TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Sirnaan Rippabiliika Arabaa Siiriyaa jedhamuun kan beekamtu Siiriyaa biyya Baha Giddugaleessaa Lixa Eeshiyaa keessatti argamtudha. Daangaa ishee biyyoota hedduu waliin kan qooddatu yoo ta’u, kaabaan Turkii, bahaan Iraaq, kibbaan Joordaan, kibba dhihaatti Israa’el, gara dhihaatti ammoo Libaanos fi Galaana Meditiraaniyaanii dabalatee. Sooriyaan seenaa badhaadhaa waggoota kumaatama dura qabdi. Yeroo tokko Mesopotaamiyaa fi Faarsi dabalatee qaama qaroomina durii adda addaa ture. Yeroo booda qaama impaayera Islaamaa kan akka Umayyaa fi Usmaanootaa osoo hin ta’iin dura bulchiinsa Roomaa jala galte. Biyyattiin bara 1946 Faransaay irraa walabummaa kan argatte yoo ta'u, ergasii jijjiirama siyaasaa hedduu keessa darbite. Waraana biyya keessaa bara 2011 mormiin farra mootummaa gara waldhabdee hidhannootti jijjiiramuun jalqabee waggoota dhiyoo asitti qormaata guddaa mudateera. Waraanni kun badiisa bal’aa, namoota miliyoonaan lakkaa’aman keessaa fi alaa buqqa’uu, akkasumas rakkoo namoomaa hamaa fideera. Magaalaan guddoon Siiriyaa Damaasqoo yoo taatu iddoowwan durii kan akka Masjiida Umayyaa of keessaa qabdu hiika seenaa guddaa qabdi. Afaan Arabaa lammiilee Sooriyaa irra caalaan isaanii bal’inaan kan dubbatan yoo ta’u, afaan Kurdootaas saba xiqqaadhaan kan dubbatamanidha. Lammiileen Sooriyaa harki caalaan isaanii Islaamummaa kan hordofan yoo ta’u, Muslimoonni Sunnii garee amantii guddaa yoo ta’an, Muslimoonni Shi’aa fi gareewwan xixiqqoo biroo kanneen akka Alawite fi Druze itti aanan. Gama dinagdeetiin, Sooriyaan akka aadaa isaatti hawaasa qonnaa yoo taatu qonni dinagdee ishee keessatti gahee guddaa qaba; haa ta’u malee, waraanni biyya keessaa qonnaa fi industirii dabalatee damee hunda irratti dhiibbaa hamaa geessisuun hoji dhabdummaa olaanaa fi kufaatii dinagdee fideera. Hambaa aadaa Sooriyaa adda addaa fi qaroomina hedduu seenaa keessatti dhiibbaa irra gahe. Aadaan ishee gosoota aartii kanneen akka muuziqaa, ogbarruu (walaloo barreessitoota beekamoo kan akka Nizar Qabbani), calligraphy (qubee Arabaa), nyaata (nyaatni beekamoo Shawarma dabalatee) fi kanneen biroo of keessatti qabata. Yeroo ammaa kana haala waldhabdee keessa jirtu ta’us, Sooriyaan iddoowwan seena qabeessa kanneen akka Paalmaayiraa fi Aleeppootiin gatii argachuu itti fuftee jirti, turistoota hawwachaa jirti. Biyyattiin ji’oopoolitikaan barbaachisummaa tarsiimoo kan qabdu yoo ta’u, haala siyaasaa walxaxaa fi humnoonni alaa walitti bu’iinsa kana keessatti hirmaachuu isheetiin wiirtuu xiyyeeffannoo naannoo fi idil-addunyaa taatee jirti. Walumaagalatti, Sooriyaan biyya seenaa badhaadhaa, aadaa adda addaa qabdu yoo taatu, yeroo ammaa garuu sababa lola itti fufee jiruun qormaata guddaa mudachaa jirtudha.

Haalli maallaqaa Siiriyaa baayyee walxaxaa yoo ta’u, waldhabdee biyyattii keessatti deemaa jiruun dhiibbaa guddaa geessiseera. Maallaqni ofiisaa Sooriyaa paawundii Sooriyaa (SYP) dha. Waraana biyya keessaa bara 2011 jalqabe dura sharafni maallaqaa haalaan tasgabbaa'aa ture, naannoo 50-60 SYP gara doolaara Ameerikaa tokkootti ture. Haa ta’u malee, qoqqobbii dinagdee biyyoonni hedduun Siiriyaa irratti kaa’amanii fi qaala’iinsa jireenyaa olka’aa waraanaa fi jeequmsa waggootaaf uumameen walqabatee gatiin paawundii Siiriyaa guddaa gadi bu’eera. Yeroo ammaa kana hanga Adoolessa 2021tti gabaa ofiisaa hin taane ykn jijjiirraa gabaa gurraacha irratti doolaara Ameerikaa tokkoof naannoo 3,000-4,500 SYP ta’ee jira. Saffisi kun bakka fi haala irratti hundaa'uun garaagarummaa guddaa qabaachuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha. Gatiin Paawundii Siiriyaa gadi bu’uun isaa gatiin meeshaalee fi tajaajiloota bu’uuraa Siiriyaa keessatti akka ol ka’u taasiseera. Lammiileen Sooriyaa hedduun qaala'iinsa jireenyaa dabaluu fi humna bittaa isaanii gadi bu'uu wajjin wal'aansoo qabaniiru. Haalli diinagdee hamaan kun sababoota akka hanqina qabeenyaafi miidhaa bu’uuraalee misoomaa walitti bu’iinsa yeroo dheeraa irraan kan ka’e daran hammaateera. Qormaata kana gidduutti dhiibbaa maallaqaa lammiilee Sooriyaa tokko tokko salphisuuf maallaqni biroo kan akka doolaara Ameerikaa ykn Yuuroo damee al-seerummaa Siiriyaa keessatti daldala murtaa’eef akka mala kaffaltii filannootti fayyadamu. Haa ta’u malee, maallaqni biyya alaa kunniin beekamtii ofiisaa kan hin arganne ykn karaa idileetiin kan hin naanna’amne ta’uun isaanii hubatamuu qaba. Walumaagalatti, waldhabdee itti fufee jiruu fi dhiibbaa alaa kan akka qoqqobbii dinagdee irraa kan ka’e haalli maallaqaa Siiriyaa haalaan jijjiiramaa ta’ee jira. Gatiin paawundii Siiriyaa gadi bu’uun qaala’iinsa jireenyaa samii ol ka’aa jiruun jireenya guyyaa guyyaa lammiilee ishee fi tasgabbii dinagdee waliigalaa irratti qormaata guddaa fida.

Maallaqni seera qabeessa Siiriyaa Paawundii Sooriyaa (SYP) dha. Haa ta’u malee, waraana biyya keessaa fi tasgabbii dhabuu dinagdee Siiriyaa keessatti deemaa jiruun walqabatee, yeroon darbaa deemuun sharafa alaa ishee haalaan jijjiiramaa dhufeera. Yeroo ammaa kana USD 1 tilmaamaan SYP 3,085 waliin walqixa. Hubadhaa, safartuuwwan kun garaagarummaa qabaachuu waan danda’aniif odeeffannoo yeroo ammaa argachuuf madda maallaqaa amanamaa ta’e ilaaluun gaariidha.

Sooriyaan ayyaanota biyyoolessaa barbaachisoo hambaa aadaa badhaadhaa fi hiika seenaa biyyattii calaqqisiisan hedduu qabdi. Ayyaanni beekamaan tokko guyyaa walabummaa yoo ta’u, waggaa waggaan Ebla 17 kabajama. Guyyaan kun bara 1946tti bulchiinsa kolonii Faransaay irraa walabummaa Siiriyaa kan yaadatudha.Ayyaanni kun akkaataa idileetti agarsiisa, abidda, agarsiisa aadaa fi sochiiwwan jaalala biyyaa adda addaa guutuu biyyattii keessatti kan dabalatudha. Ayyaanni guddaan Siiriyaa keessatti kabajamu kan biraan Iid al-Fixrii yoo ta’u, kunis xumura Ramadaanaa – ji’a qulqulluu sooma Muslimootaaf ta’udha. Ayyaanni kun waggaa waggaan akka lakkoofsa ji’aa Islaamaa irratti hundaa’uun garaagarummaa kan qabu yoo ta’u, guyyoota sadiif kan turudha. Maatiin nyaata addaa nyaachuuf, kennaa wal jijjiiruuf, firootaa fi hiriyoota isaanii daawwachuuf, akkasumas gocha tola ooltummaa irratti bobba’uuf walitti dhufu. Siiriyaanis waggaa waggaan guyyaa Tokkummaa Biyyaalessaa July 23 kabajatti. Guyyaan kun sabaa fi sablammootaa fi amantaa adda addaa biyyattii akka saba tokkootti walitti dhufuu isaanii kabaja. Agarsiisa aadaa, agarsiisa muuziqaa, walga’ii hawaasaa fi sochii barnootaatiin tokkummaa lammiilee Sooriyaa guddisuuf akka biyyaatti taateewwan adda addaa ni qophaa’u. Dabalataanis, Kiristaanonni Sooriyaa dhaloota Yesus Kiristoos yaadachuuf Mudde 25 ayyaana masqalaa kabaju. Hawaasni kiristaanaa waldoota faaya mimmiidhagoo kan akka mul’ata dhalootaa fi muka ayyaana masqalaatiin faayame irratti halkan walakkaa qulqulluu qopheessu. Yeroon kun yeroo maatiin nyaata ayyaanaa irratti walitti dhufanii kennaa wal jijjiiraniidha. Dhumarratti, Guyyaan Waraana Arabaa Siiriyaa Hagayya 1, tattaaffii waraanni biyyaalessaa abbaa biyyummaa Siiriyaa eeguu fi lammiilee ishee balaa alaa ykn waldhabdee daangaa ishee keessatti uumamu irraa ittisuuf godheef kabaja kenna. Ayyaanonni kun seenaa fi aadaa Sooriyaa keessatti milkii barbaachisoo ta’an kan bakka bu’an yoo ta’u, amantii fi gosa kamiyyuu osoo hin ilaalin ummata ishee adda addaa gidduutti tokkummaa kan horatandha.

Sirnaan Rippabiliika Arabaa Siiriyaa jedhamuun kan beekamtu Siiriyaa biyya Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtudha. Waldhabdee fi tasgabbii dhabuu siyaasaa itti fufee jiruun kan dhiphattu ta’us, Sooriyaan seenaa keessatti bakka tarsiimoo isheetiin akka wiirtuu daldalaatti gahee guddaa taphatteetti. Waraana biyya keessaa bara 2011 eegale dura dinagdeen Siiriyaa to’annoo mootummaa fi ol’aantummaa damee mootummaatiin kan beekamu ture. Mootummaan dambii daldalaa keessatti gahee olaanaa kan taphate yoo ta’u, dhaabbilee mootummaa dameelee adda addaa irratti hirmaatan hedduu hojjechaa ture. Michoota daldalaa gurguddoon biyyoota akka Iraaq, Turkii, Libaanos, Chaayinaa, Jarmanii fi Xaaliyaanii turan. Haa ta’u malee, erga waraanni biyya keessaa ka’ee fi kana booda qoqqobbii diinagdee Gamtaa Awurooppaa fi Ameerikaa dabalatee biyyoota adda addaatiin sababa yaaddoo mirga namoomaatiin Siiriyaa irratti kaa’amee as sochiin daldala idil-addunyaa haalaan gadi bu’eera. Qoqqobbii ka’een meeshaaleen Siiriyaa irraa galfaman daangessuu fi carraan invastimantii alaa dhaabbilee daldalaa Siiriyaa daangeessee jira. Waggoota dhiyoo asitti waldhabdeen keessoos toora bu’uuraalee misoomaa al-ergiidhaaf murteessoo ta’an jeeqeera. Industiriiwwan ijoo kanneen akka qonnaa (midhaan akka suufii dabalatee), oomishaalee boba’aa (of danda’uu dursa kennuu), oomisha huccuu/uffata (dandeettii oomishaa guddaa), keemikaalota/qoricha (oomishni biyya keessaa fedhii biyya keessaa guutu), maashinarii/elektiroomakaanikaalota (addatti biyya alaatii galfaman) mudatan yeroo kana keessatti qormaata guddaa mudate. Dabalataanis,buqqa’iinsi namootaa keessoo dhiyeessii biyya keessaa keessatti jeequmsa uumuun dandeettiin oomishaa hir’isuun al-ergii sadarkaa ulaagaa ol ta’e kan akka kaarpeeti/hojii harkaa/meeshaa manaa fi kkf irratti dhiibbaa uumeera, kunis bara waraana duraa agarsiisuu danda’a. Lakkoofsa daldalaa ammaa ilaalchisee ragaan sirrii ta’e sababa iftoomina daangeffame kan daayinamiksii waldhabdee itti fufee jiruun argamuun rakkisaa ta’us,dandeettiin al-ergii waliigalaa adda durummaan gabaa naannoo irratti xiyyeeffachuun dhiibbaa hamaa geessisuu akka qabu tilmaamuun ni danda’ama, kunis duraan gatii al-ergii boba’aa hin taane Siiriyaa irra caalaan isaa kan itti gaafatu ture osoo waldhabdeen hin citin dura. Xumura irratti,dinagdeen Siiriyaa waldhabdee deemaa jiruun qoqqobbii idil-addunyaa waliin walqabatee dhiibbaa guddaa irra ga'eera,bu'aan isaas sochiin daldalaa waliigalaa gadi bu'eera.Syria's once flourishing export sector now faces numerous impediments thereby hampering the country's general economic recovery in the foreseeable future.

Sooriyaan biyya Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtu yoo taatu, ummata miliyoona 18 ol qabdi. Waggoota kurnan darban keessatti waraana biyya keessaa fi tasgabbii dhabuu siyaasaatiin kan miidhamte ta’us, Sooriyaan ammallee daldala idil-addunyaa fi guddina gabaaf dandeettii guddaa qabdi. Cimina ijoo Siiriyaa keessaa tokko qabeenya uumamaa adda addaa qabaachuu isheeti. Biyyattiin kuufama boba’aa, gaazii, fosfeetii, fi albuuda adda addaatiin beekamti. Qabeenyi kun invastaroota biyya alaa hawwachuu kan danda’uu fi saboota biroo waliin tumsa daldalaa uumuuf bu’uura ta’ee tajaajiluu danda’a. Dabalataanis, Sooriyaan akka aadaa isaatti wiirtuu qonnaa naannichaa turte. Biyyattiin midhaan adda addaa kan akka qamadii, barbaree, cuunfaa, firii sitraasii, zayitii, tamboo oomishti. Invastimantii sirrii fi tooftaalee qonnaa ammayyeessuun oomishni qonnaa Siiriyaa gabaa addunyaa irratti dorgomaa ta’uu danda’a. Kana malees, ejjennoo tarsiimoo teessuma lafaa Sooriyaan qabdu daandii doonii gurguddoo Awurooppaa fi Eeshiyaa karaa Galaana Meditiraaniyaaniitiin walqunnamsiisan akka argattu taasisa. Faayidaan kun buufata doonii misoomsuu fi daldala ardiilee adda addaa gidduu jiru haala mijeessuuf carraa kan uumudha. Kana malees, bara 2011tti walitti bu’iinsi osoo hin ka’iin dura,Yaadannoo: ragaan walitti bu’iinsa deemaa jiru dura of eeggannoodhaan itti fayyadamuu qabna haala yeroo ilaalchisee Sooriyaa hambaa seenaa badhaadhaa qabdu irraa kan ka’e bakka turizimii hawwataa taatee fudhatamte,Yaadannoo:yaadannoowwan miila jalaa odeeffannoo haala dabalataa barbaaduu danda’u qulqulleessuuf gargaara magaalota durii kan akka Damaasqoo fi Aleppoo dabalatee.Yaadannoo: badiisa waldhabdee irraan kan ka’e yoo kenname iddoowwan seenaa tokko tokko miidhaan irra ga’uu danda’a Akkuma nagaan naannichatti deebi’u,Yaadannoo: ibsi kun furmaata eeggachaa mirkaneessuu barbaadastuurism could potentially rebound as visitors explore these culture treasures once again. Kanas ta’e sana, qoqqobbii biyyoonni murtaa’an yaaddoo siyaasaatiin Siiriyaa irratti kaa’aman abdii daldala alaa ishee gufachiiseera.Yaadannoo jalaa:maddoonni barbaachisanQorbiiwwan gabaa faayinaansii,kaappitaalaa,fi teeknooloojiiwwan akka hin arganne daangessuudhaan-daldaltoonni Siiriyaa keessa jiraniif ammas,waldhabdee adeemsifamaa jiruuf hojii isaanii babal’isuuf rakkisaa taasisa sadarkaa idil-addunyaatti.Daldala alaa Siiriyaa guutummaatti dandamachuuf yeroo,tasgabbii dinagdee,fi hariiroo idil-addunyaa haaromfame fudhachuun isaa hin oolu.Bu’uuraalee misoomaa fi dameelee omishaa biyyattii deebisanii ijaaruufis invastimantii fi haaromsi guddaan barbaachisaa ta’a. Xumura irratti, dandeettiin guddina gabaa daldala alaa Siiriyaa waldhabdee itti fufee jiruu fi tasgabbii dhabuu siyaasaatiin kan danqame yoo ta’u, ammallee cimina bu’uuraa tokko tokko kan akka qabeenya uumamaa ishee, bakka tarsiimoo, oomisha qonnaa,fi hiika seenaa qabattee jirti.Furmaata waldhabdee irratti hundaa’uun,tattaaffii dinagdee deebisanii ijaaruu ,fi qoqqobbii kaasuun,Sooriyaan ammas bakka invastaroota biyya alaa hawwataa ta’uu fi daldala naannoo fi addunyaa keessatti taphataa guddaa ta’uun of hundeessuun ni danda’ama.

Gabaa daldala alaa Siiriyaa keessatti oomishaalee gurgurtaa olaanaa qaban filachuuf yeroo jennu wantoota hedduu tilmaama keessa galchuu qabu. Filannoo naannoo, haala dinagdee fi gatii aadaa hubachuun murtii odeeffannoo irratti hundaa’e murteessuu keessatti murteessaadha. Gosoonni oomishaa Siiriyaa keessatti dandeettii gurgurtaa abdachiisaa agarsiisan tokko tokko kunooti: 1. Meeshaalee Ijaarsa: Tattaaffii deebisanii ijaaruu Siiriyaa keessatti taasifamaa jiru yoo ilaalle, meeshaaleen ijaarsaa kanneen akka simintoo, ulee sibiilaa, tuuboo fi tiles yeroo hunda fedhii guddaa qabu. 2. Oomisha Nyaataa: Fayyadamtoonni Sooriyaa oomishaalee nyaataa madda biyya keessaa fi orgaanikii iddoo guddaa kennan. Kanaafuu, filannoowwan beekamoo ta’an zayita ejersaa, fuduraalee goggogaa fi muuzaa, pickles, damma, mi’eessituuwwan aadaa kan akka sumac fi za’atar kan dabalatudha. 3. Huccuu: Namoonni Sooriyaa huccuu qulqullina qabu kan dizaayinii bareedaa qabu dinqisiifatu. Meeshaaleen akka huccuu/uffata silkii (keessattuu silkii Damaasqoo), kaarpeeti/rugs (rugs kilim dabalatee) ogummaa harkaa aadaa agarsiisuu fi bitoota wal irraa hin cinne argatu. 4. Dhiyeessii Yaalaa: Dameen eegumsa fayyaa yeroo walitti bu’iinsa bu’uuraalee misoomaa miidhaan irra ga’u irraa kan ka’e meeshaalee yaalaa biyya alaatii galfaman irratti baay’ee hirkata. Oomishaaleen akka meeshaalee baqaqsanii hodhuu/meeshaalee/wantoota yeroo tokkotti gataman ykn qorichaa asitti gabaa dhaabbataa qabu. 5. Meeshaalee Manaa: Diinagdeen suuta suutaan tasgabbaa’aa dhufuun waldhabdee booda yeroo tasgabbii dhabuu siyaasaa; meeshaaleen elektirikii kanneen akka firijii, maashinii miiccaa/goggogduu meeshaalee manaa biroo waliin fedhii guddaa qabu. 6.Hojii harkaa- Hojiin harkaa Sooriyaa kanneen akka seraamiksii/suphe dhooftuu (kanneen saanii fakkiiwwan xiqqaa walxaxaa ta’aniin faayame dabalatee), hojiin aartii moosaajii akkasumas oomishaalee meeshaalee geejjibaa turistoota/maamiltoota yaadannoo/meeshaalee kennaa adda ta’an barbaadan hawwachuu danda’u. 7.Beauty/Bath Products- Oomishaaleen miidhaginaa/bath naannoo yeroo baayyee wantoota uumamaa fayyadamuun qophaa'an charm mataa isaanii qabu , kanaaf meeshaaleen akka Aleppo soap , rosewater ykn zayita urgooftuu maamiltootas hawwachuu itti fufaniiru Gabaa haaraa kamiyyuu seenuu dura qorannoo gabaa gaggeessuun barbaachisaa dha; daangaawwan/taarifa/dambiiwwan galtee addaa Siiriyaa adda baasuu . Galtee/daldaltoota jumlaa biyya keessaa waliin tumsuun walxaxiinsa kana keessa darbuuf gargaaruu danda’a, bu’uura fayyadamtoota xiyyeeffannoo irratti hubannoo gadi fagoo qabaachuudhaan. Dabalataanis, oomishaalee waltajjiiwwan toora interneetii irratti ykn karaa agarsiisaatiin beeksisuun mul’achuu guddisuu fi dursa gurgurtaa maddisiisuu danda’a.

Sooriyaan biyya Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtuu fi seenaa fi hambaa aadaa badhaadhaa qabdudha. Ummanni ishee garaa garaa Muslimoota Sunnii, Alawitoota, Kiristaanota, Kurdootaa fi namoota xiqqaa biroo kan of keessaa qabu yoo ta'u, tokkoon tokkoon isaanii aadaa fi duudhaa addaa mataa isaanii kan fidaniidha. Amaloota maamiltootaa fi dhorkaawwan Siiriyaa keessatti argaman hubachuun daldala gaggeessuuf ykn namoota dhuunfaa Sooriyaa waliin hojjechuuf barbaachisaa dha: 1. Keessummeessuu: Lammiileen Sooriyaa keessummoota ho'aa fi arjummaa keessummootaaf agarsiisaniin beekamu. Yeroo mana ykn waajjira nama tokkoo daawwatan, akka mallattoo kabajaatti shaayii ykn bunaan simachuun aadaa dha. Aarsaawwan kana fudhachuun keessummoota isaaniif dinqisiifannaa akka qabnu argisiisa. 2. Kabaja jaarsolii: Aadaa Sooriyaa keessatti jaarsolii kabajuun iddoo guddaa qaba. Afaaniifi sochii qaamaa sirrii ta’etti fayyadamuun namoota dulloomaniif kabaja agarsiisuu barbaachisaadha. 3. Uffata irratti safuu: Lammiileen Sooriyaa akka waliigalaatti seera aadaa Islaamummaa fi aadaa naannootiin dhiibbaa irra ga’een seera uffannaa konsarvaatiivii hordofu. Daawwattoonni namoota naannoo sanaa wajjin yeroo wal qunnaman ykn iddoowwan amantii yeroo seenan uffata gaarii akka uffatan gorfama. 4. Mata dureewwan miira namaa kakaasan irraa fagaachuu: Mata dureewwan murtaa’an kan akka siyaasaa, amantii (namoota naannootiin yoo affeeraman malee), saalqunnamtii, ykn waldhabdee itti fufee jiru yeroo haasawaatti of eeggannoodhaan dhiyaachuun waliigaltee dhabuu akka hin uumamneef. 5. Naamusa nyaataa: Mana nama tokkootti nyaata nyaachuuf yoo affeeramte, keessummeessituu/keessummeessituun akka mallattoo kabaja mana isaaniif agarsiisutti yoo ibse malee osoo hin seenin dura kophee kee baafachuun aadaa dha. 6. Gahee saalaa: Siiriyaa keessatti gaheen saalaa aadaa ammallee mul’ateera; kanaaf yeroo baayyee dhiironni haala hawaasummaa fi daldalaa keessatti gahee hoggansa kan fudhatan yoo ta’u dubartoonni ammoo hirmaannaa xiqqaa qabaachuu akka danda’an ilaalamuu danda’a. 7.Taboo: 1.1. - Alkoolii dhuguun barsiisa Islaamaa waan faallaa ta'eef naannoo Muslimoota waaqeffatan dhuguun irraa fagaachuu qaba. - Yeroo hunda cimsee hordofamuu dhiisuu danda’a garuu beeksisa tokko malee harkifachuunis akka gara jabinaatti fudhatamuu danda’a. - Hiriyoonni gaa’elaa gidduutti jaalala ifatti agarsiisuu akka waliigalaatti akka amala sirrii ta’etti hin ilaalamu. Amaloota maamiltootaa kana miira aadaa waliin hubachuun namoonni dhuunfaa lammiilee Sooriyaa wajjin haala bu’a qabeessa ta’een akka bobba’anii fi duudhaa fi gatii isaaniif kabaja akka agarsiisan gargaara.

Bulchiinsa Gumurukaa fi Qajeelfama Siiriyaa Biyya Baha Giddu Galeessaa kan taate Siiriyaa bulchiinsa gumurukaa isheef dambii fi qajeelfama addaa qabdi. Imaltoonni Siiriyaa daawwachuuf karoorfatan seera kana beekuu qabu, kunis gara biyyattii haala gaariin akka seenan taasisuu qaba. Bulchiinsa gumurukaa Siiriyaa fi qajeelfamoota barbaachisoo ta’an keessaa wantoota barbaachisoo ta’an tokko tokko kunooti: 1. Ulaagaalee Seensaa: Daawwattoonni gara Sooriyaa imalan guyyaa seenan irraa eegalee yoo xiqqaate ji’a jahaaf kan tajaajilu paaspoortii seera qabeessa ta’e qabaachuu qabu. Dabalataanis, viizaan seensaa lammiilee irra caalaan kan barbaachisu yoo ta’u, kunis osoo hin dhufin dura imbaasii ykn qoonsilaa Siiriyaa irraa argachuun ni danda’ama. 2. Meeshaalee Dhorkaman: To’annoo cimaan waan jiruuf osoo gara Siiriyaa hin seenin dura meeshaalee dhorkaman beekuun murteessaadha. Meeshaaleen akka qoricha sammuu namaa hadoochu, qawwee fi rasaasa, maallaqa sobaa, meeshaalee poornoogiraafii, maxxansa amantii barreeffamoota Islaamaa irraa kan hafe gara biyyaatti fiduu dhiisuu danda’u. 3. Labsii Maallaqa: Imaltoonni maallaqa biyya alaa birootiin USD 5,000 ol ykn kan kanaan wal gitu qabatanii gara Siiriyaa seenan ykn bahan gumurukaa irratti labsuu qabu. . 5. Meeshaalee Daangefaman: Meeshaaleen tokko tokko gara Siiriyaa seenuu isaanii dura qaamolee dhimmi ilaallatu irraa hayyama addaa ykn hayyama kan akka qoricha murtaa’e (qoricha sammuu namaa hadoochu dabalatee) fi oomisha qonnaa barbaadu. 6. Hojimaata Gumurukaa: Buufata sakatta’iinsa daangaa/buufata xiyyaaraa/buufata galaanaa irratti yeroo hojimaata gumurukaa Siiriyaa keessa darbitu unka barbaachisaa qondaaltota daangaatiin kenname sirritti guutuu si barbaachisa. 7. Meeshaalee Al-ergii Dhorkaman: Meeshaalee durii dabalatee meeshaaleen aadaa murtaa’an qaamolee hayyama qaban kan akka The Directorate-General of Antiquities and Museums (DGAM) irraa hayyama sirrii malee al-ergii gochuun hin danda’amu. 8.Adeemsa Yeroodhaaf Galchuu: Meeshaalee gatii guddaa qaban kan akka kaameraa ykn laptop yeroodhaaf gara Siiriyaa galchuuf karoorfattee yeroo deemtu deebiftee fudhachuuf karoora yoo qabaatte; meeshaaleen kun yeroo dhuftan sanada barbaachisaa ta’e kamiyyuu waliin sirnaan akka labsaman mirkaneessaa, yeroo deemtan rakkoon akka hin mudanneef. Imala karoorfachuu dura dambiiwwan gumurukaa Siiriyaa gadi fageenyaan qorachuu fi odeeffannoo haaraa argachuun gorfama. Imaltoonni odeeffannoo wayitawaa ulaagaalee fi qajeelfama gumurukaa ilaalchisee argachuuf marsariitiiwwan ofiisaa Gumurukaa, imbaasii ykn qoonsilaa Siiriyaa ilaaluu ni danda’u. Seerota kana hordofuun yeroo Siiriyaa seenan ykn keessaa bahan harkifannaa ykn walxaxiinsa hin barbaachifne ni ittisa.

Sooriyaan biyya Baha Giddu Galeessaa keessatti argamtuu fi imaammataa fi dambii gumurukaa galtee mataa ishee qabdi. Biyyattiin meeshaalee adda addaa gara naannoo isheetti fidaman irratti qaraxa galtee ni kaafti. Imaammanni gibira galtee Siiriyaa adda durummaan indaastiriiwwan biyya keessaa eeguu, mootummaaf galii maddisiisuu fi sharafa alaa bahu to’achuu irratti kan xiyyeeffatedha. Sadarkaan gibiraa galtee irratti hojiirra oolu gosa oomisha galfame irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Taarifa galtee Siiriyaa keessatti akka waliigalaatti koodii Sirna Walsimsiisaa (HS) irratti kan hundaa’u yoo ta’u, meeshaaleen gosa adda addaatti ramada. Reetiin taarifaa %0 hanga %200 ol ta’a. Meeshaaleen barbaachisoo ta’an tokko tokko kan akka qoricha, galtee qonnaa, fi meeshaaleen jallisii oomisha industiriidhaaf oolan biyyattii keessatti akka argaman jajjabeessuuf taarifa gadi aanaa ykn zeeroo argachuu danda’u. Gama biraatiin meeshaaleen qananiin kanneen akka elektirooniksii sadarkaa olaanaa qaban ykn konkolaattota taarifa baay’ee ol’aanaa ta’e isaan irratti hojiirra ooluu danda’u. Gibira galtee malees, gibirri dabalataa wantoota addaa kanneen akka gibira gatii dabalataa (VAT), gibira eksaayizii, ykn kaffaltii addaa meeshaalee biyya alaatii galfaman tokko tokko irratti kaffalamu irratti hundaa’uun kaffalamuu danda’a. Namoonni dhuunfaa ykn dhaabbileen daldalaa meeshaalee gara Sooriyaa galchuuf karoorfatan daldala kamiyyuu jalqabuu isaanii dura taarifaa fi dambiiwwan gumurukaa hojiirra jiran gadi fageenyaan qorachuu fi hubachuun barbaachisaa dha. Akkasumas bulchitoota naannoo mariisisuu ykn gorsitoota ogummaa imaammata daldalaa Siiriyaa beekan irraa gargaarsa barbaaduu qabu. Hubachiisa: Sababa tasgabbii dhabuu siyaasaa fi waldhabdee Siiriyaa keessatti deemaa jiruun daldaltoonni/galchitoonni ta’uu danda’an hariiroo daldalaa Siiriyaa waliin qaban ilaalchisee daangaa daldalaa biyyoonni isaanii kaa’uu danda’an kamiyyuu ilaaluun gaarii ta’uun isaa kaasuun barbaachisaadha.

Biyyi Baha Giddugaleessaa onnee naannichaa keessatti argamtu Siiriyaa imaammata gibira meeshaalee al-ergii mataa ishee kan daldala idil-addunyaa ishee deeggaruun to’achuuf qophaa’e qabdi. Mootummaan Siiriyaa meeshaalee adda addaa biyyattii keessaa gara alaatti ergamaa jiran irratti gibira kaa’a. Siiriyaa keessatti gibirri al-ergii gosa oomishaa irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Fakkeenyaaf, oomishaaleen qonnaa kanneen akka fuduraalee, kuduraalee, fi midhaan gibirri al-ergii %15 kan kaffalamu yoo ta’u, al-ergii beeyladaa ammoo gibirri %5 gadi aanaa ta’e kan isaan mudatudha. Al-ergii oomishaa kan akka huccuu fi uffata gibirri %20 ol’aanaa ta’een kaffalama. Industiriiwwan addaa ykn meeshaalee dinagdee biyyattii ykn dantaa nageenya biyyaalessaaf murteessoo ta’anii fudhataman irratti wantoonni adda ta’anii fi bilisa ta’an tokko tokko akka jiran hubachuun barbaachisaadha. Bilisa ta’uun kun meeshaalee akka oomisha boba’aa fi gaazii ykn meeshaalee waraanaa of keessatti qabachuu danda’a. Imaammata gibira al-ergii kana akka eegamu mirkaneessuuf, al-ergitoonni Siiriyaa hayyamaa fi hayyama barbaachisaa ta’e qaamolee muudaman irraa argachuu qabu. Dabalataanis, meeshaalee al-ergii isaanii gatii fi ka’umsa isaanii ilaalchisee sanada sirrii ta’e dhiyeessuu qabu. Mootummaan gibira kana adda durummaan akka madda galii maddisiisuutti kan itti fayyadamu yoo ta’u, meeshaaleen biyya alaa gabaa idil-addunyaa irratti qaala’aa taasisuudhaan indaastiriiwwan biyya keessaa eeguuf kan kaayyeffatedha. Imaammattoonni kunneenis oomisha biyya keessaa hojjetame galtee caalaa al-ergii kakaasuun oomisha biyya keessaa jajjabeessa. Walumaagalatti imaammanni gibira meeshaalee al-ergii Siiriyaa dhangala’aa daldala idil-addunyaa to’achuu keessatti gahee olaanaa kan qabu yoo ta’u, yeroo walfakkaatutti dameelee biyya keessaa eeguudha.

Sooriyaan biyya Baha Giddu Galeessaa keessa jirtu yoo taatu, gama al-ergiitiin bakka guddaa qabdudha. Mootummaan Siiriyaa meeshaaleen ishee al-ergii istaandaardii fi dambiiwwan idil-addunyaa akka guutan gochuuf xiyyeeffannoo guddaa kenna. Kanaaf ammoo Siiriyaa sirna mirkaneessa al-ergii hundeessiteetti. Abbaan Taayitaa Mirkaneessa Al-ergii (ECA) Siiriyaa qulqullinaa fi walsimannaa meeshaalee al-ergii mirkaneessuuf ragaa kennuudhaaf itti gaafatamummaa qaba. Ejensiin mootummaa kun ministeera adda addaa, kan akka Ministeera Diinagdee fi Daldalaa, Ministeera Industirii, fi Ministeera Fayyaa waliin ta’uun hojjeta. Al-ergitoonni Siiriyaa mirkaneessa barbaachisaa argachuuf adeemsa gadi fageenya qabu hordofuu qabu. Tokkoffaa, oomishni isaanii ulaagaalee qulqullina biyyaalessaa ministeerota dhimmi ilaallatu kaa’an kan eegu ta’uu isaa mirkaneessuu qabu. Istaandardiin kun qonna, oomishaa, huccuu, meeshaalee miidhaginaa, nyaata qopheessuu fi kkf dabalatee industirii adda addaa kan hammatudha. Erga istaandaardii biyyaalessaa eeganii booda, al-ergitoonni oomisha isaanii laaboraatooriiwwan hayyamaman ykn dhaabbilee ECAn mirkanaa’aniin akka qoratamuu fi sakatta’amuuf dhiyeessu qabu. Qormaatni kunniin wantoota akka nageenya oomishaa, haala qulqullinaa yeroo adeemsa oomishaa ykn misoomaa yoo barbaachisaa ta’e), fi sirrii ta’uu asxaa madaalu. Ulaagaaleen hundi erga milkaa’inaan guutamanii booda, al-ergitoonni ECA irraa mirkaneessa al-ergii argachuuf iyyachuu ni danda’u. Abbaan Taayitichaa ragaa kennuu isaa dura gabaasa qorannoo laabraatoorii cinatti sanadoota ibsa oomishaa wajjin walqabatan hunda ni ilaala. Mirkaneessa al-ergii Siiriyaa irraa argachuun meeshaaleen al-ergii taasifaman tarkaanfiiwwan to’annoo qulqullinaa ciccimoo akka darban kan taasisu yoo ta’u kunis amantaa idil-addunyaa oomishaalee Siiriyaa irratti akka guddisu taasisa; akkasumas al-ergitoonni dambiiwwan daldala idil-addunyaa eeguu isaanii agarsiisuudhaan gabaa addunyaa salphaatti akka argatan gargaara. Xumura irratti,'Mirkaneessi Al-ergii Sooriyaa' istaandaardii qulqullina biyyaalessaa hordofuu kan of keessaa qabu yoo ta'u, itti aansuunis laaboraatooriiwwan mirkanaa'aniin qorachuun itti aansuunis gamaaggama & Abbaa Taayitaa Mirkaneessa Al-ergii irraa ragaa kennuu kanaanis amanamummaa hundeessuun & al-ergii Siiriyaa akka addunyaatti akka eegamu mirkaneessuudha!

Sirnaan Rippabiliika Arabaa Siiriyaa jedhamuun kan beekamtu Sooriyaan biyya kutaa Dhiha Eeshiyaa keessatti argamtudha. Waggoota dhiyoo asitti waldhabdee fi tasgabbii dhabuun itti fufee jiru mudatus, Siiriyaa ammallee carraa loojistikii adda addaa argachuuf carraa guddaa qabdi. Bu’uuraaleen geejjibaa Siiriyaa keessatti neetworkii loojistikii gahumsa qabu hundeessuuf gahee murteessaa qabu. Biyyattiin neetworkii daandii bal’aa magaalota gurguddoo fi naannolee walqunnamsiisu qabdi. Daandiiwwan sochii imaltootaa fi fe’umsaa biyyattii keessatti baay’inaan itti fayyadamaniidha. Daandiiwwan gurguddoon jalqabaa daandii guddaa 5 kan Damaasqoo irraa gara Homs deemu, daandii guddaa 1 kan Aleppoo gara Damaasqootti walqunnamsiisu, fi daandii guddaa 4 kan Latakia fi Aleppoo walqunnamsiisu of keessatti qabatu. Daandiiwwan malees Siiriyaa buufata xiyyaaraa geejjibaa qilleensaa mijeessan hedduu qabdi. Buufatni xiyyaaraa idil-addunyaa inni guddaan Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Damaasqoo yoo ta'u, balalii biyya keessaa fi idil-addunyaatiif wiirtuu ta'ee tajaajila. Buufatni xiyyaaraa barbaachisoo biroon Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Aleppoo fi Buufata Xiyyaaraa Idil-addunyaa Latakia ni argamu. Doonii galaanaatiin, Sooriyaa buufata galaanaa gurguddoo lama qabdi: Buufata Doonii Laatakia Galaana Meditiraaniyaanii fi Buufata Doonii Tartus. Buufatni doonii kunneen biyyoota naannichaa biroo waliin daldalaaf karra barbaachisaa ta’uun tajaajilu. Konteenara, dhangala’aa hedduu (akka zayitaa), goggogaa (kan akka midhaan), fi fe’umsa waliigalaa dabalatee fe’umsa gosa adda addaa ni qabatu. Hojii loojistikii Siiriyaa keessatti daran guddisuuf, namoota fe’umsaa biyya keessaa ykn dhiyeessitoota loojistikii qaama sadaffaa (3PL) waliin hojjechuuf yaaduun gaariidha. Dhaabbileen kunneen dambiiwwan biyya keessaa fi adeemsa gumurukaa gahumsaan geggeessuu irratti ogummaa qabu. Ulaagaalee sanada, bakka kuusaa, hojimaata qulqulleessuu gumurukaa buufata doonii ykn buufata xiyyaaraa irratti,fi furmaata geejjibaa biyya keessaa qopheessuu irratti gargaaruu ni danda’u. Yeroo fe'umsa dabarstoota ykn 3PLs industirii loojistikii Siiriyaa keessatti bobbaasan,amanamummaa,amanamummaa,nageenya,fi walsimannaa mirkaneessuuf qorannoo sirrii gaggeessuun barbaachisaa dha.Isaan meeshaalee addaa qabannaa addaa barbaadan,kan akka meeshaalee manca'an,meeshaalee balaafamaa, fi qorichaa.Daandiiwwan qunnamtii bu’a qabeessa ta’an diriirsuu,balaa mudachuu danda’u kamiyyuu xiqqeessuu,fi haala nageenyaa naannoo murtaa’e keessatti deemaa jiru beekuun murteessaadha. Waldhabdeen deemaa jiru kun qormaanni jiraatus, ammallee carraan dhaabbilee daldalaa hojii loojistikii Siiriyaa keessatti hojjechuuf fedhii qabaniif ni jira. Bu’uuraalee geejjibaa gahumsa qaban irratti invastimantii gochuun, dhiyeessitoota loojistikii biyya keessaa waliin tumsuun,fi haala nageenyaa irratti odeeffannoo haaraa qabaachuun sochii meeshaalee Siiriyaa keessaa fi alaa milkaa’aa fi nageenya qabu haala mijeessuuf gargaaruu danda’a.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Sooriyaan biyya baha jiddu galeessaa seenaa fi aadaa badhaadhaa qabdudha. Waldhabdeen naannicha keessatti deemaa jiraatus ammallee bitoonni idil-addunyaa barbaachisoo ta’an tokko tokko kanneen daldala Siiriyaa waliin hojjetan jiru. Dabalataanis, karaaleen misoomaa fi agarsiisni daldalaa dhaabbilee biyya keessaa fi idil-addunyaatiif carraa daldalaa guddisuu keessatti gahee olaanaa qaban hedduun jiru. Bitoota idil-addunyaa gurguddoo Siiriyaa keessatti argaman keessaa tokko Raashiyaadha. Biyyattiin mootummaa Siiriyaaf deeggarsa waraanaa kennaa kan turte yoo ta’u, pirojektoota misooma bu’uuraalee misoomaa irrattis invastimantii guddaa gooteetti. Dhaabbileen Raashiyaa dameelee adda addaa kanneen akka anniisaa, boba’aa fi gaazii, geejjibaa, ijaarsaa, fi telekoomii irratti hirmaatu. Chaayinaan sochii bittaa idil-addunyaa Siiriyaa keessatti yeroo ilaallu taphattuu murteessaa biraati. Dhaabbileen Chaayinaa pirojektoota bu’uuraalee misoomaa kanneen akka ijaarsa daandii, warshaalee humna elektiriikaa, fi neetworkii telekoomii irratti invastimantii gochuuf fedhii agarsiisaniiru. Zayitii ejersaa fi oomishaalee huccuu Sooriyaas biyya alaatii galchu. Iraan meeshaalee Sooriyaa bituu beekamaa kan biraati. Aadaa siyaasaan michuu dhiyoo kan taate Iraan keemikaalota, meeshaalee jallisii indaastirii qorichaaf oolan,fi oomisha qonnaa bitachuun mootummaa Sooriyaaf deeggarsa gochuu itti fufteetti. Karaalee misoomaa fi agarsiisa daldalaa carraa daldalaa Sooriyaa waliin walqabatu guddisan yoo ilaalle: 1) Agarsiisa Idil-addunyaa Damaasqoo: Sagantaan kun waggaa waggaan Giddugala Agarsiisa Idil-addunyaa Damaasqootti kan gaggeeffamu yoo ta’u, indaastiriiwwan biyya keessaa michoota biyya alaa waliin waliigaltee uumuuf barbaadaniif waltajjii barbaachisaa ta’ee jira. 2) Agarsiisa Industirii Idil-addunyaa Aleppoo: Waldhabdeen kun bu’uuraalee misoomaa Aleppoo osoo hin balleessin dura agarsiisni kun agarsiisa gurguddoo industirii huccuu irraa kaasee hanga maashinariitti agarsiisan keessaa tokko ta’uun beekama ture. 3) Waltajjiiwwan dinagdee Arabaa irratti hirmaachuu: Sooriyaan waltajjiiwwan dinagdee adda addaa biyyoota Arabaa ykn dhaabbilee akka Liigii Biyyoota Arabaa ykn GCC (Gulf Cooperation Council) qopheessan irratti dammaqinaan hirmaatti. Waltajjiiwwan kunneen biyyoota Arabaa biroo irraa bitoota ta’uu danda’an waliin walqunnamtii uumuuf carraa ni kennu. 4) Iddoowwan gabaa toora interneetii: Sababa tasgabbii dhabuu siyaasaa naannolee murtaa’oo Siiriyaa keessa jiran ykn saboonni biroo kallattiin ishee waliin daldala irratti qoqqobbii kaa’uu isaaniitiin kan ka’e qaqqabummaan qaamaa daangeffameef , iddoowwan gabaa onlaayinii akka waltajjiiwwan filannoo dhaabbileen daldalaa daldala irratti daangaa hedduu malee sadarkaa idil-addunyaatti walqunnamsiisuu danda’anitti tajaajilu. 5) Jila daldalaa: Qondaaltonni mootummaa Siiriyaa yeroo baayyee jila daldalaa gara biyyoota akka Iraan, Raashiyaa, Chaayinaa fi kanneen birootti qindeessuun carraa daldalaa qorachuu fi hariiroo dinagdee cimsu. Daawwannaan kunneen invastaroota biyya alaa hawwachuuf kan kaayyeffate yoo ta’u, dandeettii gabaa Sooriyaa cimsanii kan ibsan ta’uu ibsameera. Waldhabdee Siiriyaa keessatti deemaa jiru irraa kan ka’e waggoota darban keessatti sochiin daldala idil-addunyaa hedduun gufachiifamuu ykn haalaan hir’achuu isaa hubachuun barbaachisaadha. Tasgabbii dhabuun siyaasaa, yaaddoon nageenyaa fi qoqqobbii dinagdee walitti dhufeenya daldalaa idil-addunyaa Siiriyaa waliin qabu irratti dhiibbaa uumeera. Haa ta’u malee, chaanaalotaa fi agarsiisni kun ammallee Siiriyaa fi bitoota idil-addunyaa gidduutti hirmaannaa sadarkaa tokko tokko mirkaneessuu keessatti gahee olaanaa qabu.

Motora barbaacha waliigalaa

Siiriyaa keessatti motoroonni barbaacha interneetii daawwachuu fi odeeffannoo argachuuf yeroo baay’ee itti fayyadaman hedduutu jiru. Isaan keessaa muraasni URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Google (https://www.google.com): Googlen Siiriyaa dabalatee addunyaa guutuutti barbaacha baay’ee jaallatamudha. Amaloota fi tajaajiloota adda addaa kanneen akka barbaacha weeb, barbaacha suuraa, oduu, kaartaa fi kkf hedduu ni dhiheessa. 2. DuckDuckGo (https://duckduckgo.com): DuckDuckGo motora barbaacha iccitii irratti xiyyeeffate yoo ta'u, sochii fayyadamtootaa kan hin hordofne ykn bu'aa barbaacha barbaacha isaanii duraanii irratti hundaa'uun dhuunfachiisu. Iccitii fayyadamtootaa kabajuun odeeffannoo loogii hin qabnee fi barbaachisaa ta’e kennuudhaaf kan akeekedha. 3. Bing (https://www.bing.com): Bing motora barbaacha Microsoft kan tajaajila weeb irratti hundaa’e kan akka barbaacha weeb, dandeettii suuraa barbaaduu, barbaacha viidiyoo, walitti qabama oduu fi kkf kennuudhaan Google waliin dorgomudha. 4. Yandex (https://www.yandex.com): Raashiyaa fi biyyoota dhiyoo jiran keessatti baay’inaan kan jaallatamu yoo ta’u, Yandex Siiriyaa keessatti barbaaduuf filannoo filannoo ta’ee tajaajila. Tajaajila adda addaa kan akka gorsa web surfing fedhii fayyadamtootaa fi kaartaa naannoo irratti hundaa’uun ni kenna. 5. E-Syria (http://www.e-Syria.sy/ESearch.aspx): E-Syria motora barbaacha Siiriyaa biyya keessaa kan qophaa’ee fi bu’aa barbaachisaa ta’e kan marsariitiiwwan Siiriyaa ykn qabiyyee biyyattii keessatti argaman waliin walqabatu addatti geessuu irratti xiyyeeffata . Tarreen kun filannoowwan jiran hunda hammachuu dhiisuu danda'a garuu hanga ammaatti Siiriyaa keessatti kanneen yeroo baay'ee itti fayyadaman tokko tokko bakka bu'uu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha.

Fuula keelloo gurguddoo

Fuulonni keelloo gurguddoon Siiriyaa keessatti argaman daldala, tajaajiloota fi dhaabbilee adda addaa argachuuf si gargaaruu danda’u. Kanneen beekamoo ta’an keessaa muraasni, marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Yellow Pages Syria - Kun galmee ofiisaa toora interneetii daldalaa fi tajaajila Siiriyaa keessatti argachuuf gargaarudha. Tarreefama dameelee adda addaa kan akka hoteelota, mana nyaataa, dhaabbilee eegumsa fayyaa, manneen daldalaa fi kkf bal’inaan ni dhiheessa.Weebsaayitii: www.yellowpages.com.sy 2. Qajeelfama Sooriyaa - Daayirektarii bal’aa toora interneetii irratti waa’ee industirii fi dameelee adda addaa Siiriyaa keessatti socho’an odeeffannoo kennu. Tarreefama dhaabbilee gosoota hedduu kanneen akka turizimii, ijaarsa, barnoota, geejjibaa fi kkf of keessatti qabata. Marsariitii: www.syrianguide.org 3. Fuula Keelloo Damaasqoo - Addatti magaalaa guddoo Damaasqoo irratti kan xiyyeeffate ta'us magaalota gurguddoo Sooriyaa biroos kan uwwisudha. Waltajjiin kun fayyadamtoonni daldala gosa ykn jechoota ijootiin barbaaduun waa’ee dhaabbilee oomisha ykn tajaajila addaa naannoo sana keessatti dhiyeessan odeeffannoo quunnamtii bal’aa akka argatan kan taasisudha. Marsariitii: www.damascussyellowpages.com irratti argama 4.SyriaYP.com – Weebsaayitii tarreeffama daldalaa dhaabbilee industirii hedduu kan akka qonnaa, tajaajila baankii, dhiyeessitoota meeshaalee ijaarsaa,muraasa maqaa dhahuudhaaf.Waltajjiin kun fayyadamtoonni piroofaayilii daldalaa qorachuu fi kallattiin karaa ibsa isaanii kennameen akka isaan qunnaman dandeessisa.Website :www.syriayp.com irratti kan argamu 5.Business Directory Syria – An online portal catering to local enterprises inSyria.Innis akka qabeenya bal’aa ta’ee tajaajila bal’aa dhaabbatichaa oomishtootaa fi dhiyeessitoota irraa gara daldaltootaatti kennuudha.You can search by industry categories or browse through featured listings on their website.Website :businessdirectorysyria. com Daayirektaroota fuula keelloo kun yeroo daldala,dhiyeessitoota meeshaalee,tajaajila,fi qaamolee barbaachisoo biroo Siiriyaa keessatti barbaaddan qabeenya gatii guddaa qabu ni dhiyeessu.Weebsaayitoota kana wabii gochuun odeeffannoo quunnamtii barbaachisaa,sa’aatii hojii,fi ibsa barbaachisaa biroo yeroo barbaacha keessanii barbaachisan isiniif kenna

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Siiriyaa keessatti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoon hedduun jiru. Tarreen isaan keessaa muraasa isaanii marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Souq.com - Siiriyaa dabalatee Baha Giddugaleessaa fi Kaaba Afrikaa keessatti waltajjiiwwan gurgurtaa onlaayinii gurguddoo keessaa isa tokkodha. Marsariitii: www.souq.com/sy-en 2. Jumia Syria - Jumia waltajjii daldala elektirooniksii beekamaa kan biraa yoo ta'u, Siiriyaa dabalatee biyyoota Afrikaa hedduu keessatti socho'a. Marsariitii: www.jumia.sy 3. Gabaa Arabiyaa - Bakki gabaa onlaayinii kun maamiltoota Siiriyaa keessa jiraniif oomishaalee fi tajaajiloota adda addaa ni kenna. Marsariitii: www.arabiamarket.com 4. Gaarii Siiriyaa - Weebsaayitii daldala elektirooniksii yoo ta'u, meeshaalee elektirooniksii irraa kaasee hanga meeshaalee faashinii Siiriyaa keessatti oomishaalee adda addaa dhiyeessuudha. Marsariitii: www.syriancart.com 5. Suuqii Damaasqoo - Manni daldalaa onlaayinii kun naannoo Sooriyaa keessatti uffata, meeshaalee manaa fi meeshaalee manaa gurguruu irratti kan adda ta'edha. Marsariitii:www.damascusstore.net. 6. Gabaa Aleppa - Gabaa Aleppa maamiltoota magaalaa Aleppo keessa jiraataniif oomishaalee adda addaa kanneen akka elektirooniksii, meeshaalee manaa, oomishaalee miidhaginaa fi kkf ni dhiheessa. Marsariitii:www.weshopping.info/aleppo-market/ 7.Etihad Mall-e-Tijara- Waltajjii onlaayinii dhaabbileen daldalaa Sooriyaa oomisha isaanii biyya keessaatti gabaaf dhiyeessudha. Marsariitii:malletia-etihad.daldala.saayitii. Waltajjiiwwan daldala elektirooniksii xixiqqoo ykn addaa biroo hedduu kanneen haala gabaa toora interneetii Siiriyaa keessatti socho’an keessaa kunniin fakkeenyota beekamoo muraasa. Waldhabdee naannicha keessatti deemaa jiru irraa kan ka’e argamuun fi haalli marsariitiiwwan kanaa garaagarummaa qabaachuu akka danda’u hubadhaa; karaa isaanii bittaa ykn daldala kamiyyuu osoo hin yaalin dura haala amma jiran mirkaneessuun gorfama

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Siiriyaa keessatti waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa hedduun jiraattota ishee biratti jaallatamaadha. Waltajjiiwwan kun namoonni dhuunfaa akka walqunnamsiisan, odeeffannoo akka qooddataniifi haasawa irratti akka bobba’aniif carraa ni kennu. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo ta’an tokko tokko marsariitii isaanii waliin Siiriyaa keessatti fayyadaman kunooti: 1. Feesbuukii (https://www.facebook.com): Feesbuukiin waltajjii marsariitii hawaasaa bal’inaan itti fayyadamnu yoo ta’u, fayyadamtoonni piroofaayilii uumuu, suuraa fi viidiyoo olkaa’uu, hiriyootaafi maatii waliin wal qunnamuu, gareetti makamuu, marii irratti bobba’uu danda’u. 2. Twitter (https://twitter.com): Twitter waltajjii maaykiroo biloogii fayyadamtoonni ergaa gabaabaa "tweets" jedhamuun beekamu akka maxxansan kan dandeessisudha. Lammiileen Sooriyaa oduu haaraa qooduuf, mata duree adda addaa irratti yaada ibsachuuf, namoota ummataa fi dhaabbilee hordofuuf Twitter fayyadamu. 3. Instagram (https://www.instagram.com): Instagram waltajjii suuraa waliif qooduun beekamaa ta'ee fi fayyadamtoonni suuraa fi viidiyoo olkaa'uu kan danda'an yoo ta'u, mata duree fi hashtag itti dabaluu danda'u. Lammiileen Sooriyaa yeroo baayyee Instagram fayyadamuun yeroowwan jireenya isaanii guyyaa guyyaa keessaa qooddatan ykn daldala isaanii beeksisuuf. 4. Telegram (https://telegram.org/): Telegram appii ergaa battalaa kan qunnamtii nageenya qabuuf dhuma irraa gara dhumaatti icciitii dhiyeessuudha. Namoonni dhuunfaa ykn gareen ergaa, suuraa, viidiyoo, yaadannoo sagalee gahumsaan akka wal jijjiiran taasisa. Lammiileen Sooriyaa hedduun sababa icciitii isaatiin oduu haaraa fi marii garee Telegram irratti hirkatu. 5. LinkedIn (https://www.linkedin.com): LinkedIn waltajjii ogummaa networking ogeessota Sooriyaa carraa hojii barbaadan ykn walitti dhufeenya ogummaa isaanii babal’isan bal’inaan itti fayyadamanidha. 6- WhatsApp( https: //www.whatsapp .com ): WhatsApp appii qunnamtii nageenya qabu kan ergaa barreeffamaa , bilbila sagalee , bilbila viidiyoo erguu hayyamu keessaa isa tokko ta'eera . Sababa uggura interneetii mootummaan kaa'een ykn sababoota birootiin haala dhuunfaa Siiriyaa irratti hundaa'uun dhaqqabummaan waltajjiiwwan kanaa garaagarummaa qabaachuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Sirnaan Rippabiliika Arabaa Siiriyaa jedhamuun kan beekamtu Siiriyaan biyya Lixa Eeshiyaa keessa jirtudha. Waldhabdeen fi qormaanni itti fufee jiraatus, Siiriyaa waldaalee indaastirii gurguddoo damee dinagdee adda addaa keessatti gahee murteessaa qaban hedduu qabdi. Waldaalee indaastirii gurguddoo Siiriyaa keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Federeeshinii Mana Maree Daldalaa Siiriyaa (FSCC) - FSCCn dantaa daldalaa dameelee adda addaa Siiriyaa keessatti argaman bakka bu’ee ni leellisa. Marsariitii: http://www.fscc.gov.sy/ irratti argama. 2. Federeeshinii Mana Maree Industirii Siiriyaa (FSCI) - FSCIn sochii industirii Siiriyaa keessatti qindeessuu fi guddisuuf akka waltajjiitti tajaajila. Marsariitii: http://www.fscinet.org.sy/ irratti argama. 3. Federeeshinii Waldaalee Kontiraaktaroota Sooriyaa (FSCA) - FSCAn fedhii kontiraaktaroota bakka bu’uun damee ijaarsaa deeggaruu fi guddisuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: Hin argamu 4. Gamtaa Waliigalaa Siindikeetii Ogeessota Harkaa (GUCS) - GUCSn ogeeyyii harkaa, ogeeyyii harkaa, daldala xixiqqaa, fi industirii aadaa dameelee hedduu keessatti ni deeggara, bakka bu’a. Marsariitii: Hin argamu 5. Mana Maree Industirii Damaasqoo (DCI) - DCI waldaa jalqabbii misooma industirii Damaasqoo fi naannoo ishee keessatti hojjetamu deeggarudha. Marsariitii: http://www.dci-sy.com/ irratti argama. 6. Mana Maree Daldalaa Aleppoo (ACC) - Dhaabbilee daldalaa durii Siiriyaa keessaa tokko ta’uun, ACC daldaltootaa fi daldaltoota magaalaa Aleppoo fi naannolee naannoo ishee jiran bakka bu’a. Marsariitii: Hin argamu 7.Aleppo Chamber Of Industry- Magaalaa Aleppo irratti kan argamu , golli kun guddina & misooma baay'inaan oomishtoota biyya keessaa ni jajjabeessa . marsariitii : www.aci.org.sy/ . 8.Latakia Chamber Of Commerce- Golli kun hariiroo daldalaa cimaa kan argamu sea-port outer syria marsariitii : https://www.ltoso.com/ irraa argattu. Waldaaleen indaastirii kunneen akka waltajjii daldalaa miseensonni itti walqunnamtii uumuu danda’an, tajaajila deeggarsa dhaabbilee kanaan kennamu barbaaduu, yaaddoowwan jiran furuuf qaamolee mootummaa waliin walqunnamsiisuu fi adeemsa imaammata baasuu irratti hirmaachuu danda’anitti tajaajilu. Haa ta’u malee, haalawwan Siiriyaa keessatti deemaa jiran irraa kan ka’e, marsariitiiwwan tokko tokko yeroo ammaa kana dhaqqabamaa ykn sirnaan hojjechuu dhabuu danda’u. Odeeffannoo wayitawaa waldaalee indaastirii gurguddoo fi sochii isaanii Siiriyaa keessatti argachuuf imbaasiiwwan ykn waajjiraalee daldalaa dhimmi ilaallatu qunnamuun gaariidha.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa Sooriyaa wajjin walqabatan muraasni kunooti: 1. Gamtaa Al-ergii Siiriyaa - Weebsaayitiin ofiisaa Gamtaa Al-ergii Siiriyaa odeeffannoo al-ergii Siiriyaa, carraa daldalaa, istaatiksii al-ergii, fi odeeffannoo quunnamtii dhaabbilee al-ergii ni kenna. Marsariitii: http://www.syrianexport.org/ irratti kan argamu. 2. Ministeera Diinagdee fi Daldala Alaa - Weebsaayitiin ofiisaa Ministeera Diinagdee fi Daldala Alaa imaammata dinagdee, carraa invastimantii, waliigalteewwan daldala idil-addunyaa, fi dambiiwwan daldalaa Siiriyaa irratti odeeffannoo kenna. Marsariitii: https://www.daldala.gov.sy/ 3. Mana Maree Daldalaa Damaasqoo - Golli kun hawaasa daldalaa Damaasqoo bakka bu’ee daldala biyya keessaaf qabeenya kan kennu yoo ta’u, kanneen akka oduu haaraa, kalaandarii taateewwanii, galmee daldalaa, tajaajila deeggarsa daldalaa dabalatee. Marsariitii: http://dccsyria.org/ 4. Mana Maree Daldalaa Aleppoo - Manni Maree Aleppoo dhaabbata adda duree ta’ee hojii daldalaa naannichaa deeggaruun waa’ee indaastiriiwwan biyya keessaa, carraa invastimantii akkasumas tajaajila dhaabbilee miseensa ta’aniif odeeffannoo barbaachisaa ta’e kennuudha. Marsariitii: http://www.cci-aleppo.org/afaanoromoo/index.php 5. Invest In Syria Agency – Ejensiin mootummaa kun waa’ee dameewwan invastimantii kanneen akka pirojektoota misooma bu’uuraalee misoomaa ykn industirii guddina danda’an odeeffannoo dhiyeessuudhaan invastimantii kallattiin alaa (FDI) gara Siiriyaatti guddisuu irratti kan adda ta’edha. Marsariitii: http://investinsyria.gov.sy/en/home 6. Jijjiirraa Sekuritiiwwan Damaasqoo (DSE) – DSEn gabaa aksiyoonaa Siiriyaa keessatti invastaroota aksiyoona waltajjii kana irratti tarreeffaman itti bitachuu ykn gurguruu danda’an qofaadha. Investarooti hawwii qaban qabeenya walqabatan biroo waliin kutaa "Gabaa" jalatti daataa caqasa yeroo qabatamaa argachuu danda'u. Marsariitii: https://dse.sy/en/home Waldhabdee fi tasgabbii dhabuu siyaasaa Siiriyaa keessatti deemaa jiruun marsariitiiwwan kun hojii daangeffame qabaachuu ykn yeroo tokko tokko hin argamne ta'uu akka danda'an hubachuun barbaachisaadha. Hubadhaa, yeroo hunda haala daayinamikii Siiriyaa keessa jiru ilaalcha keessa galchuun daldala ykn invastimantii kamiyyuu karaa marsariitiiwwan kanaa irratti bobba’uu dura amanamummaa fi haala amma jiru mirkaneessuun akka gorfamu

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Weebsaayitoonni gaaffii daataa daldalaa Sooriyaa hedduu kunooti: 1. Gumuruuka Rippabiliika Arabaa Siiriyaa: http://www.customs.gov.sy/ . Kun marsariitii ofiisaa Gumuruuka Siiriyaa yoo ta’u, istaatiksii galtee fi al-ergii, safartuu taarifaa, dambii gumurukaa fi sanadoota daldalaa irratti odeeffannoo kan kennudha. 2. Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC): https://www.intracen.org/trademap/ . ITC's Trademap daataa daldala Sooriyaa galtee, al-ergii, fi xiinxala gabaa idil-addunyaa dabalatee dhiyeessa. Fayyadamtoonni gabaasa bal’aa gosa oomishaa ykn biyya michuutiin argachuu danda’u. 3. Kuusaa Odeeffannoo Istaatistiksii Daldala Meeshaalee Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UN Comtrade): https://comtrade.un.org/ . UN Comtrade daataa Siiriyaa dabalatee istaatiksii daldala addunyaa bal’aa dhiyeessa. Fayyadamtoonni galmee galtee/al-ergii bal’aa argachuuf biyya, waggaa, koodii oomishaa ykn ibsaan barbaaduu danda’u. 4. Furmaata Daldala Walitti Makamaa Addunyaa (WITS): https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/SYR WITS agarsiistota dinagdee ishee waliin ragaa daldalaa bal’aa Siiriyaa ni kenna. Fayyadamtoonni jijjiiramoota adda addaa kanneen akka biyyoota michuu fi meeshaalee irratti hundaa’uun dhangala’aa daldala meeshaalee daldalaa akka xiinxalan ni taasisa. 5. GlobalTrade.net: https://www.globaltrade.net/dhiyeessaa-tajaajila-ogeessaa.html/Syria GlobalTrade.net waltajjii dhaabbilee daldalaa tajaajila daldala idil-addunyaa addunyaa guutuutti walqunnamsiisudha. Fayyadamtoonni dhaabbilee gorsaa adda addaa qorannoo gabaa gaggeessuu fi odeeffannoo daldalaa barbaachisaa ta’e Siiriyaa keessatti argachuu irratti adda ta’aniif qunnamtii argachuu danda’u. Weebsaayitoonni kunneen waa’ee sochii daldalaa Siiriyaa odeeffannoo gatii guddaa qabu ni kennu. Haa ta’u malee, maddoonni tokko tokko gabaabduu bu’uuraa bilisaan argamuun alatti daataa daldalaa bal’aa argachuuf maallaqa kaffaltii qabu barbaaduu akka danda’an hubachuun barbaachisaadha.

Waltajjiiwwan B2b

Siiriyaa keessatti waltajjiiwwan B2B hedduun kan jiran yoo ta’u, isaanis walqunnamtii daldalaa fi daldalaa fi daldala haala mijeessa. Waltajjiiwwan beekamoo ta’an keessaa muraasni URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Neetwork Siiriyaa (www.syrianetwork.org): Neetworkiin Siiriyaa waltajjii B2B bal’aa ta’ee fi daldala dameelee adda addaa Siiriyaa keessaa walitti hidhudha. Daldalaaf haala mijeessuudhaaf amaloota bal’aa kanneen akka kataloogii oomishaa, piroofaayilii dhaabbataa fi dandeettii ergaa erguu ni dhiheessa. 2. Arabtradezone (www.arabtradezone.com): Arabtradezone waltajjii B2B naannoo kan daldaltoonni biyyoota addunyaa Arabaa adda addaa irraa dhufan akka walqunnamsiisuu fi tumsan kan dandeessisudha. Dhaabbileen Siiriyaa irraa dhufan oomishaa fi tajaajila isaanii namoota bituu danda’aniif guutuu naannichaaf akka agarsiisan ni taasisa. 3. Alibaba Syria (www.alibaba.com/countrysearch/SY): Alibabaan waltajjiiwwan daldala elektirooniksii B2B addunyaa irratti gurguddoo ta’an keessaa tokko yoo ta’u, akkasumas karaa fuula biyya addaa Siiriyaadhaaf marsariitii isaa irratti daldaltoota Sooriyaa tajaajila kenna. Dhaabbileen Siiriyaa oomisha isaanii waltajjii kana irratti tarreessuun gabaa idil-addunyaa argachuu danda’u. 4. TradeKey Syria (syria.tradekey.com): TradeKey gabaa daldala addunyaa onlaayinii kan bitootaa fi gurgurtoota addunyaa guutuu walitti hidhudha. Kutaa addaa daldaltoonni Sooriyaa oomisha isaanii itti agarsiisuu, michoota daldalaa haaraa argachuu fi carraa al-ergii isaanii babal’isuu danda’an ni kenna. 5. GoSourcing-Syria (www.gosourcing-syria.com): GoSourcing-Syria waltajjii onlaayinii isaa kan addatti damee kanaaf biyyattii keessatti qophaa’een oomishtoota, dhiyeessitoota, daldaltoota jumlaa, bitoota, fi ogeessota indaastirii walitti hidhuun indaastirii huccuu Siiriyaa irratti xiyyeeffata . 6. BizBuilderSyria (bizbuildersyria.org): BizBuilderSyria akka giddugala onlaayinii dhaabbilee biyya keessaa damee adda addaa irraa dhufan invastaroota gabaa Siiriyaa keessatti carraa barbaadan waliin walqunnamsiisu ta’ee tajaajila. Hubadhaa, daldala ykn walta'iinsa kamiyyuu irratti bobba'uu dura amanamummaa waltajjii tokkoon tokkoon isaa mirkaneessuun akka gorfamu.