TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Andorra, akka ofiisaatti Principality of Andorra jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan baha gaarreen Pyrenees Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtudha. Bal'inni ishee iskuweer kiiloo meetira 468 qofa kan qabdu yoo ta'u, biyyoota Awurooppaa xixiqqoo keessaa tokkodha. Andoraan baay'ina ummataa naannoo 77,000 qabdi. Afaan hojii Kaataaloon yoo ta'u, Ispeeniifi Faransaayis bal'inaan kan dubbataman ta'us. Aadaan Andoraa biyyoota ollaa isheetiin dhiibbaa guddaa irra gaheera. Prinsippaaltiin Andoraa bulchiinsa waliinii paarlaamaa yoo ta'u, hoggantoota biyyoota lama - Phaaphaasii Urgell Kaataalooniyaa (Ispeen) fi Pirezidaantii Faransaay qaba. Sirni siyaasaa adda ta’e kun bara gidduu galeessaa yeroo hoggantoonni kun waliin ta’uun Andoraa bulchaa turan irraa kan jalqabedha. Diinagdeen Andoraa akka aadaa isaatti qonnaa fi horsiisa hoolaa irratti hirkataa ture; haa ta’u malee, amma turizimiin gahee olaanaa qaba. Biyyattiin waggaa waggaan turistoota miliyoonaan lakkaa'aman kan hawwattu yoo ta'u, isaanis teessuma lafaa ajaa'ibsiisaa, bakkeewwan iskii (kan akka Grandvalira fi Vallnord) fi carraa bittaa gibira irraa bilisa ta'e gammachuu argachuuf dhufan. Andoraan sadarkaa yakka gadi aanaa, sirna eegumsa fayyaa gaarii, dhaabbilee barnootaa qulqullina qaban, fi sagantaalee walgargaarsa hawaasummaa ciccimoo ta’an irraa kan ka’es sadarkaa jireenyaa olaanaa qabdi. Addunyaa kanarraa umrii jireenyaa olaanaa qaba. Dabalataanis, Andorra sochiiwwan bashannanaa adda addaa alaa kanneen akka daandii miilaan deemuu gaarreen babbareedoo akka Coma Pedrosa ykn Vall del Madriu-Perafita-Claror - kanneen hambaa addunyaa UNESCO jedhamuun moggaafaman ni dhiheessa. Walumaagalatti, teessuma lafaatiin saba xiqqaa ta’us, Andoraan teessuma hambaa aadaa badhaadhaa ta’een kan of jajju yoo ta’u, daawwattoota addunyaa mara irraa dhufan kaayyoo boqonnaa fi daldalaaf hawwata, jiraattota isheetiif qulqullina jireenyaa adda ta’e kan kennudha.

Andorra, akka ofiisaatti Principality of Andorra jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan baha gaarreen Pyrenees Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Andoraan maallaqa ofiisaa mataa ishee waan hin qabneef haala maallaqaa adda ta'e qabdi. Kanaa mannaa, Yuuroon (€) Andoraa keessatti akka maallaqa ofiisaatti fayyadama. Fudhatamni Yuuroo kan raawwatame Guraandhala 1 bara 2002 yeroo Andoraan Gamtaa Awurooppaa (EU) waliin waliigaltee uumuun akka maallaqa isaaniitti fayyadamuuf ture. Murteen kun kan murtaa’e tasgabbii guddisuu fi daldala dinagdee Andoraa fi biyyoota ollaa ishee gidduutti taasifamuuf haala mijeessuuf ture. Andoraan Yuuroo fudhachuu isaa dura daldala maallaqaa isaaniif Firaankii Faransaayii fi peseetaa Ispeen fayyadamaa turte. Haa ta’u malee, Yuuroon hojiirra ooluu isaatiin maallaqni kanaan duraa kun marsaa marsaan baafamee Yuuroodhaan bakka bu’eera. Yuuroon dameewwan Andoraa hunda keessatti bakka daldalaa, hoteelota, mana nyaataa fi manneen daldalaa dabalatee fudhatama guddaa qaba. ATMn guutuu biyyattii keessattis kan argamu yoo ta’u, daawwattoonniifi jiraattonni Yuuroo baasuu ykn tajaajila baankii biroo raawwachuu danda’u. Andorra keessatti daldala guyyaa guyyaa keessatti Yuuroo fayyadamuun kan barame ta'us, kan naannoo Yuuroos ta'e kan Gamtaa Awurooppaa mataa isaa akka hin taane hubachuun barbaachisaadha. Biyyattiin Faransaayii fi Ispeen lamaan waliin hariiroo addaa kan qabdu yoo ta’u kunis biyya miseensa Gamtaa Awurooppaa osoo hin taane Yuuroo kaayyoo qabatamaaf akka fayyadamtu kan dandeessisudha. Xumura irratti akka biyyoota hedduu maallaqa biyyaalessaa mataa isaa qabaachuu baatus; Andoraan Yuuroo akka meeshaa jijjiirraa ofiisaatti fayyadamuu irratti hirkatti. Ida’amuun kun biyyoota ollaa waliin daldala mijeessuun dinagdee isaanii keessatti tasgabbii faayinaansii guddisuudhaan guddina dinagdee isaaf gumaacha guddaa taasiseera.

Maallaqni seera qabeessa Andoraa Yuuroo (€) dha. Safartuu jijjiirraa maallaqa gurguddoo waliin yoo ilaalle, kanneen armaan gadii tilmaama tilmaama (hanga Guraandhala 2022tti): 1 Yuuroo (€) walqixa: - Doolaara Ameerikaa 1.13 ($) - 0.86 Paawundii Biriteen (£) . - 128 Yeen Jaappaan (¥) . - 1.16 Firaankii Siwiizarlaand (CHF) . Hubadhaa, safartuun jijjiirraa yeroo hunda kan jijjiiramu yoo ta’u, gatiiwwan kun yeroon garaagarummaa qabaachuu danda’u.

Awurooppaa keessatti biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan taate Andoraan waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Waa'ee ayyaanota gurguddoo Andorra keessatti kabajaman odeeffannoowwan muraasni kunooti. 1. Guyyaa Biyyaalessaa (Diada Nacional d'Andorra): Ayyaanni kun Adoolessa 8 kan kabajamu yoo ta'u, Andorra bulchiinsa fiwudaalaa irraa ofiin of bulchuu siyaasaa Andorra qabdu yaadata. Guyyaan kun taateewwanii fi sochiiwwan adda addaa kanneen akka agarsiisa, shubbisa aadaa, konsartii, fi ibiddaa dabalatee kan guutamedha. Hambaa aadaa badhaadhaa ummata Andorra agarsiisa. 2. Kaarniival: Dhuma Fulbaana ykn jalqaba Sadaasaa (akka kalaandarii kiristaanaa irratti hundaa’uun) kan kabajamu, Kaarniival yeroo ayyaana sooma guddaa duraati. Andoraa keessatti, agarsiisa sochii guddaa qabu kan uffata halluu adda addaa qabu, muuziqaa fi shubbisa agarsiisuun ni raawwatama. Namoonni uffata uffachuun ayyaana gammachuu qabu irratti bobba’uudhaan quuqamaan hirmaatu. 3. Ayyaana Qilleensaa Kaaniloo: Waggaa waggaan yeroo qorraa gaarreen olka’oo Andoraa paarishii Kaaniloo keessatti kan gaggeeffamu yoo ta’u, ayyaanni kun ispoortii qorraa fi aadaa gaaraa kabaja. Daawwattoonni taateewwan nama gammachiisan kanneen akka fiigicha iskii, agarsiisa isnooboordii, dorgommii bubbee bocuu akkasumas nyaata aadaa dhandhamuu mi’eeffachuu danda’u. 4. Jala bultii ayyaana masqalaa: Akkuma biyyoota addunyaa hedduu, ayyaana masqalaa kabajuun aadaa Andoraa keessattis hiika guddaa qaba. Jala bultii ayyaana masqalaa (Muddee 24) maatiin walga’ii ayyaanaa irratti walitti dhufuun kennaa wal jijjiiranii nyaata garaa nama nyaatu qooddatu, yeroo faaruu aadaa ayyaana masqalaa mi’eeffatu. 5. Sant Joan: Guyyaa Qulqulluu Yohaannis ykn Midsummer’s Eve jedhamuunis kan beekamu yoo ta’u kunis waggaa waggaan June 23tti kan bu’u ayyaana barbaachisaa ta’e kan agarsiisu yoo ta’u, namoonni nyaata mi’aawaa ta’een of saaxilu, ga’umsa muuziqaa waliin of jajjabeessan, elementii wajjin of jajjabeessa. ayyaana kabajuuf. Kunniin fakkeenya muraasa ayyaanota gurguddoo waggaa guutuu Andoraa keessatti kabajaman kanneen biroo kanneen akka hiriira torbee Faasikaa fi ayyaana waggaa haaraa kanneen uffata aadaa saba addaa gaarreen babbareedoo gidduutti argamu kanaaf daran dabalan.

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, baha gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Teessuma lafaa ishee irraa kan ka'e dinagdeen Andoraa daldala alaa irratti baay'ee hirkata. Biyyattiin buufata xiyyaaraa ykn buufata galaanaa waan hin qabneef dandeettii daldalaa ishee daangeessa. Haa ta’u malee, Andooraan daldalaaf haala mijeessuuf Faransaayii fi Ispeen waliin waliigaltee daldalaa uumuun ishee ni yaadatama. Meeshaaleen adda durummaan karaa geejjibaa daandii biyyoota ollaa kana irraa galfamu. Michoonni daldalaa gurguddoon Andoraa Faransaay, Ispeen, Jarman, Beeljiyeem fi Yunaayitid Kingidam dabalata. Biyyattiin meeshaalee bal’aa kanneen akka maashinarii fi meeshaalee, konkolaataa, oomisha keemikaalaa, huccuu, fi oomishaalee nyaataa biyya alaatii galchiti. Gama al-ergiitiin Andoraan irra caalaa meeshaalee elektirooniksii (televizhinii fi bilbila), oomisha tamboo (sigaaraa), faaya (meeshaalee warqee fi meetii), meeshaalee uffataa (kophee fi guwaantii), meeshaalee taphaa/taphoota/meeshaalee ispoortii gabaa idil-addunyaa adda addaatti erga. Akka aadaa isaatti daawwattoota riizoortii iskiitif teessuma gaarreen hawwataa ta’uu isaatiin hojiiwwan daldalaa akka tajaajila baankii fi turizimii irratti kan xiyyeeffate ta’us; dhiheenya kana mootummaan dameewwan akka dhaabbilee teeknooloojii jalqabbii fi wiirtuuwwan kalaqaa guddisuudhaan dinagdee adda addaa gochuuf tattaaffiin taasifamaa jira. Weerarri COVID-19 industirii daldalaa Andoraa irratti dhiibbaa guddaa kan uume yoo ta’u, galiin turizimii hir’achuun sochii dinagdee waliigalaa biyyattii irratti dhiibbaa uumeera. Dabalataan dhiyeessii saaxilamoo ta’an yeroo kana keessatti galtee hir’isuu danda’eera. Walumaagalatti,Haalli daldalaa Andorra baayyinaan biyyoota ollaa ishee waliin tumsa gochuu irratti kan hundaa'e yoo ta'u,yeroo baay'inaan meeshaalee elektirooniksii,faaya warqee&meetii,tamboo,fi uffata al-ergii godha tarsiimoo guddina yeroo dheeraa isaanii kan ilaallatu yoo ta’u, qormaata alaa kan akka weerara addunyaa kan sochii daangaa qaxxaamuraa jeequu danda’u waliin madaquudhaan.

Biyya xiqqoo Awurooppaa keessaa lafaan hin marfamne kan Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtu Andoraan gabaa daldala alaa ishee guddisuuf dandeettii guddaa qabdi. Tokkoffaa, bakki tarsiimoo Andoraan qabdu faayidaa addaa isheef kenna. Gamtaa Awurooppaa (EU) keessatti kan argamtu Andoraan waliigaltee daldalaa filannoo fi gabaa fayyadamtootaa bal’aa namoota miliyoona 500 ol ta’u argachuu irraa fayyadamti. Biyyattiin biyyoota ollaa waliinis walitti dhufeenya geejjibaa cimaa uumuudhaan raabsaa fi al-ergii meeshaalee gahumsaan akka raawwataman taasiseera. Lammaffaa, indaastiriin turizimii Andoraa guddachaa jiru babal’ina daldala alaatif carraa gaarii ta’e dhiyeessa. Sabni kun teessuma lafaa fakkii gaarii qabuu fi bakkeewwan iskii qabaachuu isheetiin waggaa waggaan daawwattoota miliyoonaan lakkaa'aman hawwata. Dhangala’aan turistoonni kun fedhii oomishaalee fi tajaajiloota adda addaa kanneen akka meeshaalee qananiin, meeshaalee alaa, tajaajila keessummeessitootaa fi kkf ni dabala. Sochii kana fayyadamuu fi meeshaalee biyya keessaa oomishamu bu’a qabeessa ta’een turistootaaf gabaa baasuudhaan, Andoraan gabaa haaraa fayyadamuu fi dandeettii al-ergii ishee guddisuu dandeessi. Dabalataanis, humna hojjetaa baratee fi bu’uuraalee misoomaa sadarkaa olaanaa kan akka neetworkii telekoomii fi sirna geejjibaa duraanuu hojiirra jiruun, daldaltoonni Andoraa sochii daldala idil-addunyaa irratti bobba’uu irratti dorgommii guddaa qabu. Kana malees, mootummaan imaammata gibiraa mijataa ta’een carraa invastimantii dameelee ijoo kan akka oomishaa ykn furmaata teeknooloojiin geggeeffamu kakaasuun hojii abbootii qabeenyaa dammaqinaan ni deeggara. Kana malees, haaromsi seeraa dhiheenya kana aangawoonni Andoraa hojiirra oolan, daangaa invastimantii biyya alaa biyyattii keessatti kaa’ame salphiseera. Haalli daldalaa michuu ta’e kun industirii biyya keessaa fi dhaabbilee idil-addunyaa carraa babal’ina biyya alaa barbaadan gidduutti walta’iinsa akka uumamu jajjabeessa. Haa ta'u malee ciminoonni kun jiraatanis,qormaanni guddaan Andorra mudatu jalqabbii turizimii irratti hundaa'e bira darbee dinagdee ishee adda addaa gochuudha.Mootummaan sagantaalee qorannoo fi misoomaaf maallaqa dabaluudhaan dhaabbilee kalaqaan geggeeffaman guddisuudhaan hirkattummaa damee kana irratti hir'isuuf dammaqinaan hojjechaa jira.Kara akkasii safartuuwwan,sabni qulqullina oomishaa,itti fufiinsa,fi dorgomtummaa guddisuu,gabaa addunyaa irratti hawwataa akka ta’an gochuuf kaayyeffateera. Xumura irratti,guddinni xiqqaan kun guddina gabaa daldala alaa Andoraa ta'uu danda'u hin daangessu.Iddoon tarsiimoo,indaastiriin turizimii,deeggarsi mootummaa,fi tattaaffiin gara adda addaatti taasifamu guddina daldala idil-addunyaa isheef ilaalcha gaarii akka qabu agarsiisa.Andoraan carraawwan kanneen fayyadamtee cimsuu dandeessi gabaa addunyaa keessatti argamuun guddina dinagdee isaa daran guddisuudha.

Gabaa daldala alaa Andoraa keessatti oomishaalee filachuu yeroo jennu wantoota ilaalamuu qaban muraasni jiru. Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtu yoo taatu, gabaan ishee biyyoota ollaa kanaan dhiibbaa guddaa qaba jechuudha. Industiriiwwan ijoo Andoraa keessaa tokko turizimii dha. Akka bakka beekamaa iskii fi miilaan deemuuf, meeshaaleen alaa kanneen akka meeshaalee iskii, kophee miilaan deemuu, fi meeshaaleen kaampii hundi isaanii gabaa daldala alaa keessatti dandeettii gurgurtaa cimaa qabaachuu hin oolan. Dabalataanis, meeshaaleen qananiin kanneen akka uffata dizaayinaraa fi meeshaalee gargaarsaa turistoonni bittaaf Andoraa daawwatan birattis jaallatama ta'uu danda'u. Wanti biraa ilaalamuu qabu seera gibiraa biyyattiiti. Andoraan sirna gibira xiqqaa kan qabdu yoo ta'u, bitattoota meeshaalee sadarkaa olaanaa irratti gatii hir'ifame barbaadaniif bakka hawwataa ta'a. Kanaafuu, oomishoonni biyya alaatii galfaman beekamtii maqaa olaanaa fi gatii itti dhaga’amu qaban gabaa kana keessatti milkaa’uu danda’u. Kana malees, teessuma lafaa biyyattiin gaarreen marfamte ilaalcha keessa galchuun meeshaaleen ispoortii fi sochii alaa wajjin walqabatan kan akka biskileetii, meeshaalee ispoortii (raakeeti teenisii ykn kilaboota goolfii), fi meeshaalee fiitnessis fedhii guddaa qabaachuu danda’u. Gama qorannoo filannoo oomishaa gabaa kanaaf gaggeessuutiin, maddoota biyya keessaa akkasumas biyyoota ollaa kan akka Faransaayii fi Ispeen irraa ragaa filannoo fayyadamtootaa xiinxaluun faayidaa qaba. Kunis oomishaaleen gabaa kanneen keessatti duraanuu jaallataman maal akka ta’an hubannoo kan kennu yoo ta’u, milkaa’ina Andoraa keessatti argachuu danda’an irrattis agarsiiftuu ta’uu danda’a. Walumaagalatti, gabaa daldala alaa Andoraa keessatti oomishaalee yeroo filattan meeshaalee turizimii wajjin walqabatan kan akka meeshaalee alaa ykn meeshaalee qananiin maqaa gaarii akka bakka bittaa gibira xiqqaa qabuutti kaappitaala gochuun yaadaa. Dabalataanis meeshaalee sochii ispoortii wajjin walqabatan ilaaluun faayidaa teessuma lafaa isaa fayyadamuudhaan meeshaaleen filattan fayyadamtoota biyya kana keessa jiran biratti hawwataa akka ta’an gochuu danda’a.

Andoraan bulchiinsa xiqqoo gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Xiqqaa ta'us, amala maamiltootaa fi aadaa adda ta'een beekama. Wantoota ijoo maamiltoota Andoraa keessaa tokko seenaa adda addaa isaaniiti. Teessuma lafaa ishee irraa kan ka'e Andoraan turistoonni addunyaa mara irraa dhufan hawwatti. Daawwattoonni namoota ji'oota qorraa iskii jaallatan irraa kaasee hanga bitattoota meeshaalee gibira irraa bilisa ta'an bitachuuf fedhii qabaniitti. Garaagarummaan kun naannoo aadaa hedduu amala maamiltootaa irratti dhiibbaa uumu uuma. Qulqullinaa fi qananiin maamiltoota Andorra biratti gatii guddaa qaba. Bakka bittaa sadarkaa olaanaa ta’uu isaatiin maamiltoonni oomishaalee fi tajaajiloota sadarkaa olaanaa qaban kanneen fedhii adda ta’uu isaanii guutan barbaadu. Daldaltoonni ejjennoo kana guutuuf maqaawwan sadarkaa olaanaa, tajaajila maamiltootaa gaarii, fi muuxannoo dhuunfaa ta’e akka dhiyeessan mirkaneessuu qabu. Waa’ee maamiltoota Andorra wanti hubatamuu qabu inni biraan daldala maallaqaa irratti xiyyeeffannoo cimaa kennuu isaaniiti. Kaffaltiin maallaqaa ammallee daldala guyyaa guyyaa keessatti bal’inaan itti fayyadama, kunis manneen daldalaa naannoo irraa bitachuu ykn tajaajila akka mana nyaataa ykn sochii bashannanaa kaffaluun dabalata. Dhaabbileen daldalaa jijjiirama gahaa ta’een qophaa’uu fi kaffaltii karaa kaardii liqiitiinis keessummeessuu qabu. Kana malees, maamiltoota Andorra waliin yeroo walqunnaman miira aadaatiin gahee olaanaa qaba. Namoota naannoo ykn turistoota waliin yeroo wal qunnaman wal baruu ykn daangaa dhuunfaa irra darbuu dhiisuun barbaachisaa dha. Kabajni dhuunfaa kabajuu fi fageenya qaamaa sirrii ta’e eeguun hawaasa kana keessatti seera hawaasummaa gatii guddaa qabuudha. Gama dhorkaa ykn wantoota maamiltoota Andorra waliin yeroo bobba’an irraa fagaachuu qabnu ilaalchisee, nama dhuunfaa ofii isaatiin ifatti yoo afeeramee malee siyaasa irratti mari’achuu dhiisuu ykn dhimma maatii ilaalchisee gaaffii dhuunfaa gaafachuu dhiisuun murteessaadha. Dhimmoota miira namaa kakaasan eenyummaa sabaa wajjin walqabatan tuquu waan danda’uuf namoonni naannoo mata dureewwan akkasii irratti mari’achuu irratti of qusachuu akka danda’an hubadhu. Walumaagalatti, seenaa adda addaa maamiltoota Andorra hubachuun, filannoowwan kaffaltii maallaqaa cinatti gara filannoo qananiitti tajaajiluun daldaltoonni yaada gaarii isaan irratti akka qabaatan gargaara. Dabalataanis aadaa naannoo kabajuun iddoo dhuunfaa ilaalchisee marii siyaasaa miira namaa kakaasu irraa fagaachuun namoota naannoo fi turistoota waliin hariiroo gaarii qabaachuuf gumaacha qaba

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Akka miseensa Waldaa Daldala Walabaa Awurooppaatti (EFTA) dambii gumurukaa fi sirna to’annoo daangaa mataa isaa qaba. Sirni bulchiinsa gumurukaa Andoraa dambiiwwan galtee fi al-ergii akka kabajaman gochuun daldalaa fi imala haala mijeessuuf kan akeekedha. Qabxiileen ijoo hubatamuu qaban tokko tokko kunooti: 1. Hojimaata Gumurukaa: Yeroo Andoraa seentan ykn keessaa baatan, bakka qaxxaamuraa daangaa murtaa’ee fi qondaalli gumurukaa meeshaalee fi sanadoota itti sakatta’an keessa darbuu qabdu. Hojimaatni kun kanneen daangaa idil-addunyaa irratti argaman waliin wal fakkaata. 2. Mindaa Gibira Bilisa: Andoraan jiraattotaa fi jiraattota hin taaneef deeggarsa qaraxa irraa bilisa adda addaa ni kenniti. Jiraattonni kaffaltii qaraxa malee meeshaalee biyya keessaa galchuudhaan haala jijjiirama guddaa kan qaban yoo ta’u, jiraattonni hin taane ammoo yeroo turtii isaanii, kaayyoo daawwannaa ykn gatii meeshaalee irratti hundaa’uun daangaa qabaachuu danda’u. 3. Dokumantarii: Andorra keessatti daangaa yeroo qaxxaamurtan waraqaa eenyummaa seera qabeessa kan akka paaspoortii qabachuu qabdu. Dabalataanis, maalummaa daawwannaa keessanii (tuurizimii/daldala) irratti hundaa’uun, sanadoota dabalataa kan akka ragaa bakka jireenyaa ykn xalayaa waamichaa dhiyeessuun isin irraa eegamuu danda’a. 4. Meeshaalee Dhorkaman/Daangeffaman: Gara Andoraa deemuun dura meeshaalee dhorkaman ykn daangeffaman beekuun barbaachisaa dha. Meeshaaleen murtaa’an kan akka qawwee, qoricha seeraan alaa, oomisha sobaa, oomisha sanyiiwwan balaa jala jiranii fi kkf seeraan cimsee dhorkamaniiru. 5. To’annoo Maallaqaa: Qaama Gamtaa Awurooppaa (EU) ta’uu baatus, Andooraan bara 2014 irraa eegalee waliigaltee Gamtaa Awurooppaa waliin taasifameen Yuuroo akka maallaqa ofiisaa ta’ee fudhattee jirti, kanaanis seera maallaqaa murtaa’e kan isheen kaa’e hordofti. 6.Sakatta’iinsa Nageenyaa: Qondaaltonni to’annoo daangaa nageenyaaf jecha bakka seensaa irratti sakatta’iinsa nageenyaa idilee ni gaggeessu. Kunis yeroo barbaachisaa ta’etti maashinii raajii eksiree ykn mala biroo fayyadamuun mi’a sakatta’uu dabalata. Yeroo hunda dambiiwwan amma jiran gara biyya kamiyyuu deemuun dura, Andorra dabalatee, yeroon darbaa deemuun sababa alaa kanneen akka waliigaltee idil-addunyaa ykn guddina naannootiin jijjiiramuu waan danda’aniif odeeffannoo gaarii qabaachuun gaariidha. Dabalataanis, inshuraansii imalaafi fayyaa barbaachisaa taʼe qabatanii deemuun yeroo hunda of eeggannoo ogummaa qabuudha. Xumura irratti sirni bulchiinsa gumurukaa Andoraa daldala guddisuu fi imala mijeessuun galtee fi al ergii to’achuuf kan akeekedha. Dambii walbaruu fi ulaagaalee barbaachisoo ta’an guutuun biyya keessa seenuu ykn ba’uu haala gaariin akka ta’u taasisa.

Biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtu Andorra meeshaalee biyya alaatii galfaman ilaalchisee imaammata gibiraa adda ta'e qabdi. Indaastirii turizimii socho’aa fi dandeettii omishaa daangeffame kan qabdu yoo ta’u, Andoraan fedhii ummata ishee guutuuf galtee irratti baay’ee hirkatti. Gama qaraxa gumurukaa ykn gibira galteetiin, Andoraan imaammata banaa kan taarifa gadi aanaa oomishaalee irra caalaan hordofti. Seenaa keessatti bakka daldalaa qaraxa irraa bilisa ta'een kan beekamtu biyyattiin, duraan gibira galtee ykn gibira gatii dabalataa (VAT) hin qabdu turte. Haa ta’u malee waggoota dhiyoo asitti Andoraan ulaagaalee idil-addunyaa waliin walsimsiisuuf waan barbaadduuf sirna gibiraa irratti jijjiiramni tokko tokko mul’ateera. Bara 2021 irraa eegalee Andoraan meeshaalee biyya alaatii galfaman irra caalaan isaanii irratti qaraxa gumurukaa waliigalaa %2.5 ta’e hojiirra oolcheera. Kana jechuun ka’umsi ykn ramaddiin meeshaa sanaa maal iyyuu yoo ta’e, yeroo gara biyyaatti seenu kaffaltiin dhibbeentaa murtaa’e kanaan ni kaffalama jechuudha. Haa ta’u malee, gosootni oomishaa tokko tokko kanneen akka qorichaa fi meeshaaleen nyaataa barbaachisoo ta’an bilisa ta’uu kan qaban yoo ta’u, gibira gumurukaa kan hin qabne ta’uun isaanii hubachuun barbaachisaadha. Andoraan gibira gumurukaatiin alattis meeshaalee biyya alaatii galfaman irratti gibira gatii dabalataa (VAT) sadarkaa istaandaardii %4.5n hojiirra oola. VAT kan kaffalamu baasii geejjibaa fi kaffaltii gibiraa hojiirra jiru kamiyyuu dabalatee gatii waliigalaa oomisha tokkoon tokkoo irratti hundaa’uun ta’a. Biyyoota biroo hedduu gibirri yeroo dhufan buufata daangaa irratti ykn karaa bittaa toora interneetii daldaltoota biyya alaa kallattiin gara mana fayyadamtootaatti ergamuun walitti qabamu irraa adda ta’ee; haala Andoraa keessatti gibirri hundi akka idileetti meeshaalee biyya keessaa fi biyya alaatii galfamaniif bakka gurgurtaa biyya keessaatti kaffalama. Walumaagalatti, imaammata gibiraa isaa gara galtee irratti dhiheenya kana taarifa xiqqaa fi reetii VAT hojiirra oolchuudhaan jijjiiramni mul’atus; Andoraan biyyoota ollaa waliin wal bira qabamee yoo ilaalamu ba’aan gibiraa xiqqaa waan ta’eef bakka bitattootaaf hawwataa taatee jirti.

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, gaarreen Pirineesii Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtudha. Akka miseensa Gamtaa Awurooppaa hin taaneetti, Andoraan sirna gibiraa addaa kan qabdu yoo ta’u, kunis meeshaalee murtaa’an irratti qaraxa al-ergii dabalatee. Andoraan adda durummaan oomishaalee tamboo fi dhugaatii alkoolii irratti taarifa al-ergii kaa’a. Gibirri kun gatii meeshaalee irratti kan kaffalamu reetii VAT istaandaardii biyya keessaa hojiirra oolu caalaa baay’ee ol’aanaa ta’een. Kaayyoon gibira kanaa dhangala’aa meeshaalee akkasii daangaa ce’anii to’achuu fi daddabarsa seeraan alaa abdii kutachiisuudha. Oomisha tambootiif Andoraan ulfaatinaa fi gosa irratti hundaa’uun gibira al-ergii ni kaa’a. Sigaaraa, sigaaraa, sigaarii fi tamboo tamboo xuuxan ramaddii isaanii irratti hundaa’uun gibirri adda addaa ni kaffalama. Dhugaatii alkoolii ilaalchisee qabiyyee alkoolii fi gosa dhugaatii irratti hundaa’uun gibirri adda addaas ni jira. Fakkeenyaaf, wayiniin alkoolii alkoolii baay’ee qabuun wal bira qabamee yoo ilaalamu gibirri isaa gadi aanaa ta’uu danda’a. Daldaltoonni meeshaalee kana Andoraa irraa erguu irratti bobba’an dirqama gibiraa kana beekuun barbaachisaa dha. Gibira al-ergii kabajuun daldala daangaa qaxxaamuraa sirrii ta’e kan mirkaneessu yoo ta’u, adabbii ykn dhimmoota seeraa sababa kabajuu dhabuutiin uumamuu danda’an kamiyyuu irraa fagaata. Walumaagalatti, Andoraan gibira al-ergii addatti oomishaalee tamboo fi dhugaatii alkoolii irratti xiyyeeffate akka qaama tattaaffii daldala daangaa qaxxaamuraa to’achuuf taasiftutti kaa’a. Imaammata kana hubachuun al-ergitoonni gabaa biyya keessaa fi idil-addunyaa keessatti bu’uura seeraa keessatti osoo socho’anii haala danbiiwwanii keessa akka deeman gargaaruu danda’a.

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, gaarreen Baha Piriinees Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtudha. Ummata tilmaamaan namoota 77,000 kan qabdu Andoraan dinagdee addaa kan turizimii fi tajaajila faayinaansii irratti hirkate qabdi. Adeemsa mirkaneessa al-ergii ishee ilaalchisee, Andoraan miseensa Gamtaa Awurooppaa ykn Dhaabbata Daldala Addunyaa waan hin taaneef ulaagaalee mirkaneessa al-ergii addaa hin qabdu. Haa ta’u malee, meeshaalee Andoraa irraa gara biyyoota birootti erguuf hojimaatni murtaa’an hordofamuu qabu jiru. Oomishaalee Andorra irraa erguuf, dhaabbileen daldalaa lakkoofsa EORI (Economic Operator Registration and Identification) argachuu qabu. Lakkoofsi EORI akka koodii adda baasuutti kaayyoo gumurukaa kan itti fayyadamu yoo ta’u, dhaabbilee dinagdee Gamtaa Awurooppaa keessatti daldala daangaa qaxxaamuraa irratti hirmaatan hundaaf dirqama. Dabalataanis, al-ergitoonni dambiiwwanii fi istaandaardii barbaachisoo biyya ykn naannoon itti imalan kaa’an kabajuu qabu. Isaan kun ragaa nageenya oomishaa, ulaagaalee asxaa, ykn sanadoota addaa kan akka ragaa ka’umsaa ykn ragaa qulqullina faayitootaari maalummaa meeshaalee al-ergii irratti hundaa’uun kan dabalatu ta’uu danda’a. Al-ergii sirrii ta’e mirkaneessuuf, daldaltoonni Andoraa gorsitoota al-ergii ogeeyyii kanneen ulaagaalee gabaa addaa fi mirkaneessa barbaachisaa industirii isaanii irratti hundaa’uun hubachuuf isaan gargaaruu danda’an irraa qajeelfama barbaaduun gaariidha. Dameen al-ergii Andoraa bal’ina xiqqaa fi qabeenya uumamaa xiqqaa ta’uu ishee irraa kan ka’e baay’inaan oomishaalee aadaa kanneen akka oomisha tamboo (sigaaraa), dhugaatii alkoolii (wayinii), huccuu (uffata), meeshaalee manaa, urgooftuu/meeshaalee miidhaginaa, elektirooniksii/ meeshaalee biyya keessaa oomishaman osoo hin taane irra deebiin al-ergiidhaaf biyyoota ollaa irraa maddan. Xumura irratti, dhaabbilee idil-addunyaa dhimmi ilaallatu keessatti miseensummaa dhabuu ishee ilaalcha keessa galchuun, al-ergii Andoraa mataa isaatiif adda ta’e ulaagaaleen mirkaneessa al-ergii ciccimoon jiraachuu baatanis; dambiiwwan biyya itti geessan kabajuun lakkoofsa EORI argachuu wajjin walqabatee al-ergii bulchiinsa hawwataa gaarreen nafa namaa hawwatan gidduutti argamu kana keessaa yeroo gaggeeffamu wantoota barbaachisoo ta’u.

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, baha gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Guddinni isaa ta’us sirna loojistikii cimaa fi gahumsa qabu kan gabaa biyya keessaa fi idil-addunyaa tajaajilu hojjeteera. Bu’uuraalee geejjibaa yoo ilaalle, Andooraan daandii kunuunsa gaarii qabu kan biyyoota ollaa waliin wal qunnamsiisu qabdi. Biyyattiin networkii tuneelota bal’aa qabaachuudhaanis fayyadamti, kunis magaalota gurguddoo naannichaa saffisaan akka dhaqqabuuf haala mijeessa. Dabalataanis, Andoraan sirna fe'umsa qilleensaa gahumsa qabu irratti hirkattee buufata xiyyaaraa daldalaa mataa isaa kan La Seu d'Urgell, Spain keessatti argamu qaba. Buufatni xiyyaaraa kun imaltootaa fi fe'umsaaf qunnamtii mijataa ta'e ni kenna. Biyyattiin Awurooppaa keessatti tarsiimoo ta'uun ishee hojii loojistikiidhaaf hawwataa guddaa akka taatu taasisa. Dhaabbileen Andoraan gabaa gurguddoo Awurooppaa kanneen akka Ispeen, Faransaay, Jarman, Xaaliyaanii fi Gamtaa Awurooppaa hafetti dhihoo ta’uu ishee fayyadamuu danda’u. Andoraa keessatti gibirri gumurukaa ykn gibirri galtee jiraachuu dhabuun isaas dhaabbilee baasii dhiyeessii isaanii akka gaariitti fayyadamuu barbaadaniif filannoo hawwataa taasisa. Gama bakka kuusaatiin, Andoraan wiirtuuwwan loojistikii ammayyaa teeknooloojii ammayyaatiin hidhaman ni dhiheessa. Dhaabbileen kunneen filannoowwan kuusaa nageenya qaban kan fedhii addaa industirii guutuuf qophaa’an kan akka naannoo ho’a to’atame ykn meeshaalee qabannaa addaa ni kennu. Andoraan tajaajila poostaa hundeeffame kan poostaa fi paakeejii amanamaa ta’een biyya keessaa fi idil-addunyaatti geessu qaba. Tajaajilli poostaa kun dhaabbilee ergaa idil-addunyaa kanneen akka DHL ykn UPS waliin ta’uun biyyaan alatti saffisaan geejjibuuf ni hojjeta. Sochii daldalaa daran mijeessuuf, aangawoonni Andoraa imaammata deeggarsaa kanneen akka hojimaata gumurukaa salphaa fi sirna sanadoota elektirooniksii hojiirra oolchaniiru. Inishiyeetiiwwan kunneen daldala daangaa qaxxaamuraa irratti gahumsa guddisuuf gufuulee birokraasii hir’isuu irratti kan xiyyeeffatan ta’uu ibsameera. Dhuma irrattis mootummaan invastaroota biyya alaa Andoraa keessatti hojii loojistikii hundeessuuf barbaadaniif onnachiiftuu adda addaa ni kenna. Onnachiiftoonni kunniin gibira hir’isuu, dambiiwwan mijataa hojimaata gumurukaa ilaallatan, fi seera hojjetaa jijjiiramaa kan dabalatudha. Walumaagalatti, Andoraan tajaajila loojistikii bal’aa bu’uuraalee misoomaa ammayyaatiin deeggaramee fi imaammata mijataa dhaabbilee daldalaa daangaa ishee keessatti socho’aniif ni kenna. Meeshaalee biyya keessaa geejjibuuf yookiin gabaa idil-addunyaa waliin wal qunnamsiisuuf yoo barbaaddan, Andoraan akka giddugala loojistikii amanamaa fi baasii xiqqaa qabuutti of dhiheessiti.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Biyyi xiqqoo gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtu Andoraan, bareedina uumamaa ajaa'ibsiisaa fi indaastirii turizimii guddachaa jiruun beekamti. Andooraan baay'inaafi baay'inni ummataa xiqqaa ta'us, bakka bittaa idil-addunyaa barbaachisaa ta'ee of hundeessuun danda'ameera. Mee karaalee murteessoo misooma bitoota idil-addunyaa fi agarsiisa daldalaa beekamoo Andoraa keessatti argaman tokko tokko haa qorannu. Wantoota ijoo Andoraan akka giddugala daldalaatti hawwatamuu isheef gumaachan keessaa tokko gibira irraa bilisa ta'uu isheeti. Biyyattiin gibira gurgurtaa waliigalaa ykn gibira gatii dabalataa (VAT) kan hin kaffalchiifne yoo ta'u, turistoonni meeshaalee qananiin gatii gadi aanaadhaan barbaadaniif bakka hawwataa taateetti. Faayidaan addaa kun bitoota idil-addunyaa hedduu kanneen oomishaalee sadarkaa olaanaa qaban gatii dorgomaa ta’een madda isaanii argachuuf barbaadan hawwateera. Dabalataanis, karaan barbaachisaan biraa guddina bitoota idil-addunyaa Andoraa keessatti karaa daldaltoota jumlaa fi daldaltoota biyya keessaati. Dhaabbileen Awurooppaa hedduun Faransaayii fi Ispeen gidduutti tarsiimoo waan qabduuf dhaabbilee daldalaa Andoraa waliin ta’uun oomisha isaanii biyyattii keessatti raabsu. Walta’iinsi kunniin maqaawwan addunyaa gabaa Andoraa akka seenan kan dandeessisu yoo ta’u, akkasumas akka karra gabaa gurguddoo guutuu Awurooppaatti seenuuf tajaajila. Kana malees, jilli bittaa idil-addunyaa yeroo baayyee waggaa waggaan agarsiisa daldalaa adda addaa Andoraa keessatti gaggeeffamu irratti hirmaatu. Agarsiisa daldalaa beekamaa akkasii keessaa tokko "Fira Internacional d'Andorra" (Agarsiisa Idil-addunyaa Andorra) yoo ta'u, kunis faashinii, meeshaalee gargaarsaa, meeshaalee miidhaginaa, elektirooniksii, konkolaataa, meeshaalee mana faayaafi kkf dabalatee oomishaalee adda addaa agarsiisa. Agarsiistota addunyaa irraa kanneen bitoota ta’uu danda’an kanneen oomisha kalaqaa ykn dhiyeessitoota haaraa barbaadan waliin walqunnamsiisan hawwata. Agarsiisni guddaan waggaa waggaan gaggeeffamu kan biraan "Interfira" yoo ta'u, guddina teeknooloojii indaastiriiwwan adda addaa kanneen akka meeshaalee telekoomii, tajaajila teeknooloojii odeeffannoo fi dhiyeessitoota furmaataa fi kanneen biroo keessaa kanneen biroo irra caalaa daldala sadarkaa babal'ina ykn fooyya'iinsaa keessa jiran irratti kan xiyyeeffate addunyaa irratti kan xiyyeeffatedha. Agarsiisa daldalaa gurguddoo agarsiistota biyya alaa carraa daldalaa haaraa gara biyyattiitti fidan keessummeessuun alatti; agarsiisni akkaataa jireenyaa hedduun waggaa guutuu keessumaa dameelee adda addaa kanneen akka indaastirii nyaataa fi dhugaatii oomishaalee niche calaqqisiisan, damee fayyaa fi fayyaa meeshaalee orgaanikii fi itti fufiinsa qaban beeksisu, ykn illee agarsiisa aartii fi aadaa dandeettii biyya keessaa agarsiisu kan qophaa’udha. Xumura irratti, Andoraan guddina bitoota idil-addunyaatiif karaalee barbaachisoo hedduu dhiyeessa. Haalli gibira irraa bilisa ta’uun ishee, daldaltoota jumlaa fi daldaltoota waliin walitti hidhamiinsa qabaachuun ishee, akkasumas agarsiisa daldalaa akka Agarsiisa Idil-addunyaa Andoraa fi Interfiraa irratti hirmaachuu isaatiin bitoota addunyaa gatii dorgomaa ta’een oomisha madda isaanii argachuuf barbaadaniif bakka hawwataa taasiseera. Andooraan xiqqaa ta'us, akka bakka bittaa carraa daldala idil-addunyaa bal'aa qabuutti guddachuu itti fufteetti.

Motora barbaacha waliigalaa

Andoraan biyya xiqqoo gaarreen Pirineesii Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtudha. Lafa bareedaa, bakka iskii fi sadarkaa gibirri itti kaffalamu qabaachuun beekama. Baay'ina ummataa fi baay'ina xiqqaa ishee irraa kan ka'e, lafti intarneetii Andoraa saboota gurguddoo wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu daangeffamuu danda'a. Haa ta'u malee, ammallee motoroonni barbaacha baay'inaan itti fayyadaman hedduun Andorra keessatti dhaqqabamaa ta'an jiru: 1. Google: Akka motora barbaacha addunyaa irratti adda duree ta'etti, Google Andorra keessatti bal'inaan itti fayyadama. Bu'aa barbaacha bal'aa fi tajaajila adda addaa kan akka Google Maps fi Gmail ni kenna. Marsariitii: www.google.com 2. Bing: Bing motora barbaacha beekamaa kan biraa yoo ta'u, barbaacha weeb, barbaacha suuraa, barbaacha viidiyoo, barruu oduu, kaartaa fi kkf kan dhiyeessudha. Marsariitii: www.bing.com 3. Yahoo Search: Yahoo Search waltajjii bal’inaan beekamtii qabuu fi dandeettii barbaacha weebsaayitii oduu haaromsuu fi tajaajila iimeelii waliin kan kennudha. Marsariitii: www.yahoo.com 4. DuckDuckGo: DuckDuckGo akka motoroonni beekamoo birootti daataa fayyadamtootaa waan hin kuusneef ykn barbaacha hin hordofu waan ta’eef mala icciitii irratti xiyyeeffate gara barbaacha toora interneetii irratti qabuun adda ta’a. Marsariitii: www.duckduckgo.com 5. Ecosia: Ecosia galii beeksisa isaanii keessaa %80 pirojektoota biqiltuu dhaabuu addunyaa guutuutti deeggaruuf fayyadamuun adda of taasisa. Marsariitii: www.ecosia.org 6. Qwant : Qwant akkasumas icciitii fayyadamtootaa dursa kan kennu yoo ta’u, bu’aa loogii hin qabne maddoota adda addaa kan akka waltajjii miidiyaa hawaasaa irraa tarreeffama marsariitii aadaa waliin kan dhiyeessudha. Marsariitii : www.qwant.com Kunniin Andorra keessatti motora barbaacha yeroo baay’ee itti fayyadaman tokko tokko kanneen hawwata naannoo, tarreeffama daldalaa ykn barbaacha waliigalaa kan akka oduu haaromsuu ykn tilmaama haala qilleensaa dabalatee mata dureewwan bal’aa irratti odeeffannoo barbaachisaa ta’e kennuu danda’aniidha.

Fuula keelloo gurguddoo

Andorra, akka ofiisaatti Principality of Andorra jedhamuun kan beekamtu yoo ta'u, biyya xiqqoo lafaan hin marfamne kan baha gaarreen Pyrenees Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtudha. Xiqqaa ta'us, Andoraan dinagdee guddachaa jiruu fi daayirektaroota fuula keelloo gurguddoo hedduu kanneen daldalaa fi fayyadamtoota walitti hidhuuf gargaaran qabdi. Galmeewwan fuula keelloo jalqabaa Andorra keessa jiran keessaa muraasni kunooti: 1. Fuula Keelloo Andorra (www.paginesblanques.ad): Kun galmee fuula keelloo toora interneetii Andorra keessatti adda duree ta’an keessaa tokko yoo ta’u, kuusaawwan odeeffannoo bal’aa daldala damee adda addaa keessatti argaman ni kenna. Daldala gosa ykn kallattiin maqaatiin barbaaduu dandeessa, kunis odeeffannoo quunnamtii kan akka lakkoofsa bilbilaa fi teessoo argachuuf si gargaara. 2. El Directori d’Andorra (www.directori.ad): Galmeen kun tarree bal’aa daldala naannoo, dhaabbilee, fi tajaajila kennitoota ni dhiheessa. Industiriiwwan adda addaa kanneen akka keessummeessitootaa, daldala gurgurtaa, tajaajila eegumsa fayyaa, dhaabbilee barnootaa, tajaajila seeraa, dhaabbilee ijaarsaa fi kkf kan hammatudha. 3. Enciclopèdia d’Andorre (www.enciclopedia.ad): Cimsee galmee fuula keelloo mataa isaa ta’uu baatus, insaayikilooppiidiyaan toora interneetii kun waa’ee dameelee adda addaa hawaasa Andorra keessatti odeeffannoo gatii guddaa qabu kenna. Waa’ee mallattoolee seenaa, odeeffannoo quunnamtii dhaabbilee mootummaa/qondaaltotaa dabalataan taateewwan aadaa biyyattii keessatti raawwataman ilaalchisee ibsa barbaachisaa ta’e of keessatti qabata. 4. All-andora.com: Weebsaayitiin kun galmee bal’aa kan dhiyeessu yoo ta’u kunis tarreefama gosa daldalaa adda addaa Andorra keessatti hoteelota & mana nyaataa dabalatee; gabaa & wiirtuuwwan daldalaa; baankota & dhaabbilee faayinaansii; hospitaalota & ogeessota eegumsa fayyaa; tajaajila geejjibaa; hawwata turizimii fi kkf. 5. CitiMall Online Directory – Andorra (www.citimall.com/ad/andorrahk/index.html): Adda durummaan turistoota saba bareedaa kana daawwataniif nyaata kennuu garuu namoota naannoo oomisha ykn tajaajila addaa barbaadaniif osoo bal’inaan daandii irratti hin naanna’in isaan barbaaduuf dhaqqabamaa dha waltajjiin walitti hidhamiinsa ariifataa kan akka mana nyaataa/mana dhugaatii/dhaabbilee mana dhugaatii wajjin walqabatan + bakka jireenyaa + manneen daldalaa elektirooniksii + mana qorichaa + tajaajila geejjibaa + dhaabbilee eegumsa fayyaa fi kkf hammate ni kenna. Daayirektaroota fuula keelloo kun odeeffannoo quunnamtii dhaabbilee daldalaa, tajaajila kennitootaa fi dhaabbilee Andorra keessa jiraniif argachuuf akka qabeenya faayidaa qabuutti tajaajiluu qabu. Turistii bakka jireenyaa barbaaddu yookiin jiraataa naannoo tajaajila addaa barbaadu yoo taate, daayirektaroota kunniin daldala sirrii ta’e waliin haala mijataa ta’een akka wal qunnamtu si gargaaruu danda’u.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Andorra keessatti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoon hedduun jiru. Asitti, muraasa isaanii marsariitii isaanii waliin tarreessa: 1. Uvinum (www.uvinum.com) - Bakka gabaa wayinii fi dhugaatii alkoolii toora interneetii irratti argamu yoo ta’u, oomishaalee naannoo fi oomishtoota adda addaa irraa dhufan bal’aa ta’e dhiyeessuudha. 2. Pyrénées (www.pyrenees.ad) - Waltajjiin kun uffata, miila, elektirooniksii, meeshaalee manaa, fi meeshaalee nyaataa dabalatee oomishaalee adda addaa dhiyeessa. 3. Andorra Qshop (www.andorra-qshop.com) - Waltajjiin kun tajaajila bittaa toora interneetii gosoota adda addaa kan akka faashinii, meeshaalee gargaarsaa, meeshaalee miidhaginaa, elektirooniksii, meeshaalee mana faaya, meeshaalee taphaa, fi kkf ni kenna. 4. Compra AD-brands (www.compraadbrands.ad) - Oomishaalee maqaa qaban gosoota adda addaa kanneen akka uffata faashinii fi meeshaalee gargaarsaa gurguruu irratti xiyyeeffata. 5. Agroandorra (www.agroandorra.com) - Waltajjiin kun oomishaalee qonnaa biyya keessaa kanneen akka fuduraalee, kuduraalee, foon, oomishaalee aannani kallattiin qonna Andorra irraa gurguruu irratti kan adda ta’edha. Hubadhaa, argama waltajjiiwwan kanaa yeroon jijjiiramuu danda’a ykn marsariitiiwwan daldala elektirooniksii biroo kanneen gosoota oomishaa murtaa’aniif adda ta’an Andorra keessatti mul’achaa jiran jiraachuu danda’u. Akkasitti yeroo hunda biyyattii keessatti bittaa toora interneetii irratti yeroo yaaddan waan haaraa barbaaduun gorfama.

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Biyyi xiqqoo lafaan hin marfamne kan Ispeeniifi Faransaay gidduutti gaarreen Piriniis keessatti argamtu Andorra, waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa adda addaa irratti argamuun ishee guddachaa jira. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa biyyattii fi marsariitiiwwan isaanii muraasni kunooti: 1. Instagram - Waltajjiin lammiilee Andorra biratti baay'ee jaallatamu Instagram dha. Fayyadamtoonni akkaataa idileetti suuraawwan ajaa'ibsiisoo teessuma lafaa fakkii gaarii qabu Andoraa, sochiiwwan alaa fi taateewwan naannoo sanaa qooddatu. Akkaawuntii turizimii ofiisaa suuraawwan babbareedoo naannoo biyyattii irraa dhufan agarsiisa: www.instagram.com/visitandorra 2. Facebook - Facebook Andorra keessatti hiriyoota waliin wal qunnamsiisuu fi daldalaa fi dhaabbilee biyya keessaa argachuuf bal'inaan itti fayyadama. Mootummaan Andorra akkasumas fuula sochii qabu kan imaammata, oduu, fi jalqabbii irratti odeeffannoo haaraa kennu qaba: www.facebook.com/GovernAndorra 3. Twitter - Barreeffamoota oduu, taateewwan, qabxii ispoortii, tilmaama haala qilleensaa, fi kanneen biroo Andorra waliin walqabatan irratti yeroo qabatamaatti odeeffannoo haaraa argachuuf, Twitter waltajjii faayidaa qabu kan akkaawuntii barbaachisoo kanneen akka @EspotAndorra ykn @jnoguera87 hordofuudha. 4. LinkedIn - Akka waltajjii ogummaa networking addunyaa guutuutti itti fayyadamutti, LinkedIn namoota hojii barbaadaniif ykn dhaabbilee hojjettoota Andorra keessatti barbaadaniif meeshaa bu’a qabeessa ta’eedha. Fayyadamtoonni carraa hojii qorachuu ykn ogeessota industirii adda addaa keessa jiran waliin wal qunnamsiisuu danda’u. 5. YouTube - Qabiyyee uumamtoota ykn dhaabbilee Andorra irraa argamu beeksisuuf qofa kan of kenne ta'uu baatus, YouTuben chaanaalii muuxannoo imala biyyattii waliin walqabatu kan akka "Discover Canillo" (www.youtube.com/catlascantillo) ni keessummeessa. 6. TikTok – TikTok appii viidiyoo qooduun bifa gabaabaa ta’ee fi fayyadamtoonni qormaata ykn adeemsa adda addaa addunyaa irratti namoota birootiin jaallatamuun kalaqa agarsiisan ta’uun addunyaa irratti jaalala argateera. Kunniin fakkeenya muraasa waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa namoota dhuunfaa fi dhaabbileen Andorra keessatti kaayyoo adda addaatiif yeroo baay’ee itti fayyadaman kanneen akka mul’ata lafa ishee ajaa’ibsiisaa irraa qooduu ykn hojjechiistota/hojii naannicha keessatti ta’uu danda’an waliin wal qunnamsiisuudha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Andorra, bulchiinsa xiqqaa gaarreen Pirineesii Ispeeniifi Faransaay gidduutti argamtu, waldaalee indaastirii gurguddoo dameewwan dinagdee ishee adda addaa bakka bu’an hedduu qabdi. Waldaaleen kunneen faayidaa industirii isaanii guddisuu fi eeguu keessatti gahee murteessaa qabu. Waldaalee indaastirii gurguddoo Andorra keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Federeeshinii Daldalaa Andorra (FACA): FACA damee daldalaa Andorra bakka bu’ee kan hojjetu yoo ta’u, tumsa daldaltoota gidduu jiru fooyyessuuf hojjeta. Marsariitiin isaanii: www.faca.ad 2. Waldaa Daldala Hoteelaa Andoraa (HANA): HANA indaastirii hoteelaa bakka bu’ee turizimii Andoraa keessatti karaa networking, sagantaa leenjii, fi taateewwan beeksisa. Marsariitii isaanii: www.hotelesandorra.org daawwadhaa 3. Waldaa Hojjechiistota Biyyaalessaa (ANE): ANEn qormaata waloo seera hojjetaa, gibiraa, fi dambiiwwan daldalaa Andorra keessatti walqabatan furuuf hojjechiistota industirii adda addaa walitti fida. Odeeffannoo dabalataa: www.empresaris.ad irraa argattu 4. Waldaa Abbootii Qabeenyaa Ijaarsa (AEC): AEC dhaabbilee ijaarsaa Andoraa keessatti socho’an bakka bu’ee kan hojjetu yoo ta’u, sadarkaan qulqullinaa akka guutamu gochuudhaan tumsa damee kana keessatti guddisuuf kan akeekedha. Marsariitiin isaanii: www.acord-constructores.com dha . 6.Waldaa Baankii Andorraa(ABA) : ABAn tajaajilli faayinaansii haala gaariin akka hojjetu baankota biyyattii keessatti socho’an gidduutti akkasumas qaamolee qajeelfama baasan waliin tattaaffii taasifamu qindeessa.Bal’ina dabalataa marsariitii isaanii :www.andorranbanking.ad irratti argachuu dandeessu Waldaaleen kun dinagdee Andorra keessatti dameewwan ijoo bakka bu'an yoo ta'ellee, waldaaleen xixiqqoo industirii adda ta'an biroo asitti hin eeramne kanneen niche ykn fedhii addaa tajaajilan jiraachuu akka danda'an hubachuun barbaachisaadha. Weebsaayitoonni kennaman kaayyoo, tajaajila, fi jalqabbii waldaa tokkoon tokkoon isaanii industirii isaanii Andoraa keessatti deeggaruuf qaban irratti odeeffannoo bal’aa siif kennu.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Andoraan bulchiinsa xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, Faransaayii fi Ispeen gidduutti gaarreen baha Piireeniis keessatti argamtudha. Andooraan xiqqaa ta’us dinagdee guddate kan turizimii, daldala gurgurtaa fi baankii irratti xiyyeeffannoo cimaa qabu qabdi. Biyyattiin sadarkaa gibirri itti kaffalamuu ishee irraas fayyadamtee daldala idil-addunyaa hawwatti. Weebsaayitoota dinagdee fi daldalaa Andoraa waliin walqabatan yoo ilaalle, waltajjiiwwan waa’ee naannoo daldalaa biyyattii, carraa invastimantii, dambiiwwan daldalaa fi kkf odeeffannoo kennan hedduutu jiru. Fakkeenyonni gurguddoon muraasni kunooti: 1. Invest in Andorra (https://andorradirect.com/invest): Weebsaayitiin kun carraa invastimantii dameelee dinagdee Andorra adda addaa irratti beeksisuuf kan qophaa’edha. Seera daldalaa, onnachiiftuu gibiraa, pirojektoota bu’uuraalee misoomaa, fi tajaajila deeggarsa invastaroota ta’uu danda’aniif bal’inaan ni kenna. 2. Mana Maree Daldalaa Andorra (https://www.ccis.ad/): Weebsaayitiin ofiisaa Mana Maree Daldalaa odeeffannoo waa’ee indaastiriiwwan adda addaa Andorra keessa jiran kanneen akka kataloogii damee daldalaa oomishaa fi tajaajiloota dhaabbilee biyya keessaa calaqqisiisan dabalatee ni kenna. 3. Ministeera Diinagdee Mootummaa Andoraa (http://economia.ad/): Weebsaayitiin mootummaa kun imaammata dinagdee Ministeerri Diinagdee hojiirra oolchu kan akka dambii gibiraa ykn waliigaltee daldala alaa Andoraa hirmaachisu irratti xiyyeeffata. 4. Weebsaayitii Tuurizimii Ofiisaa (https://visitandorra.com/en/): Addatti daldaltoota ykn invastaroota addatti osoo hin taane turistoota biyyattii daawwatan irratti kan xiyyeeffate ta’us; marsariitiin kun hubannoo gatii guddaa qabu kan industirii turizimii wajjin walqabatu kan carraa daldalaa hoteelota ykn sochii alaa fi kanneen biroo wajjin walqabatan ta’uu danda’an agarsiisan of keessaa qaba. 5. ExportAD: Weebsaayitii ofiisaa mootummaan raggaasifame osoo hin taane ammas kan hubatamuu qabu; waa’ee daldala al-ergii irratti xiyyeeffate kan Andorra keessatti dameelee adda addaa keessatti socho’an kan akka faashinii ykn dizaayinii tumsa idil-addunyaatiif argamu ni kenna (http://www.exportad.ad/). Weebsaayitoonni kunneen namoota daldala Andoraa keessatti hundaa’an waliin tumsa dinagdee qorachuuf ykn dameelee indaastirii isaa adda addaa kan akka turizimii ykn hojii daldalaa irratti invastimantii gochuuf fedhii qabaniif qabeenya ni dhiyeessu.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Armaan gaditti marsariitiiwwan daataa daldalaa Andorra argachuu dandeessan muraasni: 1. Biiroo Lakkoofsa U.S. Marsariitii: https://www.lakkoofsa ummataa.gov/ Biiroon Lakkoofsa U.S. daldala idil-addunyaa irratti ragaa bal’aa kan kennu yoo ta’u, kunis Andorra dabalatee biyyoota adda addaa waliin galtee fi al-ergii dabalatee. 2. Baankii Addunyaa: 1.1. Marsariitii: https://databank.worldbank.org/home Baankiin Addunyaa odeeffannoo al-ergii fi galtee Andoraa dabalatee daldala addunyaa irratti kuusaa daataa adda addaa dhiyeessa. 3. Kuusaa Odeeffannoo Comtrade Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii: Marsariitii: https://comtrade.un.org/ UN Comtrade Andorra dabalatee biyyoota 170 ol istaatiksii daldala idil-addunyaa ofiisaa ni kenna. 4. Eurostat Gamtaa Awurooppaa: Marsariitii: https://ec.europa.eu/eurostat Eurostat daataa istaatiksii bal’aa Gamtaa Awurooppaa waliin walqabatu kan dhiyeessu yoo ta’u, kunis odeeffannoo bal’aa daldala biyyoota miseensa ta’an kan akka Andorra waliin taasisan dabalatee. 5. Tajaajila Gumurukaa Andoraa (Servei d'Hisenda): . Marsariitii: http://tributs.ad/tramits-i-dades-de-comerc-alaa/ jedhuun kan qophaa’e dha. Kun marsariitii ofiisaa tajaajila gumurukaa Andoraa keessatti argamu kan daataa daldalaan walqabatee biyyattiif adda ta’e argachuuf gargaarudha. Weebsaayitoonni kun istaatiksii daldalaa Andoraa fi hariiroo daldalaa biyyoota addunyaa biroo waliin qabdu ilaalchisee odeeffannoo amanamaa fi haaromfame isiniif kennuu qabu.

Waltajjiiwwan B2b

Andoraan biyya xiqqoo lafaan hin marfamne yoo taatu, gaarreen Pirineesii Faransaayii fi Ispeen gidduutti argamtudha. Andooraan guddina guddaa qabaatus teeknooloojii hammatee waltajjiiwwan B2B hedduu hojjetee daldala daldalaa mijeesseera. Waltajjiiwwan B2B Andorra keessatti argaman keessaa muraasni, marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Andorradiscount.business: Waltajjiin kun dhaabbilee daldalaa Andorra keessatti socho’aniif oomishaalee fi tajaajiloota hir’ina gatii qaban ni kenna. Meeshaalee waajjira, elektirooniksii, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee dhiyeessii adda addaa ni kenna. Marsariitii: www.andorradiscount.business 2. FI Daldala: AND Trade gabaa onlaayinii kan bitootaa fi gurgurtoota industirii adda addaa Andorra keessaa walitti hidhudha. Daldaltoonni oomisha ykn tajaajila isaanii akka agarsiisan kan dandeessisu yoo ta’u, bitoonni kallattiin karaa waltajjii kanaa akka daawwatanii fi ajaja akka kennan kan taasisudha. Marsariitii: www.andtrade.ad 3. Connecta AD: Connecta AD waltajjii networking B2B kan ogeessota damee adda addaa Andorra keessa jiran walitti hidhuuf qophaa’eedha. Walqunnamtii dhaabbilee gidduu jiru haala mijeessuu fi hawaasa daldalaa naannoo keessatti tumsa guddisuudhaan carraa daldalaa uumuu irratti xiyyeeffata. Marsariitii: www.connectaad.com 4. Soibtransfer.ad: Soibtransfer.ad waltajjii B2B kan addatti dabarsuu abbummaa daldalaa ykn carraa argachuu Andorra keessatti qophaa’eedha. Tarreewwan daldala gurgurtaaf dhiyaatan akkasumas odeeffannoo akkaataa dhaabbata biyyattii keessatti bitachuu ykn gurguruu dandeessan ni kenna. Marsariitii: www.soibtransfer.ad 5.Andorantorla.com:Andorantorla.com waltajjii loojistikii onlaayinii yoo ta’u, dhaabbilee daldalaa tajaajila galtee/al-ergii gara Andorra keessaa ykn ala barbaadaniif furmaata geejjibaa kennuu irratti kan adda ta’edha. Qophii geejjibaa gahumsa qabu, gargaarsa qulqulleessuu gumurukaa,fi deeggarsa kuusaa ni kenna. Marsariitii:www.andorrantorla.com Waltajjiiwwan B2B kunniin dhaabbilee Andorra keessa jiraatan keessa socho’aniif ykn daldala daldalaa hojjetaniif daldala daldalaa salphisuuf gargaaru.Weebsaayitoonni tarreeffaman tokkoon tokkoon waltajjii murtaa’e amala, dandeettii,fi adeemsa galmee ilaalchisee ibsa dabalataa kennuu danda’u.Argama toora interneetii fi itti fayyadama salphaa ta’e mirkaneessuu Andoraa keessatti hojii B2B gaggeessuuf.