TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, saba Baha Eeshiyaa keessatti argamtudha. Lakkoofsi ummataa tilmaamaan namoota miliyoona 25 kan qabdu Kooriyaan Kaabaa bal'ina lafaa gara iskuweer kiiloo meetira 120,540 qabdi. Biyyattiin teessuma lafaatiin adda baatee kan argamtu yoo ta’u, kaabaa fi kaaba dhihaan Chaayinaa, kaaba bahaan Raashiyaa, kibbaan ammoo Kooriyaa Kibbaa Zoonii Waraanaa Kooriyaa (DMZ) baay’ee dallaa qabuun kan qooddattudha. Magaalaan guddoon ishee fi wiirtuun magaalaa guddittii Piyoongiyaang dha. Kooriyaan Kaabaa ilaalcha sooshaalistii hordofti, dinagdee ajajaa kan mootummaan industirii gurguddoo irratti to’annoo jala oolchuun kan amala qabudha. Mootummaan jireenya biyyattii hunda cimsee kan to’atu yoo ta’u, bulchiinsa paartii tokkoo kan Paartii Hojjetoota Kooriyaatiin durfamu jalatti socho’a. Sirni siyaasaa saba kanaa dhaloota sadii walitti aansuun hoggantoota maatii hundeessitoota isaa irraa dhufan: Kim Il-sung, Kim Jong-il, fi Kim Jong-un giddu galeessa godhata. Hogganaan olaanaa dhimma mootummaa irratti to’annoo guddaa kan qabuu fi aangoo dhumaa kan qabu dha. Kooriyaan Kaabaa sagantaa meeshaa niwukilaraa falmisiisaa fi himannaa dhiittaa mirga namoomaatiin walqabatee adda baafamuu idil-addunyaa ishee mudatus dandeettii waraanaa ishee irratti guddina guddaa galmeessiteetti. Biyyattiin yeroo hunda yaalii misaa'elaa kan yeroo baayyee Peeniinsulaa Kooriyaa irratti waldhabdee uumuu fi yaaddoo nageenya addunyaaf gumaachu gaggeessiti. Diinagdeedhaan Kooriyaan Kaabaa qoqqobbii biyyoonni biroo kaa’aniin gabaa biyya alaa argachuu daangeffame dabalatee qormaata hedduu mudattee jirti. Kanarraa kan ka’e kutaalee hawaasaa gurguddoo biratti sadarkaan hiyyummaa olaanaa ta’ee kan jiru yoo ta’u, hanqinni nyaataa addaan citee kan itti fufudha. Gama aadaatiin lammiileen Kooriyaa Kaabaa duudhaa isaanii kan kabaja hoggantoota isaaniif qabuu fi amanamummaa biyya isaaniif qaban irratti naanna’een boonsa guddaa qabu. Hojiiwwan ogbarruu yeroo baayyee oduu durii gootummaa ilaalcha siyaasaa calaqqisiisan agarsiisu; ayyaanni biyyaalessaa seenaa isaanii keessatti taateewwan gurguddoo ta’an kabaju ykn bu’aa ba’ii hoggantoota isaanii kabaju. Turizimiin sababa waldhabdee siyaasaatiin saboota biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu daangeffamee kan jiru yoo ta'u, gaarri Paektu - akka qulqulluutti kan ilaalamu - daawwattoota bareedina uumamaa kana keessa deemuu barbaadan hawwata. Dabalataanis,nyaatni Kooriyaa kan akka kimchi (kuduraalee daakuun) addunyaa guutuutti jaalala argateera. Walumaagalatti Kooriyaan Kaabaa saba addaa haala siyaasaa walxaxaa fi hariiroo idil-addunyaa walxaxaa ta’e qabdu taatee jirti.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu, haala maallaqaa adda ta’ee fi walxaxaa ta’e qabdi. Maallaqni ofiisaa Kooriyaa Kaabaa Woon Kooriyaa Kaabaa (KPW) dha. Haa ta’u malee, KPWn bilisaan kan daldalamu ykn akka idil-addunyaatti kan hin jijjiiramne ta’uu hubachuun barbaachisaadha. Shallaggiin jijjiirraa woon Kooriyaa Kaabaa mootummaan to’annoo guddaa kan qabu yoo ta’u, gatiin isaas biyyattii keessatti haalaan tasgabbaa’aa ta’ee jira. Doolaarri Ameerikaa tokko (USD) yeroo baayyee jijjiirraa ofiisaa keessatti naannoo KPW 100-120tti jijjiirama, garuu saffisi kun gabaa gurraacha ykn chaanaalii ofiisaa hin taane irratti garaagarummaa qabaachuu danda'a. Maallaqni biyya alaa akka waliigalaatti daldala guyyaa guyyaa Kooriyaa Kaabaa keessatti raawwatamuuf fudhatama hin qabu. Kanaa mannaa daawwattoonni bakka murtaa’e kan akka hoteelota ykn baankii biyya keessaa yeroo ga’an maallaqa biyya alaa isaanii gara KPWtti jijjiiruu qabu. Turistoonni maallaqa biyya keessaa erga argataniin booda qofa hojii daldalaa idilee kan akka bittaa ykn nyaataa irratti bobba’uu danda’u. Itti fayyadamni maallaqa biyya alaa kan akka doolaara Ameerikaa ykn Yuuwaan Chaayinaa waggoota dhiyoo asitti fudhatama tokko tokko kan argate yoo ta’u, kunis irra caalaa sochiin turizimii fi daldala alaa biyyoota ollaa akka Chaayinaa fi Raashiyaa hirmaachisu dabaluu isaatiin kan ka’edha. Haa ta’u malee, itti fayyadamni kun ammallee adda durummaan naannoolee addaa namoota biyya alaatiif murtaa’an qofa irratti kan daangeffame yoo ta’u, guutuu saba keessatti bal’inaan kan babal’atu ta’uu isaati. Qoqqobbii dinagdee biyyoonni adda addaa yaaddoo sagantaa niwukilaraa Kooriyaa Kaabaa irraa kan ka’e kaa’aman haala maallaqaa ishee daran akka walxaxaa taasisu ta’uun isaa hubatamuu qaba. Qoqqobbii kunneen dhaabbilee Kooriyaa Kaabaa waliin daldala faayinaansii kan daangessu yoo ta’u, kunis sochii daldalaa fi invastimantii biyyattii hirmaachisu irratti daangaa kaa’uu kan dabalatudha. Walumaagalatti, lammiileen idilee daangaa biyyattii keessatti guyyaa guyyaan daldala isaaniif adda durummaan woon Kooriyaa Kaabaa irratti kan hirkatan yoo ta’u, ilaalchi idil-addunyaa dinagdee ishee irratti qabus daangaawwan adda addaa sirna maallaqaa ishee irratti dhiibbaa uumuuf sababa ta’eera.

Maallaqni seera qabeessa Kooriyaa Kaabaa Woon Kooriyaa Kaabaa (KPW) dha. Safartuun jijjiirraa woon Kooriyaa Kaabaa gara maallaqa addunyaa gurguddootti tasgabbaa’aa waan hin taaneef sababoota adda addaa kanneen akka imaammata mootummaa, qoqqobbii idil-addunyaa, fi sharafni alaa daangeffame irraa kan ka’e garaagarummaa guddaa qabaachuu danda’a. Kanas ta’e sana, akka tilmaama daataa seenaa irratti hundaa’etti (jijjiirama kan danda’u), 1 USD tilmaamaan naannoo 9,000 KPW wajjin walqixa. Haa ta’u malee, maaloo gatiiwwan kun tilmaama kan ta’anii fi dhugaa jiru keessatti garaagarummaa guddaa qabaachuu akka danda’an hubadhaa.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanonni kun sabaaf barbaachisummaa aadaa fi siyaasaa guddaa qabu. Kooriyaa Kaabaa keessatti ayyaanota gurguddoo keessaa tokko Guyyaa Aduu yoo ta'u, waggaa waggaan Ebla 15 kabajama. Guyyaan kun waggaa dhaloota hundeessaa Kooriyaa Kaabaa Kiim Il-sung kan yaadatamudha. Goota biyyaalessaa fi Pirezidaantii isaanii Bara Baraa ta’ee kan ilaalamu Kim Il-sung hawaasa Kooriyaa Kaabaa bocuu keessatti gahee olaanaa taphateera. Guyyaa kana guutuu biyyattiitti taateewwan adda addaa kanneen akka agarsiisa guddaa, agarsiisa ibiddaa, agarsiisa aartii bu’aa ba’ii fi bu’aa ba’ii inni galmeesse agarsiisu dabalatee ni raawwatama. Ayyaanni barbaachisaan biraa guyyaa hojjettoota idil-addunyaa Caamsaa 1 ti. Mirgaa fi gumaacha hojjettootaa addunyaa guutuutti kabajuuf akka addunyaatti kan kabajamtu Kooriyaan Kaabaa hiriira hojjettootaa guddaa kan lammiileen baanaroota gatii sooshaalistii beeksisuu fi hambaa gita hojjetaa isaanii kabaju qabatanii waliin hiriiran qopheessiti. Guyyaan Hundeeffama ykn Guyyaan Bilisummaa Hagayya 15 seenaa Kooriyaa keessatti taatee barbaachisaa ta'edha - bara 1945tti erga Waraanni Addunyaa Lammaffaa xumuramee booda bulchiinsa koloneeffataa Jaappaan irraa walaba ta'uu isheeti. Guyyaan kun sirna jaalala biyyaa kan sirna alaabaa kaasuu, agarsiisa aadaa muuziqaa aadaa fi bifa shubbisaa agarsiisuun kabajama. Sirni Hundee waggaa waggaan Adoolessa 9 gaggeeffamu kun bara 1948 bulchiinsi koloneeffannaa Jaappaan erga xumuramee booda Kooriyaan Kaabaa hoggansa Kim Il-sung jalatti mootummaa walaba Joseon jedhamtee hundeeffamte yaadata.Guyyaa kana walga’iin sirnaa kan qophaa’u yoo ta’u, haasaa hoggantoonni siyaasaa bu’aa ba’ii isaanii faarsuun osoo cimsanii dubbatan ni mul’ata boonsa sabaa fi tokkummaa. Dabalataanis, ayyaanonni amantii kan akka Waggaa Haaraa Ji’aa (Seollal) kan waggaa waggaan Guraandhalaa hanga Fulbaana gidduutti uumamu kan hordofu yoo ta’u, gamtaa maatii ayyaana irratti taphoota aadaa firoota gidduutti mana guutuu biyyattii keessatti taphatamuun ni jiru. Ayyaanonni beekamoo ta’an kunniin bu’aa seenaa fi bu’uura ilaalchaa isaanii kan calaqqisiisan yoo ta’u, ayyaanni eenyummaa biyyoolessaa bocuu fi hawaasa Kooriyaa Kaabaa keessatti tokkummaa cimsuu keessatti aadaa qofaan osoo hin taane siyaasaan gahee olaanaa akkamii akka qaban agarsiisu.

Kooriyaan Kaabaa, akka ofiisaatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, biyya adda baatee jirtuu fi qormaata dinagdee fi daangaa daldalaa hawaasni addunyaa hedduu mudatedha. Sababa kanaan haalli daldalaa Kooriyaa Kaabaa baayyee daangeffamaadha. Daldala Kooriyaa Kaabaa irratti dhiibbaa kan geessisan keessaa inni guddaan Chaayinaa irratti hirkattummaa guddaa qabaachuu isheeti. Chaayinaan michuu daldalaa guddaa Kooriyaa Kaabaa taatee kan tajaajiltu yoo ta’u, baay’ina daldala waliigalaa ishee keessaa tilmaamaan %90 qaba. Al-ergii kana keessaa harki caalaan meeshaalee jallisii kanneen akka albuudaa, dhagaa boba’aa, fi huccuu dha. Deebiin Chaayinaan Kooriyaa Kaabaa boba’aa fi nyaata dabalatee meeshaalee barbaachisoo ta’an dhiyeessiti. Chaayinaan alatti Kooriyaan Kaabaa biyyoota muraasa waliin hariiroo daldalaa daangeffamtee qabdi. Raashiyaan galtee fi al-ergii isaanii keessaa harka xiqqaa kan qabdu yoo ta’u, adda durummaan oomishaalee anniisaa kanneen akka boba’aa fi gaazii biyyattiif dhiyeessiti. Waggoota dhiyoo asitti Raashiyaa fi Kooriyaa Kaabaa lamaan isaanii dameewwan akka bu’uuraalee geejjibaa irratti walta’iinsa waliin hariiroo dinagdee cimsuuf tattaaffiin taasifamaa ture. Al-ergiin Kooriyaa Kaabaa sirna meeshaa waraanaa kan akka misaa’elaas kan hammatu yoo ta’u, kunis sagantaa meeshaa niwukilaraa isaaniitiin qoqqobbii cimaa idil-addunyaa jala kan jiru ta’us. Kanarraa kan ka’e, kun dandeettii jijjiirraa daldala addunyaa seera qabeessa ta’e irratti bobba’uu isaanii baay’ee daangessa. Manni Maree Nageenyaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii Kooriyaa Kaabaa guddina sagantaa meeshaa waraanaa isaanii to’achuuf carraaqqii taasifamu hawwii niwukilaraa irraa kan ka’e qoqqobbii marsaa dachaa irratti kaa’eera. Qoqqobbii kunneen addatti indaastiriiwwan akka albuudaa, meeshaalee waraanaa omishaa, meeshaalee qananiin biyya alaatii galchuu fi kanneen biroo irratti kan xiyyeeffatedha. Walumaagalatti, sababa qaqqabummaa daangeffameen walqabatee qormaata dinagdee guddaa biyyattii keessatti - misooma bu'uuraalee misoomaa daangeffame dabalatee - daldalli idil-addunyaa Kooriyaa Kaabaa biyyoota addunyaa biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu xiqqaadha.

Diinagdeen Kooriyaa Kaabaa adda bahuu fi daldala idil-addunyaa irratti hirmaannaa daangeffamuun beekama. Haa ta’u malee, biyyattiin gabaa idil-addunyaa fayyadamuu fi damee daldala alaa ishee guddisuuf carraan jiraachuu danda’a. Tokkoffaa, Kooriyaan Kaabaa qabeenya uumamaa al-ergii galii argamsiisuu danda’u qabdi. Biyyattiin albuuda akka dhagaa boba’aa, albuuda sibiilaa, ziinkii fi taangisteen baay’ee qabdi. Qabeenyi kunniin bitoota biyya alaa madda meeshaalee jallisii amanamaa barbaadaniif hawwataa ta’uu danda’u. Lammaffaa, Kooriyaan Kaabaa biyyoota ollaa kan akka Kooriyaa Kibbaa fi Chaayinaa wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu humna hojjetaa gatii salphaa qabdi. Faayidaan baasii xiqqaa kun invastaroota biyya alaa kanneen bu’uura omishaa baasii xiqqaa qaban ykn bakka hojii alaatti hojjetan barbaadan hawwachuu danda’a. Kana malees, teessuma lafaa tarsiimoo Kooriyaan Kaabaa gabaa naannoo kanneen akka Chaayinaa, Raashiyaa, Jaappaan, fi Kooriyaa Kibbaa argachuuf carraa gaarii akka argattu taasisa. Kooriyaan Kaabaa naannoo Eeshiyaa-Paasifiik keessatti taphattoota dinagdee gurguddoo kanneenitti dhiyeenya qabaachuu ishee fayyadamuun hariiroo daldalaa guddachuu danda’u kan dandeettii al-ergii ishee guddisu irraa fayyadamuu dandeessi. Waggoota dhiyoo asitti indaastiriiwwan salphaa tokko tokko zoonii dinagdee addaa mootummaan hundeesse keessatti uumamuu jalqabaniiru. Zooniin kunneen imaammataa fi onnachiiftuu filannoo invastimantii biyya alaa hawwachuuf kaayyeffate ni kennu. Inispeekshiniiwwan kun haala daldalaa mijataa mootummaan Kooriyaa Kaabaa kaa’een babal’achuu itti fufanii jiru; korporeeshiniiwwan biyyoota hedduu bu’uura oomishaa haaraa barbaadan ykn gabaa Kaaba Baha Eeshiyaa keessatti hin fayyadamne seenuuf fedhii qaban hawwachuu danda’a. Haa ta'u malee,hoggansi Kooriyaa Kaabaa mirkanaa'uu dhabuu siyaasaa biyyattii marsee jiru,kan akka yaaddoo babal'ina meeshaa niwukilaraa,qoqqobbii idil-addunyaa,fi waldhabdee biyyoota ollaa waliin jiru furuun murteessaadha.Haalli siyaasaa tasgabbaa'aa ta'e haaromsi daangaawwan danbiiwwan salphisuu waliin walqabatee ida'amuu guddaa mijeessuuf wantoota murteessoo barbaachisanidha gara gabaa addunyaatti seenuun ni danda’ama. Xumura irratti,Kooriyaan Kaabaa gabaa daldala alaa ishee guddisuuf dandeettii qabdi.Dakkeewwan akka albuuda,omisha humna namaa baay’ee barbaadu,fi teessuma teessuma lafaa tarsiimoo fayyadamuu keessatti carraawwan jiru fronts dandeettii kana hiikuu fi michoota daldala idil-addunyaa waliin hirmaannaa guddaa guddisuuf gumaacha guddaa ni taasisa.

Waggoota dhiyoo asitti Kooriyaan Kaabaa daldala alaa ishee guddisuu fi gabaa irratti argamu babal’isuuf tattaaffii taasisaa turte. Oomishaalee gurgurtaa ho’aa gabaa al-ergiidhaaf filachuuf yeroo jennu wantoota hedduu ilaalamuu qabu. Tokkoffaa, oomishaalee gabaa addunyaa irratti fedhii cimaa qaban adda baasuun murteessaadha. Qorannoo gabaa gaggeessuu fi adeemsa xiinxaluun oomishaalee kamtu yeroo ammaa jaallatama ta’ee fi gurgurtaaf carraa olaanaa akka qabu murteessuuf gargaaruu danda’a. Fakkeenyaaf, meeshaaleen elektirooniksii kanneen akka bilbila ismaartii ykn meeshaalee manaa kan akka firijii filannoo gaarii ta’uu danda’u sababiin isaas kunniin meeshaalee namoonni addunyaa maraa guyyaa guyyaan itti fayyadaman waan ta’aniif. Lammaffaa, faayidaa dorgommii oomishaalee Kooriyaa Kaabaa madaaluun barbaachisaa dha. Adeemsi filannoo meeshaalee oomishaalee walfakkaatan biyyoota biroo irraa dhufaniin wal bira qabamee yoo ilaalamu amala ykn amaloota addaa dhiyeessan irratti xiyyeeffachuu qaba. Kunis ogummaa harkaa aadaa calaqqisiisuu ykn meeshaalee madda naannoo irraa argaman fayyadamuu dabalatee ta’uu danda’a. Amaloota adda ta’an kana agarsiisuudhaan al-ergiin Kooriyaa Kaabaa gabaa idil-addunyaa keessatti adda ta’uu danda’a. Dabalataanis, meeshaalee murtaa’an oomishuuf fi erguuf dandeettii dinagdee ilaaluun murteessaadha. Dandeettii oomishaa, baasii fi qabeenya xiinxaluun oomishni murtaa’e tokko bal’inaan al-ergiif kan oolu ta’uu fi dhiisuu isaa murteessuuf gargaara. Kunis dhimmoota akka baasii humna namaa, argama bu’uuraalee misoomaa, fi dandeettii teeknooloojii madaaluu dabalata. Kana malees, meeshaalee daldala alaatif gurgurtaa ho’aa ta’an yeroo filannu gabaa xiyyeeffannoo ta’uu danda’u hubachuun barbaachisaa dha. Naannoleen adda addaa oomishaalee adda ta’aniif filannoo ykn barbaachisummaa adda addaa qabaachuu danda’u. Kanaafuu fedhii fayyadamtootaa hubachuu fi yoo barbaachisaa ta'e ibsa oomishaa mijeessuudhaan haala kanaan madaquun barbaachisaa dha. Dhumarratti, raabsitoota ykn ergamtoota amanamoo daldala idil-addunyaa irratti ogummaa qaban waliin tumsa cimaa uumuun meeshaalee beekamoo gabaa al-ergiidhaaf milkaa’inaan filachuuf haala guddaa mijeessuu danda’a. Xumura irratti,Kooriyaan Kaabaa meeshaalee daldala alaa keessatti gurgurtaa ho’aa ta’an filachuun ishee qorannoo gabaa bal’aa gaggeessuu,faayidaa dorgommii madaaluu,dandeettii dinagdee madaaluu,gabaa xiyyeeffannoo hubachuu,fi raabsitoota dandeettii qaban waliin walitti hidhamiinsa uumuu kan of keessatti hammate ta’uu qaba.Ejentii

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya amala maamiltootaa adda ta'ee fi seera aadaa hedduu qabdudha. Nama maamiltoota Kooriyaa Kaabaa waliin hojjechuuf fedhii qabu kamiifuu gama kana hubachuun murteessaadha. Amalli maamiltootaa Kooriyaa Kaabaa sirna sooshaalistii fi dinagdee mootummaan to’atuun dhiibbaa cimaa qaba. Mootummaan filannoo fi filannoo fayyadamtootaa murteessuu keessatti gahee olaanaa qaba. Maamiltoonni akkaataa idileetti meeshaalee fi tajaajiloota ilaalchisee filannoo daangeffame qabu jechuudha. Oomishaaleen Kooriyaa Kaabaa keessatti fayyadaman harki caalaan isaanii biyya keessaa ykn karaa mootummaatiin kan galfamanidha. Biyyattiin adda baafamuu ishee irraa kan ka’e daldaltoonni idil-addunyaa gabaa kana kallattiin irratti xiyyeeffachuu irratti qormaata isaan mudata. Kanaa mannaa, yeroo baay’ee dhaabbilee mootummaa keessa naanna’uu ykn dhaabbilee biyya keessaa aanga’oota waliin hariiroo uumuu danda’an waliin michuu ta’uu qabu. Maamiltoota Kooriyaa Kaabaa ykn michoota daldalaa waliin yeroo hojjettu, dhorkaa aadaa tokko tokko beekuun barbaachisaadha: 1. Hoggansa qeequu ykn kabajuu dhabuu: Kooriyaa Kaabaa keessatti hoggantoota ishee keessattuu Kim Jong-un fi namoota isa dura turan irratti kabaja dhabuu bifa kamiinuu agarsiisuu cimsee dhorkaadha. Kunis waa’ee isaanii yaada xiqqeessuu ykn qoosaa gochuu dabalata. 2. Marii siyaasaa irratti bobba’uu: Waliigaltee dhabuun waldhabdee uumamuu danda’u ykn nageenya dhuunfaa illee balaadhaaf saaxiluu waan danda’uuf mata dureewwan siyaasaa miira namaa kakaasan imaammata sirnichaa wajjin walqabatan irratti mari’achuun irraa fagaachuu qaba. 3. Suuraa: Uggurri suuraa guutuu biyyattii keessatti waan babal’ateef hayyama aangawoota malee suuraa ka’uun bu’aa hamaa fiduu danda’a. 4. Amantii fi mallattoolee amantii: Ilaalcha Juche (ilaalcha mootummaa ofiisaa) irraa kan hafe amantii kamiyyuu jijjiiruun akka yaaliin eenyummaa sabaa xiqqeessuutti ilaalamuu waan danda’uuf mormiin isa mudachuu hin oolu. 5. Uffata sirrii hin taane uffachuu: Yeroo Kooriyaa Kaabaa daawwattan uffata konsarvaatiivii uffachuun gaariidha.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, sirna to’annoo gumurukaa fi daangaa cimaa hojiirra oolchitee jirti. Daawwattoonni biyyattii seenan ykn bahan dambiiwwan kana kabajuu qabu. Godaansaa fi gumurukaa Kooriyaa Kaabaa ilaalchisee qabxiileen ijoo tokko tokko kunooti: 1. Ulaagaalee Seensa: Daawwattoonni Kooriyaa Kaabaa hundi paaspoortii seera qabeessa ta’ee fi yoo xiqqaate ji’a jahaaf hafe qabaachuu qabu. Dabalataanis, viizaa aanga'oota Piyoongiyaangiin kennan barbaachisa. Karaa dhaabbata imala hayyamame ykn tour operator iyyachuun gaariidha. 2. Bakkeewwan Daangefaman: Kooriyaa Kaabaa keessatti naannoleen murtaa’an hayyama addaa malee namoota biyya alaa jiraniif daangaa ala ta’uu danda’u, kanneen akka dhaabbilee waraanaa, gamoo mootummaa miira namaa kakaasu, fi naannoowwan naannoo Zoonii Waraana Hin Qabne (DMZ). 3. Ibsa Gumurukaa: Kooriyaa Kaabaa yeroo geessan meeshaalee elektirooniksii hunda bilbila harkaa, laptop, kaameraa, fi haardii alaa dabalatee qondaaltota gumurukaa buufata xiyyaaraatti labsuun dirqama. Kana gochuu dhabuun isaa fudhatamuu ykn bu’aa seeraa fiduu danda’a. 4. Meeshaalee To’ataman: Meeshaalee murtaa’oo kanneen akka qoricha sammuu namaa hadoochu (qoricha pseudoephedrine of keessaa qabu dabalatee), meeshaalee poornoogiraafii, barreeffamoota/meeshaalee amantaa aanga’oota mootummaatiin hin mirkanoofne, meeshaa waraanaa/qawwee dhukaasaa (meeshaalee ispoortii osoo hin dabalatin), fi barreeffamoota siyaasaan miira namaa kakaasan biyya alaatii galchuun cimsee dhorkaadha. 5. Dambii Maallaqaa: Maallaqni biyya alaa $10,000 USD ol ykn maallaqa kanaan wal gitu kamiyyuu yeroo gara Kooriyaa Kaabaa seenu labsamuu qaba. 6. Daangaa Suuraa: Hayyama aangawoota malee suuraa ka’uun qondaaltota naannoo waliin dhimma uumuu danda’a; suuraa kaasuun dura qajeelfama qajeelcha kee irraa barbaaduun shaakala gaarii dha. 7.Itti Fayyadama Teeknooloojii: Kooriyaa Kaabaa keessatti interneetiin turistoonni itti fayyadaman daangeffamee kan jiru yoo ta’u, marsariitiiwwan irra caalaan isaanii ugguramaniiru; meeshaalee GPS dandeessisan fayyadamuu irrattis daangeffamni jira. Seera gumurukaa Kooriyaa Kaabaatiin diriire kamiyyuu cabsuun biyyattii keessaa hidhamuu ykn biyyaa ari'amuu dabalatee bu'aa hamaa fiduu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha. Yeroo hunda daawwannaa keessan dura dhaabbilee mootummaa dhimmi ilaallatu ykn ejentoota imala muuxannoo qaban waliin mari’adhaa, odeeffannoo wayitawaa dambiiwwan galtee fi al-ergii irratti.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa jedhamuun kan beekamtu, imaammata gibira galtee adda ta’e kan industirii biyya keessaa eeguu fi of danda’uu guddisuuf kaayyeffate qabdi. Biyyattiin meeshaalee biyya alaatii galfaman irratti gibira adda addaa kaa’uun yaa’iinsa isaanii to’achuu fi oomishtoota biyya keessaa deeggaruuf. Imaammata gibira galtee Kooriyaa Kaabaa keessatti wanti ijoo tokko qaraxa gumurukaa kaa’uudha. Namoonni biyya alaatii galchan gatii waliigalaa meeshaalee biyya alaatii galfaman keessaa dhibbeentaa murtaa’e akka qaraxa gumurukaa yeroo gara biyyaatti seenan kaffaluun dirqama. Reetiin kun gosa oomisha biyya alaatii galfamu irratti hundaa’uun garaagarummaa kan qabu yoo ta’u, dhibbeentaa gadi aanaa hanga ol’aanaa ta’uu danda’a. Dabalataanis Kooriyaan Kaabaa meeshaalee biyya alaatii galfaman irrattis gibira gatii dabalataa (VAT) saffisa adda addaatiin hojiirra oolchiti. VAT kan kaffalamu baasii, inshuraansii, fi gatii fe’umsaa (CIF) galtee fi qaraxa gumurukaa hojiirra jiru kamiyyuu irratti. Kooriyaa Kaabaa keessatti VAT gosa oomishaa irratti hundaa’uun %13 hanga %30 garaagarummaa qabaachuu danda’a. Kooriyaan Kaabaa meeshaalee addaa kan akka meeshaalee qananiin ykn meeshaalee murtaa’oo mootummaan miidhaa geessisan ykn barbaachisaa hin taane jedhee fudhate irrattis gibira dabalataa kan akka eksaayizii qaraxa ykn gibira fayyadama addaa hojiirra oolchuu dandeessi. Gufuuwwan daldalaa ciccimoo fi odeeffannoo waa’ee imaammata Kooriyaa Kaabaa argachuu daangeffameef, odeeffannoon bal’aan waa’ee dhibbeentaa addaa ykn meeshaalee gibirri itti kaffalamu maddoota ummataa irraa salphaatti argamuu dhiisuu akka danda’u hubachuun barbaachisaadha. Kana malees, qoqqobbii idil-addunyaa biyyoonni akka murtii Mana Maree Nageenyaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii Kooriyaa Kaabaa irratti kaa’aman, keessumaa meeshaalee waraanaa fi qabeenya tarsiimoo waliin walqabatee, galtee hedduu gara biyyattiitti akka daangessu ibsamuu qaba. Walumaagalatti imaammattoonni gibira galtee Kooriyaa Kaabaa gibira dabalataa darbee darbee filannoodhaan kaffalamuun qaraxa gumurukaa fi hojiirra oolmaa VAT walitti makuun oomisha biyya alaa irratti hirkataa abdii kutachiisuuf kan qophaa’edha.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, imaammata gibira al-ergii adda ta’e qabattee jirti. Biyyattiin galii argachuu fi dinagdee ishee itti fufsiisuuf al-ergii irratti baay’ee hirkattee jirti. Haa ta’u malee, waa’ee imaammataa fi dambiiwwan gibira al-ergii bal’aa Kooriyaa Kaabaa ilaalchisee odeeffannoon jiru daangeffamee waan jiruuf xiinxala gadi fageenya qabu kennuunis qormaata ta’a. Walumaagalatti gibirri al-ergii Kooriyaa Kaabaa industirii biyya keessaa guddisuuf kan kaayyeffate yoo ta’u, al-ergii tokko tokko abdii kutachiisuudha. Mootummaan kun indaastiriiwwan ijoo of danda’uu fi nageenya biyyaatiif murteessoo ta’an kunuunsuu fi guddisuuf kaayyeffateera. Kanarraa kan ka’e meeshaaleen akka dhagaa boba’aa, albuuda, huccuu, oomishaalee nyaata galaanaa, fi meeshaaleen teeknooloojii olaanaa al-ergii biyyattiif gumaacha guddaa qabu. Akka gabaasa maddoota adda addaa irraa argameetti gareewwan hordoffii qoqqobbii Kooriyaa Kaabaa Paanaalii Ogeessota Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii fi aangawoota Kooriyaa Kibbaa dabalatee; lakkoofsa maallaqaa ykn gibira dhibbeentaa irratti hundaa’e meeshaalee kanneen irratti fe’amu ilaalchisee ibsi addaa hin jiru. Haa ta’u malee, Kooriyaan Kaabaa sagantaa meeshaa niwukilaraa falmisiisaa ta’een qoqqobbii idil-addunyaa hedduu jala akka turte hubachuun barbaachisaadha. Qoqqobbii kunneen dandeettii niwukilaraa isaanii daran akka hin guddanne gochuuf jecha sochii daldalaa biyyoota biroo waliin taasisan baay’ee daangeessee jira. Kana malees, imaammatni mootummaa Kooriyaa Kaabaa dhoksaa ta’uu isaa fi karaaleen qunnamtii dhaabbilee idil-addunyaa ykn dinagdee addunyaa waliin qabdu daangeffame yoo ilaalle; waa’ee imaammata gibira al-ergii ofiisaa isaanii odeeffannoo bal’aa argachuun qormaata ta’uu danda’a. Daataan guutuu hin taane dhimma kana irratti hubannoo bal’aa akka hin arganne gufachiisa. Xumura irratti; yeroo Kooriyaan Kaabaa meeshaalee al-ergii ishee kanneen akka albuuda dhagaa boba’aa huccuu oomishaalee nyaata galaanaa & meeshaalee teeknooloojii irratti gibira akka kaffaltu shakkii hin qabu; addatti reetii gibiraa ykn lakkoofsa maallaqaa ilaalchisee sababoota akka qoqqobbii idil-addunyaa & iftoomina daangeffame biyyattii keessatti mul’atu irraa kan ka’e hanqina ta’ee hafa

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya Baha Eeshiyaa keessatti argamtudha. Saba iccitii guddaa qabuu fi adda baafamee jiru yoo ta’u, waa’ee hojimaata mirkaneessa al-ergii isaa ilaalchisee odeeffannoon argamu daangeffamaadha. Kooriyaan Kaabaa dhoksaa ta’uu ishee yoo ilaalle, ragaa al-ergii ishee ilaalchisee odeeffannoon sirrii ta’e salphaatti argamuu dhiisuu mala. Haa ta’u malee, akkuma biyyoota biroo Kooriyaan Kaabaa qulqullinaa fi walsimannaa meeshaalee al-ergii ishee mirkaneessuuf dambiiwwanii fi hojimaata al-ergii murtaa’an ni qabaatti jedhamee tilmaamuun ni danda’ama. Al-ergiidhaaf mirkaneessi yeroo baay’ee barbaachisu oomishaalee eessatti akka oomishaman ykn oomishaman ragaa dhiyeessuuf ragaa ka’umsaa kan dabalatudha. Dabalataanis, oomishaalee nyaataa ykn meeshaalee qonnaa fayyadamaaf nageenya isaanii mirkaneessuuf ragaan fayyaa barbaachisaa ta’uu danda’a. Industiriiwwan addaa Kooriyaa Kaabaa irraa al-ergii irratti hirmaatan irratti hundaa’uun ragaaleen dabalataa barbaachisu jiraachuu danda’u. Fakkeenyaaf, maashinoota ykn meeshaalee elektirikii yoo biyya alaa ergan, oomishni isaanii sadarkaa idil-addunyaa kan guutu ta’uu isaa kan agarsiisu ragaa oomishaa isaan barbaachisuu danda’a. Al-ergitoonni Kooriyaa Kaabaa irraa dhufanis dambiiwwan daldala idil-addunyaa dhaabbilee adda addaa kan akka Dhaabbata Daldala Addunyaa (WTO) ykn gareewwan daldalaa naannoo addaa kanneen akka ASEAN ykn APEC tiin kaa’an kabajuu qabu turan. Haa ta’u malee, waldhabdee siyaasaa fi qoqqobbii dinagdee biyyoonni addunyaa hedduun Kooriyaa Kaabaa irratti yaaddoo sagantaa niwukilaraa ishee fi dhiittaa mirga namoomaa irratti kaa’ame irraa kan ka’e; daldalli idil-addunyaa Kooriyaa Kaabaa waliin haalaan daangeffameera. Kanarraa kan ka’e, adeemsa mirkaneessa al-ergii amma jiru ilaalchisee odeeffannoo bal’aa argachuun daangeffamuu danda’a. Xumura irratti, Kooriyaan Kaabaa ulaagaalee mirkaneessa al-ergii bifa tokkoon biyyoota biroo wajjin walfakkaatu akka qabdu tilmaamuun kan danda’amu ta’us; sochii daldalaa Kooriyaa Kaabaa hirmaachisu irratti daangaa siyaasaa kaa’uu waliin odeeffannoon alaa argamu daangeffameef; yeroo ammaa adeemsa mirkaneessa al-ergii addaa isaanii ilaalchisee ibsa bal’aa kennuunis qormaata.

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya Baha Eeshiyaa keessatti argamtudha. Diinagdeen cufamee fi qajeelfama baay’ee qabu irraa kan ka’e loojistikii Kooriyaa Kaabaa keessatti qormaata ta’uu danda’a. Haa ta’u malee, filannoowwan loojistikii biyyattiif gorfaman tokko tokko kunooti: 1. Fe’umsa Qilleensaa: Furmaanni fe’umsa qilleensaa karaa Air Koryo Cargo, dhaabbata fe’umsaa biyyaalessaa Kooriyaa Kaabaa ni argama. Meeshaalee biyya keessaa fi idil-addunyaa irraa argamaniif tajaajila geejjibaa ni kennu. 2. Geejjibaa Baaburaa: Neetworkiin baaburaa Kooriyaa Kaabaa haala gaariin kan guddate yoo ta’u, biyyattii keessatti akka gosa geejjibaa barbaachisaa ta’ee tajaajila. Biiroon Baaburaa Piyoongiyaang hojii baaburaa kan bulchu yoo ta’u, magaalota gurguddoo akka Piyoongiyaang fi Hamhung waliin walitti dhufeenya ni kenna. 3. Fe’umsa Galaanaa: Buufata Doonii Naampoo buufata galaanaa guddaa meeshaalee gara Kooriyaa Kaabaa ykn Kooriyaa Kaabaa keessaa ba’aniif geessudha. Tajaajila geejjibaa konteenaraa idil-addunyaa kan kennu yoo ta’u, meeshaalee hedduu kanneen akka dhagaa boba’aa fi albuudaa ni qabata. 4. Geejjibaa Daandii: Bu’uuraaleen daandii Kooriyaa Kaabaa naannoo adda addaatti garaagarummaa qabaatus yeroon darbaa deemuun fooyya’uu itti fufaniiru. Dhaabbileen konkolaataa fe’umsaa biyya keessaa biyyattii keessatti geejjibni biyya keessaaf tajaajila konkolaataa fe’umsaa ni kennu. 5. Dhaabbilee Kuusaa: Magaalota gurguddoo akka Piyoongiyaang keessatti manneen kuusaa mootummaa adda addaa kaayyoo kuusaadhaaf ni argamu. Dhaabbileen kunneen yeroo baayyee raabsa meeshaalees ni raawwatu. 6.Dambiiwwan Geejjibaa: Mootummaan sochii daldalaa irratti to'annoo cimaa waan qabuuf yeroo meeshaalee gara biyyaatti galchuu ykn biyya keessaa erguutti dambiiwwan gumurukaa Kooriyaa Kaabaa kabajuun murteessaadha. 7.Dhiyeessaa Tajaajila Loojistikii: Dambiiwwan mootummaa fi odeeffannoo waa’ee dhiyeessitoota biyya keessaa argachuun daangeffame irraa kan ka’e hojiin loojistikii walxaxaa ta’uu waan danda’uuf, dhiyeessaa tajaajila loojistikii beekamaa Kooriyaa Kaabaa keessatti daldala hojjechuu beeku waliin walitti hidhamiinsa uumuun baay’ee gorfama. Hubachiisa: Qoqqobbii hariiroo daldalaa yeroo yeroon dhiibbaa uumuu waan danda’uuf sochiiwwan daldalaan walqabatan kamiyyuu kan Kooriyaa Kaabaa hirmaachisu ykn waliin walqabatu ilaalaa osoo jirruu haala ji’oopoolitikaa amma jiruun odeeffannoo haaraa argachuun barbaachisaa dha. Xumura irratti, sirni diinagdee cufameen qormaanni uumamus,meeshaalee Kooriyaa Kaabaa keessaa fi alaa geejjibuuf filannoowwan adda addaa(fe’umsa qilleensaa,geejjibaa baaburaa,geejjibaa buufata doonii ,geejjibaa daandii) ni jira. Waa'ee dambiiwwan gumurukaa odeeffannoo argachuu fi hojii loojistikii biyyattii keessatti haala salphaan akka hojjetamuuf dhaabbata tajaajila loojistikii amanamaa ta'e waliin tumsuu yaaduun murteessaadha.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Kooriyaan Kaabaa, akka ofiisaatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, dinagdee adda baafamee fi to’annoo cimaa ta’een kan ka’e biyya walqunnamtiin daldalaa fi dinagdee idil-addunyaa daangeffamtedha. Haa ta’u malee, bitattoonni idil-addunyaa barbaachisoo ta’an, karaaleen misoomaa fi agarsiisni damee daldalaa Kooriyaa Kaabaa keessatti gahee qaban tokko tokko jiru. 1. Chaayinaa: 1.1. Chaayinaan Kooriyaa Kaabaa michoota daldalaa gurguddoo keessaa tokkodha. Biyyoota lamaan gidduutti galtee fi al-ergii lamaan isaaniif akka karaa barbaachisaa ta’ee tajaajila. Dhaabbileen Chaayinaa Kooriyaa Kaabaa keessatti industirii adda addaa irratti bobba’u, kanneen akka albuuda, oomisha, qonnaa, fi misooma bu’uuraalee misoomaa dabalatee. 2. Raashiyaa: Raashiyaan Kooriyaa Kaabaa waliinis hariiroo dinagdee qabdi, keessumaa qabeenya anniisaa kan akka oomisha boba’aa ykn gaazii uumamaatiin. Dabalataanis dhaabbileen Raashiyaa pirojektoota bu’uuraalee misoomaa biyyattii keessatti hojjetaman tokko tokko irratti hirmaataniiru. 3. Kooriyaa Kibbaa: Biyyoota lamaan gidduutti waldhabdeen siyaasaa jiraatus dhaabbileen Kooriyaa Kibbaa seenaa keessatti Kooriyaa Kaabaa waliin daldala irratti bobba’aniiru. Dhaabbileen waliinii fi kompileeksoonni industirii beekamoo ta’an tokko tokko dhaabbilee Kooriyaa Kibbaatiin gita isaanii Kooriyaa Kaabaa irraa dhufan cinatti waliin hundeeffamaniiru. 4. Sagantaa Misooma Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UNDP): . UNDPn pirojektoota misoomaa hedduu Kooriyaa Kaabaa keessatti dameewwan akka qonnaa, dhaabbilee eegumsa fayyaa, sirna barnootaa ykn gocha bulchiinsa balaa fooyyessuuf kaayyeffatan irratti hirmaateera. 5. Agarsiisa idil-addunyaa: Yaaddoo babal’ina meeshaa niwukilaraa ykn dhiittaa mirga namoomaatiin walqabatee qoqqobbii saboonni adda addaa irra kaa’amaniin biyyoota addunyaa biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu walitti dhufeenya daldalaa irratti daangaa akka qabu yoo ilaalle; carraan agarsiisa idil-addunyaa Kooriyaa Kaabaa mataa ishee keessatti daangeffamaadha. Haa ta'u malee darbee darbee taateewwan akka Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Birraa Piyoongiyaang kan daldaltoonni biyya alaa oomisha isaanii akka agarsiisan taasisu ni mul'ataniiru. Sababa qoqqobbii jalqabaa Ameerikaa fi biyyoota miseensa Gamtaa Awurooppaa dabalatee biyyoonni hedduun Kooriyaa Kaabaa irratti kaa’amaniin dhaabbileen warra dhihaa hedduun kallattiin daldala isaan waliin akka hin gaggeessine daangessuu isaa hubachuun barbaachisaadha. Akka kanaan karaaleen bittaa kallatti kun bitoota idil-addunyaa saba kana waliin daldala hojjechuuf fedhii qaban hundaaf kan danda’amu ta’uu dhiisuu danda’u. Kanas ta’e sana, daldaltoonni Eeshiyaa biyya keessaa ykn naannoo Kooriyaa Kaabaa waliin carraa ta’uu danda’an qorachuun yoo qormaata ta’uu baate hawwataa ta’ee hafa. Odeeffannoon kenname ilaalcha waliigalaa kan ta’ee fi haalli ji’oopoolitikaa akkuma guddachaa deemuun yeroon garaagarummaa qabaachuu akka danda’u hubadhaa.

Motora barbaacha waliigalaa

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, sirna intarneetii daangeffamee fi saaxila guddaa qabuun hojjetti. Sababa kanaan, motora barbaacha addunyaa beekamoo kan akka Google ykn Bing argachuun biyyattii keessatti daangeffameera ykn guutummaatti hin argamu. Haa ta’u malee, Kooriyaan Kaabaa sirna intranet mataa ishee kan lammiileen marsariitii fi qabeenya biyya keessaa akka argatan taasisu qopheessiteetti. Mootorri barbaacha jalqabaa Kooriyaa Kaabaa keessatti fayyadamnu "Naenara" jedhama, hiikni isaas afaan Kooriyaatiin "biyya koo" jechuudha. Naenara web portal indigenous kan mootummaan biyya keessatti interneetii daangeffameef kennudha. Oduu, barnoota, turizimii, aadaa, fi industirii dabalatee dameelee adda addaatiif akka motora barbaachaafi waltajjii odeeffannootti tajaajila. Marsariitiin ofiisaa Naenara http://www.naenara.com.kp/ dha. Mootorri barbaacha biyya keessaa kan biraa Kooriyaa Kaabaa keessatti argamu "Kwangmyong" yoo ta'u, kunis "ifa" jechuudha. Kwangmyong tajaajila intraaneetii guutuu biyyattii kan karaa kompiitara deeskitooppii manneen kitaabaa ykn dhaabbilee barnootaa guutuu biyyattii keessatti argaman ni kenna. Dabalataanis, lammiileen Kooriyaa Kaabaa marsariitiiwwan mootummaan to’ataman kanneen akka KCTV (Korean Central Television) fi KCNA (Korean Central News Agency) fayyadamuun odeeffannoo waa’ee oduu fi haala yeroo biyyattii keessa jiru walitti qabuu danda’u. Mootoroonni barbaacha kun adda durummaan qabiyyee mootummaan Kooriyaa Kaabaatiin qophaa'e akka kennan hubachuun barbaachisaadha; kanaaf, odeeffannoo bal’aa idil-addunyaa ykn ilaalcha adda addaa motora barbaacha addunyaa bakka biraatti bal’inaan itti fayyadamaniin wal bira qabamee yoo ilaalamu dhiyeessuu dhiisuu danda’u. Walumaagalatti, lammiileen Kooriyaa Kaabaa sababa daangaa mootummaa fi imaammata saaxiluutiin odeeffannoo toora interneetii irratti argachuuf filannoo daangeffame kan qaban yoo ta’u, fedhii daawwannaa isaaniif adda durummaan waltajjiiwwan biyya keessaa kanneen akka Naenara fi Kwangmyong irratti hirkatu.

Fuula keelloo gurguddoo

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Dimookiraatawaa Ummata Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya iccitii guddaa qabduu fi adda baafamtee jirtudha. Cufamuu ishee irraa kan ka’e odeeffannoo waa’ee Kooriyaa Kaabaa fi qabeenya ishee argachuun daangeffamaadha. Haa ta'u malee, waa'ee daayirektarootaa fi marsariitiiwwan beekamoo Kooriyaa Kaabaa keessatti odeeffannoo waliigalaa tokko tokko isiniif kennuu nan danda'a: 1. Dhaabbanni Oduu Giddugaleessa Kooriyaa (KCNA) - Dhaabbanni oduu ofiisaa Kooriyaa Kaabaa waa’ee siyaasa, dinagdee, aadaa, hawaasa, fi hariiroo idil-addunyaa irratti odeeffannoo kenna. Marsariitii: http://www.kcna.kp/ irratti argama. 2. Rodong Sinmun - Gaazexaan Paartii Hojjetootaa biyya bulchaa jiru adda durummaan oduu ilaalcha siyaasaatiin kan uwwisudha. Marsariitii: http://rodong.rep.kp/en/ 3. Naenara - Weebsaayitii mootummaa ofiisaa odeeffannoo adda addaa waa’ee turizimii, aadaa, carraa daldalaa, . fi invastimantii Kooriyaa Kaabaa keessatti argamu. Marsariitii: https://korea-dpr.com/ 4. Baankii Daldalaa Ryugyong - Weebsaayitiin baankii kun tajaajila baankii biyyattii keessatti argaman agarsiisa. Marsariitii: https://ryugyongbank.com/ 5. Air Koryo - Daandiin xiyyaaraa biyyoolessaa Kooriyaa Kaabaa sagantaa balalii fi bakka buukii bakka biyya keessaa fi idil-addunyaa daangeffameef ni kenna. Marsariitii: http://www.airkoryo.com.kp/en/ 6. Mansudae Art Studio – Kooriyaa Kaabaa keessatti istuudiyoo aartii gurguddoo siidaa oomishuuf adda ta’an keessaa tokko, . fakkiiwwan, yaadannoowwan seenaa fi aadaa DPRK calaqqisiisan. Weebsaayitii: Yeroo ammaa biyyaan alatti hin argamu. Weebsaayitoonni kun sababa interneetiin biyyattii keessatti daangeffamee jiruun Kooriyaa Kaabaa alaa irraa jijjiiramuu ykn argamuu dhiisuu akka danda'an hubachuun barbaachisaadha. Odeeffannoon waa’ee tajaajilaa fi daldala Kooriyaa Kaabaa ummataaf dhiyaatu daangeffame irraa kan ka’e, tarreen armaan olii kun waan maddoota miidiyaa ofiisaa isaaniitiin ifa ta’een ala guutuu ykn yeroo ammaa ta’uu dhiisuu danda’a

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Kooriyaa Kaabaa keessatti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoon muraasni jiru. Haa ta’u malee, sababa interneetii daangeffamee fi sochiin toora interneetii daangeffame irraa kan ka’e, adda addaa fi argamuun waltajjiiwwan kanaa biyyoota biroo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu baay’ee daangeffamaadha. Marsariitiiwwan daldala elektirooniksii beekamoo Kooriyaa Kaabaa keessatti argaman tokko lama URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Manmulsang (만물상): Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo. Marsariitii: http://www.manmulsang.com/ irratti argama. Manmulsang waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoo Kooriyaa Kaabaa keessaa tokko yoo ta’u, oomishaalee adda addaa kanneen akka uffata, elektirooniksii, meeshaalee manaa, fi meeshaalee nyaataa dhiyeessa. 2. Naenaaraa (내나라): . Marsariitii: http://naenara.com.kp/ Naenara marsariitii ofiisaa mootummaan bulchu yoo ta'u, bittaa dabalatee tajaajiloota adda addaatiif akka poortala onlaayinii tajaajiludha. Manneen daldalaa mootummaan hojjetaman hedduu kitaabota, fakkiiwwan, meeshaalee faashinii aadaa Kooriyaa kanneen akka Hanbok, chaappaa fi kkf gurguran argachuuf carraa ni kenna. 3. Arirang Mart (아리랑마트) jedhamuun beekama. Marsariitii: https://arirang-store.com/ Arirang Mart waltajjii onlaayinii meeshaalee aadaa Kooriyaa naannoolee adda addaa Kooriyaa Kaabaa keessaa kanneen akka oomisha qonnaa (jinseng dabalatee), nyaata addaa, hojii harkaa artiistota biyya keessaatiin hojjetaman bitachuu dandeessanidha. Hubadhaa, qoqqobbii hawaasni addunyaa Kooriyaa Kaabaa irratti kaa’amee fi daangaa sochii dinagdee ishee irratti kaa’ame irraa kan ka’e, marsariitiiwwan kana fayyadamuun biyyattiin alatti argamuu dhiisuu ykn biyyattii keessatti hayyama addaa barbaaduu akka danda’u hubadhaa. Dabalataanis, odeeffannoon waa'ee daldala elektirooniksii Kooriyaa Kaabaa keessatti daangeffamee fi jijjiiramuu kan danda'u ta'uu isaa hubachuun barbaachisaa dha, kunis dinagdeen ishee cufamee fi fayyadamni interneetii daangeffamaadha.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, biyya cuftee intarneetiin daangeffamee fi to’annoo cimaa mootummaan miidiyaa fi karaalee qunnamtii irratti qabdudha. Sababa kanaan, waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa lammiilee Kooriyaa Kaabaa biratti argaman baayyee muraasa. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa Kooriyaa Kaabaa keessatti fayyadaman keessaa muraasni kunooti: 1. Intranet: Kwangmyong - Kun networkii keessoo Kooriyaa Kaabaa keessatti dhaqqabamaa ta’ee fi waa’ee oduu, barnootaa fi odeeffannoo mootummaa odeeffannoo daangeffame kennuudha. Biyya alaa irraa kan dhaqqabamu miti. Marsariitii: N/A (Kooriyaa Kaabaa qofa keessatti kan argamu) 2. Tajaajila Imeelii: Naenara - Tajaajila email mootummaan bulchu kan mootummaan kaayyoo qunnamtii ofiisaatiif kennu. Marsariitii: http://www.naenara.com.kp/ irratti argama. 3. News Portal: Uriminzokkiri - Weebsaayitii aanga'oota Kooriyaa Kaabaatiin geggeeffamu kan barruulee oduu, viidiyoo fi meeshaalee olola ilaalcha isaanii beeksisan qoodu. Marsariitii: http://www.uriminzokkiri.com/index.php irratti kan argamu 4. Waltajjii viidiyoo waliif qoodu - Chaanaalii YouTube Arirang-Meari TV tamsaasa televijiinii isaanii keessaa viidiyoo filatamoo ta'an kanneen aadaa, bashannana, turizimii fi kkf dabalatee mata dureewwan adda addaa kan hammatudha. Marsariitii : https://www.youtube.com/fayyadamaa/arirangmeari Waltajjiiwwan kunniin aangawoota mootummaatiin baay’ee kan to’ataman yoo ta’u, walqunnamtii hawaasummaa banaa akka waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa warra dhihaa kan akka Feesbuukii ykn Tiwiitaraatti haala mijeessuu caalaa adda durummaan akka meeshaa olola babal’isuuf kan tajaajilan ta’uu hubachuun barbaachisaadha. Due to restrictions on freedoms of expression and limitations on internet access in North Korea , naannoo toora interneetii irratti qajeelfama olaanaa qabu kan marsariitiiwwan hawaasummaa addunyaa beekamoo kan akka Facebook ykn Twitter lammiilee isheef hin argamne ykn hin dhaqqabne uumeera. Odeeffannoon kun sababoota adda addaa qabiyyee toora interneetii naannoo kana keessatti argachuu keessatti hirmaatan irraa kan ka’e jijjiiramuu akka danda’u yaada keessa galchaa; kanaaf waa'ee haala yeroo fi argama waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa Kooriyaa Kaabaa keessatti odeeffannoo bal'aa yoo barbaaddan qabeenya yeroo ammaa mariisisuun gorfama.

Waldaalee industirii gurguddoo

Kooriyaan Kaabaa, ifatti Rippabiliika Ummata Dimookiraatawaa Kooriyaa (DPRK) jedhamuun kan beekamtu yoo ta’u, waldaalee indaastirii gurguddoo damee dinagdee ishee adda addaa bakka bu’an hedduu qabdi. Waldaaleen kunneen sochii diinagdee biyyattii keessatti dagaagsuu fi to’achuu keessatti gahee murteessaa qabu. Waldaalee indaastirii gurguddoo Kooriyaa Kaabaa keessaa muraasni kunooti: 1. Manni Maree Daldalaa fi Industirii Kooriyaa: Manni Maree Daldalaa fi Industirii Kooriyaa dhaabbilee daldalaa Kooriyaa Kaabaa keessatti beekamoo ta’an keessaa isa tokko. Kaayyoon isaa inni guddaan daldalaa fi daldala biyya keessaa fi idil-addunyaa guddisuudha. Haa ta’u malee, odeeffannoon addaa waa’ee sochii isaanii fi ibsa marsariitii baay’ee xiqqaadha. 2. Baankii Misooma Mootummaa: Baankiin Misooma Mootummaa pirojektoota bu’uuraalee misoomaa gurguddoo, misooma industirii, daldala alaa, invastimantii alaa guddisuu, hojii baankii fi kkf, guddina dinagdee Kooriyaa Kaabaa keessatti guddisuuf kan kaayyeffate maallaqaan gargaaruu irratti xiyyeeffata. 3. Waldaa Waliigalaa Saayinsii fi Teeknooloojii: Waldaan kun qorannoo saayinsii fi guddina teeknooloojii industirii adda addaa Kooriyaa Kaabaa keessatti argamu ni deeggara. Dhaabbilee qorannoo adda addaa gidduutti walta’iinsa akka uumamu haala mijeessuudhaan kalaqa ni jajjabeessa. 4. Federeeshinii Waliigalaa Waldaa Hojjetootaa: Federeeshiniin Waliigalaa Waldaa Hojjetootaa hojjettoota dameelee adda addaa Kooriyaa Kaabaa keessatti argaman bakka bu’a. Hojimaata hojii haqa qabeessa ta’e mirkaneessuu, mirga hojjettootaa eeguu, haala hojii fooyyessuu fi kkf irratti hojjetu. 5. Komishinii Karoora Mootummaa: Komishiniin Karoora Mootummaa mataan isaa waldaa industirii ta’uu baatus, galmoota dinagdee biyyaalessaa bu’a qabeessa ta’een galmaan ga’uuf industirii adda addaa qindeessuun karoora dinagdee Kooriyaa Kaabaa ni to’ata. Kan nama dhibu, odeeffannoo maddoota Kooriyaa Kaabaa irraa marsariitiiwwan ofiisaa ykn domeenii intarneetii neetworkii idil-addunyaa keessatti galmaa’an irratti argachuun daangeffamuu isaatiin imaammata mootummaan biyya isaaniitiin alatti dhaqqabummaa toora interneetii ilaalchisee baaseen daangeffamee waan jiruuf; waldaalee armaan olitti ibsaman kanaaf ibsa marsariitii addaa kennuunis qormaata. Xumura irratti Hubadhaa, dhaabbilee kana ilaalchisee daataa maddoota alaa irraa argachuu daangeffame ykn amanamaa hin taane qabaachuudhaan beekumsa keenya tokkoon tokkoon isaanii weeb argama isaanii ilaalchisee daangessuu; waa’ee isaanii odeeffannoo wayitaawaa toora interneetii irraa argachuun rakkisaa ta’uu danda’a

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Weebsaayitoonni dinagdee fi daldalaa Kooriyaa Kaabaa waliin walqabatan hedduutu jiru. Tarreen isaan keessaa muraasa isaanii marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Ejensii Daldala-Invastimantii Guddisuu (KOTRA) - dhaabbata mootummaa Kooriyaa Kaabaa keessatti daldalaa fi invastimantii guddisuuf itti gaafatamummaa qabu. Marsariitii: www.kotra.or.kr 2. Giddugala Odeeffannoo Diinagdee fi Daldalaa DPRK - sochii dinagdee fi daldalaa Kooriyaa Kaabaa irratti odeeffannoo bal’aa kenna. Marsariitii: www.north-korea.economytrade.net 3. Agarsiisa Daldala Idil-addunyaa Piyoongiyaang - marsariitii ofiisaa agarsiisa daldala idil-addunyaa waggaa waggaadhaan Piyoongiyaangitti gaggeeffamuuf, meeshaalee fi tajaajiloota adda addaa galtee-al-ergiidhaaf dhiyaatan kan agarsiisudha. Marsariitii: pyongyanginternationaltradefair.com 4. Dhaabbata Oduu Giddugaleessa Kooriyaa (KCNA) - dhaabbata oduu mootummaa Kooriyaa Kaabaa ta’ee kan tajaajilu yoo ta’u, odeeffannoowwan dinagdee fi daldala idil-addunyaa dabalatee mata dureewwan bal’aa kan hammatudha. Marsariitii: www.kcna.kp 5. Naenara (Knowledge-based Economy Development Institute) - poortala onlaayinii odeeffannoo waa’ee dameelee adda addaa kanneen akka qonnaa, industirii, turizimii, carraa invastimantii, imaammataa fi kkf dhiyeessuudha. Marsariitii: naenara.com.kp 6. Garee Invastimantii Idil-addunyaa Daepung - pirojektoota invastimantii, imaammata, dambiiwwan, fi carraa daldalaa haala mijeessuudhaan invastimantii biyya alaa gara Kooriyaa Kaabaatti hawwachuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: daepunggroup.com/en/ 7. Boordii Bulchiinsa Zoonii Diinagdee Addaa Raason - marsariitii Zoonii Diinagdee Addaa Raason kan kaaba baha Kooriyaa Kaabaa keessatti argamu beeksisuuf kan of kenne yoo ta’u, industirii akka loojistikii, oomishaa, qonnaa fi kkf irratti xiyyeeffannoo addaa kennuudhaan, . Marsariitii: rason.sezk.org/eng/ Hubadhaa, marsariitiiwwan kana fayyadamuun qabiyyee Kooriyaa Kaabaa ilaalchisee bakka jirtan ykn imaammata fayyadama interneetii naannoo irratti hundaa’uun daangaa ykn daangaa murtaa’e qabaachuu akka danda’u. Odeeffannoon sirrii haala dinagdee sirnoota dhoksaa keessatti mul’atu yeroo tokko tokko daangeffamuu ykn aangawootaan saaxilamuu waan danda’uuf yeroo marsariitiiwwan kana daawwatan of eeggannoo gochuun gaariidha.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Marsariitiiwwan hedduun daataa daldalaa Kooriyaa Kaabaa itti argachuu dandeessan jiru. Isaan keessaa muraasni kunooti: 1. KOTRA (Korea Trade-Investment Promotion Agency) - Weebsaayitiin kun istaatiksii daldalaa Kooriyaa Kaabaa dabalatee odeeffannoo daldalaa fi invastimantii Kooriyaa ni kenna. Marsariitii: https://www.kotra.or.kr/ 2. UN Comtrade - Kuusaan Odeeffannoo Istaatistiksii Daldala Idil-addunyaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii odeeffannoo dhangala’aa daldala idil-addunyaa, daataa Kooriyaa Kaabaa dabalatee ni kenna. Marsariitii: https://comtrade.un.org/data/ 3. Observatory of Economic Complexity - Waltajjiin kun Kooriyaa Kaabaa dabalatee daataa fi istaatiksii daldala idil-addunyaa biyyoota adda addaa qorachuuf isin dandeessisa. Weebsaayitii: http://atlas.cid.harvard.edu/qorannoo/kaartaa_mukaa/al-ergii/prk/hundumaa/agarsiisa/2018/ 4. Atlas of Economic Complexity - Observatory of Economic Complexity wajjin walfakkaatuun, marsariitiin kun michoota daldalaa fi oomishaalee Kooriyaa Kaabaa dabalatee, mul’ata wal-qunnamtii fi xiinxala daayinamiksii dinagdee addunyaa ni dhiheessa. Marsariitii: https://atlas.media.mit.edu/ofa/profile/biyya/prk// 5. Atlaas Daldala Addunyaa - Qabeenyi kun daataa galtee/al-ergii bal’aa maddoota ofiisaa addunyaa irraa argachuuf kan gargaaru yoo ta’u, kunis odeeffannoo bal’aa sochii daldala Kooriyaa Kaabaa kan of keessatti hammatedha. Marsariitii: http://www.gtis.com/gta.jsp 6. Diinagdee Daldalaa - Weebsaayitiin kun agarsiistota dinagdee fi odeeffannoo gabaa bal’aa kan dhiyeessu yoo ta’u, istaatiksii daldalaa biyyoota adda addaa kan akka Kooriyaa Kaabaa dabalatee. Marsariitii: https://dinagdee daldalaa.com/. Qoqqobbii fi iftoomina gabaasa sirnichi Piyoongiyaang keessatti daangeffame irraa kan ka’e, waltajjiiwwan kanaa fi qabeenya biroo dhangala’aa daldala addunyaa hordofuuf of kennan keessatti argamuun fi sirrii ta’uun daataa garaagarummaa qabaachuu akka danda’u yaadadhaa.

Waltajjiiwwan B2b

Kooriyaa Kaabaa keessatti waltajjiiwwan B2B hedduun kanneen daldala daldalaa fi tumsa mijeessan jiru. Isaan keessaa muraasni hidhaa marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Waldaa Daldala Alaa Kooriyaa (KFTA) - Waltajjiin kun daldala Kooriyaa Kaabaa bitootaa fi dhiyeessitoota idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisa. Kuusaa ragaa oomishaalee, dhaabbilee fi odeeffannoo daldalaa bal’aa ta’e ni kenna. Marsariitii: http://www.kfta.or.kr/eng/ 2. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Kooriyaa (KCCI) - KCCI waltajjii B2B dhaabbileen Kooriyaa Kaabaa oomishaa fi tajaajila isaanii michoota ta’uu danda’aniif addunyaa guutuutti agarsiisuu danda’an dhiyeessa. Marsariitii: http://www.korcham.net/ irratti argama. 3. Baankii Al-ergii-Galtee Kooriyaa (Eximbank) - Eximbank waltajjii onlaayinii isaatiin al-ergitoota Kooriyaa Kaabaatiif faayinaansii daldalaa haala mijeessuuf gargaara. Akkasumas gabaa al-ergii fi carraa daldalaa adda addaa irratti odeeffannoo ni kenna. Marsariitii: http://afaanoromoo.eximbank.co.kr/ 4. AIC Corporation - AIC Corporation dhaabbata mootummaa kan daldala dhaabbilee Kooriyaa Kaabaa fi michoota idil-addunyaa gidduu jiru guddisuuf itti gaafatamummaa qabuudha. Waltajjiin isaanii tarreeffama oomishaalee industirii adda addaa irraa dhufan of keessatti qabata. Weebsaayitii: N/A 5. Ejensii Guddina Daldalaa Awurooppaa-Kooriyaa (EK-BPA) - EK-BPA karaa poortala B2B toora interneetii isaatiin biyyoota Awurooppaa fi daldala Kooriyaa Kaabaa gidduutti tumsa guddisuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: https://ekbpa.com/home 6. Dhaabbata Daldala Idil-addunyaa Pyongyang Spring (PSITC) - PSITC gabaa onlaayinii oomishaalee adda addaa oomishtoota Kooriyaa Kaabaatiin hojjetaman agarsiisu kan hojjetu yoo ta’u, bitoonni idil-addunyaa dhiyeessitoota biyyattii waliin walqunnamsiisuuf banaadha. Marsariitii: http://psitc.co.kr/main/index.asp Haala siyaasaa irraa kan ka’e marsariitiiwwan tokko tokko dhaqqabamaa ta’uu dhabuu ykn yeroon darbaa deemuun argamuun isaanii garaagarummaa qabaachuu akka danda’u hubadhaa. Industiriiwwan qoqqobbii irra kaa'aman kanneen meeshaa waraanaa, meeshaalee waraanaa, meeshaalee niwukilaraa ykn meeshaalee itti fayyadama lamaa wajjin walqabatan sababa qoqqobbii Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii Kooriyaa Kaabaa irratti kaa'een akka hin dhaqqabne ykn daldalaaf dhiyaachuu dhiisuu akka danda'an kaasuun barbaachisaadha. Hubachiisa: Odeeffannoon armaan olii kun kan kenname wabii qofaaf. Daldala daldalaa irratti bobba’uu dura dhugummaa fi seera qabeessummaa waltajjii kamiyyuu mirkaneessuun ni gorfama.