TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Masriin, ifatti Rippabiliika Arabaa Masrii jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtu yoo taatu, baay'inni ummataa gara miliyoona 100 ta'a. Dhihaan Liibiyaa, kibbaan Sudaan, kaaba bahaan ammoo Israa'elii fi Falasxiin waliin daangaa qooddatti. Qarqarri galaanaa ishee Galaana Meditiraaniyaanii fi Galaana Diimaa lamaan irratti diriira. Seenaan badhaadhaa Masrii waggoota kumaatamaan lakkaa'aman kan dursu yoo ta'u, qaroomina addunyaa durii keessaa tokko taasiseera. Warri Gibxii durii siidaa dinqisiisaa kan akka piraamidoota, mana qulqullummaa fi awwaalota ijaaranii daawwattoota addunyaa mara irraa dhufan hawwachuu isaanii itti fufaniiru. Isaan keessaa kanneen beekamoo ta’an Piraamidoota Gurguddoo Giizaa – hambaalee addunyaa UNESCO keessaa tokko ta’uun isaanii hin oolu. Kaayiroon magaalaa guddoo Masrii fi magaalaa guddittiidha. Qarqara laga Abbayyaa lamaan irratti kan argamu yoo ta'u, biyyattiif wiirtuu aadaa fi dinagdee ta'ee tajaajila. Magaalonni gurguddoon biroo Aleeksaandiraa, Luksor, Aswaan, fi Sharm El Sheikh – qarqara galaanaa ajaa’ibsiisaa ta’een kan beekamu yoo ta’u, koraallii socho’aa ta’ee fi namoota bishaan keessa cuuphamuu jaallataniif mijataa ta’e. Diinagdeen Masrii barbaachisummaa seenaa fi hawwata turizimii kan akka mana qulqullummaa Luxor ykn mana qulqullummaa Abu Simbel irraa kan ka'e turizimii irratti baay'ee hirkata. Dabalataanis, . qonnaan baadiyyaa midhaan akka suufii fi qamadii itti misoomu keessatti jireenya deeggarsa taasisuu keessatti gahee olaanaa qaba. Afaan hojii lammiileen Masrii harki caalaan dubbatan Afaan Arabaa yoo ta’u, Islaamummaan ummata %90tti dhiyaatu biratti raawwatamaa jiru amantii isaanii isa guddaa uuma; haa ta’u malee kiristaanonni naannoo tokko tokko jiraatanis jiru. Seenaa dhiyoo keessatti yeroo murtaa’e keessatti qormaata tokko tokko kan akka sadarkaa hoji dhabdummaa dargaggoota ykn tasgabbii dhabuu siyaasaa mudatus, Masriin humna naannoo dhiibbaa guddaa qabdu ta’ee akka walqunnamtii Afrikaa ta’uun itti fufteetti fi Eeshiyaa.

Masriin biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtu yoo taatu, maallaqni ishee ofiisaa Paawundii Masrii (EGP) dha. Baankii Giddugaleessaa Masrii maallaqa kana baasuu fi bulchuuf itti gaafatamummaa qaba. Paawundiin Gibxii daran yuunitii xixiqqootti qoodamee, Piastres/Girsh jedhama, bakka Piyaaster 100 Paawundii 1 ta’u. Gatiin Paawundii Masrii maallaqa gurguddoo biroo gabaa addunyaa irratti argaman waliin wal bira qabamee yoo ilaalamu ni jijjiirama. Waggoota dhiyoo asitti Masriin maallaqa ishee tasgabbeessuu fi invastimantii biyya alaa hawwachuuf haaromsa dinagdee hojiirra oolchitee jirti. Kanarraa kan ka’e sharafni jijjiirraa haalaan tasgabbaa’aa tureera. Maallaqni biyya alaa baankota, hoteelota, ykn biiroo jijjiirraa hayyamame guutuu Masrii keessatti Paawundii Masriitiin jijjiiramuu danda’a. Karaa ofiisaa hin taane kan akka daldaltoota daandii irratti ykn dhaabbilee hayyama hin qabneen maallaqa wal jijjiiruun seeraan alaa ta'uu hubachuun barbaachisaadha. ATMn magaalota keessatti bal’inaan kan argaman yoo ta’u, kaardii deebii fi liqii idil-addunyaa irra caalaan isaanii ni fudhatu. Haa ta'u malee, yeroo turtii keessanitti maallaqa argachuu irratti jeequmsa akka hin uumamneef karoora imala keessanii dursitanii baankii keessan beeksisuun gaariidha. Hoteelota hedduu fi dhaabbilee gurguddoo naannoo turistii jiran keessatti kaardii liqii fudhatama qabaatus, bakka fagoo ykn daldala xixiqqaa kaffaltiin kaardii filannoo ta'uu dhiisuu danda'u yeroo daawwattan maallaqa gahaa qabachuun ogummaadha. Walumaagalatti, yeroo Masrii keessa deemtan sharafa alaa ilaaluu fi maallaqa biyya keessaa fi mala kaffaltii idil-addunyaatti fudhatama qabu walitti makame qabachuun barbaachisaa dha.

Maallaqni seera qabeessa Masrii paawundii Masrii (EGP) dha. Tilmaama sharafa alaa maallaqa addunyaa gurguddoo waliin yoo ilaalle, fakkeenyota tokko tokko kunooti: 1 EGP tilmaamaan kan walqixa ta’e: - 0.064 USD (Doolaara Ameerikaa) - 0.056 Yuuroo (Yuroo) . - 0.049 GBP (Paawundii Biriteen) - 8.985 JPY (Yen Jaappaan) - 0.72 CNY (Yuuwaan Chaayinaa) Hubadhaa, safartuun jijjiirraa yeroo hunda kan jijjiiramu waan ta’eef, yeroo hunda daldala kamiyyuu osoo hin raawwatin dura madda amanamaa ykn dhaabbata faayinaansii irraa gatii yeroo qabatamaa ilaaluun gaariidha.

Biyya seenaa fi aadaan badhaate Masrii waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanni beekamaan tokko Iid al-Fixrii kan xumura Ramadaanaa, ji'a Muslimootaaf soomana ta'e kan agarsiisudha. Ayyaanni gammachiisaa kun masjiidota keessatti salaata ganama bariitiin kan jalqabu yoo ta’u, itti aansuunis affeerraa fi maatii fi hiriyoota daawwachuudhaan kan jalqabudha. Lammiileen Masrii "Iid Mubarak" (Iida eebbifamaa) jechuun nagaa wal gaafatu, kennaa wal jijjiiruun, nyaata aadaa mi'aawaa kan akka kahk (kukii mi'aawaa) fi fata (nyaata foon) nyaatu. Yeroo namoonni walitti dhufanii eebba isaaniif galata itti ibsanidha. Ayyaanni guddaan Gibxii keessatti argamu kan biraan immoo Ayyaana Qillee ykn Guyyaa Ayyaana Qillee Kooptikii dha. Guraandhala 7 kan kabajamu yoo ta’u, akka lakkoofsa Giriigooriyaanitti Kiristaanonni duudhaa Waldaa Ortodoksii Kooptikii hordofuun itti fayyadamanitti dhaloota Iyyasuus Kiristoos kan yaadatudha. Tajaajilli waldaa ayyaanaa halkan gara galgalaa guyyaa ayyaana masqalaa dura yeroo maatiin nyaata addaa kan nyaata aadaa kan akka feseekh (qurxummii damma qabu) fi kahk el-Eid (kukii ayyaana masqalaa) of keessaa qabuuf walitti qabamu. Daandiiwwanii fi manneen ibsaatiin kan faayaman yoo ta’u, warri faarfannaa faarfannaa hawaasa hunda keessatti gammachuu gammachuu babal’isan sirban. Masrinis waggaa waggaan guyyaa warraaqsaa July 23rd kabajti. Ayyaanni biyyoolessaa kun waggaa Warraaqsa Masrii bara 1952 kan Gibxiin bakka mootummaa mootummaa akka Rippabiliikaatti labsamteef sababa ta’e kabaja. Guyyaan kun akkaataa idileetti sirna ofiisaa hoggantoonni siyaasaa taatee seena qabeessa kanaaf haasaa warra walabummaaf qabsaa’an kabajuun kabaja kennan irratti hirmaataniin jalqaba. Ayyaanota kanaan alattis Masriin bara haaraa Islaamaa fi guyyaa dhaloota Nabi Muhaammad akka guyyoota barbaachisoo ta’anii kalaandarii isaanii keessatti kabaju. Ayyaanonni kun hambaa aadaa Masrii socho’aa ta’e kan calaqqisiisu qofa osoo hin taane, namoonni naannoo sanaa fi turistoonni duudhaa Masrii keessatti akka of cuuphamaniif carraa kan kennu yoo ta’u, ho’aa fi keessummeessitoota ummata ishee irraa argatu.

Masriin biyya Kaaba Baha Afrikaa keessatti tarsiimoodhaan kan argamtu yoo ta’u, jaarraa hedduuf wiirtuu daldalaa barbaachisaa taatee turte. Ummata miliyoona 100 ol kan qabdu yoo ta'u, gabaa fayyadamtootaa guddaa kan dhiyeessu yoo ta'u, daldaltoota idil-addunyaatiif bakka hawwataa ta'a. Diinagdeen Masrii daldala irratti baay’ee kan hirkatu yoo ta’u, teessuma lafaa ishee sochii daldalaa ishee keessatti gahee murteessaa qaba. Karaa qaxxaamuraa Afrikaa, Awurooppaa fi Eeshiyaa irratti kan argamu yoo ta’u, gabaa hedduu salphaatti argachuuf kan dandeessisudha. Masriin biyyoota Baha Giddu Galeessaa, Awurooppaa fi Afrikaa waliin toora daldalaa haala gaariin hundeeffame qabdi. Biyyattiin al-ergii gurguddoon oomishaalee boba’aa, keemikaalota, huccuu, oomishaalee qonnaa kanneen akka kuduraa fi muduraa, akkasumas nyaata qophaa’e kan dabalatudha. Masriin albuuda akka dhagaa fosfeetii fi xaa’oo naayitiroojiinii biyya alaa erguun beekamti. Gama galteetiin Masriin maashinarii fi meeshaalee biyyoota akka Chaayinaa fi Jarmanii irraa dhufan irratti baay’ee hirkattee jirti. Galtee gurguddoon biroon oomishaalee boba’aa (fedhii biyya keessaa guutuuf), keemikaalota (indaastiriiwwan adda addaatiif), meeshaalee nyaataa (sababii oomisha biyya keessaa gahaa ta’uu dhabuu irraa kan ka’e), oomishaalee sibiilaa fi sibiilaa (pirojektoota ijaarsaaf barbaachisan), meeshaalee elektirooniksii, konkolaataa/konkolaataa fe’umsaa/kutaalee konkolaataa. Michoota daldalaa gurguddoon Masrii biyyoota Gamtaa Awurooppaa (Xaaliyaanii, Jarman,fi Faransaay dabalatee), itti aansuun biyyoota Liigii Arabaa kanneen akka Sa’udii Arabiyaa fi UAE dha. Hariiroon daldalaa saboota Afrikaa waliin waggoota dhiyoo asittillee saffisaan guddachaa dhufeera. Hojii daldalaa gahumsaan haala mijeessuuf,Masriin naannoolee bilisaa hedduu kanneen onnachiiftuu kanneen akka hir’ina gibiraa ykn qaraxa gumurukaa hir’isuu kennan misoomsitee invastimantii biyya alaa hawwattee jirti.Buufata doonii gurguddoo akka Buufata Doonii Aleeksaandiriyaa irraa kaasee hanga Zoonii Diinagdee Sulula Suuez(SCEZ) naannoo sulula Suuez,bu’uuraaleen misoomaa tajaajila lamaan isaanii iyyuu galchitoonni/al-ergitoonni addunyaa karaa galaanaa ykn karaa lafaa konkolaattota fe’umsaa ykn baabura daangaa Masrii keessa darbanii gara saboota Afrikaa birootti toora geejjibaa daandii biyyattii keessaa fayyadamuun.Daataan akka agarsiisutti meeshaaleen waliigalaa Masrii keessaa naannoo %30 naannoo biyyoolessaa saboonni Afrikaa lafaan hin marfamne fayyadaman keessa darbaa jiru buufata doonii argachuu yookaan Galaana Meditiraaniyaanii yookaan Galaana Diimaa(karaa qarqara galaanaa Masrii Galoo Galaana Aqabaa).Sochiiwwan geejjibaa kun galii waliigalaa dinagdee Masrii keessatti gumaacha. Xumura irratti, bakki tarsiimoo Masrii, gabaan fayyadamtootaa guddaan, fi toora daldalaa haala gaariin hundeeffame, daldaltoota idil-addunyaatiif bakka hawwataa ta’uu ishee taasisa. Biyyattiin al-ergii ijoon oomishaalee boba'aa, keemikaalota,huccuuwwan,oomisha haaraa kan dabalatudha. Galteewwan ishee gurguddoon maashinoota,meeshaalee,fi meeshaalee adda addaa fedhii biyya keessaaf barbaachisan of keessaa qaba.Zoonii bilisaa,onnachiiftuu gibiraa guddisuun dhaabbileen biyya alaa hawwachuun wiirtuuwwan omishaa ykn kuusaa daldala daangaa qaxxaamuraa guddisan hundeessuuf ni dandeessisa.Kana malees,Masriin bal'inaan ishee irraa fayyadamti bu’uuraalee geejjibaa,walitti hidhamiinsa galaanaa lamaan karaa buufata doonii Meditiraaniyaanii fi Galaana Diimaa akkasumas daandii lafaa daldala geejjibaa naannoo mijeessuun tajaajilu.

Kaaba Afrikaatti kan argamtu Masriin gabaa daldala alaa ishee guddisuuf carraa guddaa qabdi. Biyyattiin teessuma lafaa tarsiimoo kan qabdu yoo ta'u, Afrikaa, Awurooppaa fi Baha Giddu Galeessaa gidduutti karra taatee tajaajilti. Ejjennoo faayidaa qabu kun Masriin dandeettii al-ergii ishee babal’isuuf carraa adda addaa ni kenna. Cimina ijoo Masrii keessaa tokko qabeenya uumamaa adda addaa qabaachuu isheeti. Damee qonnaa lalisaa midhaan akka suufii fi qamadii oomishuuf Masriin gabaa nyaataa addunyaa fayyadamuu dandeessi. Kuusaa guddaa irraa kan ka’e oomisha boba’aa fi gaazii uumamaa biyya alaa erguudhaanis beekama. Kana malees, Masriin bu’uura industirii haala gaariin hundeeffame kan oomisha huccuu, oomisha konkolaataa, keemikaalotaa fi qorichaa of keessatti hammate qabdi. Industiriiwwan kunneen fedhii biyya keessaa fi gabaa idil-addunyaa waan guutaniif guddina al-ergiidhaaf bal’ina guddaa ni kennu. Kana malees, Masriin waggoota darban keessa misooma bu’uuraalee misoomaa irratti guddina guddaa galmeessiteetti. Buufata doonii akka Poort Saayidii fi Aleeksaandiriyaa babal’achuun isaanii hojii daldalaa gahumsa qabu kan dandeessisu yoo ta’u, Suu’ez Suuez ammoo daandii galaanaa guddaa Eeshiyaa fi Awurooppaa walqunnamsiisu ta’ee tajaajila. Dabalataanis, pirojektoonni biyyattii keessatti networkii geejjibaa akka daandii guddaa haaraa fi sarara baaburaa walitti hidhamiinsa daran guddisuu irratti xiyyeeffatan hojjechaa jiru. Mootummaan Masrii invastimantii alaa hawwachuu fi waliigaltee daldala bilisaa biyyoota hedduu waliin taasifameen tumsa daldala idil-addunyaa guddisuuf haaromsa dinagdee dammaqinaan hordofee jira. Imaammattoonni akkanaa hojimaata gumurukaa salphisuu fi dambiiwwan sirreessuudhaan Masrii gara bakka invastimantiif mijatutti jijjiiruuf kan akeekedha. Haa ta’u malee, dandeettii guddina gabaa daldala alaa Masrii keessatti qormaanni akka jiru beekuun barbaachisaadha. Wantoonni akka tasgabbii dhabuu siyaasaa naannolee ollaa tasgabbiif balaa fiduu danda’u garuu waggoota dhiyoo asitti mallattoo fooyya’iinsa agarsiisaniiru. Xumura irratti, ejjennoo teessuma lafaa mijataa qabeenya uumamaa baay’ee fi dameelee industirii guddachaa jiran waliin walqabatee tilmaama keessa galchuun; dabalataan guddina bu’uuraalee misoomaa imaammata mootummaa deeggaru waliin - hundi isaanii dhuguma Masriin gabaa daldala alaa ishee babal’isuu fi guddisuu keessatti yeroo kamiyyuu caalaa amma dandeettii guddaa akka qabdu agarsiisu.

Oomisha gabaa Masriitiif filachuu yeroo jennu, aadaa fi dinagdee biyyattii adda ta'e ilaaluun barbaachisaadha. Masriin biyya baay’ina ummataa qabduu fi gita giddu galeessaa guddachaa jiruudha, kunis gosoota oomishaa adda addaatiif carraa kan uumudha. Masrii keessatti gosti oomishaa gurgurtaa ho’aa ta’uu danda’u tokko meeshaalee elektirooniksii fayyadamtootaati. Teeknooloojii argachuun dabaluu fi galiin hojiirra ooluu danda’u dabaluu isaatiin, lammiileen Masrii fedhii bilbila ismaartii, taableetotaa fi meeshaalee biroo agarsiisaa jiru. Dhaabbileen elektirooniksii gatii madaalawaa ta’e garuu qulqullina olaanaa qabu kan filannoo naannoo sanaa eegu dhiyeessuu irratti xiyyeeffachuu danda’u. Kutaan gabaa abdachiisaa kan biraan nyaataa fi dhugaatiidha. Lammiileen Masrii nyaata aadaa isaanii ni jaallatu garuu mi'aa idil-addunyaa haaraa yaaluuf banaadha. Dhaabbileen oomisha kalaqaa galchuu ykn kanneen jiran mi’aa biyya keessaa wajjin walsimsiisuu danda’u. Meeshaaleen nyaataa fayyaa irratti xiyyeeffatan kan akka filannoo orgaanikii ykn giluteenii irraa bilisa ta’es milkaa’ina argachuu danda’u. Uffanni fi uffannaan carraa gabaa guddaa biraa Masrii keessatti bakka bu’a. Biyyattiin faashinii adda addaa kan qabdu yoo ta'u, dhiibbaa warra dhihaa cinatti akkaataa uffata aadaa walitti makame qaba. Filannoo uffata yeroo ammaa garuu xiqqaa ta’ee fi seera aadaa wajjin walsimu dhiyeessuun dhaloota dargaggootaa fi bitattoota caalaatti of eeggannoo qaban hawwachuu danda’a. Turizimiin dinagdee Masrii keessatti gahee murteessaa waan qabuuf, indaastirii yaadannoo keessatti guddinni jiraachuu danda’a. Hojiin harkaa aadaa kan akka suphe dhooftuu, faaya ykn huccuu turistoota yaadannoo Gibxii dhugaa barbaadan biratti filannoo jaallatamaadha. Oomishtoonni oomishni isaanii ogummaa harkaa Masrii akka calaqqisu gochuun filannoo adda addaa turistoonni qaban guutuu qabu. Dabalataanis, magaalamuu fi galiin dabaluu irraa kan ka’e fedhiin manaa fi meeshaaleen manaa dabaluu agarsiiseera. Dizaayinoonni ammayyaa dalagaa fi miidhagina aadaa madaalan fayyadamtoota Masrii bakka jireenyaa isaanii fooyyessuuf barbaadan biratti akka gaariitti dhaga’amuu danda’u. Adeemsi filannoo filannoo fayyadamtootaa qofa osoo hin taane ulaagaalee danbiiwwanii fi yaada loojistikii meeshaalee gara Masrii milkaa’inaan galchuuf barbaachisan ilaaluu qaba. Raabsitoota biyya keessaa waliin tumsuun ykn qorannoo gabaa gadi fageenya qabu gaggeessuun daldaltoonni gabaa daldala alaa addaa kanaaf oomisha gurgurtaa olaanaa qabu adda baasuuf gargaaruu danda’a.

Masri biyya kaaba baha Afrikaa keessatti argamtuu fi hambaa aadaa adda ta'ee fi turistoonni addunyaa mara irraa dhufan hawwatudha. Amaloota maamiltootaa fi dhorkaa Masrii hubachuun daldaltoonni ummata naannoo sanaa wajjin bu’a qabeessa ta’ee akka bobba’an gargaaruu danda’a. Amalli maamiltoota Masrii beekamaan tokko miira keessummeessitootaa cimaa ta’e qabaachuu isaaniiti. Warri Gibxii amala hoʼaa fi simannaa gaarii qabaachuudhaan kan beekaman siʼa taʼu, yeroo baayʼee keessummoonni akka mijataa taʼan gochuuf wanta hunda godhu. Akka daldalaatti tajaajila maamiltootaa gaarii ta’e kennuu fi fedhii isaaniif fedhii dhugaa agarsiisuudhaan keessummeessitoota kana deebisuun barbaachisaa dha. Walitti dhufeenya dhuunfaatiin wal amantaa ijaaruun murteessaadha. Amalli barbaachisaan biraa ilaalamuu qabu, amantii lammiileen Masrii, baay’inaan Islaamummaa kan hordofanidha. Maamiltoota waliin osoo wal qunnaman aadaa Islaamaa hubachuu fi kabajuun barbaachisaa dha. Walgahii daldalaa yeroo kadhannaa ykn Jimaata guyyoota qulqulluu ta’ee fudhatamutti saganteessuu irraa fagaadhaa. Keessattuu iddoowwan amantii kan akka masjiida ykn bataskaana yeroo daawwattan uffata sirrii ta’e irratti xiyyeeffadhaa. Dabalataanis hawaasni Masrii hariiroo sadarkaa sadarkaan jiru kan umurii fi angafummaan seera kabajamaa ta’etti xiyyeeffannoo kenna. Namoota umuriin isaanii guddaa ta'e mata duree akka "Obbo" jedhutti waamuun aadaa dha. ykn "Aadde." hayyamni haala biraatiin yoo kenname malee. Sadarkaa hawaasummaaf xiyyeeffannoo kennuunis maamiltoota waliin walitti dhufeenya uumuuf gargaaruu danda’a. Masrii keessattis yeroo daldala gaggeessan dhorkaawwan murtaa’an irraa fagaachuu qabu. Fakkeenyaaf, mata duree siyaasaa miira namaa kakaasu irratti mari'achuu dhiisuu ykn mootummaan ifatti qeequu dhiisuun dirqama, sababiin isaas akka kabaja dhabuu ykn boonsa biyyaa irratti nama aarsutti fudhatamuu waan danda'uuf. Kana malees, walqunnamtiin qaamaa dhiiraa fi dubartoota walitti dhufeenya hin qabne gidduutti taasifamuun akka waliigalaatti iddoowwan uummataa keessatti akka waan hin taaneetti ilaalama, sababa seera aadaa safuu ilaalchisee amantaa Islaamaa irraa maddeen. Haaluma wal fakkaatuun jaalala ummata duratti agarsiisuu irraa fagaachuu qaba. Xumura irratti, amalaafi dhorkaa maamiltoonni Masrii ilaalan hubachuun, daldaltoota hawaasa socho’aa seenaa fi aadaa badhaadhaa ta’een mallattoo ta’e kana keessatti walqunnamtii milkaa’aa barbaadaniif hubannoo gatii guddaa qabu kenna.

Masriin sirna gumurukaa fi immigireeshinii haala gaariin diriire qabdi, kunis imaltoonni haala gaariin akka seenan fi bahan taasisa. Masrii daawwachuu dura dambii fi qajeelfama waliin wal baruun barbaachisaadha. Imaltoonni hundi yeroo achi gahan paaspoortii seera qabeessa ta’ee fi yoo xiqqaate ji’a jahaa kan hafe dhiyeessuu qabu. Daawwattoonni biyyoota tokko tokko irraa dhufanis osoo hin dhufin dura viizaa argachuu qabu ta’a. Yeroo hunda ulaagaa viizaa ilaalchisee imbaasii ykn qoonsilaa Masrii biyya keessan jiru irraa gaafachuun gaariidha. Buufata sakatta’iinsa immigireeshiniitti, kaardii dhufaatii (kaardii doonii yaabbachuu jedhamuunis beekama) hojjettoota daandiin xiyyaaraatiin kenname ykn buufata xiyyaaraa irratti argamu guutuu qabda. Kaardii kun odeeffannoo dhuunfaa kan akka maqaa kee, lammummaa kee, kaayyoo daawwannaa kee, yeroo turtii kee fi ibsa bakka jireenyaa Gibxii keessa jirtu of keessatti qabata. Masriin meeshaalee dhorkamanii gara biyyaatti fiduu hin dandeenye ilaalchisee dambii cimaa qabdi. Kunis qoricha sammuu namaa hadoochu, qawwee ykn rasaasa hayyama sirrii hin qabne, meeshaalee amantii fayyadama dhuunfaaf hin taane, fi meeshaalee aangawoonni akka miidhaa geessisan ykn balaa qabanitti ilaalaman kamiyyuu ni dabalata. Meeshaalee elektirooniksii gatii guddaa qaban kan akka laptop ykn kaameraa yeroo seenan labsuun barbaachisaa dha. Dambiiwwan gumurukaa meeshaalee gara Masrii galchuu ilaalchisee, dhugaatii alkoolii fi sigaaraa dabalatee meeshaalee murtaa’an irratti daangaa qaba. Daangaawwan kun umurii fi kaayyoo imala keessanii irratti hundaa’uun garaagarummaa qabu (itti fayyadama dhuunfaa fi daldalaa wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu). Daangaawwan kana darbuun dhuunfachuu ykn adabbii maallaqaa fiduu danda’a. Masrii irraa yeroo deemtan, qaamolee dhimmi ilaallatu irraa hayyama seeraa yoo argattan malee, meeshaalee durii ykn meeshaalee al-ergii irratti daangeffamni akka jiru yaadadhaa. Imaltoonni balalii idil-addunyaatiin buufata xiyyaaraa Masrii seenan tarkaanfiiwwan nageenyaa sakatta’iinsa mi’aa fi sakatta’iinsa nageenyaa waliin walqabatan kanneen buufata xiyyaaraa addunyaa irratti raawwataman waliin wal fakkaatu eeguun murteessaadha. Tarkaanfiiwwan kunneen nageenya imaltootaa mirkaneessuu fi ulaagaa nageenya aviyeeshinii eeguu irratti kan xiyyeeffatan ta’uu ibsameera. Walumaagalatti, turistoonni buufataalee gumurukaa Masrii keessa deemaniif gaariidha: imala isaanii dura ulaagaalee viizaa barbaachisan of beekuu; elektirooniksii gatii guddaa qabu ni labsa; daangeffama galtee/al-ergii ni kabaju; sakatta’iinsa mi’a ni eegu; seera naannoo ni kabaju; yeroo hunda sanada eenyummaa barbaachisaa ta’e ni qabata; akkasumas turtii isaanii hunda keessatti amala kabajaa fi safuu qabaatu.

Masriin meeshaalee biyya alaatii galaniif sirna gibiraa haala gaariin diriire qabdi. Biyyattiin oomishaalee adda addaa saboota biroo irraa fidaman irratti qaraxa gumurukaa kaa'atti. Gibirri kun daldala to’achuu, industirii biyya keessaa guddisuu fi mootummaa Masrii galii maddisiisuu keessatti gahee guddaa qaba. Sadarkaan gibiraa galteef kaffalamu gosa meeshaalee gara Masrii fidaman irratti hundaa’uun murtaa’a. Meeshaaleen barbaachisoo ta’an kanneen akka nyaataa, qorichaafi meeshaalee jallisii omisha keessatti fayyadaman yeroo baay’ee gatii madaalawaa mirkaneessuu fi oomisha jajjabeessuuf gibira gadi aanaa ykn bilisa ta’u. Haa ta’u malee, meeshaaleen qananii fi meeshaaleen barbaachisoo hin taane kan akka konkolaataa, elektirooniksii, fi oomishaalee fayyadamtootaa sadarkaa olaanaa qaban akka waliigalaatti qaraxa galtee olaanaa isaan mudata. Tarkaanfiin kun filannoowwan biyya alaatii galfaman filannoowwan biyya keessaa oomishamaniin walbira qabamee yoo ilaalamu qaala’aa taasisuudhaan industirii biyya keessaa eeguuf kan akeekedha. Masriin qaama waliigalteewwan daldala idil-addunyaa hedduu imaammata gibira galtee ishee irratti dhiibbaa geessisan keessaa tokko ta’uun ishee hubachuun barbaachisaadha. Fakkeenyaaf, Masriin akka miseensa Naannoo Daldala Bilisaa Arabaa Guddichaatti (GAFTA) oomishaalee biyyoota Liigii Arabaa waliin daldalaman irratti qaraxa galtee hir’ifame ykn dhabamsiifame hojiirra oolchiti. Kana malees, Masriin biyyoota murtaa’oo akka Turkii waliin waliigaltee daldala bilisaa mallatteessitee jirti, kunis gosoota oomishaa addaa biyyoota sana irraa maddan irratti taarifa hir’isuu ykn gibirri gumurukaa guutummaatti akka kaafamu hayyamteetti. Walumaagalatti imaammanni gibira galtee Masrii guddina dinagdee biyya keessaa fi hariiroo daldala idil-addunyaa madaaluuf kan akeekedha. Mootummaan imaammata kana yeroo bocu dhimmoota adda addaa kanneen akka eegumsa industirii, abdii galii maddisiisuu, daayinamiksii dorgommii gabaa of eeggannoodhaan ilaala, kunis daldala biyya keessaa deeggaruun fayyadamtoonni meeshaalee biyya alaa hedduu gatii madaalawaadhaan akka argatan taasisuu gidduutti madaallii haqa qabeessa ta’e akka jiraatu taasisa.

Imaammanni gibira al-ergii Masrii dameelee murtaa’an kakaasuun guddina dinagdee ishee guddisuuf kan kaayyeffate yoo ta’u, indaastiriiwwan biyya keessaa eeguudha. Biyyattiin gibira al-ergii meeshaalee adda addaa irratti kaffalamu to’achuuf mala giddu galeessaa hordofti. Masriin meeshaalee jallisii, albuudaa fi oomisha qonnaa dabalatee meeshaalee hedduu irratti gibira al-ergii kaafti. Gibirri kunniin yookaan dhangala’aa qabeenya tarsiimoo to’achuuf yookaan galii mootummaaf maddisiisuudhaaf hojiirra oola. Haa ta’u malee meeshaaleen hundi qaraxa al-ergii akka hin kaffalamne hubachuun barbaachisaadha. Walumaagalatti Masriin meeshaalee jallisii osoo hin taane oomishaalee gatii dabalataa qaban ykn meeshaalee xumuraman erguuf jajjabeessiti. Fakkeenyaaf, meeshaaleen nyaataa qophaa’an kanneen akka kuduraa fi muduraa qaruuraa keessatti argaman gatii dabaluu fi dinagdee Masriitiif gumaacha guddaa waan qabaniif gibirri al-ergii gadi aanaa ykn hin arganne ta’uu danda’a. Gama biraatiin qabeenyi uumamaa tokko tokko kan akka boba’aa fi gaazii uumamaa gibirri al-ergii haalaan ol’aanaa ta’e isaan mudata. Mootummaan al-ergii kana to’achuu kan kaayyeffate fayyadama biyya keessaa fi daldala idil-addunyaa gidduutti madaallii itti fufiinsa qabu eeguun fayyadamtoota biyya keessaatiif gatii madaalawaa ta’e mirkaneessuuf. Dabalataanis, Masriin haala addaatiin al-ergii irratti qaraxa gumurukaa irraa bilisa ta’a. Industiriiwwan carraa hojii uumuuf gumaacha guddaa qaban ykn kanneen damee tarsiimoo irratti hirmaatan gibira hir’ifame ykn dhiifameen ilaalcha filannoo argachuu danda’u. Dhuma irrattis, mootummoonni haala dinagdee fi aantummaa biyyaalessaa irratti hundaa’uun tooftaalee yeroo sirreessaniif imaammattoonni gibira al-ergii yeroon garaagarummaa qabaachuu akka danda’an hubatamuu qaba. Kanaafuu daldaltoonni daldala idil-addunyaa Masrii waliin bobba’an dambiiwwan amma jiran karaa ofiisaa kanneen akka Ministeera Daldalaa fi Industiriitiin odeeffannoo haaraa argachuun barbaachisaa dha. Walumaagalatti, mala Masriin gibira al-ergii irratti qabdu guddina dinagdee karaa oomishaalee gatii dabalataatiin guddisuu fi qabeenya barbaachisaa misooma biyyaalessaaf ta’u eeguu gidduutti madaallii kaa’uu irratti xiyyeeffata.

Biyya Kaaba Afrikaa kan taate Masriin oomishaalee adda addaatiif ulaagaalee mirkaneessa al-ergii hedduu qabdi. Meeshaalee Masrii irraa erguun dura daldalli sirrii ta’e mirkaneessuu fi ulaagaalee idil-addunyaa guutuuf hojimaata mirkaneessaa kana kabajuun murteessaadha. Oomisha qonnaaf Masriin Ragaa Faayitoosanitaarii Ministeera Qonnaa fi Lafa Deebisuutiin kenname barbaaddi. Ragaan kun oomishni qonnaa biyya alaatti ergamu dambii fayyaa fi nageenyaa barbaachisaa ta’e kan guutu ta’uu isaa kan mirkaneessudha. Gama oomishaalee nyaataatiin al-ergitoonni sanada madaallii walsimsiisaa Ragaa Iskimii Madaallii Walsimsiisaa Masrii (ECAS) jedhamuun beekamu argachuu qabu. Ragaan kun meeshaaleen nyaataa ulaagaa fi dambii Masrii kan eegu ta’uu isaanii mirkaneessa. Al-ergiin huccuu Gabaasa Qormaata Huccuu laaboraatooriiwwan beekamtii qaban Masriitiin bahu barbaachisa. Gabaasni kun huccuuwwan qabiyyee faayibaraa, cimina halluu, amaloota ciminaa fi kkf ilaalchisee ulaagaalee qulqullinaa akka guutan mirkaneessa. Meeshaalee elektirikii kan akka firijii ykn qilleensa to’ataniif, Asxaan Gahumsa Annisaa qaamolee dhimmi ilaallatu kan akka Dhaabbata Istaandardii fi To’annoo Qulqullinaa Masrii (EOS) irraa argamuu qaba. Asxaan kun ulaagaalee gahumsa anniisaa mootummaan kaa’e akka eegamu mirkaneessa. Kana malees, meeshaaleen miidhaginaa waraqaa ragaa nageenya oomishaa (PSDS) qaamolee aangoo qaban Masriitiin kenname qabaachuu qabu. Oomishaaleen miidhaginaa akka yaadameetti yeroo itti fayyadaman balaa fayyaa akka hin geessisne PSDS mirkaneessa. Qorichoota ykn meeshaalee yaalaa Masrii irraa erguuf oomishtoonni ulaagaalee qulqullinaa akka eegaman mirkaneessuuf ragaalee akka Muuxannoo Omisha Gaarii (GMP) ykn ISO 13485 barbaadu. Kunniin fakkeenyota mirkaneessa al-ergii Gibxii keessatti gosoota oomishaa adda addaatiif barbaachisan keessaa muraasa. Meeshaalee biyya kana irraa gara alaatti erguun dura dambiiwwan industirii addaa fi qaamolee mootummaa ragaalee kana kennuudhaaf itti gaafatamummaa qaban mariisisuun murteessaadha.

Masri biyya kaaba baha Afrikaa keessatti argamtuu fi seenaa fi aadaa badhaadhaa waggoota kumaatamaan lakkaa'aman qabdudha. Tajaajila loojistikii fi geejjibaa yoo ilaalle Masriin yaada hedduu kenniti. 1. Faayidaa Buufata Doonii: Masriin buufata galaanaa gurguddoo lama qabdi - Galaana Meditiraaniyaanii irratti Buufata Saayid fi Galaana Diimaa irratti Suweez. Buufatni doonii kunneen meeshaalee biyya alaatii galchuu fi erguuf mijaa’ina gaarii kan kennan yoo ta’u, wiirtuuwwan loojistikii galaanaaf mijataa ta’u. 2. Sulula Suuez: Galaana Meditiraaniyaanii fi Galaana Diimaa kan wal qunnamsiisu Suuez Suuz daandii doonii addunyaa irratti baay’ee namaan guutame keessaa isa tokko. Doonii Awurooppaa fi Eeshiyaa gidduutti imalaniif karaa gabaabaa kan kennu yoo ta’u, yeroo geejjibaa haalaan hir’isa. Daandii bishaanii tarsiimoo kana fayyadamuun dhaabbilee daldalaa daldala idil-addunyaa irratti hirmaatan faayidaa guddaa qabaachuu danda’a. 3. Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Kaayiroo: Buufata xiyyaaraa idil-addunyaa Masrii isa jalqabaa ta’uu isaatiin, Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Kaayiroo tajaajila fe’umsa qilleensaa bal’aa kan kennu yoo ta’u, kunis geejjibaa fe’umsaa gahumsa qabu biyya keessaa fi idil-addunyaatti haala mijeessa. 4. Bu’uuraalee Daandii: Masriin toora daandii bal’aa magaalota gurguddoo daangaa ishee keessa jiran akkasumas biyyoota ollaa kan akka Liibiyaa fi Sudaan wal qunnamsiisu qabdi. Daandiiwwan gurguddoon kun haala gaariin kan eegaman yoo ta’u, geejjibni daandii raabsa biyya keessaa ykn daldala daangaa qaxxaamuraadhaaf filannoo hojiirra ooluu danda’a. 5. Dhaabbilee Loojistikii: Dhaabbileen adda addaa Masrii keessatti tajaajila loojistikii kan kennan yoo ta’u, kunis kuusaa, fe’umsa dabarsuu, gumurukaa qulqulleessuu, qaphxii, fi furmaata raabsaa fedhii daldalaa adda addaa guutuuf qophaa’e dabalata. . zoonoonni kunneen hojii daldala idil-addunyaa haala gaariin gaggeessuuf yeroo jennu faayidaa qabaachuu danda’u. 7. Guddina Daldala Elektirooniksii: Lammiileen Masrii biratti seensa interneetii dabaluu isaatiin walqabatee fedhiin fayyadamtootaa mijannaa bittaa toora interneetii irratti qaban guddachaa dhufuu isaatiin; waltajjiiwwan daldala elektirooniksii waggoota dhiyoo asitti guddina ariifataa kan agarsiisan yoo ta’u, carraa walitti makamuu loojistikii walxaxaa ta’e moodeelota daldalaa keessatti kan kennan ta’uu ibsameera. 8. Deeggarsa Mootummaa: Mootummaan Masrii imaammata pirojektoota misooma bu’uuraalee misoomaa kanneen akka karoora babal’ina daandii guddaa ykn dhaabbilee buufata doonii fooyyessuudhaan dhangala’aa daldalaa sirrii ta’e jajjabeessuun loojistikii bu’a qabeessa taasisuuf kaayyeffate hojiirra oolcheera. Walumaagalatti, Masriin teessuma lafaa tarsiimoo, buufata doonii haala gaariin hundeeffame, tajaajila fe’umsa qilleensaa, bu’uuraalee daandii, fi jalqabbii mootummaa irraa kan ka’e faayidaa loojistikii hedduu qabdi. Qabeenya kana haala bu’a qabeessa ta’een fayyadamuu fi dhaabbilee loojistikii amanamoo naannichaa waliin walitti hidhamiinsa uumuudhaan, dhaabbileen daldalaa hojii dhiyeessii sansalataa haala gaariin biyya keessaa fi idil-addunyaa mirkaneessuu danda’u.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Masriin biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtu yoo taatu, tarsiimoodhaan akka wiirtuu daldalaa Afrikaa, Awurooppaa fi Eeshiyaa gidduutti argamtudha. Daandiiwwan doonii idil-addunyaa gurguddoo karaa Sulula Suweez argachuu danda'a, kunis bitoota idil-addunyaa karaa madda isaanii guddisuu barbaadaniif bakka hawwataa ta'a. Masrii keessatti karaaleen bittaa idil-addunyaa fi agarsiisni barbaachisoo ta’an hedduun dinagdee biyyattiif gumaacha guddaa qaban ni jiru. 1. Agarsiisa Idil-addunyaa Kaayiroo: Agarsiisni waggaa waggaadhaan gaggeeffamu kun Masrii keessatti kanneen durii fi beekamoo ta’an keessaa isa tokkodha. Agarsiistota industirii adda addaa kanneen akka huccuu, maashinarii, elektirooniksii, nyaata qopheessuu fi kkf irraa dhufan hedduu hawwata. Agarsiisni kun bitoonni idil-addunyaa dhiyeessitoota biyya keessaa waliin akka walqunnamanii fi walta’iinsa daldalaa ta’uu danda’u qorachuuf carraa kan uumudha. 2. Agarsiisa Fayyaa Arabaa: Agarsiisa eegumsa fayyaa gurguddoo Masrii fi naannoo Baha Giddu Galeessaa keessaa tokko ta’uun, Fayyaan Arabaa ogeessota fayyaa fi dhiyeessitoota addunyaa irraa hawwata. Sagantaan kun bitoonni idil-addunyaa meeshaalee yaalaa, qoricha, dhiyeessii, fi tajaajila madda isaanii akka argatan waltajjii ni kenna. 3. TQO Kaayiroo: Agarsiisni teeknooloojiin hoogganamu kun furmaata teeknooloojii odeeffannoo dameewwan akka telekoomii, misooma sooftiweerii, waltajjiiwwan daldala elektirooniksii, . sammuu namtolchee (artificial intelligence) jedhamuun beekama. Daldala idil-addunyaa teeknooloojii kalaqaa barbaadaniif ykn carraa hojii alaatti kennuu barbaadaniif carraa ni kenna. 4. Agarsiisa Huccuu Idil-addunyaa EGYTEX: Seenaa badhaadhaa Masrii oomisha huccuu irratti qabduun, . agarsiisni EGYTEX kun huccuu dabalatee kutaalee adda addaa industirii kanaa agarsiisa, uffata, . fi meeshaalee gargaarsaa. Bitamtoonni idil-addunyaa oomisha huccuu qulqullina qabu barbaadan sagantaa kana irratti carraa madda argachuu qorachuu danda’u. 5.Agarsiisa Qabeenya Masrii: Agarsiisni Riil Isteeti kun carraa invastimantii mana jireenyaa, . kan daldalaa ykn qabeenya industirii ta’e. Investarooti idil-addunyaa gabaa qabeenyaa Masrii keessa seenuu ykn babal’isuuf barbaadan pirojektoota ilaalchisee odeeffannoo gatii guddaa qabu asitti argachuu danda’u, dambiiwwan fi michoota ta’uu danda’an. 6.Ekspoo Oomisha Nyaata Afrikaa (AFM): Akka qaama tattaaffii Masriin humna oomisha nyaataa naannoo ta'uuf taasiftutti, AFM qooda fudhattoota qophii nyaataa hunda walitti fida fi indaastiriiwwan paakeejii. Bitamtoonni idil-addunyaa oomisha nyaataa madda ykn erguuf fedhii qaban oomishtoota biyya keessaa waliin networkii ni danda’u akkasumas tumsa daldalaa ta’uu danda’u qorachuu. 7. Agarsiisa Kitaabaa Idil-addunyaa Kaayiroo: Sagantaan waggaa waggaadhaan gaggeeffamu kun agarsiisa kitaabaa gurguddoo addunyaa Arabaa keessaa isa tokko, . maxxansitoota, barreessitoota, . fi quuqama hayyoota addunyaa irraa dhufan. Bitamtoonni idil-addunyaa indaastirii maxxansaa keessatti hirmaatan kitaabota haaraa argachuu, waliigaltee irratti mari’achuu, . akkasumas agarsiisa kana irratti maxxansitoota Gibxii waliin hariiroo uumuudha. Agarsiisa kanaan alattis Masriin daandii daldalaa fi karaalee daldalaa kanneen akka buufata doonii fi naannoo bilisaa daldala idil-addunyaa haala mijeessan haala gaariin hundeeffaman qabdi. Teessumni teessuma lafaa biyyattiin Afrikaaf karra gaarii fi invastimantii kallattiin alaatif bakka hawwataa taasiseera. Waliigala, Masriin bitoonni idil-addunyaa karaa bittaa isaanii akka guddifatanii fi carraa industirii adda addaa keessatti qorataniif karaa adda addaa ni dhiheessiti. Agarsiisni armaan olitti ibsame dhiyeessitoota biyya keessaa waliin walqunnamsiisuu, oomisha/tajaajila madda, ogeessota indaastirii waliin walqunnamsiisuu, fi gabaa Masrii irratti hubannoo gatii guddaa qabu argachuuf waltajjiiwwan barbaachisoo ta’anii tajaajilu.

Motora barbaacha waliigalaa

Masrii keessatti meeshaaleen barbaacha beekamoo ta’an hedduun namoonni yeroo baay’ee interneetii daawwachuu fi odeeffannoo argachuuf itti fayyadaman jiru. Isaan keessaa muraasni URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Google (www.google.com.eg): Googlen Masrii dabalatee addunyaa irratti motora barbaacha bal’inaan itti fayyadamu ta’uun isaa shakkii hin qabu. Bu'aa barbaacha gosoota adda addaa kan akka fuula weeb, suuraa, barruu oduu, kaartaa fi kkf ni kenna. 2. Bing (www.bing.com): Bing motora barbaacha biraa Masrii keessatti bal’inaan itti fayyadamudha. Amaloota Google wajjin walfakkaatu kan dhiyeessu yoo ta'u, fayyadamtoonni qabiyyee gosa adda addaa akka qoratan kan taasisudha. 3. Yahoo (www.yahoo.com): Yahoo Masrii dabalatee biyyoota hedduu keessatti yeroo dheeraaf barbaacha jaallatamaadha. Barreeffamoota oduu, tajaajila iimeelii, odeeffannoo faayinaansii wajjin walqabatee fi kkf waliin bu'aa weeb ni kenna. 4. Yandex (yandex.com): Yandex motora barbaacha Raashiyaa keessatti argamu yoo ta'u, Raashiyaa qofa osoo hin taane biyyoota addunyaa adda addaa keessattis amala adda addaa qabaachuu isaatiin jaalala guddaa argateera. 5. Egy-barbaacha (ww8.shiftweb.net/fkn www.google-egypt.info/uk/barbaadi www.pyaesz.fans:8088.cn/jisuanqi.html www.hao024), 360.so akkasumas cn. bingliugon.cn/yuanchuangweb6.php?zhineng=zuixinyanjingfuwuqi) : Kunniin motora barbaacha biyya keessaa Masrii irratti hundaa’ee fi fayyadamtoota interneetii biyyattii keessatti jaalala hamma tokko argataniiru. Teeknooloojiin saffisaan guddachaa waan jiruuf, waltajjiiwwan haaraan yeroo baay’ee waan mul’ataniif tarreen kun guutuu ykn yeroo ammaa ta’uu dhiisuu akka danda’u hubadhaa; yeroo odeeffannoo toora interneetii Masrii keessatti barbaaddan filannoowwan amma jiran ilaaluun ni gorfama

Fuula keelloo gurguddoo

Masriin, ifatti Rippabiliika Arabaa Masrii jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtudha. Hambaalee seenaa fi aadaa badhaadhaa kan qabdu Masriin industirii fi daldala adda addaa kan qabdudha. Fuulota keelloo gurguddoo Masrii keessa jiran yoo barbaaddan, kanneen beekamoo ta’an tokko tokko marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Yellow.com.eg: Weebsaayitiin kun galmee daldalaa bal’aa dameelee adda addaa Masrii keessatti argaman ni dhiheessa. Manneen nyaataa irraa kaasee hanga hoteelotaatti, tajaajila eegumsa fayyaa hanga dhaabbilee barnootaatti fayyadamtoonni gosoota adda ta’an barbaaduu ykn naannoolee keessa daawwachuu danda’u. 2. egyptyp.com: Gibxii keessatti galmee fuula keelloo bal’aa ta’e keessaa tokko jedhamee kan ilaalamu egyptyp.com tarreefama bal’aa industirii adda addaa kan akka ijaarsaa, elektirooniksii, turizimii, tajaajila seeraa fi kkf uwwisu ni kenna. 3. egypt-yellowpages.net: Daayirektariin onlaayinii kun tajaajila konkolaataa, dhaabbilee qabeenyaa, dhaabbilee telekoomii, fi dhaabbilee tajaajila barbaachisoo biroo dabalatee daldala dameelee adda addaa irraa dhufan kan of keessaa qabudha. 4. arabyellowpages.com: Arabyellowpages.com tarreefama Masrii keessa jiru qofa osoo hin taane daayirektaroota daldalaa Masrii biyyoota addunyaa biroo irraas ni dabalata. Weebsaayitiin kun daawwattoonni salphaatti akka deeman gosa ykn naannoodhaan akka barbaadan kan taasisudha. 5. egyptyellowpages.net: Waltajjii beekamaa magaalota gurguddoo Masrii kan akka Kaayiroo fi Aleeksaandiraa kan uwwisu yoo ta’u, kuusdeetaa qindaa’ee fi odeeffannoo bal’aa suuqiiwwan & sansalata suuqiiwwan gurguddaa akkasumas dhaabbilee daldalaa & ergamtoota irratti argamu dhiyeessuudha. Weebsaayitoonni kunniin tarreewwan daldalaa bal'aa Masrii keessatti socho'an odeeffannoo quunnamtii akka lakkoofsa bilbilaa fi teessoo waliin kan kennan ta'uu hubachuun barbaachisaadha; tokko tokko mul’achuu ykn faayidaa beeksisa guddisuuf maallaqa toora interneetii dabalataa ykn filannoo beeksisa kaffaltii irratti hundaa’e barbaadu danda’u.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Biyyi Kaaba Afrikaa Masriin waggoota darban keessatti damee daldala elektirooniksii irratti guddina guddaa argiteetti. Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoo Masrii keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin armaan gadiitti dhiyaataniiru: 1. Jumia (www.jumia.com.eg): Jumia waltajjiiwwan bittaa onlaayinii Masrii keessatti adda duree ta’an keessaa tokko yoo ta’u, oomishaalee adda addaa kanneen akka elektirooniksii, faashinii, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee dhiyeessa. Maqaawwan biyya keessaa fi idil-addunyaa gatii dorgomaa ta’een ni dhiheessa. 2. Souq (www.souq.com/eg-en): Souq waltajjii daldala elektirooniksii beekamaa Masrii keessatti kan biraa yoo ta’u, fedhii fayyadamtootaa adda addaa kan akka faashinii, elektirooniksii, oomishaalee miidhaginaa, fi meeshaalee mana keessaa kan guutudha. Filannoo kaffaltii mijataa fi tajaajila yeroon geejjibaa ni kenna. 3. Noon (www.noon.com/egypt-en/): Noon gabaa onlaayinii guddachaa jiruu fi Masrii dabalatee biyyoota hedduu keessatti socho’uudha. Oomishaalee adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee faashinii, meeshaalee miidhaginaa fi kkf ni dhiheessa. 4. Vodafone Marketplace (marketplace.vodafone.com): Vodafone Marketplace waltajjii daldalaa onlaayinii Vodafone Egypt’n dhiyeessu yoo ta’u maamiltoonni gosoota adda addaa kanneen akka bilbila harkaa, meeshaalee taableetii, sa’aatii ismaartii fi illee meeshaalee bilbila ismaartii illee daawwachuu danda’aniidha. 5. Carrefour Egypt Online (www.carrefouregypt.com): Carrefour dhaabbata suuqii gurguddaa beekamaa yoo ta’u, akkasumas Masrii keessattis toora interneetii irratti kan argamu yoo ta’u, maamiltoonni marsariitii isaanii irraa mi’a gurgurtaa fi meeshaalee mana keessaa biroo haala mijataa ta’een bitachuu danda’u. 6. Walmart Global (www.walmart.com/en/worldwide-shipping-locations/Egypt): Walmart Global fayyadamtoonni addunyaa irraa oomisha kallattiin manneen daldalaa Walmart US irraa akka bitatan kan taasisu yoo ta’u, kunis gara Gibxiitti erguu dabalatee addunyaa guutuutti ergama. Kunniin fakkeenya waltajjiiwwan daldala elektirooniksii beekamoo Gibxii keessatti hojjetan keessaa muraasa; haa ta’u malee, gabaa dijitaalaa biyyattii guddachaa jiru keessatti waltajjiiwwan xixiqqoo ykn niche-specific biroo fedhii fayyadamtootaa addaa tajaajilan jiraachuu danda’u.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Masri biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtuu fi seenaa badhaadhaa fi hambaalee aadaatiin beekamtudha. Miidiyaa hawaasaa socho'aa kan qabu yoo ta'u, waltajjiiwwan adda addaa lammiilee isheetiin bal'inaan itti fayyadamaa jiru. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa Masrii keessatti beekamoo ta’an keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Feesbuukii (www.facebook.com): Feesbuukiin waltajjii miidiyaa hawaasaa Masrii keessatti baay’inaan itti fayyadamu ta’uun isaa hin oolu. Fayyadamtoonni hiriyyoota isaanii waliin akka wal qunnaman, suuraa fi viidiyoo akka qooddatan, gareetti akka makaman, akkasumas karaa maxxansaatiin yaada isaanii akka ibsan kan taasisudha. 2. Instagram (www.instagram.com): Instagram waggoota darban keessa Masrii keessatti jaalala guddaa argateera. Suuraa fi viidiyoo qooduu irratti kan xiyyeeffatu yoo ta'u, fayyadamtoonni akkaawuntii jaallatan hordofuu fi qabiyyee kaka'umsa qabu akka qoratan taasisa. 3. Twitter (www.twitter.com): Twitter waltajjii Masrii keessatti bal'inaan itti fayyadamnu kan biraa yoo ta'u namoonni ergaa gabaabaa "tweets" jedhamu maxxansuu danda'u. Fayyadamtoonni akkaawuntii fedhii qaban hordofuu, hashtag fayyadamuun marii irratti bobba'uu, fi taateewwan yeroo ammaa hordofuu danda'u. 4. WhatsApp (www.whatsapp.com): Adda durummaan appii ergaa dabarsuu ta'us, WhatsApp namoota dhuunfaa ergaa barreeffamaa, bilbila sagalee, bilbila viidiyoo, sanadoota, suuraa ,fi kkf akka wal jijjiiran waan taasisuuf hawaasa Masrii keessatti gahee guddaa qaba. 5. LinkedIn (www.linkedin.com): Tajaajilli networking ogummaa LinkedIn lammiilee Masrii carraa hojii ykn walitti dhufeenya daldalaa barbaadan biratti jaalala horateera.Ogeessota indaastirichaa waliinis walqunnamsiisuudhaan piroofaayilii ogummaa fi muuxannoo isaanii calaqqisu uumuu danda’u. 6.Snapchat(https://snapchat.com/) :Appilikeeshiniin ergaa suuraa Snapchat's amaloota akka "Stories" kan fayyadamtoonni yeroowwan sa'aatii 24 booda badan qooddachuu danda'an dhiyeessa.Kana malees,lammiileen Masrii bashannanaaf filter Snapchat fayyadamuun, 7.TikTok(https://www.tiktok.com/ ): TikTok Masrii dabalatee akka addunyaatti dhohee jira; waltajjii viidiyoo qooduun bifa gabaabaa namoonni dhuunfaa qormaata adda addaa,shubbisa,sirba,fi skits qoosaa adda addaatiin kalaqa isaanii itti agarsiisanidha. Kunneen waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo har’a lammiileen Masrii itti fayyadaman keessaa muraasa.Waltajjiiwwan kun hawaasa Masrii keessatti qaama barbaachisaa ta’aniiru, namoota walitti hidhu, kalaqa guddisuu, akkasumas of ibsuuf bakka ta’aniiru.

Waldaalee industirii gurguddoo

Masrii keessatti waldaaleen indaastirii gurguddoon dameewwan dinagdee adda addaa bakka bu’an hedduutu jiru. Waldaalee indaastirii beekamoo Masrii fi marsariitiiwwan isaanii kunooti: 1. Waldaa Daldaltoota Masrii (EBA) - EBAn fedhii daldaltoota Masrii bakka bu’ee guddina dinagdee karaa abukaatummaa fi carraa networking guddisa. Marsariitii: https://eba.org.fkn/ 2. Federeeshinii Mana Maree Daldalaa Masrii (FEDCOC) - FEDCOC dhaabbata gaaddidduu kan manneen daldalaa adda addaa bulchiinsa naannoolee Masrii adda addaa bakka bu’an of keessaa qabuudha. Marsariitii: https://www.fedcoc.org/ 3. Waldaa Daldala Xiqqaa Masrii (EJB) - EJB dargaggoonni abbootii qabeenyaa carraa gorsaa, leenjii, fi networking isaaniif kennuudhaan akka milkaa’an gargaaruuf of kenneera. Marsariitii: http://ejb-gypt.com/ 4. Ejensii Misooma Industirii Teeknooloojii Odeeffannoo (ITIDA) - ITIDAn tajaajila akka deeggarsa invastimantii, ijaarsa dandeettii, fi odeeffannoo gabaa kennuudhaan guddinaa fi guddina indaastirii IT Masrii ni deeggara. Marsariitii: https://www.itida.gov.fkn/Afaan Oromoo/Fuula/default.aspx 5. Federeeshinii Tuurizimii Masrii (ETF) - ETFn hoteelota, dhaabbilee imala, dhaabbilee turizimii, daandiiwwan qilleensaa fi kkf dabalatee daldala turizimii waliin walqabatan Masrii keessatti bakka bu’a. Marsariitii: http://etf-fkn.org/ 6. Manneen Al-ergii - Masrii keessatti manneen maree al-ergii industirii addaa kanneen akka huccuu fi huccuu, . meeshaalee mana keessaa, keemikaalota, . meeshaalee ijaarsaa, . industirii nyaataa & midhaan qonnaa kutaalee fi qaamolee konkolaataa, . Tokkoon tokkoon mana maree damee isaa keessatti al-ergitoota deeggaruuf marsariitii mataa isaa qaba. Hubadhaa kun tarree guutuu osoo hin taane waldaalee indaastirii gurguddoo Masrii keessa jiran tokko tokko marsariitii isaanii walgitan waliin odeeffannoo dabalataa ykn gaaffii guddina ykn sochii damee tokkoon tokkoon isaanii wajjin walqabatee jiruuf ilaalcha kan kennu ta’uu isaa

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Masri biyya Kaaba Afrikaa keessatti argamtuu fi seenaa badhaadhaa fi dinagdee adda addaa qabdudha. Weebsaayitoonni dinagdee fi daldalaa waa’ee haala daldalaa Masrii fi carraa invastimantii odeeffannoo kennan hedduutu jiru. Kanneen beekamoo ta’an keessaa muraasni teessoo weebsaayitii isaanii waliin kunooti: 1. Poortaala Invastimantii Masrii: (https://www.investinegypt.gov.eg/) Weebsaayitiin ofiisaa kun carraa invastimantii, seera, dambiiwwan, fi onnachiiftuu daldala Masrii keessatti hojjechuuf odeeffannoo bal’aa kenna. 2. Galmee Al-ergii - Galmee Daldalaa Masrii: (https://www.edtd.com) Daayirektarri kun al-ergitoota Masrii dameelee adda addaa kanneen akka qonnaa, huccuu, keemikaalota, meeshaalee ijaarsaa fi kkf irratti tarreessuun daldala idil-addunyaa haala mijeessa. 3. Abbaa Taayitaa Waliigalaa Invastimantii fi Zoonii Bilisaa: (https://www.gafi.gov.eg/) GAFI invastaroota biyya alaatif odeeffannoo onnachiiftuu jiruu fi tajaajila deeggarsa kennuudhaan Masrii keessatti invastimantii ni jajjabeessa. 4. Ejensii Giddugaleessaa Sochii Ummataa fi Istaatistiksii: (http://capmas.gov.eg/) CAPMAS istaatiksii hawaas-dinagdee waa’ee baay’ina ummata Masrii, haala gabaa hojii, qaala’iinsa jireenyaa, daataa galtee/al-ergii qorannoo gabaa gaggeessuuf murteessaa ta’e walitti qabuu fi maxxansuuf itti gaafatamummaa qaba. 5. Mana Maree Daldalaa Kaayiroo: (https://cairochamber.org/en) Weebsaayitiin Mana Maree Daldalaa Kaayiroo hawaasa daldalaa biyya keessaa Kaayiroo irratti hubannoo taateewwan, ergama daldalaa irratti bal’inaan kan dhiyeessu yoo ta’u, daldala damee adda addaa gidduutti walitti dhufeenya uumuuf haala mijeessa. 6.Jijjiirraa Masrii: (https://www.egx.com/en/home) EGX burjaajjii aksiyoonaa ijoo Gibxii yoo ta’u, gatii aksiyoonaa dhaabbilee tarreeffaman irratti daataa yeroo qabatamaa keessatti oduu gabaa faayinaansii biyyattii keessatti walqabatee jiru waliin kan kennudha. 7.Ministeera Daldalaa fi Industirii-Kutaa Qabeenya Kalaqa Sammuu: (http:///ipd.gov.cn/) Kutaan kun dhimmoota eegumsa mirga qabeenya kalaqa sammuu mallattoo daldalaa paatentii mirga waraabbii fi kkf ilaallatan kanneen dantaa dhaabbilee daldalaa Masrii keessaa ykn ala socho’an ilaallatan ni ilaala Weebsaayitoonni kunniin Masrii keessatti invast gochuu yoo barbaaddan ykn carraa daldalaa qorachuu yoo barbaaddan akka qabeenya gatii guddaa qabuutti tajaajilu. Isaanis hubannoo dinagdee Masrii irratti qabdan guddisuuf daataa barbaachisoo, bu’uuraalee seeraa, istaatistiksii, daayirektaroota daldalaa fi qabeenya invastimantii ni kennu.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Odeeffannoo waa'ee daldala Masrii gaafachuuf marsariitiiwwan daataa daldalaa hedduutu jiru. Fakkeenyonni muraasni URL isaanii waliin kunooti: 1. Qabxii Daldala Idil-addunyaa Masrii (ITP): Weebsaayitiin ofiisaa kun istaatiksii daldalaa, xiinxala damee, fi gabaasa gabaa dabalatee dameewwan dinagdee Masrii adda addaa irratti odeeffannoo bal’aa kenna. Daataa daldalaa kana marsariitii isaanii http://www.eitp.gov.eg/ daawwachuudhaan argachuu dandeessu. 2. Furmaata Daldala Walitti Makamaa Addunyaa (WITS): WITS kuusdeetaa daldala onlaayinii Garee Baankii Addunyaatiin hoogganamudha. Masrii dabalatee biyyootaa fi naannolee addunyaa 200 ol ta’aniif ragaa daldala biyyoota lamaanii bal’aa argachuuf carraa ni kenna. Daataa daldalaa Masrii gaafachuuf marsariitii isaanii https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/EGY daawwachuu dandeessu. 3. Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC): ITC dhaabbata waloo Dhaabbata Daldala Addunyaa (WTO) fi Yaa’ii Daldalaa fi Misooma Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UNCTAD) ti. Weebsaayitiin isaanii istaatiksii daldala addunyaa akkasumas ragaa addaa sadarkaa biyyaa, Gibxii dabalatee, argachuuf carraa ni kenna. Waltajjii kana irratti daataa daldala Masrii barbaaduuf https://trademap.org/Country_SelProduct.aspx?nvpm=1%7c818462%7c%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c2 deemuu dandeessu. 4. Kuusaa Odeeffannoo Comtrade Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii: Comtrade kuusaa istaatiksii daldala meeshaalee daldalaa idil-addunyaa ofiisaa kutaa Istaatistiksii Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UNSD) tiin qindaa’eedha. Fayyadamtoonni daataa bal’aa galtee/al-ergii biyyoota adda addaa, Masrii dabalatee akka qoratan ni taasisa. Odeeffannoo daldalaa Masrii kuusdeetaa kana fayyadamuun barbaaduuf https://comtrade.un.org/data/ daawwadhaa. Hubadhaa, marsariitiiwwan kun amaloota sadarkaa olaanaa tokko tokko ykn kuusaa deetaa guutuu argachuuf galmee ykn maallaqa galchuu barbaadu.

Waltajjiiwwan B2b

Masrii keessatti waltajjiiwwan B2B hedduun dhaabbileen kaayyoo daldalaaf itti fayyadamuu danda’an jiru. Waltajjiiwwan kunneen akka iddoo gabaa onlaayinii kan tajaajilan yoo ta’u, daldala industirii fi damee adda addaa irraa dhufan walitti hidhu. Fakkeenyonni waltajjiiwwan B2B Masrii keessa jiran URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Alibaba.com (https://www.alibaba.com/en/egypt) Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Alibabaan waltajjii B2B addunyaa beekamaa ta’ee fi daldaltoonni dhiyeessitoota, oomishtoota, fi raabsitoota industirii adda addaa keessatti argachuu danda’anidha. Dhaabbileen madda isaanii ykn gurguran oomishaalee fi tajaajiloota adda addaa ni dhiheessa. 2. Ezega (https://www.ezega.com/Business/) Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Ezega waltajjii Itoophiyaa keessatti hundaa'ee fi Masrii keessattis kan hojjetu yoo ta'u, daldala biyya keessaa gabaa biyyaalessaa fi idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisa. Dhaabbileen oomisha ykn tajaajila isaanii akka agarsiisan kan taasisu yoo ta’u, maamiltoota ykn michoota ta’uu danda’aniif qaqqabummaa akka kennan kan taasisudha. 3. Al-ergiiMasrii (https://exportsegypt.com/) . Al-ergiiMasriin daldala al-ergii fi galchitoota Masrii addunyaa guutuutti gidduu jiru haala mijeessuu irratti xiyyeeffatti. Waltajjiin kun gosoota hedduu kanneen akka qonnaa, uffata, oomishaalee boba'aa, keemikaalotaa fi kkf of keessaa qaba. 4. Daldalaa (https://www.tradewheel.com/world/Egypt/) . Tradewheel gabaa B2B addunyaa kan daldaltoonni Masrii bitoota ykn dhiyeessitoota idil-addunyaa waliin dameelee hedduu kanneen akka huccuu, nyaata, meeshaalee maashinarii, elektirooniksii,fi kkf irratti akka walqunnaman gargaarudha. 5.Invastimantii-Ilaaluu(https://beyondbordersnetwork.eu/) Beyond-Investments IMXn naannoo Yuuroo-mediteraaniyaanii keessatti akka fedhii isaaniitti michoota mijatoo ta’an akka argatan gargaaruun daldala idil-addunyaa Awurooppaa fi Masrii dabalatee bira darbee guddisuuf kan akeekedha Waltajjiiwwan armaan olitti ibsaman kunniin daldaltoonni biyya keessaa Masrii keessatti argaman qophii neetworkii onlaayinii waltajjiiwwan B2B kanaan kennamaniin gabaa bal’aa biyya keessaa fi idil-addunyaa qorachuuf carraa ni kennu. Hubadhaa, amanamummaa fi fedhii addaa keessaniif mijachuu mirkaneessuuf daldala daldalaa kamiyyuu irratti bobba'uu keessan dura waltajjii tokkoon tokkoon irratti qorannoo gadi fageenya qabu gaggeessuun barbaachisaa dha.