR)tiin haaromfamaa jira. SGRn jalqaba irratti Buufata Doonii Mombaasaa Naayiroobii waliin kan walqunnamsiisu yoo ta’u karoorri dheerina dabalataa garuu naannolee Baha Afrikaa biroo kan akka Yugaandaa karaa neetworkii baaburaa walitti hidhame kan hojii loojistikiidhaaf mijannaa guddaa ta’een walqunnamsiisuu dabalata. Dhaabbilee kuusaa haala loojistikii Keeniyaa keessatti argaman ilaalchisee - manneen kuusaa dhuunfaa lamaan isaanii dhaabbilee loojistikii ykn dhiyeessitoota qaama sadaffaatiin hojjetaman Naayiroobii, Moombaasaa, fi wiirtuuwwan daldalaa gurguddoo biroo dabalatee bakkeewwan ijoo adda addaa keessatti argamu. Manneen kuusaa kunneen bakka kuusaa akkasumas tajaajila dabalataa kan akka bulchiinsa inventarii fi raabsaa ni kennu. Walumaagalatti Keeniyaan filannoowwan loojistikii adda addaa ni kenniti. Meeshaalee gara Keeniyaatti erguuf yeroo yaaddan, dhaabbilee fe’umsaa ykn dhaabbilee loojistikii muuxannoo qaban waliin tumsuun, tajaajila fe’umsa qilleensaa karaa Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Jomo Kenyatta fayyadamuun ykn bakka tarsiimoo fi walitti hidhamiinsa Buufata Doonii Mombaasaa daldala galaanaatiif fayyadamuun gaariidha. Dabalataanis, geejjibni daandii Keeniyaa keessatti dhaqqabummaa kan kennu yoo ta’u, bu’uuraaleen baaburaa akka daandii baaburaa Istaandardii Safartuu walitti hidhamiinsa naannoo ni guddisu. Filannoon kuusaa fedhii kuusaa fi raabsaaf iddoowwan ijoottis ni argamu.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Baha Afrikaa keessatti kan argamtu Keeniyaan biyya bineensota bosonaa adda addaa, teessuma lafaa bareedaa fi aadaa socho'aa ta'een beekamuudha. Giddugala daldala idil-addunyaa barbaachisaa ta’ee bitoota idil-addunyaa ijoo fi agarsiisa daldalaa hedduu hawwata. Barreeffama kana keessatti, karaalee bittaa idil-addunyaa gurguddoo fi agarsiisa daldalaa Keeniyaa keessatti mul’atan tokko tokko ni qoranna. Keeniyaa keessatti karaalee bittaa idil-addunyaa barbaachisoo ta’an keessaa tokko gabaa guddaa Afrikaa qilleensa banaa Maasai Market jedhamudha. Gabaa kana keessatti oomishaalee adda addaa kanneen akka hojii harkaa aadaa, faaya, uffata, meeshaalee aartii, meeshaalee manaa artiistota biyya keessaatiin hojjetaman ni dhiheessa. Bittoota addunyaa mara irraa oomishaalee Afrikaa adda ta’aniif fedhii qaban hawwata. Gabaa Maasai malees, karaan madda murteessaan biraa Gabaa Magaalaa Naayiroobiiti. Gabaa kun daldaltoonni biyya keessaa fi idil-addunyaa oomisha isaanii kan akka aartii fi hojii harkaa Keeniyaa, faaya harkaan hojjetame, meeshaalee uffata huccuu Afrikaa irraa hojjetaman kan akka Kitenge ykn Kikoy irraa hojjetaman akka agarsiisan waltajjii ni ta’a. Kana malees, Keeniyaan agarsiisa daldalaa addaa hedduu kan industirii adda ta’eef tajaajilu qabdi. Taateewwan beekamoo ta’an keessaa tokko agarsiisa daldala idil-addunyaa Naayiroobii kan Waldaa Qonnaa Keeniyaatiin (ASK) waggaa waggaan qophaa’udha. Agarsiisni kun meeshaalee maashinarii qonnaa ykn tooftaalee horsiisa beeyladaa kanneen akka horsiisa aannani ykn horsiisa beeyladaa waliin walqabatan dabalatee oomishaalee qonnaa adda addaa kan agarsiifamudha. Bitoota maashinoota qonnaa madda isaanii argachuuf ykn qonnaan bultoota Keeniyaa waliin tumsa uumuu barbaadan hawwata. Agarsiisni beekamaan biraa agarsiisa daldalaa idil-addunyaa Mombaasaa waggaa waggaan Paarkii Mama Ngina Waterfront keessatti gaggeeffamudha. Sagantaan kun oomishtoonni dameelee adda addaa kanneen akka huccuu, damee elektirooniksii qorichaa oomisha isaanii bakka tokkotti agarsiisuudhaan addatti galchitoota/al-ergitoota agarsiisa kana irratti hirmaatan irratti xiyyeeffachuun dameewwan kanneen keessatti carraa daldalaa haaraa barbaadan walitti fida. Namoota bittaa fi tumsa turizimii waliin walqabatee industirii turizimii Keeniyaa guddachaa jiru keessatti fedhii qabaniif Ekspoo Tuurizimii Keeniyaa Magical (MKTE) qorachuu danda’u. Agarsiisni waggaa kun agarsiistonni hoteelota irraa eegalee daawwannaa opereetota dhaabbilee safarii ejentoota imala bakka turistii dhiyeessuun tajaajila daangaa argamu dhiyeessitoonni tajaajila turizimii wajjin walqabatan biroo maamiltoota ta’uu danda’an damee turizimii biyya guddachaa jirtu hojjechuuf fedhii qaban akka wal argan ni hayyama. Kana malees, Giddu-galli Walgahii Idil-addunyaa Naayiroobii (KICC) waggaa guutuu agarsiisa daldalaa fi agarsiisa adda addaa ni keessummeessa. Taateewwan dameewwan akka ijaarsaa, teeknooloojii, faayinaansii, fi indaastirii konkolaataa waliin walqabatan bakka beekamaadha. Taateewwan KICC irratti irra deddeebi’anii raawwataman keessaa muraasni The Big 5 Construct East Africa Expo and Forum, Agarsiisa Mootoraa Keeniyaa, fi East Africa Com. Xumura irratti, Keeniyaan karaalee bittaa idil-addunyaa barbaachisoo ta’an hedduu kanneen akka Gabaa Maasai fi Gabaa Magaalaa Naayiroobii kanneen oomisha Afrikaa adda addaa dhiyeessan dhiyeessiti. Biyyattiin agarsiisa daldalaa gurguddoo akka Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Naayiroobii fi Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Mombaasaa kan indaastiriiwwan adda ta’aniif tajaajilu ni qopheessiti. Dabalataanis, taateewwan akka MKTE bitoota damee turizimii guddachaa jiru keessatti tumsa uumuuf fedhii qabaniif ni tajaajilu. Dhuma irrattis KICC waggaa guutuu agarsiisa daldalaa adda addaa dameelee adda addaa waliin walqabateef bakka addaa ta’ee tajaajila.

Motora barbaacha waliigalaa

Keeniyaatti, motoroonni barbaacha baay’inaan itti fayyadaman: 1. Google - www.google.co.ke irratti kan argamu Google keeniyaa keessatti barbaacha baay'ee jaallatamaa fi bal'inaan itti fayyadamudha. Amaloota bal'aa kan dhiyeessu yoo ta'u, fayyadamtoonni odeeffannoo, suuraa, viidiyoo, barruu oduu fi kkf akka barbaadan kan taasisudha. Googlen bu'aa naannoo fayyadamtoota Keeniyaaf addatti qophaa'es ni kenna. 2. Biing - www.bing.com irratti kan argamu Bing motora barbaacha beekamaa kan biraa kan Keeniyaa keessatti bal'inaan itti fayyadamudha. Amaloota Google wajjin walfakkaatu garuu haala qindaa'inaafi interfeesii adda ta'een ni kenna. Bing fayyadamtoota Keeniyaaf bu'aa naannoo ta'es ni dhiheessa. 3. Yahoo - www.yahoo.com Yahoo dhaabbata Ameerikaa yoo ta'u, akka search engine fi web portal ta'ee tajaajila adda addaa kan akka email, oduu, faayinaansii, ispoortii update fi kkf dhiyeessuudha. 4. DuckDuckGo - hantuuta.com DuckDuckGo motora barbaacha icciitii irratti xiyyeeffatee fi sochii fayyadamtootaa hin hordofne ykn odeeffannoo dhuunfaa hin sassaabnedha. Beeksisa dhuunfaa malee bu'aa barbaacha loogii hin qabne dhiyeessuuf kan akeekedha. 5. Yandex - www.yandex.ru (afaan Ingiliffaan ni argama) Yandex motora barbaacha Raashiyaa keessatti argamu yoo ta'u, tajaajila adda addaa kan akka kaartaa, email, cloud storage fi kkf waliin dandeettii barbaacha weeb bal'aa kan kennudha. 6. E-portal Kaawuntii Nyeri - nyeri.go.ke (barbaacha naannoo koonyaa Nyeri keessa jiruuf) . Poortaalli elektirooniksii Nyeri County jiraattota Nyeri county Keeniyaa keessa jiraniif qofa qabeenya naannoo ta’e dhiyeessuu irratti xiyyeeffata. Hubadhaa, kunniin motora barbaacha Keeniyaa keessatti yeroo baay’ee itti fayyadaman keessaa muraasa ta’us filannoowwan naannoo addaa ykn niche irratti xiyyeeffatan biroo akkasumas filannoo fi barbaachisummaa dhuunfaa irratti hundaa’uun jiraachuu danda’u.

Fuula keelloo gurguddoo

Keeniyaan Baha Afrikaa keessatti kan argamtu yoo ta’u, daayirektaroota Fuula Keelloo beekamoo muraasa kan qabdu yoo ta’u, isaanis daldalaa fi tajaajila guutuu biyyattii keessatti argachuuf si gargaaruu danda’u. Fuula Keelloo gurguddoo Keeniyaa keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Daayirektarii Daldala Keeniyaa (https://www.businesslist.co.ke/): Daayirektarri kun tarree daldala adda addaa Keeniyaa keessatti argaman bal’inaan ni kenna. Qonna, ijaarsa, keessummeessitoota, fayyaa, oomishaa, geejjibaa, fi kkf dabalatee dameelee adda addaa kan hammatudha. 2. Yello Kenya (https://www.yello.co.ke/): Yello Kenya tarreewwan daldalaa industirii adda addaa kanneen akka barnootaa, tajaajila faayinaansii, qabeenyaa, turizimii, telekoomii fi kkf keessatti walitti qabama bal’aa dhiyeessa. 3. Findit 365 (https://findit-365.com/): Findit 365 galmee fuula keelloo beekamaa kan biraa Keeniyaa keessatti kan daldala gosa ykn bakka itti barbaaduu dandeessanidha. Tarreefama mana nyaataa, hoteelotaa fi filannoowwan bakka jireenyaa, suuqii fi manneen daldalaa akkasumas tajaajila kennitootaa of keessatti qabata. 4. MyGuide Kenya (https://www.myguidekenya.com/): MyGuide Kenya tarree daldala biyya keessaa bal’aa ta’e dhiyeessuu qofa osoo hin taane waa’ee hawwata turizimii fi taateewwan guutuu biyyattii keessatti raawwataman odeeffannoo ni kenna. 5. Daayirektarii Bizinesii-KE Biznet (http://bizpages.ke./): KE Biznet daayirektarii onlaayinii waa’ee dhaabbilee Keeniyaa damee adda addaa irratti socho’an kanneen akka kutaalee fi tajaajila industirii konkolaataa; dhaabbilee ijaarsaa; tajaajila qulqullinaa; tajaajila kompiitaraa; gorsitoota faayinaansii fi dameewwan daldalaa dhokataa biroo hedduu. 6. Beeksisa Urjii - Galmee Tajaajiloota (https://www.the-starclassifieds.com/services-directory/) . 7.Saraplast Yellow Pages - Nairobi Business Guide: Saraplast daayirektaroota Yellow Pages durii kanneen toora interneetii fi qaamaan guutuu magaalaa Nairobi keessatti argaman keessaa tokko yoo ta’u, dhaabbilee daldalaa naannoo gosa adda addaa naannoo isaanii keessatti naannoo isaaniitti argamaniif teessoo odeeffannoo quunnamtii fi kkf waliin ramaddii bal’aa kenna .(http//0770488579.CO.) irratti kan argamudha. Fuulonni keelloo kunniin odeeffannoo quunnamtii, teessoo fi tajaajila daldala adda addaa Keeniyaa keessatti argachuuf karaa mijataa ta’e ni kennu. Isaanis toora interneetii irratti argamuu kan danda’an, yeroo hunda kan fooyya’anii fi namoota naannoo fi turistoota daldala naannoo wajjin hojjechuu barbaadaniif akka qabeenya faayidaa qabuutti tajaajilu.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Baha Afrikaatti kan argamtu Keeniyaan waggoota darban keessa waltajjiiwwan daldala elektirooniksii saffisaan guddachuu argiteetti. Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoo Keeniyaa keessatti argaman keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Jumia: Jumia waltajjiiwwan daldala elektirooniksii Keeniyaa keessatti adda duree ta’an keessaa tokko yoo ta’u, meeshaalee elektirooniksii, faashinii, oomishaalee miidhaginaa, fi gurgurtaa nyaataa dabalatee oomishaalee adda addaa dhiyeessa. Marsariitii: www.jumia.co.ke 2. Kilimall: Kilimall waltajjii bittaa toora interneetii Keeniyaa keessatti beekamaa ta’e kan biraa yoo ta’u, oomishaalee adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee manaa, uffata, fi meeshaalee miidhaginaa kan dhiyeessudha. Marsariitii: www.kilimall.co.ke 3. Masoko by Safaricom: Masoko waltajjii daldalaa onlaayinii kan Safaricom, dhaabbata neetworkii moobaayilaa Keeniyaa keessatti adda duree ta’een eegaledha. Elektirooniksii, meeshaalee faashinii, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee gosoota oomishaa adda addaa marsariitii isaa irratti dhiyeessa. Marsariitii: masoko.com 4. Pigiame: Pigiame marsariitiiwwan beeksisaafi daldala elektirooniksii Keeniyaa keessatti durii ta’an keessaa tokko yoo ta’u, meeshaalee fi tajaajiloota konkolaataa irraa kaasee hanga qabeenya hin sochooneetti hanga meeshaalee mana keessaatti filannoo bal’aa dhiyeessuudha. Marsariitii: www.pigiame.co.ke 5. Zidisha Plus+: Zidisha Plus+ waltajjii gabaa vaartuwalii kalaqaan bitamtoota gurgurtoota oomishaalee biyya keessaa adda ta’an kanneen akka hojii harkaa harkaan hojjetamee fi meeshaalee harkaan hojjetaman kallattiin karaa marsariitii isaanii ykn interfeesii appii irratti hundaa’e bilbiloota Andirooyidii dhiyeessan waliin wal qunnamsiisudha. 6.Twiga Foods:Twigas Foods qonnaan bultootaaf gabaa caaseffama baay’ee barbaachisu dhiyeessuudhaan gahumsa gatii raabsa nyaataa keessatti mirkaneessuuf kan kaayyeffate yoo ta’u, fedhii walitti qabuun baasii gadi buusuuf daldaltoota xixiqqaa irraa dhufu. Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii biroo hedduu guddachaa jiran keessaa kanneen guddina muuxannoo bittaa toora interneetii lafa dijitaalaa Keeniyaa keessatti gumaachan keessaa kunniin fakkeenyota beekamoo muraasa. Hubadhaa marsariitiiwwan kun yeroon jijjiiramuu waan danda’aniif yeroo hunda waltajjiiwwan kanneen irratti bittaa ykn gaaffii kamiyyuu osoo hin godhin dura odeeffannoo haaraa barbaaduun gaariidha.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Biyyi Baha Afrikaa keessatti argamtu Keeniyaan waggoota darban keessatti itti fayyadama waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa irratti guddina guddaa argitee jirti. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo ta’an hedduun lammiileen Keeniyaa kaayyoo adda addaatiif bal’inaan kan itti fayyadaman yoo ta’u, networking irraa kaasee hanga beeksisa daldalaatti ni jiru. Tarreen waltajjiiwwan kana keessaa muraasa teessoo marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Feesbuukii (www.facebook.com): Feesbuukiin hanga ammaatti waltajjii miidiyaa hawaasaa Keeniyaa keessatti bal’inaan itti fayyadamudha. Fayyadamtootaaf amaloota akka hiriyootaafi maatii waliin wal qunnamsiisuu, odeeffannoo haaraa, suuraa fi viidiyoo qooduun, garee fi fuula fedhii ykn walitti dhufeenya irratti hundaa'uun walitti makamuu ni kenna. 2. Twitter (www.twitter.com): Twitter waltajjii marsariitii hawaasaa beekamaa kan biraa Keeniyaa keessatti bal’inaan itti fayyadamudha. Fayyadamtoonni ergaawwan gabaabaa "tweets" jedhaman akka maxxansanii fi akka walqunnaman kan taasisudha. Lammiileen Keeniyaa oduu haaraa argachuuf, yaada/yaada waliif qooduuf, namoota dhiibbaa uumuu/namoota beekamoo/namoota siyaasaa hordofuuf Twitter fayyadamu. 3. Instagram (www.instagram.com): Instagram qabiyyee mul’ataa karaa suuraa fi viidiyootiin qooduu irratti xiyyeeffachuu isaatiin dargaggoota Keeniyaa fi dhaabbilee daldalaa biratti jaalala guddaa argateera. Fayyadamtoonni qabiyyee kalaqaa isaanii qooduu kan danda’an yoo ta’u, namoota biroo waliinis bobba’uu danda’u. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn yeroo baay’ee ogeessota/daldaltoonni ogummaa/muuxannoo/odeeffannoo duubbee calaqqisiisan piroofaayilii ogummaa uumuudhaan networkii ykn carraa hojii barbaaduudhaan itti fayyadama. 5. WhatsApp (www.whatsapp.com): Akka addunyaatti adda durummaan appii ergaa erguu ta’us, WhatsApp namoota dhuunfaa fi dhaabbilee daldalaa biratti bal’inaan ergaa/bilbila bilisaan fayyadamuu isaatiin Keeniyaatti meeshaa qunnamtii barbaachisaa ta’ee tajaajila. 6.Viber(www.viber.com)-Kun appii ergaa battalaa kan biraa lammiilee Keeniyaa biratti beekamaa ta’ee fi Wi-Fi ykn qunnamtii daataa bilisaan bilbiluu/barreessuu/ergaa erguuf kan hayyamuudha. 7.TikTok(www.tiktok.com)- Dargaggoonni Keeniyaa viidiyoo bifa gabaabaa dandeettii/ogummaa/taateewwan qoosaa agarsiisan uumuu irratti xiiqiidhaan waan bobba'aniif jaalatama TikTok yeroo dhiyoo asitti dabaleera. 8.Skype(www.skype.com)-Skype addunyaa guutuutti bilbila viidiyoo fi sagalee bilbiluuf kan ooludha. Keeniyaatti qunnamtii idil-addunyaa ykn maatii/hiriyyoota biyya alaa jiran waliin wal qunnamsiisuuf jaallatamaadha. 9.YouTube(www.youtube.com)-Keeniyaan hawaasa qabiyyee uumuu YouTube irratti guddachaa jiru qabdi, qabiyyee adda addaa kan vlog, muuziqaa, viidiyoo barsiisaa, skits qoosaa irraa kaasee hanga fiilmii akkaataa dokumeentiitiin hojjetamutti oomishaa jirti. 10.Snapchat(www.snapchat.com)-Snapchat fayyadamtoota Keeniyaa kanneen akka filters/face-swaps/stories kanneen yeroo gabaabaa/suuraa/viidiyoo waliif qooduuf bal’inaan itti fayyadaman kan wal-qunnamsiisu ni kenna. Hubadhaa, waltajjiiwwan haaraan uumaman ykn kanneen jiran fudhatama dhabuu isaaniitiin yeroon darbaa deemuun jaalatamummaa fi itti fayyadamni waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa kanaa jijjiiramuu akka danda’u hubadhaa.

Waldaalee industirii gurguddoo

Keeniyaatti waldaaleen indaastirii gurguddoon guddina dinagdee biyyattii keessatti gahee murteessaa qaban hedduutu jiru. Waldaaleen kunneen dameelee adda addaa irratti kan xiyyeeffatan yoo ta’u, tumsa guddisuu, tajaajila deeggarsa kennuu, imaammata miseensota isaaniif mijatu leellisuudhaan fedhii indaastiriiwwan isaanii tarkaanfachiisuuf kan hojjetan ta’uu ibsameera. Waldaalee indaastirii beekamoo Keeniyaa keessaa muraasni kunooti: 1. Waldaa Oomishtoota Keeniyaa (KAM) - Waldaan kun damee omishaa Keeniyaa bakka bu’ee kan hojjetu yoo ta’u, dorgommii, kalaqa, fi guddina itti fufiinsa qabu indaastirichaa guddisuuf kan akeekedha. Marsariitii: https://www.kam.co.ke/ 2. Federeeshinii Hojjechiistota Keeniyaa (FKE) - FKE dantaa hojjechiistotaa dameelee hunda Keeniyaa keessatti bakka bu’a. Abukaatummaa imaammataa, sagantaa ijaarsa dandeettii ni kenna, dhimmoota hojjetaan walqabatan irratti miseensota isaa ni gorsa. Marsariitii: https://www.fke-kenya.org/ 3. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Biyyaalessaa Keeniyaa (KNCCI) - KNCCI daldala, carraa invastimantii, fi abbootii qabeenyaa damee hunda Keeniyaa keessatti guddisuudhaan daldala ni deeggara. Marsariitii: http://kenyachamber.or.ke/ 4. Waldaa Teeknooloojii Qunnamtii Odeeffannoo Keeniyaa (ICTAK) - ICTAK waltajjiiwwan networking, sagantaalee guddina ogummaa, fi tattaaffii abukaatummaatiin teeknooloojii qunnamtii odeeffannoo guddisuu keessatti hirmaata. Marsariitii: http://ictak.or.ke/ 5. Mana Maree Guddina Al-ergii (EPC) - EPCn xiinxala qorannoo gabaa, haala mijeessuu hirmaannaa agarsiisa daldalaa, sagantaa leenjii al-ergii fi kkf al-ergii Keeniyaa gara gabaa idil-addunyaatti guddisuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: https://epc.go.ke/ 6. Waldaa Qonnaa Keeniyaa (ASK) - ASK qonna akka sochii dinagdee hojiirra ooluu danda’utti kan beeksisu agarsiisa/agarsiisa qonnaa guddina adeemsa oomisha midhaanii maashinarii fi kkf agarsiisu qopheessuudhaan, kanaanis damee kana keessatti kalaqa guddisa. Marsariitii: https://ask.co.ke/ Kunniin fakkeenya muraasa qofa; waldaaleen indaastirii hedduun dameelee adda addaa Keeniyaa keessatti socho’an kanneen akka dhaabbilee turizimii/keessummeessitootaa wajjin walqabatan kan akka The Tourism Federation ykn waldaalee baankii/faayinaansii kan akka Kenya Bankers Association. Tokkoon tokkoon isaanii indaastirii murtaa’e tokko kan tajaajilan yoo ta’u, guddina isaanii guddisuuf carraaqu.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Keeniyaa keessatti marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa hedduun dameelee fi carraa adda addaa irratti odeeffannoo kennan jiru. Marsariitiiwwan beekamoo ta’an keessaa muraasni: 1. Abbaa Taayitaa Invastimantii Keeniyaa (KenInvest) - Dhaabbata mootummaa invastimantii Keeniyaa keessatti beeksisuuf itti gaafatamummaa qabuudha. Weebsaayitiin kun haala invastimantii, dameewwan, onnachiiftuu, fi hojimaata galmee irratti odeeffannoo kenna. Marsariitii: www.investmentkenya.com irratti argama 2. Mana Maree Guddina Al-ergii (EPC) - EPCn daldala biyya keessaa oomishaa fi tajaajila isaanii akka idil-addunyaatti akka dabarsan deeggaruun al-ergii Keeniyaa ni beeksisa. Weebsaayitiin kun sagantaalee al-ergii beeksisuuf, gabaasa odeeffannoo gabaa, taateewwan daldalaa fi carraa maallaqaa ni agarsiisa. Marsariitii: www.epkenya.org 3. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Biyyaalessaa Keeniyaa (KNCCI) - Kun dhaabbata miseensummaa dhaabbilee damee dhuunfaa Keeniyaa bakka bu’ee hojjetudha. Weebsaayitiin isaanii qabeenya daldalaa, taateewwan networkii, odeeffannoo ergama daldalaa, fi hojiiwwan abukaatummaa imaammataa irratti odeeffannoo haaraa ni dhiheessa. Marsariitii: www.nationalchamberkenya.com irratti argama 4. Mana Maree Daldalaa fi Qonnaa Baha Afrikaa (EACCIA) - EACCIA Keeniyaa dabalatee biyyoota Afrikaa Bahaa gidduutti tumsa uumuun daldala naannoo haala mijeessa. Weebsaayitiin kun oduu haaraa jalqabbii haala mijeessuu daldala daangaa qaxxaamuraa waliin walqabatee jiru kan uwwisudha. Marsariitii: www.eastafricanchamber.org 5. Jijjiirraa Sekuritiiwwan Naayiroobii (NSE) - NSE keeniyaa keessatti burjaajjii aksiyoonaa jalqabaa invastaroota daataa daldalaa yeroo qabatamaa, tarreefama dhaabbilee, fooyya’iinsa raawwii indeeksii, beeksisa gocha dhaabbilee akkasumas meeshaalee barnoota invastarootaa argachuu danda’aniidha. Marsariitii: www.nse.co.ke 6. Baankii Giddugaleessaa Keeniyaa (CBK) - Weebsaayitiin ofiisaa CBK daataa gabaa faayinaansii kan akka sharafa alaa guyyaa, ibsa imaammata maallaqaa fi gabaasa to’ataa damee baankii irraa argame kan guddina dinagdee biyyattii irratti hubannoo kennu dhiyeessa. Marsariitii: www.centralbank.go.ke 7.Abbaa Taayitaa Buufata Doonii Keeniyaa- Korporeeshinii mootummaa buufata doonii keeniyaa keessa jiran hunda akka bulchuuf ajajame dha; Buufata doonii Mombaasaa buufata galaanaa isaa isa guddaa ta'uu isaatiin.Weebsaayitiin isaanii taarifa buufata doonii,caalbaasii fi sagantaa doonii agarsiisa Marsariitii: www.kpa.co.ke Weebsaayitoonni kunniin daldala biyya keessaa fi idil-addunyaa Keeniyaa keessatti hojii daldalaa ykn invastimantii irratti bobba’uuf barbaadaniif akka qabeenya gatii guddaa qabuutti tajaajilu.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Keeniyaaf marsariitiiwwan gaaffii daataa daldalaa hedduutu jiru. Isaan keessaa muraasni URL isaanii waliin kunooti: 1. Sirna TradeNet Keeniyaa: Kun waltajjii onlaayinii kan daataa daldalaa bal’aa fi odeeffannoo galtee, al-ergii, fi hojimaata gumurukaa Keeniyaa keessatti kennudha. Marsariitii: https://www.kenyatradenet.go.ke/ 2. Kaartaa Daldalaa: Weebsaayitii Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC)n hoogganamu yoo ta’u, istaatiksii daldalaa fi xiinxala gabaa bal’aa Keeniyaaf kan dhiyeessudha. Marsariitii: https://www.kaartaa daldalaa.org/ 3. Kuusaa Odeeffannoo COMTRADE Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii: Keeniyaa irraa galtee fi al-ergii dabalatee daataa daldala idil-addunyaa bal’aa argachuuf carraa ni kenna. Marsariitii: http://comtrade.un.org/ 4. Biiroo Istaatistiksii Biyyaalessaa Keeniyaa (KNBS): Daldala alaa dabalatee dameelee adda addaa dinagdee Keeniyaa irratti odeeffannoo istaatiksii ni kenna. Marsariitii: https://www.knbs.or.ke/ 5. Daataa Banaa Baankii Addunyaa - Agarsiistota Misooma Addunyaa (WDI): Agarsiistota daldalaan walqabatan Keeniyaaf dabalatee biyyoota addunyaa maraaf ragaa dinagdee bal’aa ni kenna. Marsariitii: https://databank.worldbank.org/source/agarsiistota-misooma-addunyaa Daataa daldalaa sirrii fi yeroo isaa eeggate kan galtee, al-ergii, taarifa, fi odeeffannoowwan barbaachisoo biroo waa’ee sochii daldala idil-addunyaa Keeniyaa ilaalchisee marsariitiiwwan kana daawwachuun ni gorfama.

Waltajjiiwwan B2b

Keeniyaan biyya Baha Afrikaa keessatti argamtu yoo ta’u, dhaabbileen akka walqunnamsiisan, networkii akka qabaataniifi daldala irratti akka bobba’aniif waltajjiiwwan daldalaa gara daldalaatti (B2B) hedduu dhiyeessiti. Waltajjiiwwan B2B Keeniyaa keessa jiran tokko tokko URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. TradeHolding.com (https://www.tradeholding.com): Gabaa B2B onlaayinii kan daldala Keeniyaa bitootaa fi dhiyeessitoota idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisudha. Dhaabbileen piroofaayilii uumuu, oomisha/tajaajila maxxansuu, fi michoota daldalaa ta’uu danda’an argachuu danda’u. 2. ExportersIndia.com (https://www.exportersindia.com): Waltajjiin kun al-ergitoonni Keeniyaa oomisha isaanii akka addunyaatti akka agarsiisan kan dandeessisudha. Dhaabbileen daldalaa dhiyeessii isaanii gosoota adda addaa kanneen akka qonnaa, huccuu, maashinarii fi kkf jalatti tarreessuun bitoota idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisuu danda’u. 3. Ec21.com (https://www.ec21.com): EC21 waltajjii B2B addunyaa kan daldaltoonni Keeniyaa dhaabbilee addunyaa irraa dhufan waliin daldaluu danda’aniidha. Amaloota akka piroofaayilii dhaabbataa fi bulchiinsa gaaffii waliin gosoota oomishaa bal’aa ni kenna. 4. Afrindex.com (http://kenya.afrindex.com): Afrindex Keeniyaa dabalatee biyyoota Afrikaa adda addaatiif galmee daldalaa bal’aa ni dhiheessa. Dhaabbileen daldalaa dhiyeessitoota ykn tajaajila kennitoota gosa industirii ykn barbaacha jechoota ijootiin akka barbaadan ni taasisa. 5. Exporters.SG - Madda Addunyaa! Akka Addunyaatti Gurguraa! +65 6349 1911: Waltajjiiwwan biroo wajjin walfakkaatuun, Exporters.SG al-ergitoonni Keeniyaa karaa poortala toora interneetii isaatiin bitoota idil-addunyaa industirii adda addaa keessatti akka wal qunnaman gargaara. . Kunneen fakkeenya muraasa waltajjiiwwan B2B hedduu Keeniyaa keessatti argaman kanneen daldala biyya keessaa fi idil-addunyaa dhaabbilee daldalaa indaastiriiwwan biyyattii adda addaa keessatti socho’aniif haala mijeessanidha.