TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Lesotho, ifatti Mootummaa Lesotho jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, Kibba Afrikaa keessatti biyya lafaan hin marfamnedha. Bal'inni ishee tilmaamaan iskuweer kiiloo meetira 30,355 yoo ta'u, guutummaatti Afrikaa Kibbaatiin marfamtee jirti. Magaalaan guddittii fi magaalaa guddittii Lesotho Maseru dha. Lesotho baay'ina ummataa naannoo miliyoona 2 qabdi. Afaanonni hojii Sesotho fi English yoo ta'an, Sesotho ummata naannoo sanaa biratti bal'inaan dubbatama. Irra jireessi ummataa saba Baasootooti. Diinagdeen Lesotho adda durummaan qonna, oomishaa fi albuuda irratti hirkata. Qonni baadiyyaa keessatti hojii fi galii maddisiisuu keessatti gumaacha olaanaa qaba. Qonna jireenyaaf oolu ummata baadiyyaa biratti kan barame yoo ta’u, boqqolloo midhaan ijoodha. Dabalataanis, huccuu fi huccuun al-ergiidhaaf damee barbaachisaa ta’eera. Lafti Lesotho gaarreen fi lafa olka'aa carraa turizimii kan akka miilaan deemuu fi gaara yaabbachuuf mul'ata bareedaa ta'een kan ol'aantummaa qabudha. Sani Pass, olka'iinsa galaanaa irraa meetira 3,000 ol irratti kan argamu yoo ta'u, namoota hawwii guddaa jaallataniif bakka jaallatamaadha. Sirni siyaasaa Lesotho sirna mootummaa heera mootummaatiin kan tumame yoo ta'u, mootiin Letsie III bara 1996 irraa eegalee mataa biyyaa ta'uun tajaajilaa kan turan yoo ta'u, biyyattiin bulchiinsa koloneeffataa Ingilizii irraa walabummaa kan argatte Onkoloolessa 4th, 1966. Lesotho hiyyummaa fi tamsa’ina HIV/AIDS dabalatee qormaata hedduu mudattee jirti kunis baay’ina ummata ishee keessatti ol’aanaa ta’ee jira. Dhimmoota kana haala bu’a qabeessa ta’een ittisuuf tajaajila eegumsa fayyaa fooyyessuuf tattaaffiin taasifamaa jira. Xumura irratti, Lesothon Afrikaa Kibbaa keessatti biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, teessuma gaara bareedaa qonni dinagdee ishee keessatti qaama guddaa ta’ee osoo jiruu qormaata hawaasummaa akka hiyyummaa fi tamsa’ina HIV/AIDS mudatudha.

Lesotho biyya xiqqoo lafaan hin marfamnee fi kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Maallaqni ofiisaa Lesotho keessatti fayyadamu Lesotho loti (mallattoo: L ykn LSL) dha. Lootiin dabalataan 100 lisente jedhamee qoodameera. Lootiin Lesotho bara 1980 irraa eegalee maallaqa ofiisaa Mootummaa Lesotho ta'ee yeroo Raandii Afrikaa Kibbaa gatii walfakkaatuun bakka bu'ee ture. Haa ta’u malee, maallaqni lamaan ammallee fudhatama guddaa kan qabaniifi daldala guyyaa guyyaa biyyattii keessatti raawwatamu keessatti wal jijjiiruun kan itti fayyadamanidha. Baankii Giddugaleessaa Lesotho, Bank of Lesotho jedhamuun kan beekamu, dhiyeessii maallaqaa biyyattii keessatti baasuu fi to’achuuf itti gaafatamummaa qaba. Murtii imaammata maallaqaatiin tasgabbii gatii eeguu fi sirna faayinaansii sirrii ta’e guddisuuf ni carraaqa. Haala maallaqaa Lesotho keessaa wanti nama hawwatu tokko hirkattummaa Afrikaa Kibbaa isheeti. Diinagdee baayyee guddaa qabdu Afrikaa Kibbaatiin marfamuu ishee irraa kan ka’e sochiin dinagdee fi daldalli daangaa qaxxaamuraa hedduun biyyoota lamaan gidduutti ni uuma. Kunis dinagdee Lesotho keessatti maallaqa biyyaalessaa mataa ishee cinatti naanna’iinsi raandii Afrikaa Kibbaa sadarkaa olaanaa akka qabaatu taasiseera. Safartuun sharafa alaa Lootii fi maallaqa gurguddoo biroo gidduu jiru wantoota adda addaa kanneen akka haala dinagdee, dhala, qaala’iinsa jireenyaa, imaammata daldalaa, fi miira invastarootaa biyyoota lamaaniif qaban irratti hundaa’uun ni jijjiirama. Xumura irratti, maallaqni ofiisaa Lesotho Loti (LSL) yoo ta'u, bara 1980 Raandii Afrikaa Kibbaa bakka bu'ee garuu fudhatama bal'aa qabaachuu isaa itti fufeera. Baankiin Giddugaleessaa dhiyeessii isaa kan to’atu tasgabbii gatii eeguuf kaayyeffateedha. Haa ta’u malee, Afrikaa Kibbaa waliin walitti dhufeenya cimaa qabaachuu isaaniitiin maallaqni lamaan kun yeroo baay’ee daldala Lesotho keessatti raawwatamuuf kan ooludha.

Maallaqni seera qabeessa Lesotho loti Lesotho (ISO code: LSL) dha. Tilmaamni jijjiirraa maallaqaa gurguddoo gara lootii Lesotho akka armaan gadiitti: 1 USD = 15.00 LSL ta'a 1 EUR = 17.50 LSL ta'a 1 GBP = 20.00 LSL ta'a 1 AUD = 10.50 LSL ta’a Hubadhaa, safartuun jijjiirraa kun tilmaama kan ta’ee fi jijjiirama gabaa jijjiirraa maallaqaa irratti hundaa’uun xiqqoo garaagarummaa qabaachuu danda’a.

Mootummaan xiqqaan Gaanfa Afrikaatti argamtu Lesotho, waggaa guutuu ayyaanota biyyoolessaa barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanonni ijoo Lesotho keessatti kabajaman tokko tokko kunooti: 1. Guyyaa Walabummaa (Waxabajjii 4): Ayyaanni kun guyyaa Lesotho bara 1966 bulchiinsa kolonii Ingilizii jalaa walabummaa argatte kan yaadatu yoo ta’u, ayyaana guutuu biyyattii keessatti agarsiisa, ibidda, agarsiisa aadaa, fi sirna alaabaa kaasuun guutameedha. 2. Guyyaa Moshoeshoe's Day (March 11th): Maqaa mootii Moshoeshoe I, hundeessaa Lesotho fi goota biyyoolessaa ishee jaallatamaa irraa kan moggaafame yoo ta'u, guyyaan kun gumaacha sabaaf taasise kabaja. Ayyaanni kun shubbisa aadaa, seenaa himuu, taateewwan dorgommii fardaa "sechaba sa liriana" jedhamuun beekaman, fi agarsiisa uffata aadaa Basotho kan dabalatudha. 3. Guyyaa Dhaloota Mootii (July 17th): Guutummaa Lesotho keessatti akka ayyaana ummataatti kan kabajamu yoo ta'u, guyyaan kun guyyaa dhaloota mootii Letsie III ti. Ayyaanni kun agarsiisa namoonni naannoo sanaa hambaa aadaa isaanii agarsiisa shubbisaa fi konsartii muuziqaa aadaatiin kan of keessaa qabudha. 4. Jala bultii ayyaana masqalaa fi guyyaa ayyaana masqalaa (Muddee 24-25): Akka biyya Kiristaanummaa baay’inaan keessa jiraattutti, Lesotho gammachuudhaan ayyaana masqalaa tajaajila amantii waldoota keessatti itti aansuun walga’ii maatii namoonni kennaa wal jijjiiranii fi affeerraa waliin itti gammadan kabajti. 5. Dhuma Torbee Faasikaa: Jimaata gaarii fannifamuu Iyyasuus Kiristoos kan yaadatu yoo ta’u, Isniina Faasikaa ammoo du’aa ka’uu isaa kan argisiisu akka sirna amantaa kiristaanaa guutuu biyyattiitti tajaajila waldaa addaatiin yeroo maatii cinatti yeroo maatii fi nyaata waliin qooddachuutiin kabajamu. 6. Guyyaa Kadhannaa Biyyaalessaa: Dhuma bara 2010moota keessa erga ayyaana ummataa ta’ee hundeeffamee waggaa waggaan Amajjii 17 kan kabajamu yoo ta’u, hawaasa Lesotho keessatti amantiiwwan adda addaa gidduutti tokkummaa amantii fiduuf kan akeekedha; namoonni tajaajila kadhannaa amantiiwwan gidduutti hirmaatu qajeelfama misooma & badhaadhina biyyaalessaa barbaadu. Ayyaanonni kun seenaa badhaadhaa, garaagarummaa aadaa, fi amantaa amantii ummanni Baasootoo Lesotho keessa jiraatan kan calaqqisiisan yoo ta’u, jiraattota sabaa biratti tokkummaa fi boonsa sabaa kan guddisan ta’uu ibsameera.

Biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaatti argamtu Lesotho dinagdee daldalaa xiqqaa qabdi. Al-ergiin biyyattii inni jalqabaa uffata, huccuu fi kophee kan dabalatudha. Lesothon waliigaltee daldalaa filannoo Ameerikaa waliin seera guddinaa fi carraa Afrikaa (AGOA) jalatti, akkasumas Gamtaa Awurooppaa waliin jalqabbii Everything But Arms (EBA) jalatti taasifamu irraa fayyadamti. Industiriin huccuu Lesotho waggoota darban keessatti sababa waliigalteewwan daldalaa filannoo kanaan guddina guddaa agarsiiseera. Maqaaleen uffataa idil-addunyaa hedduun gabaa akka Ameerikaa fi Awurooppaa qaraxa irraa bilisa ta’een fayyadamuuf Lesotho keessatti hojii omishaa hundeessaniiru. Kunis jiraattota naannoo sanaaf carraan hojii akka dabalu fi misooma dinagdee akka guddisu gumaacheera. Haa ta’u malee, Lesotho meeshaalee biyya alaatii galfaman kanneen akka oomisha boba’aa, maashinoota, konkolaataa, meeshaalee elektirikii, midhaan, fi xaa’oo irratti baay’ee hirkattee jirti. Biyyattiin adda durummaan oomishaalee kanneen ollaa Afrikaa Kibbaa irraa kan galchitu buufata galaanaa mataa ishee ykn kallattiin gabaa idil-addunyaa waan hin qabneef. Qabeenya uumamaa daangeffamee fi huccuu bira darbee adda adda ta’uu dhabuun walqabatee qormaanni jiraatus, Lesothon waliigalteewwan daldalaa adda addaa Hawaasa Misooma Afrikaa Kibbaa (SADC) keessatti hirmaachuudhaan ida’amuu naannoo guddisuuf tattaaffii gootee jirti, kunis daldala biyyoota miseensa gidduu jiru guddisuuf kan kaayyeffatedha. Invastimantii alaa jajjabeessuu fi madaallii daldalaa ishee fooyyessuuf, Lesotho carraawwan industirii akka qonnaa (fuduraalee fi muduraa dabalatee), albuuda (daayimandii), oomisha meeshaalee gogaa i.e., kophee; hojii harkaa; misooma bu’uuraalee bishaanii; anniisaa haaromfamuu danda’u; turizimii fi kkf. Xumura irratti- Qabeenyi dinagdee Lesotho baay’inaan al-ergii huccuu irratti kan hundaa’u ta’us, karaa qophii daldalaa filannoo dinagdee gurguddoo akka US fi EU- tattaaffiin itti fufiinsa qabu aangawoota mootummaa & qooda fudhattoota damee dhuunfaa lamaaniin walqixa taasifamaa jira kan guddina itti fufiinsa qabu mirkaneessuudhaan piroofaayilii al-ergii ishee adda addaa gochuuf kaayyeffate jireenya Basothos fooyya’aa ta’eef.

Gaanfa Afrikaa keessatti biyya lafaan hin marfamne Lesotho gabaa daldala alaa ishee guddisuuf carraa guddaa qabdi. Bal’inni isaa xiqqaa fi qabeenyi isaa xiqqaa ta’us, akka michuu daldalaatti hawwatamuu isaaf wantoota gumaachan hedduu qaba. Tokkoffaa, Lesotho waliigaltee daldalaa filannoo dinagdee addunyaa gurguddoo waliin taasifamu irraa fayyadamaa ta’a. Seera guddinaa fi carraa Afrikaa (AGOA) jalatti fayyadamaa yoo ta’u, kunis oomishaalee ulaagaa guutaniif gabaa Ameerikaa qaraxa irraa bilisa ta’e akka argatan kan taasisudha. Waliigalteen kun indaastirii huccuu fi uffata Lesothof faayidaa akka qabu kan mirkaneesse yoo ta’u, al-ergii dabaluu fi carraa hojii uumuuf sababa ta’eera. Lammaffaa, bakki tarsiimoo Lesotho Kibba Afrikaa keessatti argamtu carraa walitti makamuu daldala naannoo ni kenna. Biyyattiin daangaa Afrikaa Kibbaa waliin kan qabdu yoo ta’u, dinagdee guddaa ardii kanaa keessaa tokko argachuuf carraa kan dandeessisudha. Dhiyeenya kana fayyadamuu fi Afrikaa Kibbaa waliin hariiroo daldalaa biyyoota lamaanii cimaa uumuudhaan Lesotho gabaa al-ergii ishee haalaan babal’isuu dandeessi. Kana malees, Lesotho qabeenya uumamaa baay’ee misooma daldala alaatif itti fayyadamuu dandeenyu qabdi. Biyyattiin qabeenya bishaanii, keessumaa bishaan qulqullina olaanaa qabuu fi qaruuraa fi al-ergiidhaaf mijatu qabaachuun beekamti. Dabalataanis, Lesotho kuufama albuudaa hin fayyadamne kan akka diyaamandii fi dhagaa cirrachaa kan invastaroota idil-addunyaa hojii albuudaa irratti fedhii qaban hawwachuu danda’u qabdi. Dabalataanis, baadiyyaa Lesotho keessatti misoomni daldala qonnaa ni jira. Jijjiirama qilleensaa fi sababa lafa gaarreen walqabatee qormaanni jijjiirama qilleensaa fi argamuun lafa qonnaa daangeffame jiraatus, ammallee qonni dinagdee biyyattii keessatti gahee murteessaa qaba. Carraan gara oomishaalee qonnaa niche kan akka oomisha orgaanikii ykn midhaan addaa gabaa al-ergii gatii olaanaa qabuuf mijatutti adda adda ta’uu ni jira. Haa ta’u malee, qormaata misooma gabaa daldala alaa Lesotho mudate tokko tokko ilaaluun barbaachisaa dha. Isaan keessaa daangeffama bu’uuraalee misoomaa kan akka neetworkii geejjibaa gahaa hin taane ykn tajaajila loojistikii adeemsa al-ergii gahumsa qabu gufachiisuu danda’u kan dabalatudha. Kana malees, fooyya’iinsi naannoo daldalaa haaromsa salphaatti hojjechuu irratti xiyyeeffate sagantaalee guddina ogummaa dandeettii abbootii qabeenyaa daldala biyya keessaa fooyyessuu irratti xiyyeeffatan irratti invastimantii waliin barbaachisaadha. Xumura irratti, Lesotho gabaa daldala alaa ishee guddisuuf dandeettii guddaa qabdi. Waliigaltee daldalaa filannoo, bakka tarsiimoo, qabeenya uumamaa, fi carraa daldala qonnaatiin biyyattiin invastimantii alaa hawwachuu, gabaa al-ergii babal’isuu fi guddina dinagdee kakaasuu dandeessi. Daangaa bu’uuraalee misoomaa irra aanuu fi haala daldalaa fooyyessuuf tattaaffiin taasifamu dandeettii daldalaa Lesotho guddisuu keessatti murteessaa ta’a.

Gabaa daldala alaa Lesotho keessatti oomishaalee beekamoo ta’an filachuuf yeroo jennu, wantoota akka filannoo biyya keessaa, fedhii gabaa, fi bu’aa argachuu danda’u ilaaluun barbaachisaa dha. Yaadonni tokko tokko akkaataa oomisha gurgurtaa ho’aa gabaa daldala alaa Lesotho keessatti daangaa jechoota 300 keessatti filachuu dandeessan kunooti. 1. Qorannoo gabaa: Fedhii fi adeemsa yeroo ammaa indaastirii daldala alaa Lesotho keessatti mul’atu adda baasuuf qorannoo gabaa bal’aa gaggeessuu. Daataa amala fayyadamtootaa, humna bittaa, dimogiraafii ummataa, fi agarsiistota dinagdee xiinxaluun gabaa biyyattii keessatti mul’achuu danda’u hubachuu. 2. Yaadannoo aadaa: Oomisha yeroo filattu filannoo aadaa, gatii fi duudhaa Lesotho tilmaama keessa galchuu. Mi’aa fi filannoo fayyadamtootaa haala bu’a qabeessa ta’een guutuuf meeshaalee beekamoo biyyoota biroo irraa dhufan madaqsuun ykn haala barbaadamuun jijjiiruun barbaachisaa ta’uu danda’a. . , damma, oomishaalee aannani (daabboo dabalatee) fayyadama biyya keessaa akkasumas gabaa al-ergii keessatti abdii gurgurtaa gaarii qabaachuu danda’a. 4. Huccuu fi uffata: Lesotho industirii omisha huccuu guddaa kan namoota hedduu biyyattii keessatti carraa hojii kan kennu waan qabduuf huccuu fiber biyya keessaa oomishame kan akka mohair ykn uffata suufii irraa hojjetame gara biyya alaatti erguuf yaadaa. . 6. Oomishaalee turizimii wajjin walqabatan: Bareedina uumamaa isaa kan hammate gaarreen sochiiwwan gammachiisaa kanneen akka imala miilaan deemuu/deemsa deemuuf mijataa ta’e yoo ilaalle; bakka kunuunsa bineensota bosonaa turistoonni muuxannoo safarii itti gammadan; dhiyeessii imala boqonnaa wajjin walqabatu ilaali – meeshaalee kaampii/meeshaalee geerii wajjin walqabatan, uffata alaa, fi oomishaalee naannoodhaaf mijatoo ta’an dabalatee. 7. Furmaata anniisaa haaromfamuu danda’u: Lesotho lageen fi qaamolee bishaanii baay’ee waan qabduuf humna bishaanii guddaa qabdi. Haala kanaan, oomishaalee anniisaa haaromfamuu danda’uun walqabatan kanneen akka paanaalii aduu, tarbaayinii qilleensaa, ykn meeshaalee anniisaa qusatan kanneen itti fufiinsa irratti xiyyeeffatan gabaan jiraachuu danda’a. Dhumarratti, furtuun ogeeyyii biyya keessaa waliin walitti hidhamiinsa uumuudhaan ykn waldaalee daldalaa filannoo fi gaaffii fayyadamtoota Lesotho irratti hubannoo murteessaa kennuu danda’an gorsuudha. Odeeffannoo xiinxala gabaa bal’aa ta’een walitti qabame fayyadamuu fi aadaa fi qabeenya saba kanaa adda ta’e hubachuudhaan, daldaltoonni oomishaalee gurgurtaa ho’aa ta’an filachuu danda’u, hojii daldala alaa milkaa’aa Lesotho keessatti.

Biyya lafaan hin marfamne kan Kibba Afrikaa keessatti argamtu Lesotho, amala maamiltootaa adda ta'ee fi aadaa dhorkaa qabdi. Amaloota Maamiltootaa: 1.1. 1) Keessummeessuu: Ummanni Lesotho akka waliigalaatti daawwattoota ho'aa fi simannaa gaarii qaba. Keessummeessitootaaf iddoo guddaa kan kennan siʼa taʼu, keessummoonni akka mijataa taʼanii fi dinqisiifaman akka itti dhagaʼamu gochuuf carraaqqii godhu. 2) Kabaja jaarsolii: Lesotho keessatti namoota dullooman kabajuu irratti xiyyeeffannaan cimaan kennama. Maamiltoonni yeroo baay’ee kabaja kana kan argisiisan jaarsolii isaaniitti maqaa addaa ykn jechoota jaalalaa adda ta’een waamuun isaaniiti. 3) Hawaasa irratti kan xiyyeeffate: Miirri hawaasaa Lesotho keessatti cimaadha, kunis hariiroo maamiltootaa illee kan babal’atudha. Maamiltoonni fedhii ykn fedhii dhuunfaa caalaa nageenya hawaasaaf dursa kennuu barbaadu. Taboo Aadaa: 1.1. 1) Naamusa uffata: Maamiltoota Lesotho keessa jiran waliin yeroo wal qunnamnu uffata gad of qabuun barbaachisaadha. Uffata mul’isuun akka waan kabaja dhabuutti ykn illee akka nama aarsutti ilaalamuu danda’a. 2) Iddoo dhuunfaa: Lesothon iddoo dhuunfaa ilaalchisee seera hawaasummaa haalaan eegumsa qabu qabdi. Bakka dhuunfaa nama tokkoo weeraruun akka seenuu ykn kabaja dhabuutti ilaalamuu danda’a. 3) Walqunnamtii afaaniin ala: Mallattoon afaaniin ala ta’e aadaa Lesotho keessatti walqunnamtii keessatti hiika qaba. Yeroo dheeraaf kallattiin ijaan wal arguun akka waldhabdee ykn qormaataatti hiikamuu danda’a. Amala maamiltootaa fi dhorkaa aadaa kana hubachuun maamiltoota Lesotho irraa dhufan waliin hubannoodhaan bobba'uudhaan akka hin mufachiifne ykn hubannoo dogoggoraa hin uumneef murteessaadha. Beekumsi kun walqunnamtii milkaa’aa kan dandeessisu yoo ta’u, siifi maamiltoota kee biyya hawwataa kana irraa dhufan gidduutti wal kabajuu ni guddisa.

Lesotho keessatti sirni bulchiinsa gumurukaa daldala idil-addunyaa to’achuu fi sochiin meeshaaleen daangaa ishee qaxxaamuranii nagaa ta’an mirkaneessuu keessatti gahee murteessaa qaba. Biyyattiin dambiiwwanii fi hojimaata gochaalee gumurukaa ishee ittiin bulchan kan diriirsite yoo ta’u, nageenya biyyaalessaa eegsisuun daldala mijeessuuf kaayyeffatteetti. Tokkoffaa, namoonni dhuunfaa ykn dhaabbileen Lesotho galan ykn ka’an meeshaalee isaanii daangaa gumurukaa irratti labsuun dirqama. Kunis waa’ee maalummaa meeshaalee, baay’ina isaanii, fi gatii isaanii madaalliif odeeffannoo bal’aa kennuu dabalata. Kana malees imaltoonni sanada imala seera qabeessa kan akka paaspoortii fi viizaa qabachuu qabu. Qondaaltonni gumurukaa madaallii balaa irratti hundaa’uun dambiiwwan galtee/al-ergii kabajuu mirkaneessuu fi hojiiwwan seeraan alaa kanneen akka kontirobaandii ittisuuf sakatta’iinsa ni gaggeessu. Meeshaaleen labsaman dhugaa wajjin walsimuu fi dhiisuu isaanii madaaluuf meeshaalee adda addaa kanneen akka X-ray scanner, saawwan qoricha urgaa'an, fi qorannoo qaamaa fayyadamu. Meeshaaleen tokko tokko maalummaa isaanii ykn biyya ka’umsa isaanii irratti hundaa’uun qaraxa ykn gibirri galtee galchuu akka danda’an beekuu qabu. Dabalataanis, oomishaalee daangeffaman kan akka qawwee, qoricha, ykn oomisha bineensota bosonaa balaa jala jiraniif hayyamni ykn hayyamni addaa barbaachisuu danda’a. Imaltoonni meeshaalee dhorkamanii fi haala kamiinuu gara Lesotho seenuun hin hayyamamnes hubannoo keessa galchuu qabu. Isaan keessaa qoricha/wantoota narkootikii kan dabalatu ta’us kanneen kanaan kan daangeffaman miti; maallaqa sobaa; meeshaa waraanaa/dhoo’aa/ibidda; meeshaalee poornoogiraafii ifa ta’an; oomishaalee sobaa mirga qabeenya kalaqa sammuu sarban; gosoota/oomisha bineensota bosonaa eegumsa argatan (yoo hayyamame malee); meeshaalee nyaataa manca’an ragaa fayyaa malee. Buufata doonii/buufata xiyyaaraa/daangaa Lesotho yeroo dhufan ykn ka’an adeemsa qulqulleessuu gumurukaa saffisiisuuf: 1. Sanadoota sirrii ta’an mirkaneessuu: Meeshaalee waliin deemaniif ragaa abbummaa/hayyama galtee cinatti sanadoonni imala barbaachisoo ta’an hunda qophaa’uu. 2. Hojimaata labsii of barsiisuu: Qajeelfama gumurukaa naannoo unka ibsaa fi odeeffannoo barbaachisu ilaalchisee jiru ilaaluu. 3. Kaffaltii gibiraa/gibiraa eeguu: Yoo barbaachisaa ta’e maallaqni akka argamu gochuudhaan kaffaltii meeshaalee biyya alaa/al-ergii waliin walqabatee dhufuu danda’uuf qophaa’uu. 4.Yeroo inspeekshinii tumsuu: Qajeelfama qondaaltota gumurukaa hordofuu fi adeemsa inspeekshinii kamiyyuu tumsuu. 5. Seera naannoo kabajuu: Meeshaalee dhorkaman qabachuu irraa fagaachuu, sirna seeraa Lesotho hubachuu fi dambiiwwan abbootiin taayitaa gumurukaa kaa’an kabajuu. Sirna bulchiinsa gumurukaa Lesotho hubachuu fi kabajuudhaan namoonni dhuunfaas ta’e dhaabbileen daldalaa nageenya biyyaa fi ulaagaalee seeraa kabajuun muuxannoo daldalaa sirrii ta’e mirkaneessuu danda’u.

Mootummaan Lesotho biyya lafaan hin marfamnee fi kibba Afrikaatti argamtudha. Akka miseensa Gamtaa Gumuruuka Afrikaa Kibbaatti (SACU) Lesotho imaammata taarifa alaa waloo meeshaalee biyya alaatii galfaman hordofti. Sadarkaan gibirri galtee Lesotho gosa meeshaalee galfaman irratti hundaa'uun garaagarummaa qaba. Biyyattiin sirna taarifaa sadarkaa sadii kan qabdu yoo ta'u, Baandii 1, Baandii 2, fi Baandii 3 jedhamuun beekama. Baandiin 1ffaan irra caalaa meeshaalee barbaachisoo kanneen akka meeshaalee nyaataa bu’uuraa, oomishaalee qorichaa, fi galteewwan qonnaa murtaa’an of keessaa qaba. Meeshaaleen kunniin yookaan qaraxa galtee irraa bilisa yookaan qaraxa baayyee gadi aanaa kan qaban yoo ta’u, kunis ummata bal’aadhaaf gatii madaalawaa fi dhaqqabummaa akka qabaatu taasisa. Baandiin 2ffaan meeshaalee jallisii gidduugaleessaa kaayyoo omishaaf oolu akkasumas oomishaalee xumuraman kanneen biyya keessaa oomishaman of keessatti qabata. Meeshaalee kana irratti gibirri galtee giddu galeessa ta’ee industirii biyya keessaa eeguu fi oomisha biyya keessaa guddisuuf kan ooludha. Baandiin 3 meeshaalee qananiin ykn barbaachisoo hin taane kanneen akka konkolaataa, elektirooniksii sadarkaa olaanaa, fi oomishaalee fayyadamtootaa biroo kanneen biyya keessaa baay'inaan hin oomishamne dabalatee kan hammatudha. Meeshaaleen kun akka waliigalaatti qaraxa galtee ol’aanaa kan fayyadama garmalee abdii kutachiisuuf fi guddina indaastiriiwwan biyya keessaa deeggaruuf fe’ame qabu. Lesotho meeshaalee tokko tokko irrattis gatii isaanii osoo hin taane ulfaatina ykn baay’ina isaanii irratti hundaa’uun taarifa addaa hojiirra oolchiti. Dabalataanis, gibirri dabalataa kan akka Gibira Gatii Dabalataa (VAT) meeshaalee biyya alaatii galfaman tokko tokko irratti bakka gurgurtaatti hojiirra oolu jiraachuu danda’a. Lesotho biyyoota adda addaa fi kutaalee naannoo waliin waliigaltee daldalaa kan qabdu yoo ta'u kunis qaraxa galtee ishee irratti dhiibbaa uumuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha. Fakkeenyaaf, karaa miseensummaa SACU keessatti, Lesotho waliigaltee daldala bilisaa biyyoota miseensa ta’an gidduutti taasifameen gabaa Afrikaa Kibbaa filannoodhaan argachuuf carraa argatti. Walumaagalatti sirni qaraxa galtee Lesotho industirii biyya keessaa eeguu gidduutti madaallii kaa’uu fi lammiileen ishee meeshaalee barbaachisoo gatii madaalawaa ta’een akka argatan mirkaneessuuf kan akeekedha.

Biyya lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaatti argamtu Lesotho, meeshaalee al-ergii isheef imaammata gibiraa qaba. Sirni gibiraa kun guddina dinagdee guddisuu, indaastiriiwwan biyya keessaa eeguu, mootummaaf galii maddisiisuu kan kaayyeffatedha. Imaammata gibira meeshaalee al-ergii Lesotho keessatti wantoota ijoo ta’an keessaa tokko Gibira Gatii Dabalataa (VAT) dha. VAT oomishaalee fi tajaajiloota murtaa’an irratti safartuu adda addaatiin kan kaffalamudha. Haa ta’u malee, meeshaaleen al-ergii akka waliigalaatti daldala alaa jajjabeessuuf VAT irraa bilisa ta’u. Lesotho meeshaalee al-ergii filataman irrattis gibira addaa kaffalti. Gibirri kun adda durummaan qabeenya uumamaa kan akka diyaamandii fi bishaan irratti kan kaffalamudha. Daayimandiin dinagdee Lesotho keessatti qaama barbaachisaa waan ta’eef, biyyattiin qabeenya gatii guddaa qabu kana irraa akka fayyadamtu gochuuf gibirri addaa hojiirra oola. Haaluma walfakkaatuun Lesothon bishaan biyyoota ollaa kan akka Afrikaa Kibbaatti erguun meeshaa kana irratti gibira addaa kaffala. Gibira addaa kanaan alattis, Lesotho meeshaalee adda addaa biyya alaatii galfaman akkasumas meeshaalee al-ergii tokko tokko irratti qaraxa gumurukaa ni raawwatti. Gibirri gumurukaa gosa oomisha biyya alaatii galfamuu ykn biyya alaatti ergamu irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Kaayyoon isaas oomishaalee biyya alaatii galfaman kanneen biyya keessaa oomishaman caalaa qaala’aa taasisuudhaan indaastiriiwwan biyya keessaa eeguudha. Kana malees, Lesotho biyyoota biroo fi gareewwan naannoo akka SACU (Gamtaa Gumuruuka Afrikaa Kibbaa) waliin waliigalteewwan daldalaa hedduu imaammata gibira meeshaalee al-ergii ishee irratti dhiibbaa geessisan raawwattee jirti. Waliigalteewwan kunneen oomishaalee murtaa’oo bu’uuraalee kanneen keessatti daldalamaniif taarifa addaa ykn bilisa ta’uu ni danda’u. Walumaagalatti imaammanni gibira meeshaalee al-ergii Lesotho dantaa dinagdee biyya keessaa fi ulaagaalee daldala idil-addunyaa madaaluu barbaada. Meeshaalee al-ergii VAT irraa bilisa gochuun qabeenya uumamaa gatii guddaa qabu kan akka diyaamandii fi bishaanii irratti gibira addaa kaa’uudhaan, biyyattiin guddina dinagdee guddisuu fi qabeenya ishee irraa faayidaa guddaa argachuu fi bakka barbaachisaa ta’etti industirii biyya keessaa qaraxa gumurukaatiin eeguuf kaayyeffatteetti.

Gaanfa Afrikaa keessatti biyya lafaan hin marfamne Lesothon meeshaalee adda addaa gabaa idil-addunyaatti ergiti. Qulqullinaa fi walsimannaa al-ergii kanaa mirkaneessuuf mootummaan Lesotho adeemsa Mirkaneessa Al-ergii hojiirra oolcheera. Mirkaneessi Al-ergii daldala idil-addunyaa keessatti gama murteessaadha. Oomishaaleen al-ergii istaandaardii addaa, ulaagaalee danbiiwwanii fi pirootokoolii nageenyaa akka eegan mirkaneessuu of keessatti qabata. Kaayyoon isaas dhugummaa fi qulqullina meeshaalee Lesotho irraa dhufan mirkaneessuudha. Adeemsi Mirkaneessa Al-ergii Lesotho tarkaanfiiwwan hedduu of keessaa qaba. Tokkoffaa, al-ergitoonni qaamolee dhimmi ilaallatu kan akka Ministeera Daldalaa fi Industirii ykn Abbaa Taayitaa Galii Lesotho (LRA) biratti galmaa’uu qabu. Galmeen kun oomisha isaanii biyya alaa erguuf hayyamaa fi ragaa barbaachisaa ta’e akka argatan isaan dandeessisa. Lammaffaa, al-ergitoonni dambiiwwan oomisha addaa biyyoonni galchan hundeessan kabajuu qabu. Dambiiwwan kun ulaagaalee fayyaa, ilaalcha naannoo, ulaagaalee asxaa, ykn sanadoota addaa qulqullina gumurukaa barbaachisan kan ilaallatu ta’uu danda’u. Haalota tokko tokko oomishaalee murtaa’oo kanneen akka fuduraalee yookiin huccuu irratti sakatta’iinsi yookiin qorannoon dabalataa barbaachisaa ta’e keessatti, al-ergitoonni meeshaaleen isaanii qoratamuu isaanii fi ulaagaalee barbaachisan guutuu isaanii kan mirkaneessu sanada barbaachisaa ta’e dhiyeessu qabu. Kana malees, Lesotho qaamolee mirkaneessaa sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii qaban kan akka SGS ykn Bureau Veritas kanneen biyya alaa galchitoota bakka bu’uun sakatta’iinsa gaggeessuu danda’an waliin tumsa uumteetti. Kunis bitoota biyya alaa waa’ee qulqullinaa fi hordoffii ulaagaalee murtaa’an al-ergii Lesotho keessatti mirkaneessuuf gargaara. Adeemsi kun ragaalee akka Ragaa Qulqullinaa/Faytoosanitarii (SPS) oomisha qonnaaf ykn Ragaa Biyya Ka’umsaa kan meeshaaleen al-ergii dhuguma Lesotho irraa ta’uu mirkaneessan argachuus ni dabalata. Dorgommii al-ergii daran fooyyessuuf, Lesotho hawaasa dinagdee naannoo kan akka Hawaasa Misooma Afrikaa Kibbaa (SADC) keessatti dammaqinaan hirmaatti. Hirmaannaan biyyoota miseensa ta’an hunda keessatti pirootokoolota daldalaa waloo waliin walsimsiisuun kan mirkaneessu yoo ta’u, daangaa biyyaalessaa ala gabaa gurguddoof carraa qaqqabummaa bana. Xumura irratti,mirkaneessi al-ergii sirrii ta’e daldaltoonni Lesotho keessa jiran ulaagaalee oomisha addunyaa eeguun daldala idil-addunyaa keessatti amanamummaa akka argatan dandeessisa. Maqaa al-ergii Lesotho eeguuf gargaara, bitoota idil-addunyaa birattis amantaa uumuun guddina dinagdee biyyattiif gumaacha qaba.

Biyyi xiqqoo lafaan hin marfamne Kibba Afrikaa keessatti argamtu Lesotho, hojii loojistikiidhaaf haala addaa fi qormaata ta’e dhiyeessiti. Yaadonni loojistikii Lesotho'f kennaman tokko tokko kunooti: 1. Geejjibaa: Lafti Lesotho jal'aan tajaajila geejjibaa amanamaa barbaada. Geejjibni daandii karaa geejjibaa biyyattii keessatti baay’inaan mul’atudha. Dhaabbileen konkolaataa fe’umsaa biyya keessaa hojii biyya keessaa fi daangaa qaxxaamuraadhaaf tajaajila geejjibaa ni kennu. 2. Kuusaa: Manneen kuusaa Lesotho keessatti daangeffamaniiru, garuu magaalota gurguddoo akka Maseru fi Maputsoe biratti filannoowwan jiran. Manneen kuusaa kunneen bakka kuusaa bu’uuraa tarkaanfiiwwan nageenyaa gahaa qaban ni dhiyeessu. 3. Gumuruuka Qulqulleessuu: Meeshaalee gara/Lesotho irraa yeroo galchinu ykn ergu, hojimaata qulqullina gumurukaa sirrii ta’e qabaachuun barbaachisaa dha. Tajaajila bakka bu’aa qulqulleessituu gumurukaa beekamaa ta’ee fi sanadoota barbaachisoo ta’an hunda fi ulaagaalee walsimannaa raawwachuu danda’u fayyadamuu. 4. Daangaa Qaxxaamuraa: Lesothon Afrikaa Kibbaa waliin daangaa qooddatti, isheen ammoo michuu daldalaa ishee isa guddaadha. Qaxxaamurri daangaa Riqicha Maseru bakka meeshaaleen biyyoota lamaan gidduutti itti seenanii fi ba’an baay’eedha. Sababa sakatta’iinsa gumurukaa fi waraqaatiin harkifannaa qaxxaamuraa daangaa irratti mudachuu danda’u tilmaama keessa galchuun gaariidha. . 6. Geejjibaa Baaburaa: Yeroo ammaa kana baay’inaan kan hin guddanne ta’us, bu’uuraaleen baaburaa Lesotho keessa jiru adda durummaan meeshaalee jallisii akka oomisha albuudaa ykn meeshaalee ijaarsaa fageenya dheeraa irratti gahumsaan geessuuf kan ooludha. 7.Buufata Doonii Keessaa/Guddina Bu’uuraalee misoomaa:Misoomni buufata doonii biyya keessaa walitti hidhamiinsa baaburaan walqabate geejjibaa daandii waliin wal bira qabamee yoo ilaalamu filannoowwan baasii xiqqaa qaban dhiyeessuudhaan dandeettii loojistikii biyyattii keessatti haalaan guddisuu danda’a. 8.Tumsa Mootummaa fi Dhuunfaa (PPP): Gahumsa loojistikii Lesotho keessatti daran fooyyessuuf, dhaabbilee mootummaa fi qooda fudhattoota damee dhuunfaa ogummaa misooma bu’uuraalee loojistikii qaban gidduutti PPP jajjabeessuu. Walumaagalatti, hojiin loojistikii Lesotho keessatti lafa jal’aa fi bu’uuraaleen misoomaa daangeffaman irraa kan ka’e qormaata ta’uu danda’a. Tajaajilli geejjibaa amanamaa, hojimaata qulqulleessuu gumurukaa, fi sanadni sirrii ta’e hojiin haala gaariin akka hojjetamuuf barbaachisaa dha. Namoota fe’umsaa maqaa gaarii qaban hirmaachisuun adeemsa salphisuu kan danda’u yoo ta’u, filannoowwan geejjibaa baaburaa qorachuu fi PPP beeksisuun dandeettii loojistikii waliigalaa biyyattii guddisuu danda’a.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Biyyi xiqqoo lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaatti argamtu Lesotho, karaalee bittaa idil-addunyaa barbaachisoo hedduu fi agarsiisa daldaltoonni akka qoratan ni dhiheessiti. 1. Dhaabbata Misooma Biyyaalessaa Lesotho (LNDC): LNDC dhaabbata mootummaa ijoo invastimantii kallattiin alaa hawwachuu fi daldala Lesotho guddisuuf itti gaafatamummaa qabuudha. Bitoota idil-addunyaa oomisha Lesotho irraa madda isaanii argachuuf barbaadaniif deeggarsa fi qajeelfama ni kennu. LNDCn ergama daldalaa ni qindeessa, dhiyeessitoota biyya keessaa fi bitoota biyya alaa gidduutti walgahii daldalaa ni mijeessa. 2. Seera Guddinaa fi Carraa Afrikaa (AGOA): Lesotho biyyoota AGOA jalatti fayyadamtoota ta’an keessaa tokko yoo taatu, jalqabbii mootummaan Ameerikaa daldala US fi biyyoota Afrikaa ulaagaa guutan gidduu jiru babal’isuuf kaayyeffate. Karaa AGOA, al-ergitoonni Lesotho keessa jiraatan uffata, huccuu, qaamolee konkolaataa fi kkf dabalatee oomishaalee 6,800 ol ta’aniif gabaa Ameerikaa qaraxa irraa bilisa ta’e argachuu danda’u. 3. Agarsiisa Daldalaa: Lesotho agarsiisa daldalaa adda addaa kan bitoota idil-addunyaa carraa daldalaa biyyattii qorachuuf fedhii qaban hawwatu ni keessummeessiti. Agarsiisa barbaachisoo kana keessaa muraasni: a) Feestivaala Aartii fi Aadaa Morija: Ayyaanni waggaa kun aartii aadaa, hojii harkaa, muuziqaa, agarsiisa shubbisaa akkasumas hojii aartii ammayyaa artistoota biyya keessaa agarsiisa. Artistoonni bitoota ta’uu danda’an kanneen aartii Afrikaa irratti fedhii qaban waliin akka walqunnaman waltajjii ni kenna. b) Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Lesotho (LITF): LITF agarsiisa damee hedduu kan qabu yoo ta’u, daldaltoonni damee adda addaa kan akka qonnaa, oomishaa, teeknooloojii, turizimii fi kkf irraa dhufan, oomisha ykn tajaajila isaanii akka agarsiisan kan taasisudha. Bitamtoonni idil-addunyaa yeroo sagantaa kanaatti daldaltoota biyya keessaa waliin hojjechuu danda’u. c) COL.IN.FEST: COL.IN.FEST agarsiisa meeshaalee ijaarsaa fi teeknooloojii irratti xiyyeeffate waggaa waggaan magaalaa guddoo Lesotho Maseru - keessatti gaggeeffamudha. Dhaabbilee ijaarsaa idil-addunyaa ykn dhiyeessitoota walta’iinsa barbaadaniif ykn madda oomishaalee ijaarsaa waliin walqabatan argachuuf carraa ta’ee tajaajila. 4. Waltajjiiwwan Toora Interneetii: Chaanaalii bittaa idil-addunyaa Lesotho caalaatti mijeessuuf waltajjiiwwan onlaayinii adda addaa fayyadamuun ni danda’ama. Weebsaayitoonni akka Alibaba.com fi Tradekey.com dhiyeessitoonni Lesotho keessa jiraatan bitoota idil-addunyaa carraa madda Afrikaa barbaadan dabalatee dhaggeeffattoota addunyaatti akka agarsiisan ni hayyamu. Karaalee bittaa idil-addunyaa barbaachisoo ta’an kana fayyadamuudhaan fi agarsiisa daldalaa kanneen akka Morija Arts & Cultural Festival, Lesotho International Trade Fair (LITF), COL.IN.FEST, fi waltajjiiwwan toora interneetii kan akka Alibaba.com ykn Tradekey.com fayyadamuudhaan, daldaltoonni tuquu danda’u dandeettii gabaa Lesotho keessa galchuu fi dhiyeessitoota biyya keessaa waliin tumsa bu’a qabeessa ta’e uumuu.

Motora barbaacha waliigalaa

Lesotho keessatti, motoroonni barbaacha baay’inaan itti fayyadaman kanneen akka: 1. Google - www.google.co.ls irratti kan argamu Googlen motora barbaacha addunyaa irratti beekamaa ta'e keessaa tokko yoo ta'u, Lesotho keessattis bal'inaan itti fayyadama. Mata duree adda addaa irratti bu’aa barbaacha bal’aa ni kenna. 2. Yahoo - www.yahoo.com Yahoo motora barbaacha beekamaa kan biraa Lesotho keessatti bal'inaan itti fayyadamudha. Bu'aa barbaacha oduu, tajaajila iimeelii fi amaloota biroo waliin muuxannoo fayyadamaa guddisuuf ni dhiheessa. 3. Biing - www.bing.com irratti kan argamu Bing motora barbaacha Microsoft kan ta'ee fi barbaacha weeb irratti hundaa'e akkasumas dandeettii barbaacha suuraa fi viidiyoo kan kennudha. Lesotho keessatti bu'uura fayyadamtootaa guddaa qaba. 4. DuckDuckGo - hantuuta.com DuckDuckGo sochii fayyadamtootaa hordofuu dhiisuudhaan ykn seenaa daawwannaa irratti hundaa'uun barbaacha isaanii dhuunfachiisuun iccitii fayyadamaa irratti xiyyeeffachuudhaan beekama. Fayyadamtoota dhuunfaaf iddoo guddaa kennan biratti jaalala argateera. 5. Fuula Jalqabaa - fuula jalqabaa.com StartPage dandeettii barbaacha maqaa hin beekamnee fi hin hordofamne kennuudhaan fayyadamtootaa fi Google Search gidduutti akka giddu-galeessaatti hojjechuudhaan eegumsa icciitii cimsa. 6. Yandex - yandex.com Yandex dhaabbata biyyoota hedduu Raashiyaa keessatti argamu yoo ta’u, tajaajila onlaayinii bal’aa kan akka barbaacha weeb, kaartaa, hiikkaa, suuraa, viidiyoo yeroo baay’ee naannoo murtaa’e kan akka Afrikaaf kan naannoo ta’e dhiyeessa. Kunniin motora barbaacha Lesotho keessatti baay’inaan itti fayyadaman keessaa muraasa kanneen filannoo adda addaa kan akka barbaacha icciitii irratti xiyyeeffate ykn kaayyoo waliigalaa haala naannoo fi addunyaa keessatti tajaajilan.

Fuula keelloo gurguddoo

Lesotho, ifatti Mootummaa Lesotho jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya lafaan hin marfamnee fi kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Lesotho saba xiqqaa ta'us, galmeewwan fuula keelloo barbaachisoo ta'an hedduu kan akka qabeenya faayidaa qabuutti dhaabbilee daldalaa fi namoota dhuunfaaf tajaajilan qabdi. Daayirektaroota fuula keelloo gurguddoo Lesotho keessatti argaman keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Fuula Keelloo Afrikaa Kibbaa - Lesotho: Akka daayirektaroota fuula keelloo Afrikaa Kibbaa fi Lesotho dabalatee biyyoota hedduu uwwisan keessaa tokko ta’ee, marsariitiin kun dhaabbilee daldalaa adda addaa Lesotho keessatti socho’aniif tarreefama bal’aa ni kenna. Galmee isaanii www.yellowpages.co.za irraa argachuu dandeessu. 2. Daayirektarii Moshoeshoe: Maqaa Moshoeshoe I, hundeessaa Lesotho ammayyaatiin kan moggaafame, galmeen kun tarreefama daldalaa bal’aa industirii adda addaa biyyattii keessatti argamu keessatti dhiyeessa. Marsariitiin isaanii www.moshoeshoe.co.ls jedhama. 3. Kitaaba bilbilaa Morocco - Lesotho: Daayirektarri kun Lesotho dabalatee biyyoota adda addaa addunyaa irratti dhaabbilee daldalaa fi namoota dhuunfaa odeeffannoo quunnamtii kennuu irratti kan adda ta’edha. Galmee isaanii addatti Lesothof lesothovalley.com irratti argachuu dandeessu. 4. Localizzazione.biz - Yellow Pages: Adda durummaan dhaabbilee fi tajaajiloota Xaaliyaanii irratti hundaa’an irratti kan xiyyeeffate ta’us, marsariitiin kun tarree daldala barbaachisoo biyyoota adda addaa addunyaa maraaf adda ta’anis ni kenna – kanneen naannoo les togo keessa jiran dabalatee (lesoto.localizzazione.biz). 5. Yellosa.co.za - LESOTHO Business Directory: Yellosa galmee daldalaa onlaayinii beekamaa kan biraa kan saboota Afrikaa hedduu kan akka Afrikaa Kibbaa tajaajilu yoo ta’u, akkasumas tarreefama daldala biyyoota ollaa keessatti socho’an kan akka les oto of keessatti qabata – fuula isaanii isa addaa kan biyya keessaaf daawwachuu dandeessu dhaabbilee www.yellosa.co.za/category/Lesuto irratti argaman. Daayirektaroonni kun waa’ee dhaabbilee gosa adda addaa kanneen akka hoteelota, mana nyaataa, hospitaalota/kilinikoota, baankota/dhaabbilee faayinaansii, waajjiraalee/tajaajila mootummaa naannoo, dhiyeessitoota geejjibaa (kan akka tajaajila taaksii fi kireeffannaa konkolaataa), fi kanneen biroo hedduu odeeffannoo gatii guddaa qabu ni kennu. Daayirektaroota fuula keelloo kana argachuun namoota dhuunfaa tajaajila addaa barbaadaniif ykn daldala maamiltoota/maamiltoota Lesotho keessatti ta’uu danda’an waliin networkii fi bobba’uu barbaadaniif gargaaraa ta’uu danda’a.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Biyya lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaatti argamtu Lesotho damee daldala elektirooniksii guddachaa jiru qabdi. Biyyattiin akka biyyoota gurguddootti waltajjiiwwan bittaa onlaayinii hundeeffaman bal’aa qabaachuu dhiisuu dandeessi, ammallee waltajjiiwwan daldala elektirooniksii kanneen fedhii ummataa guutan muraasni hubatamuu qaban jiru. 1. Kahoo.shop: Kun iddoowwan gabaa onlaayinii Lesotho keessatti adda duree ta’an keessaa tokko yoo ta’u, meeshaalee elektirooniksii, uffata, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee oomishaalee adda addaa dhiyeessa. Weebsaayitiin kun gurgurtoonni oomisha isaanii akka agarsiisaniifi bitattoonni bittaa akka raawwatan waltajjii mijataa fi nageenya qabu ni kenna. Marsariitii: kahoo.shop 2. AfriBaba: AfriBaba waltajjii beeksisa Afrikaa irratti xiyyeeffate yoo ta’u, Lesotho keessattis kan hojjetudha. Inni adda durummaan akka marsariitii daldala elektirooniksii ofii isaatii osoo hin taane akka poortala beeksisa tajaajiloota adda addaa fi oomishaalee adda addaatti kan hojjetu yoo ta’u, gurgurtoota biyya keessaa karaa qunnamtii kallattiin ykn marsariitii alaatiin meeshaalee dhiyeessan argachuuf akka karra ta’ee tajaajiluu danda’a. Marsariitii: lesotho.afribaba.com 3. MalutiMall: MalutiMall waltajjii daldala elektirooniksii Lesotho keessatti mul’achaa jiru kan biraa yoo ta’u, oomishaalee fayyadamtootaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee manaa, meeshaalee faashinii, fi kanneen biroo gurgurtoota biyya keessaa adda addaa irraa kan dhiyeessudha. Fayyadamtootaaf filannoo kaffaltii nageenya qabuu fi tajaajila geejjibaa amanamaa biyyattii keessatti ni kenna. Marsariitii: malutimall.co.ls 4. Jumiyaa (Iddoo Gabaa Idil-addunyaa): Lesotho qofaaf adda ta’uu baatus garuu Lesotho dabalatee biyyoota Afrikaa hedduu keessatti kan hojjetu yoo ta’u filannoowwan doonii idil-addunyaa kan jiran yoo ta’u; Jumia gabaa onlaayinii gurguddoo Afrikaa keessaa tokko yoo ta’u, gosoota oomishaa adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee faashinii, oomishaalee miidhaginaa, meeshaalee manaa fi kkf, daldaltoota biyya keessaa akkasumas gurgurtoota idil-addunyaa gara Lesotho erganii irraa kan dhiyeessudha. Marsariitii: jumia.co.ls Waltajjiiwwan kunneen daangaa Lesotho keessatti bittaa toora interneetii ykn karaa neetworkii alaatiin bakka bittaa daangaa qaxxaamuraa argachuuf carraa kan kennan yoo ta’u; argamuun garaagarummaa qabaachuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha, akkasumas haalli daldala toora interneetii Lesotho ammallee guddachaa jira. Daldalli elektirooniksii guddachuu waan itti fufeef, odeeffannoo wayitaawaa oomishaalee jiranii fi filannoowwan ajaja guutuu argachuuf waltajjiiwwan kana qorachuu fi qorachuun gaariidha.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Mootummaan gaara kibba Afrikaa Lesotho biyyoota biroo tokko tokko waliin wal bira qabamee yoo ilaalamu waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa bal'aa qabaachuu dhiisuu dandeessi. Haa ta'u malee ammallee marsariitiiwwan hawaasaa beekamoo ta'an muraasni kanneen namoonni Lesotho keessa jiraatan baay'inaan itti fayyadaman jiru. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa URL marsariitii isaanii Lesotho keessatti argaman waliin kunooti: 1. Facebook (https://www.facebook.com) - Feesbuukiin Lesotho dabalatee waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa addunyaa irratti baay’inaan itti fayyadaman keessaa tokko ta’uun isaa shakkii hin qabu. Fayyadamtoonni piroofaayilii akka uumuu, hiriyootaafi maatii waliin akka wal qunnaman, maxxansaa fi suuraa akka qooddatan, gareetti akka makaman fi kkf ni dandeessisa. 2. Twitter (https://twitter.com) - Twitter Lesotho keessattis bakka guddaa qaba. Waltajjii maaykiroo biloogii fayyadamtoonni tiwiitara ergaa barreeffamaa arfii 280 qofaan daangeffame of keessaa qabu maxxansuu danda'aniidha. Fayyadamtoonni oduu, adeemsa, ykn haaromsa dhuunfaa irratti odeeffannoo argachuuf namoota biroo hordofuu fi hordofamuu danda'u. 3. WhatsApp (https://www.whatsapp.com) - WhatsApp adda durummaan addunyaa guutuutti appii ergaa bilbila ismaartii ta'uun beekamus, Lesotho fi biyyoota biroo hedduu keessattis akka waltajjii marsariitii hawaasummaatti tajaajila. Fayyadamtoonni ergaa, yaadannoo sagalee, suuraa/viidiyoo yeroo wal jijjiiran maatii fi hiriyoota waliin garee ykn marii dhuunfaa uumuu danda’u. 4. Instagram (https://www.instagram.com) - Instagram namoota dhuunfaa Lesotho keessatti qabiyyee mul’ataa kan akka suuraa ykn viidiyoo gabaabaa hordoftoota/hiriyoota/maatii isaanii waliin qooduun gammadan biratti waltajjii miidiyaa hawaasaa beekamaa kan biraati. 5.LinkedIn(www.linkedin.com)-LinkedIn marsariitii networking ogummaa ogeeyyiin carraa hojiif bal'inaan itti fayyadamaniidha,lesoto dabalatee addunyaa guutuutti bal'inaan kan itti fayyadamanidha 6.YouTube(www.youtube.com)-Youtube,social meida site viidiyoo qooduuf kan lesoto dabalatee addunyaa guutuutti userbase guddaa qabu Tarreen kun sababa lafa dijitaalaa yeroo hunda guddachaa jiruun guutuu ta’uu dhiisuu akka danda’u hubadhaa; kanaaf yeroo hunda hawaasa onlaayinii naannoo Lesotho adda ta'e qorachuun haala miidiyaa hawaasaa yeroo ammaa biyyattii keessatti mul'atu irratti hubannoo bal'aa argachuuf gaariidha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Lesothon biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Diinagdee xiqqaa qabaatus, waldaalee indaastirii ijoo guddinaa fi guddina dameelee adda addaatiif gumaachan hedduutu jiru. Waldaalee indaastirii gurguddoo Lesotho keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Lesotho (LCCI) - LCCI waldaalee daldalaa Lesotho keessatti beekamoo ta’an keessaa tokko yoo ta’u, dameewwan adda addaa kanneen akka omishaa, tajaajila, qonnaa, albuudaa, fi ijaarsaa bakka bu’a. Marsariitiin isaanii http://www.lcci.org.ls dha. 2. Federeeshinii Waldaa Abbootii Qabeenyaa Dubartoota Lesotho (FAWEL) - FAWEL leenjii, carraa networking, fi imaammata leellisuu kennuudhaan abbootii qabeenyaa dubartootaa deeggaruun humneessuu kaayyeffateera. Waa’ee FAWEL odeeffannoo dabalataa http://fawel.org.ls irraa argachuu dandeessu. 3. Garee Waldaa Qorannoo fi Misooma Lesotho (LARDG) - LARDG hojii qorannoo fi pirojektoota misoomaa barnoota, eegumsa fayyaa, qonna, eegumsa naannoo, fi kalaqa teeknooloojii dabalatee dameelee hedduu keessatti ni guddisa. Bal'ina isaaf marsariitii isaanii http://lardg.co.ls daawwadhaa. 4. Waldaa Hoteelotaa fi Keessummeessitootaa Lesotho (LHHA) - LHHAn sochii turizimii Lesotho keessatti guddisuu keessatti fedhii hoteelota, loojii, mana keessummootaa akkasumas taphattoota biroo indaastirii keessummeessitootaa keessa jiran bakka bu’a. Waa’ee jalqabbii LHHA ykn dhaabbilee miseensota isaa caalaatti baruuf http://lhhaleswesale.co.za/ daawwadhaa. 5.Waldaa Baankota Lesotho- Waldaan kun tajaajila baankii kalaqaa guddina dinagdee oofu qopheessuuf baankota damee faayinaansii Lesotho keessatti socho’an gidduutti walta’iinsa irratti xiyyeeffata.Odeeffannoo addaa miseensota ilaalchisee https://www.banksinles.com/ irraa argachuu dandeessu. Kunniin fakkeenya muraasa waldaalee industirii gurguddoo dinagdee Lesotho keessatti dameelee adda addaa keessatti socho’an keessaa muraasa.Dhaabbileen kunneen fedhii daldalaa,qorannoo,misooma,fi turizimii guddisuu keessatti gahee murteessaa taphatu, dinagdee cimsuu. Odeeffannoo bal’aa sochii isaanii, miseensotaa fi jalqabbii industirii addaa irratti argachuuf marsariitii isaanii qorachuun gaariidha.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Lesotho, ifatti Mootummaa Lesotho jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya lafaan hin marfamnee fi kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Saba xiqqaa ta’us dinagdee socho’aa adda durummaan qonna, huccuu fi albuuda irratti hirkate qaba. Marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa beekamoo Lesotho wajjin walqabatan tokko tokko kunooti: 1. Ministeera Daldalaa fi Industirii Lesotho: Weebsaayitii mootummaa ofiisaa kan odeeffannoo waa’ee imaammata daldalaa, dambiiwwan, carraa invastimantii, fi qabeenya barbaachisoo biroo kennu. Marsariitii: http://www.moti.gov.ls/ . 2. Dhaabbata Misooma Biyyaalessaa Lesotho (LNDC): Dhaabbata invastimantii dameelee adda addaa kanneen akka oomishaa, daldala qonnaa, turizimii, fi teeknooloojii guddisuuf itti gaafatamummaa qabu. Marsariitii: https://www.lndc.org.ls/ . 3. Baankii Giddugaleessaa Lesotho: Weebsaayitiin ofiisaa baankii giddu galeessaa biyyattii waa’ee imaammata maallaqaa, dambii baankii, sharafa alaa, . fi istaatiksii dinagdee. Marsariitii: https://www.baankii giddugaleessaa.org.ls/ 4. Abbaa Taayitaa Galiiwwan Lesotho (LRA): LRA imaammata gibiraa fi bulchiinsa biyyattii ni to’ata. Weebsaayitiin isaanii dhaabbilee daldalaa Lesotho keessatti socho’aniif ykn invastimantii gochuuf fedhii qabaniif odeeffannoo gibiraa wajjin walqabatu kenna. Marsariitii: http://lra.co.ls/ 5. Waldaa Gabaa Afrikaa Kibbaa - MASA LESOTHO Boqonnaa: Cimsee marsariitii dinagdee ykn daldalaa Lesotho mataa ishee qofaaf ta’u osoo hin taane, . waltajjii barbaachisaa taateewwan networkingiin gabaa biyyoota lamaan walitti hidhudha, . seminaara,fi beekumsa waliif qoodu. Marsariitii: http://masamarketing.co.za/lesmahold/mana irratti kan argamu Weebsaayitoonni kunneen naannoo daldalaa irratti hubannoo gatii guddaa qabu ni kennu of Lesothogives dhaabbilee mootummaa ijoo,sirna gibiraa,carraa invastimantii,dhaabbilee baankii,fi karaalee misooma industirii addaa argachuuf carraa ni kenna.Beekumsa kanaan,saba kibba Afrikaa kana keessatti carraawwan ykn tumsa dabalataa qorachuu dandeessu

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Lesothon biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Diinagdeen biyyattii qonna, albuudaa, fi huccuu irratti baay'ee hirkata. Lesotho marsariitiiwwan muraasa daataa daldalaa fi odeeffannoo bal'aa itti argachuu dandeessan qabdi. Marsariitiiwwan keessaa muraasni URL isaanii waliin kunooti: 1. Abbaa Taayitaa Galii Lesotho (LRA) - Istaatistiksii Daldalaa: Weebsaayitiin kun istaatiksii daldalaa bal’aa Lesotho, daataa galtee fi al-ergii meeshaalee, biyyoota ka’umsa/galma, fi michoota daldalaa dabalatee ni kenna. URL: https://www.lra.org.ls/tajaajila-deeggarsa-oomishaalee/istaatistiksii-daldalaa/ 2. Ministeera Daldalaa fi Industirii: 1.1. Weebsaayitiin ofiisaa Ministeera Daldalaa fi Industirii carraa invastimantii, imaammata daldalaa, dambiiwwan, fi guddina al-ergii dabalatee gama adda addaatiin daldala Lesotho irratti odeeffannoo kenna. URL: https://www.industirii.gov.ls/ 3. Daataa Banaa Baankii Addunyaa: Poortaalli daataa banaa Baankii Addunyaa agarsiistota daldalaa kanneen akka galtee fi al-ergii dabalatee kuusaawwan daataa adda addaa gama dinagdee Lesotho adda addaa uwwisan argachuuf carraa ni kenna. URL: https://data.baankii addunyaa.org/biyya/lesotho 4. Kaartaa Daldalaa Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC): . Kaartaan Daldalaa ITC dhangala’aa daldala idil-addunyaa Lesotho hirmaachisu qorachuuf mul’ata wal-qunnamtii ni kenna. Istaatistiksii galtee/al-ergii bal’aa gosa oomishaa ykn meeshaalee addaatiin ni kenna. URL: https://www.kaartaa daldalaa.org/Lesotho Kun maddoota amanamoo ta’an tokko tokko yoo ta’u, odeeffannoo amanamaa waa’ee sochii daldalaa Lesotho keessatti argachuu dandeessanidha. Hubadhaa marsariitiiwwan kun akka barbaachisummaa keessaniitti ibsa addaa argachuuf qorannoo dabalataa barbaachisuu danda’u. Murtoo daldalaa kamiyyuu irratti hundaa’uun osoo hin murteessiin dura daataa kamiyyuu maddoota qaama sadaffaa irraa argame sirrii fi amanamummaa isaa mirkaneessuun gaariidha.

Waltajjiiwwan B2b

Lesotho biyya xiqqoo lafaan hin marfamnee fi kibba Afrikaa keessatti argamtudha. Bal’inaan beekamuu baatus, Lesotho waltajjiiwwan B2B muraasa kanneen daldala biyyattii keessatti socho’aniif tajaajila kennan qabdi. Waltajjiiwwan B2B Lesotho keessatti argaman keessaa muraasni kunooti: 1. BizForTrade (www.bizfortrade.com): BizForTrade waltajjii onlaayinii daldalaa fi abbootii qabeenyaa Lesotho keessa jiran walitti hidhudha. Dhaabbileen oomishaa fi tajaajila isaanii akka agarsiisan bakka kan kennu yoo ta’u, walqunnamtii daldalaa fi daldalaa dandeessisa. 2. Basalice Business Directory (www.basalicedirectory.com): Basalice Business Directory waltajjii B2B kan biraa kan Lesotho adda ta’eedha. Indaastiriiwwan adda addaatiif akka galmee onlaayinii ta’ee kan hojjetu yoo ta’u, daldaltoonni oomishaa fi tajaajila isaanii akka tarreessan fi michoota ykn maamiltoota ta’uu danda’an waliin akka walqunnaman kan taasisudha. 3. LeRegistre (www.leregistre.co.ls): LeRegistre gabaa dijitaalaa oomisha qonnaa Lesotho keessatti addatti qophaa’eedha. Qonnaan bultoonni, daldaltoonni, daldaltoonni jumlaa, fi qooda fudhattoonni damee qonnaa biroo oomisha isaanii kallattiin waltajjii onlaayiniitiin akka daldalan dandeessisa. 4. Maseru Online Shop (www.maseruonlineshop.com): Waltajjii B2B qofa osoo hin taane, Maseru Online Shop fayyadamtootaa fi daldaltoota magaalaa guddoo Lesotho Maseru keessatti oomishaalee adda addaa dhiyeessa. 5. Best Of Southern Africa (www.bestofsouthernafrica.co.za): Gabaa B2B Lesotho qofa irratti kan xiyyeeffate ta’uu baatus, Best Of Southern Africa tarree daldala adda addaa biyyoota Gaanfa Afrikaa Lesotho dabalatee ni kenna. Waltajjiiwwan kunniin guddina hojii fi xiyyeeffannoo industiriitiin garaagarummaa qabaachuu akka danda'an hubachuun barbaachisaadha. Waltajjiiwwan tokko tokko hojiiwwan daangeffaman qabaachuu kan danda’an yoo ta’u kaan ammoo tajaajila bal’aa dameelee addaa kan akka qonnaa ykn daldala waliigalaa irratti hundaa’e kan kennan ta’uu danda’a. Yeroo booda argamuun fi jaallatamuun garaagarummaa qabaachuu akka danda’u yaada keessa galchaa; kanaaf odeeffannoo yeroo ammaa waltajjiiwwan B2B Lesotho irratti argachuuf qorannoo dabalataa gaggeessuu ykn daayirektaroota daldalaa naannoo mariisisuun gaariidha.