TogTok

Haala Waliigalaa Biyyaa
Maallaqa Biyyaalessaa
Sadarkaa Jijjiirraa
Ayyaana Barbaachisaa
Haala Daldala Alaa
Dandeettii Misooma Gabaa
Oomishaalee gurgurtaa ho'aa gabaa irratti
Amaloota maamilaa fi dhorkaa
Sirna bulchiinsa gumurukaa
Imaammata gibira galtee
Imaammata gibira al-ergii
Mirkaneessitoota al-ergiidhaaf barbaachisan
Loojistikii gorfame
Chaanaalii misooma bitaa

Togoon biyya Afrikaa Dhihaa Galoo Galaana Giinii irratti argamtudha. Dhihaan Gaanaa, bahaan Beeniin, kaabaan ammoo Burkina Faasoo waliin daangeffamti. Magaalaan guddoon fi magaalaan guddittii Togoo Loomee dha. Togoon baay'ina ummataa tilmaamaan miliyoona 8 qabdi. Afaan hojii Togoo keessatti dubbatamu Faransaayi yoo ta'ellee, afaanonni dhalootaan biyyattii keessa jiraatan hedduun kan akka Ewe fi Kabiyé akkasumas bal'inaan dubbatamu. Irra caalaan ummataa amantii aadaa Afrikaa kan hordofu yoo ta’ellee, amantiin Kiristaanummaa fi Islaamummaan ummata keessaa harki guddaan kan hordofamu ta’us. Diinagdeen Toogoo qonna irratti baay’ee kan hirkatu yoo ta’u, namoonni baay’een qonna jireenyaaf oolu ykn hojii qonnaa xixiqqaa irratti bobba’u. Midhaan gurguddoon Toogoo keessatti biqilan suufii, buna, kookaa fi zayita meexxii kan dabalatudha. Dabalataanis albuudni fosfeetii dinagdee biyyattii keessatti gahee olaanaa qaba. Togoon aadaa adda addaa kan saba adda addaa isheetiin dhiibbaa irra gahe qabdi. Muuziqaan aadaa fi shubbiisni aadaa Togoo keessatti qaama barbaachisaa ta'e yoo ta'u, sirboonni akka "gahu" fi "kpanlogo" namoota naannoo sanaa biratti jaallatamaadha. Hojiin harkaa kan akka muka bocuu fi suphe dhooftuus hambaa aadaa Togoo keessatti barbaachisoodha. Waggoota darban qormaata tokko tokko kan akka hiyyummaa fi tasgabbii dhabuu siyaasaa mudatus, Togoon waggoota dhiyoo asitti tasgabbii siyaasaa fi guddina dinagdee mirkaneessuutti tarkaanfattee jirti. Mootummaan haaromsa bulchiinsa fooyyessuu fi invastimantii biyya alaa hawwachuuf kaayyeffate hojiirra oolcheera. Turizimiin Toogoo keessatti indaastirii guddachaa jiru yoo ta’u, teessuma lafaa bareedaa qarqara galaanaa qarqara galaanaa jiru kan hammate yoo ta’u; bosona lalisaa; kuusa bineensota bosonaa saree, hippoo, sareedhaan guutame; tulluu qulqulluu; bishaan kuufamaa; gabaa naannoo daawwattoonni nyaata aadaa kan akka fufu ykn qurxummii bilcheefame argachuu danda’an. Xumura irratti,Togoon biyya xiqqoo garuu aadaan badhaatuu taatee sochii qonnaa kan akka oomisha suufii,lafa bareedaa,fi duudhaa addaa hubannoo biyyaalessaafi xiyyeeffannoo turistoota addunyaa irraa hin qabne hawwatudha

Togoon, ifatti Rippabiliika Togoo jedhamuun kan beekamtu, biyya Afrikaa Dhihaa keessatti argamtudha. Maallaqni Toogoo keessatti itti fayyadamnu CFA franc (XOF) Afrikaa Dhihaa yoo ta’u, biyyoonni naannichaa biroo kanneen akka Beeniin, Burkina Faasoo, Ivory Coast, Niger, Giinii-Bisaawu, Maalii, Senegaal fi Giiniis itti fayyadamaa jiru. Firaankiin CFA Afrikaa Dhihaa bara 1945 kan jalqabame yoo ta’u, ergasii maallaqa ofiisaa biyyoota kanneenii ta’ee jira. Baankii Giddugaleessaa Biyyoota Afrikaa Dhihaa (BCEAO) irraa kan bahudha. Mallattoon firaankii CFA "CFAF" dha. Sadarkaan jijjiirraa firaankii CFA gara maallaqa gurguddoo biroo kan akka USD ykn EUR yeroon darbaa deemuun sababa dinagdee adda addaatiin jijjiiramuu danda’a. Adoolessa bara 2021tti USD 1 tilmaamaan naannoo 555 XOF waliin walqixa ture. Toogoo keessatti baankotaa fi biiroowwan jijjiirraa maallaqaa hayyamaman kan maallaqa keessan gara maallaqa biyya keessaatti jijjiiruu dandeessan argachuu dandeessu. Magaalota gurguddoo keessattis kaardii deebii ykn liqii idil-addunyaa fayyadamuun maallaqa baasuuf ATM ni argamu. Daldaltoonni tokko tokko naannoo turistii ykn hoteelota keessatti maallaqa biyya alaa kan akka USD ykn Yuuroo fudhachuu danda'ullee, akka waliigalaatti daldala guyyaa guyyaadhaaf maallaqa biyya keessaa fayyadamuun akka gorfamu hubachuun barbaachisaadha. Walumaagalatti, Togoon biyyoota ollaa biroo hedduu waliin fraankii CFA Afrikaa Dhihaa akka maallaqa ofiisaatti fayyadamti. Imaltoonni yeroo daawwannaa Toogoo godhanitti sharafa alaa yeroo ammaa beekuu fi baasii isaaniif maallaqa biyya keessaa argachuu qabu.

Kaffaltiin seera qabeessa Togoo CFA Franc (XOF) dha. Armaan gaditti tilmaamaan sharafa maallaqaa gurguddoo addunyaa tokko tokkoo firaankii CFA (Adoolessa 2022 irraa eegalee) : - Doolaarri Ameerikaa 1 gabaa sharafa alaa irratti gara firaankii CFA 556 waliin wal gitu. - Yuuroo 1 gabaa sharafa alaa irratti gara Firaankii CFA 653 waliin wal gitu. - Paawundiin 1 gabaa sharafa alaa irratti gara firaankii CFA 758 waliin wal gitu. - Doolaarri Kanaadaa 1 gabaa sharafa alaa irratti gara firaankii CFA 434 waliin wal gitu. Hubadhaa lakkoofsi kun odeeffannoo qofaaf kan ta’ee fi saffisi jijjiirraa maallaqaa qabatamaan yeroo, waltajjii daldalaa fi wantoota biroo irratti hundaa’uun garaagarummaa qabaachuu danda’a. Yeroo jijjiirraa maallaqaa qabatamaa taasifnu dhaabbata faayinaansii amanamaa mariisisuun ykn jijjiirraa sirrii ta’eef meeshaa shallaggii forex fayyadamuun ni gorfama.

Biyyi Afrikaa Dhihaa hambaa aadaa badhaadhaa qabdu Togoon waggaa guutuu ayyaanota barbaachisoo hedduu kabajti. Ayyaanonni kunneen sabaa fi sablammoota adda addaa fi duudhaa amantaa biyyattii keessatti argaman kan calaqqisiisanidha. Ayyaanota Toogoo keessatti kabajamoo ta'an keessaa tokko guyyaa walabummaa Ebla 27 ti. Ayyaanni kun bara 1960tti Togoon bulchiinsa koloneeffataa Faransaay irraa walaba ta'uu ishee yaadata.Ayyaanni kun guutuu biyyattiitti agarsiisa guddaa, agarsiisa aadaa fi agarsiisa ibiddaatiin kabajama. Namoonni uffata aadaa uffachuun, sirba sabaa sirbuu fi bilisummaa isaaniitti gammadu. Ayyaanni beekamaan biraa Toogoo keessatti kabajamu Iid al-Fixir ykn Tabaskiiti. Ayyaanni Muslimaa kun xumura Ramadaanaa - ji'a sooma Muslimoonni addunyaa guutuutti kabajaman agarsiisa. Maatiin nyaata ayyaanaa waliif qooduun kennaa wal jijjiiruuf walitti qabamu. Masjiidonni waaqeffattoota nagaa fi badhaadhinaaf salaata dhiheessaniin guutamaniiru. Ayyaanni Epe Ekpe sagantaa aadaa barbaachisaa waggaa waggaan saboota tokko tokko kan akka namoota Anlo-Ewe naannoo Haroo Togo jiraataniin gaggeeffamudha. Sagantaan kun Fulbaana fi Amajjii gidduutti kan raawwatamu yoo ta’u, shubbisa, agarsiisa muuziqaa, jila, fi sirna duudhaa naannoo agarsiisaniin hafuurota abbootii kabajuuf. Ayyaanni Yam (Dodoleglime jedhamuun beekama) waggaa waggaan Adoolessa ykn Waxabajjii keessa gosoota hedduu guutuu Toogoo keessatti hiika guddaa qaba. Yeroo sassaabbii yeroo yaamiin baay’inaan sassaabamu kabaja. Ayyaanni kun sirnoota adda addaa kan akka eebba badhaadhina qonnaan bulaa waggaa guutuu hojii cimaa hojjetaniif kan of keessatti hammatedha. Kana malees, ayyaana masqalaa fi jala bultii waggaa haaraa guutuu Togo keessatti ayyaana bal’inaan kan kabajamu yoo ta’u, hawaasni Kiristaanaa Mudde 25 tajaajila waldaa irratti dammaqinaan hirmaatu dhaloota Yesus Kiristoos kabaju. Ayyaanni kun yeroo gammachiisaa qofa osoo hin taane aadaa Togoo fi seenaa seenaa ishee irratti hubannoo gatii guddaa qabu kan kennan yoo ta’u, ummata ishee adda addaa gidduutti tokkummaa kan guddisudha.

Togoon biyya xiqqoo Afrikaa Dhihaa yoo taatu, baay'inni ummataa tilmaamaan miliyoona 8 ta'a. Diinagdee adda addaa kan qonna, tajaajila, fi indaastiriiwwan dhiheenya kana guddachaa jiran irratti baay’ee hirkate qabdi. Gama daldalaatiin Togoon portfoolii al-ergii ishee adda addaa gochuuf hojjechaa turte. Al-ergii isheen gurguddoon buna, baaqelaa kookaa, suufii, fi dhagaa fosfeetii kan dabalatudha. Haa ta’u malee biyyattiin bu’uura al-ergii ishee babal’isuuf oomishaalee aadaa hin taane kanneen akka nyaata qophaa’ee fi huccuu beeksisuuf yaalii gochaa jirti. Michoonni daldalaa gurguddoon Toogoo biyyoota naannoo akka Naayijeeriyaa fi Beeniin. Biyyoota Awurooppaa kan akka Faransaayii fi Jarmanii waliinis walitti dhufeenya daldalaa cimaa qaba. Biyyattiin miseensummaa hawaasa dinagdee naannoo akka Hawaasa Diinagdee Biyyoota Afrikaa Dhihaa (ECOWAS) fi Gamtaa Diinagdee fi Maallaqa Afrikaa Dhihaa (WAEMU) keessatti qabdu irraa fayyadamti, kunis gabaa gurguddaa akka argattu taasisa. Carraa daldalaa daran guddisuuf Togoon buufata doonii akka Buufata Lomee - buufata doonii gurguddoo Afrikaa Dhihaa keessaa tokko - ammayyeessuun dabalatee pirojektoota bu’uuraalee misoomaa adda addaa hojjettee jirti, galtee fi al-ergii haala mijeessuuf. Waggoota dhiyoo asitti Togoon haaromsa dinagdee invastimantii biyya alaa hawwachuuf kaayyeffate hojiirra oolchuudhaan haala daldalaaf mijatu uumuuf tattaaffii gooteetti. Mootummaan naannoo daldala bilisaa dhaabbileen bu’uuraalee misoomaa gaarii osoo itti fayyadamanii onnachiiftuu gibiraa irraa fayyadamuu danda’an hundeessee jira. Tattaaffiin kun jiraatus, Togoon ammallee damee daldalaa ishee keessatti qormaata kanneen akka meeshaalee qonnaa al-ergii dura gatii dabaluu daangeffame mudachaa jirti. Dabalataanis sochii daldala biyya keessaa fi idil-addunyaa kan guddisu sochii meeshaalee biyya keessaa gahumsa qabuuf dandeettii loojistikii fooyyessuu qaba. Walumaagalatti, Togoon portfoolii al-ergii ishee adda addaa gochuu irratti guddina agarsiisaa kan jirtu yoo ta’u, imaammata daldalaaf mijateen invastimantii alaa hawwachuufis hojjechaa jirti. Misooma bu’uuraalee misoomaa fooyyessuu fi qormaata damee kana keessatti mul’atu furuuf kan kaayyeffate tattaaffii itti fufiinsa qabuun, abdiin daldalaa Toogoo guddina gara fuula duraatiif abdii qaba.

Afrikaa Dhihaa keessatti kan argamtu Togoon gabaa daldala alaa ishee guddisuuf carraa guddaa qabdi. Bakki tarsiimoo biyyattiin qabdu gabaa naannoo fi idil-addunyaa salphaatti akka argattu taasisa. Tokkoffaa, haala teessuma lafaa Togoon akka biyya qarqara galaanaatti qabdu buufata doonii ishee hojii galtee fi al ergiidhaaf gahumsaan akka itti fayyadamtu isa dandeessisa. Keessattuu Buufata Doonii Loomee haala gaariin kan guddate yoo ta’u, biyyoota naannichaa kanneen lafaan hin marfamne kanneen akka Burkina Faasoo, Niijer, fi Maaliif bakka doonii guddaa ta’ee tajaajila. Faayidaan kun Toogoon Afrikaa Dhihaa keessatti giddugala loojistikii akka taate taasisa. Lammaffaa, Togoon qaama waliigalteewwan daldalaa hedduu carraa gabaa argachuu ishee guddisan keessaa tokkodha. Miseensummaan Hawaasa Diinagdee Biyyoota Afrikaa Dhihaa (ECOWAS) biyyoota miseensa ta’an gidduutti qophii daldalaa filannoo ta’e ni hayyama. Dabalataanis, Togoon Naannoo Daldala Walabaa Ardii Afrikaa (AfCFTA) irraa fayyadamti, kunis meeshaalee irra caalaan isaanii irratti taarifa dhabamsiisuudhaan guutuu Afrikaatti gabaa tokko uumuuf kan akeekedha. Kana malees, Toogoon qabeenya qonnaa gatii guddaa qabu kan akka buna, baala kookaa, oomisha suufii fi zayita meexxii qabdi. Meeshaaleen kunneen akka addunyaatti fedhii cimaa kan qaban yoo ta’u, tattaaffii babal’ina al-ergiitiif oolu danda’u. Dabalataanis, meeshaalee kana erguun dura gatii dabaluudhaaf indaastiriiwwan agro-processing biyya keessaa misoomsuun carraan jira. Naannoo biraa dandeettii hin fayyadamne qabu oomishaalee fi tajaajiloota turizimii wajjin walqabatan keessa jira. Togoon hawwata uumamaa kan akka paarkii biyyoolessaa fi qarqara galaanaa qulqulluu kan turistoonni muuxannoo addaa Afrikaa barbaadan hawwachuu danda'an qabdi. Ilaalchi hammam abdii kan qabu ta’uu danda’a garuu; Toogoo keessatti misooma gabaa daldala alaa milkaa’aa ta’eef qormaatni furmaata argachuu qaban hedduudha. Isaan keessaa buufata doonii qofa bira darbee bu’uuraalee misoomaa fooyyessuudha - neetworkii daandii fooyyessuudhaan geejjibaa daangaa qaxxaamuree haala bu’a qabeessa ta’een ni mijeessa; hojimaata gumurukaa sirreessuudhaan dhimmoota birokraasii furuu; jalqabbii ijaarsa dandeettiitiin dhaabbilee xixiqqaa deeggaruun; bitoota idil-addunyaa waliin haala bu’a qabeessa ta’een hojjechuuf walitti hidhamiinsa dijitaalaa guddisuu. Walumaagalatti garuu,Togoon haala teessuma lafaa faayidaa qabu,miseensummaa bilookii daldalaa daayinamikii,qabeenya qonnaa cimaa,fi damee turizimii guddachaa jiruun dandeettii guddaa agarsiisti.Qormaata furuu fi carraa jirutti fayyadamuuf mala dursee fudhachuun Togoon gabaa daldala alaa ishee daran akka guddifattu,gumaacha akka gootu ni taasisa gara guddina dinagdee,fi carraa hojii lammiilee isheef uumuu.

Gabaa daldala alaa Toogoo keessatti oomishaalee gurgurtaa ho’aa ta’an filachuuf yeroo jennu, wantoota namni tokko ilaaluu qabu hedduudha. Afrikaa Dhihaa keessatti kan argamtu Togoon daldala idil-addunyaatiif carraa fi qormaata adda ta’e qabdi. Yeroo oomisha filannu wantoota ijoo tilmaama keessa galchuu qabdan tokko tokko kunooti: 1. Qorannoo gabaa: Fedhii fi adeemsa yeroo ammaa gabaa Toogoo keessatti babal’ate adda baasuuf qorannoo gabaa gadi fageenya qabu gaggeessuu. Filannoo fayyadamtootaa, humna bittaa, fi dorgommii damee adda addaa keessatti jiru xiinxaluu. 2. Aadaa walsimsiisuun: Miira aadaa gabaa xiyyeeffannoo Toogoo hubachuu. Oomishaalee aadaa fi duudhaa naannoo sanaa wajjin walsimu filachuu, hawwii akkaataa jireenyaa isaanii calaqqisiisu. 3. Qulqullina fi gatii madaalawaa: Haala dinagdee ummataa irratti hundaa’uun qulqullinaa fi gatii madaalawaa gidduutti madaallii kaa’uu. Ramaddiiwwan fayyadamtoonni istaandaardii oomishaa irratti osoo hin araarama gatii maallaqaa barbaadan adda baasuu. 4. Al-ergii qonnaa: Qonni dinagdee Toogoo keessatti gahee guddaa waan qabuuf, al-ergii qonnaa irratti hundaa’e milkaa’inaaf kan danda’amu taasiseera. Oomishaaleen akka kookaa, bunaa, kaashuu, ykn dhadhaa shiyaa cimina oomisha biyya keessaa isaanii irraa kan ka’e dandeettii al-ergii olaanaa qabu. 5. Meeshaalee fayyadamaa: Uummata gita giddu galeessaa magaalota Toogoo keessatti guddachaa jiru yoo ilaalle, meeshaaleen fayyadamtootaa kanneen akka elektirooniksii (smartphone), meeshaalee manaa (firijii), ykn meeshaalee kunuunsa dhuunfaa kutaa kana irratti xiyyeeffachuun gurgurtaa keessaa qooda guddaa qabachuu danda’u. 6.Cosmetics & Fashion accessories: Oomishaaleen miidhaginaa kanneen akka meeshaalee miidhaginaa ykn meeshaalee kunuunsa gogaa namoota dhuunfaa biratti dammaqiinsi bareedinaa dabaluu irraa kan ka’e garee fayyadamtoota dhiiraa fi dubartoota biratti milkaa’ina argachuu danda’u. 7.Infrastructure materials & machinery: Pirojektoonni misoomaa dameelee adda addaa keessatti adeemsifamaa jiraniin meeshaalee ijaarsaa kan akka simintoo ykn maashinarii/meeshaalee misooma bu’uuraalee misoomaa keessatti fayyadaman dhiyeessuun harkifannaa argachuu danda’a. 8.Oomishaalee itti fufiinsa qaban: Filannoon naannoodhaaf mijatoo ta’an kanneen akka meeshaalee anniisaa haaromfamuu danda’an (paanaalii aduu), meeshaaleen paakeejii deebi’anii fayyadamuu danda’an dammaqina naannoo cimsu kunis Toogoo dabalatee akka addunyaatti jabina argachaa jira 9.E-commerce potential : Sadarkaa seensa interneetii dabalaa dhufuun bittaa toora interneetii akka olka’iinsaatti mul’ateera. Oomishaalee muuxannoo bittaa fi geejjibaa toora interneetii mijataa ta’e dhiyeessaniin karaa daldala elektirooniksii qorachuun gurgurtaa haalaan guddisuu danda’a. Xumura irratti, adeemsi filannoo oomishaalee gurgurtaa ho’aa gabaa daldala alaa Toogoo keessatti fedhii gabaa biyya keessaa, filannoo aadaa fi dhimmoota hawaas-dinagdee irratti hubannoo bal’aa irratti hundaa’uu qaba. Amala fayyadamtootaa jijjiiramaa jiruun madaquun fi carraa dameewwan akka qonnaa, meeshaalee fayyadamtootaa, meeshaalee bu’uuraalee misoomaa, itti fufiinsa qaban fayyadamuun bu’aa fi milkaa’ina gabaa Toogoo keessatti guddisuuf gargaaruu danda’a.

Togoon biyya Afrikaa Dhihaa keessatti argamtu yoo ta'u, amala aadaa adda ta'een beekamti. Amaloota maamiltootaa fi dhorkaawwan yeroo daldala gaggeessitan ykn namoota Toogoo irraa dhufan waliin wal qunnamtan beekuu qabdan tokko tokko kunooti. Amaloota Maamiltootaa: 1. Ho'aa fi keessummeessitoota: Namoonni Togoo akka waliigalaatti namoota biyya alaatiif michuu fi simannaa gaarii qabu. 2. Kabaja aangoo: Jaarsolii, geggeessitootaa fi namoota aangoo qabaniif kabaja guddaa agarsiisu. 3. Miira hawaasaa cimaa: Namoonni Toogoo maatii isaanii bal’aa fi hawaasa walitti dhiyeenya qabaniif iddoo guddaa kan kennan yoo ta’u, kunis amala fayyadamtootaa isaanii irratti dhiibbaa qaba. 4. Aadaa daldalaa: Maamiltoonni gabaa keessa jiran yeroo baayyee bittaa raawwachuu isaanii dura gatii irratti mari’achuuf waliigaltee irratti bobba’u. 5. Akkaataa walqunnamtii safuu qabu: Namoonni Togoo namoota umuriin isaanii guddaa ta’e ykn sadarkaa olaanaa qaban waliin yeroo dubbatan afaan idilee fayyadamuu barbaadu. Taboo: 1.1. 1. Jaarsolii kabajuu dhabuu: Namoota dullooman ykn jaarsoliif deebisanii haasa’uu ykn kabaja dhabuu agarsiisuu akka kabaja dhabuu guddaatti ilaalama. 2. Agarsiisa jaalalaa ummata duratti (PDA): Agarsiisni jaalala ummataa kan akka dhungachuu, hammachuu, ykn harka wal qabachuu haala aadaa keessatti akka waan hin malle ykn nama aarsutti ilaalamuu danda’a. 3. Nagaa tuffachuu: Walqunnamtii hawaasummaa keessatti nagaan gahee olaanaa qaba; akka amala gara jabinaatti ilaalamuu waan danda'uuf isaan bira darbuu dhiisuun barbaachisaa dha. 4. Amantii ykn gochaalee amantii qeequu: Togoon haala amantii adda addaa kan qabdu yoo ta’u, amantiin Kiristaanummaa, Islaamummaa fi amantiin dhalootaa nagaadhaan waliin jiraatan; kanaaf amantii nama tokkoo qeequun mufannaa fiduu danda'a. Maamiltoota Toogoo irraa dhufan waliin milkaa’inaan hojjechuuf, amala akkaataa seera naannootiin kabaja dhabuu jedhamee fudhatamuu danda’u irraa of qusachuudhaan, safuu agarsiisuudhaan, gatii aadaa isaanii kan akka keessummeessitootaa fi hirmaannaa hawaasaaf galata agarsiisuudhaan aadaa fi duudhaa isaanii kabajuun murteessaadha

Togoon, biyya xiqqoo Afrikaa Dhihaa, teessuma lafaa bareedaa fi aadaa socho’aa ta’een beekamtu, dambiiwwan aadaa fi gochaalee addaa imaltoonni yeroo biyyattii seenan ykn ba’an beekuu qaban qabdi. Bulchiinsi gumurukaa Toogoo keessatti seera gumurukaa Togootiin kan bulfamudha. Biyyatti haala gaariin akka seenu gochuuf qabxiileen ijoo ilaalamuu qaban tokko tokko kunooti: 1. Paaspoortii: Paaspoortiin keessan guyyaa Toogoo irraa ka’uuf karoorfattan irra darbee yoo xiqqaate ji’a jahaaf seera qabeessa ta’uu isaa mirkaneessi. 2. Viizaa: Lammummaa kee irratti hundaa’uun Toogoo seenuuf viizaa si barbaachisuu danda’a. Viizaa barbaachisu dursitee imbaasii ykn qoonsilaa Toogoo isa dhiyoo jiru irraa gaafadhu. 3. Meeshaalee dhorkaman: Meeshaaleen tokko tokko qoricha sammuu namaa hadoochu, meeshaa waraanaa fi rasaasa, meeshaalee sobaa fi meeshaalee poornoogiraafii dabalatee gara Toogoo akka hin seenne daangeffamanii ykn dhorkamaniiru. Meeshaalee akkasii baatanii deemuu dhiisuun bu’aa seeraa fiduu waan danda’aniif murteessaadha. 4. Ibsa maallaqaa: Yoo Yuuroo 10,000 ol (ykn maallaqa biraatiin kan wal gitu) qabate, yeroo dhuftee fi deemtu labsamuu qaba. . 6. Ragaa talaallii: Imaltoonni tokko tokko yeroo gara Toogoo seenan ragaa talaallii ho’a qaamaa keelloo barbaaduu danda’u; kanaaf, imala dura talaallii kana argachuuf yaadaa. 7. Daangaa qonnaa: Balaa dhukkuboota ykn raammoo galchuu danda’u irraa kan ka’e oomisha qonnaa gara Toogootti galchuu ilaalchisee to’annoo cimaan ni jira. Fuduraalee, kuduraalee, sanyii, biqiltoota haaraa sanada sirrii malee akka hin baatne mirkaneessi. 8. Yeroodhaaf konkolaataa galchuu: Konkolaataa Toogoon alatti kireeffame daangaa biyyattii keessatti konkolaachisuuf yoo karoorfattan yeroodhaaf hayyamni fi sanadoonni barbaachisoo ta’an dursanii abbootii taayitaa gumurukaa irraa argachuu isaanii mirkaneessaa. Qajeelfamni kun jijjiiramuu akka danda’u yaadadhu; kanaaf yeroo hunda maddoota ofiisaa kanneen akka imbaasii/qoonsilaa waliin dachaa lama ilaaluun odeeffannoo yeroo ammaa ta’e qabaachuu keessan mirkaneessuun barbaachisaa dha. Dambiiwwanii fi gochaalee gumurukaa Toogoo hordofuudhaan, rakkina malee gara biyyattii seenuu dandeessu. Yeroo keessan hambaalee aadaa badhaadhaa Togoo, teessuma lafaa adda addaa fi keessummeessitoota ho'aa qorachuudhaan gammadaa!

Biyyi Afrikaa Dhihaa keessa jirtu Togoon imaammata qaraxa galtee daldala ishee to’achuu fi mootummaaf galii argamsiisuuf kaayyeffate qabdi. Gibirri galtee jechuun gibira meeshaalee daangaa biyyattii seenan irratti fe'amuudha. Togoo keessatti gibirri addaa galtee gosa meeshaalee galfaman irratti hundaa’uun garaagarummaa qaba. Mootummaan Togoo oomishaalee maalummaa fi gatii isaanii irratti hundaa’uun garee taarifa adda addaatti ramada. Gareen kunniin safartuu gibiraa hojiirra oolu murteessu. Walumaagalatti, Togoon sirna Taarifa Alaa Waliigalaa (CET) jedhamu kan hordoftu yoo ta’u, kunis caasaa taarifa walfakkaataa miseensota Hawaasa Diinagdee Biyyoota Afrikaa Dhihaa (ECOWAS) hojiirra oolchudha. Kana jechuun gibirri galtee Toogoo keessatti kaffalamu kan biyyoota miseensa ECOWAS biroo wajjin walsimu jechuudha. Haa ta’u malee, meeshaaleen tokko tokko waliigaltee idil-addunyaa ykn imaammata biyya keessaa irratti hundaa’uun qaraxa galtee irraa bilisa ta’uu ykn reetii hir’ifamuu akka danda’an hubatamuu qaba. Fakkeenyaaf, meeshaaleen barbaachisoo ta’an kanneen akka qorichaafi oomishaalee qonnaa murtaa’an yaala addaa argachuu danda’u. Kaffaltii qaraxa galtee sirritti murteessuuf, marsariitii gumurukaa ofiisaa ilaaluun ykn abbootii taayitaa gumurukaa naannoo Toogoo qunnamuun ni gorfama. Gosoota oomishaa addaa fi safartuu gibiraa isaanii wajjin walsimu ilaalchisee odeeffannoo bal’aa ni kennu. Namoonni biyya alaatii galchan meeshaalee isaanii kan biyya alaatii galfaman yeroo gara Toogoo seenan sanada sirrii ta’een fi kaffaltii qaraxa gumurukaa hojiirra jiruun ibsuu qabu. Dambiiwwan kana kabajuu dhabuun adabbii maallaqaa ykn adabbii biroo fiduu danda’a. Walumaagalatti imaammata qaraxa galtee Toogoo hubachuun dhaabbilee daldalaa fi namoota dhuunfaa daldala idil-addunyaa biyya kana waliin irratti bobba’aniif murteessaadha. Ulaagaalee seeraa akka eegaman kan mirkaneessu yoo ta’u, baasii sirrii meeshaalee gara Toogoo galchuu wajjin walqabatu akka shallaganiif isaan gargaara.

Afrikaa Dhihaatti kan argamtu Toogoon guddina dinagdee fi misooma guddisuuf meeshaalee al-ergii ishee irratti imaammata gibiraa hojiirra oolchitee jirti. Biyyattiin adda durummaan oomisha qonnaa fi albuuda al-ergiidhaaf oolu irratti xiyyeeffatti. Toogoo keessatti mootummaan gosoota al-ergii adda addaatiif tarkaanfiiwwan gibiraa adda addaa hojiirra oolcha. Oomishaalee qonnaa kanneen akka kookaa, buna, suufii, zayita paammii, fi kaashuudhaaf gosa oomishaa irratti hundaa’uun gibirri addaa kaffalamu jira. Gibirri kunneen mootummaaf galii argamsiisuudhaan al-ergii to’atame mirkaneessuuf kan kaayyeffatedha. Qabeenyi albuudaa kan akka dhagaa fosfeetii fi dhagaa liimsaa dinagdee Toogoo keessattis gahee guddaa qaba. Albuuda al-ergii kana irratti gibirri kan kaffalamu yoo ta’u, baafachuu isaanii bulchuu fi misooma biyyaalessaaf gumaacha akka qaban mirkaneessuudha. Kana malees, Togoon invastimantii alaa hawwachuu fi daldala guddisuuf gosoota al-ergii murtaa’aniif onnachiiftuu gibiraa ni kenniti. Meeshaalee addaa tarsiimoodhaan barbaachisoo ta’anii fudhataman ykn guddinaaf carraa guddaa qabaniif qaraxa gumurukaa irratti bilisa ykn reetii hir’ifame ni kenna. Kunis dhaabbileen dameewwan kanneen irratti socho’an oomisha babal’isuu fi dandeettii al-ergii isaanii akka guddisan jajjabeessa. Adeemsa daldalaa sirreessuu fi al-ergitoonni dambiiwwan gibiraa akka eegan haala mijeessuudhaaf, Togoon waltajjii onlaayinii e-TAD (Electronic Tariff Application Document) jedhamu hundeessiteetti. Waltajjiin kun al-ergitoonni sanadoota hojii waraqaa qaamaan ilaaluu caalaa karaa elektirooniksii akka dhiyeessan dandeessisa. Mootummaan Toogoo sirna gibira al-ergii isaa yeroo yeroon gamaaggamee haala gabaa addunyaa jijjiiramaa jiruun walsimsiisuun daldala idil-addunyaa keessatti dorgomtummaa mirkaneessa. Kaayyoon isaas galii maddisiisuu qofa osoo hin taane imaammata gibiraa bu’a qabeessa ta’e kan indaastiriiwwan biyya keessaa kakaasuun invastimantii biyya alaa dameewwan ijoo irratti hawwatuun misooma dinagdee itti fufiinsa qabu guddisuudha. Walumaagalatti, imaammanni gibira meeshaalee al-ergii Toogoo kaayyoo guddina dinagdee fi galii sochii daldala idil-addunyaa irraa argamu madaaluuf meeshaa barbaachisaa ta’ee tajaajila.

Togoon biyya qarqara galaanaa dhiha Afrikaa irratti argamtudha. Diinagdee adda addaa kan qabdu yoo ta’u, indaastiriiwwan hedduun damee al-ergii isheef gumaacha kan godhan ta’uu ibsameera. Mootummaan Toogoo qulqullinaa fi walsimannaa oomishaalee al-ergii isaa mirkaneessuuf ragaalee al-ergii murtaa’an kaa’eera. Toogoo keessatti ragaalee al-ergii barbaachisoo ta’an keessaa tokko Ragaa Ka’umsaa (CO) dha. Sanadni kun meeshaaleen Toogoo irraa ergamaa jiran biyyattii keessaa akka maddan fi ulaagaalee addaa waliigalteewwan daldala idil-addunyaa akka guutan kan mirkaneessudha. COn oomishni Togoo meeshaalee sobaa ykn qulqullina gadi aanaa qaban jedhamee akka hin dogoggorre gargaara. Kana malees, indaastiriiwwan Toogoo tokko tokko ragaa al-ergii addaa barbaadu. Fakkeenyaaf, oomishoonni qonnaa kanneen akka buna, kookaa fi suufii qaamolee beekamtii qaban kan akka Fairtrade International ykn Rainforest Alliance irraa mirkaneessa barbaaduu danda’u. Mirkaneessitoonni kun oomishoonni kun itti fufiinsa qabuu fi haala haqa qabeessa ta’een akka oomishaman bitootaaf mirkaneessa. Kana malees, indaastiriin huccuu fi uffata Togo istaandaardii idil-addunyaa kan akka ISO 9001:2015 sirna bulchiinsa qulqullinaaf ykn Oeko-Tex Standard 100 nageenya oomisha huccuutiif eeguu barbaachisa ta’a. Dhaabbileen Togoo oomishaalee nyaataa biyya alaa erguun nageenyaafi qulqullina ilaalchisee ulaagaalee idil-addunyaa eeguu isaanii mirkaneessuuf ragaa barbaachisaa ta’e argachuu qabu. Mirkaneessitoonni akka HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point) ykn ISO 22000 (Food Safety Management System) dambiiwwan kana hordofuu agarsiisuu danda’u. Walumaagalatti, ragaa al-ergii barbaachisaa ta’e argachuun al-ergiin Togoo qulqullina, itti fufiinsa, nageenya, fi ka’umsa isaatiin ulaagaa addunyaa akka guutu taasisa. Tarkaanfiiwwan kunneen bitoota idil-addunyaa biratti amantaa guddisuuf kan gargaaran yoo ta’u, al-ergitootaafis ta’e biyyattii akka waliigalaatti guddina dinagdee kan guddisan ta’uu ibsameera.

Afrikaa Dhihaa keessatti kan argamtu Togoon biyya diinagdee guddachaa jiruu fi indaastirii daldalaa guddachaa jiruun beekamuudha. Yoo tajaajila loojistikii amanamaa Togo keessatti barbaaddan, yaadonni tokko tokko ilaaluu qabdan kunooti. Tokkoffaa, waa’ee doonii idil-addunyaa fi qulqullina gumurukaa yeroo ilaallu dhaabbileen akka DHL fi UPS Togo keessatti kan hojjetan yoo ta’u, geejjibaa meeshaalee gahumsaa fi nageenya qabu ni kennu. Dhaabbileen kunneen addunyaa guutuutti networkii kan hundeessan yoo ta’u, ergiin keessan rakkina xiqqaadhaan yeroon bakka itti imalu akka ga’u taasisaniiru. Dabalataanis, dhaabbati loojistikii Togoo SDV International biyyattii keessatti kan hojjetu yoo ta’u, fe’umsa qilleensaa, fe’umsa galaanaa, furmaata kuusaa, fi daldalaa gumurukaa dabalatee tajaajila adda addaa kenna. Muuxannoo bal’aa fi ogummaa biyya keessaa isaaniitiin, SDV International dhiyeessii keessan bu’a qabeessa ta’een bulchuuf isin gargaaruu danda’a. Fedhii loojistikii biyya keessaa Toogoo ofii ishee keessatti ykn biyyoota ollaa naannichaa (kan akka Gaanaa ykn Beeniin) keessatti, SITRACOM filannoo maqaa gaarii qabuudha. Tajaajila geejjibaa daandii meeshaalee gosa adda addaa tajaajilu deeggarsa maamiltootaa amanamaa ta’een ni kennu. Kana malees, Port Autonome de Lomé (PAL) biyyoota lafaan hin marfamne kan akka Burkina Faso ykn Niger tiif karra galaanaa barbaachisaa ta’ee tajaajila. PAL tajaajila kuusaa addaa gosoota fe’umsaa adda addaatiif barbaachisu waliin tarminaalota buufata doonii ammayyaa isaanii irratti meeshaalee qabannaa konteenaraa gahumsa qabu ni kenna. Dabalataanis, geejjibaa fe’umsaa addaa ykn ulfaataa kan akka maashinoota ykn meeshaalee guddaa yoo barbaaddan, TRANSCO furmaata gorfamuudha. Ulaagaalee akkasii nagaa fi gahumsaan akka qabataniif konkolaattota addaa waliin ogummaa barbaachisaa ta’e qabu. Yaadonni kun tajaajila loojistikii Toogoo keessatti filannoowwan amanamoo ta’an kan kennan ta’us, qorannoon dhuunfaa hanqina baajata ykn gosoota fe’umsaa addaa geejjibamuu ilaalchisee ulaagaalee addaa wajjin akka walsimu mirkaneessuun barbaachisaa ta’uun isaa hubatamuu qaba. Walumaagalatti: - Ergaa Idil-addunyaa: Opereetota addunyaa kan akka DHL fi UPS ilaali. - Loojistikii Biyya Keessaa: Furmaata geejjibaa daandii Toogoo keessaa argachuuf SITRACOM keessa ilaalaa. - Karra Galaanaa: Fedhii geejjibaa fi kuusaa galaanaatif Port Autonome de Lomé (PAL) fayyadamuu. - Fe’umsa Addaa: TRANSCOn fe’umsa ulfaataa ykn guddaa geejjibsiisuu irratti kan adda ta’edha. Tajaajila, galmee hojii, fi bu’a qabeessummaa baasii dhiyeessitoota loojistikii kanaa madaaluun murtoo sirrii ta’e murteessuuf fedhii addaa keessan irratti hundaa’uun gochuu hin dagatinaa.

Agarsiisa daldalaa barbaachisoo

Togoon biyya xiqqoo Afrikaa Dhihaa gabaa daldala idil-addunyaa guddachaa jiruudha. Biyyattiin bittaa idil-addunyaa fi misooma daldalaaf karaalee barbaachisoo hedduu qabdi, akkasumas carraa daldalaa guddisuuf agarsiisa adda addaa qopheessiti. Toogoo keessatti karaan bittaa barbaachisaa ta’e tokko Buufata Doonii Loomeeti. Buufata doonii guddaa naannichaa waan ta’eef, biyyoota lafaan hin marfamne kanneen akka Burkina Faasoo, Niijer, fi Maaliitti galtee fi erguuf karra ta’ee tajaajila. Buufatni doonii Loomee meeshaalee qonnaa, maashinoota, elektirooniksii, huccuu fi kkf dabalatee meeshaalee adda addaa qaba. Bitamtoonni idil-addunyaa karaa buufata doonii sochii guddaa qabu kanaan dhiyeessitoota biyya keessaa waliin wal qunnamsiisuu danda’u. Karaan murteessaan bittaa idil-addunyaa kan biraan agarsiisa daldalaa qonnaa fi daldala qonnaa Toogootti gaggeeffamudha. Taateewwan kun qonnaan bultoota biyya keessaa, dhaabbilee agro-industirii, al-ergii, galchitoota, fi qooda fudhattoota biroo guutuu Afrikaa fi sanaa ol walitti fidu. Salon International de l'Agriculture et des Ressources Animales (SARA) agarsiisa beekamaa akkasii waggaa lamatti al tokko Togotti gaggeeffamu keessaa isa tokkodha. Bitamtoonni idil-addunyaa oomishaalee qonnaa Togoo kanneen akka kookaa, bunaa, oomishaalee dhadhaa shiyaa, . Agarsiisa daldalaa damee qonnaa adda ta’een alattis,Togoon agarsiisa daldalaa waliigalaa industirii adda addaa kan akka omishaa,faashinii,huccuu,fi kkf uwwisu ni qopheessiti.Fakkeenyi tokko Foire Internationale de Lomé(LOMEVIC),kan waggaa waggaadhaan qophaa’u kan a wide range of products from different industrys.Agarsiisa kana keessatti,bitoonni idil-addunyaa oomishtoota,raabsitoota,fi daldaltoota jumlaa Togoo waliin tumsa daldalaa ta’uu danda’u qorachuuf carraa qabu. Kana malees,mootummaan Toogoo waltajjiiwwan akka Investir au Togo uumuun invastimantii biyya alaa dammaqinaan jajjabeessa.Weebsaayitiin Investir au Togo carraa invastimantii dameelee hunda keessatti anniisaa,albuuda,tuurizimii,aadaa,fi bu'uuraalee misoomaa dabalatee odeeffannoo kenna.Akkasumas imaammata,seera, . fi hojimaata,daldala idil-addunyaa bittaa ykn invastimantii Toogoo keessatti barbaadaniif salphaa taasisuudha. Dabalataanis, dhaabbileen biyyoota hedduu kanneen akka Sagantaa Misooma Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii (UNDP) fi Baankii Addunyaas damee bittaa Toogoo keessatti gahee guddaa qabu. Dhaabbileen kunneen yeroo baayyee mootummaa waliin ta’uun pirojektoota misoomaa fi jalqabbii hojiirra oolchuun, dhiyeessitoonni idil-addunyaa caalbaasii fi bittaa irratti akka hirmaatan balbala bana. Kana malees,Mani Maree Daldalaa,Industrii,Qonna,fi Albuudaa Togoo(CCIAM) dhaabbata barbaachisaa daldala idil-addunyaa deeggaruun dhaabbilee daldalaa carraa bittaa Togoo keessatti fedhii qabaniif odeeffannoo fi qabeenya kennuudha.Hojiin isaas hojimaata galmeetiin dhaabbilee daldalaa gargaaruu,import/ ibsu kan dabalatudha. dambiiwwan al-ergii,fi ergama daldalaa Toogoo fi biyyoota biroo gidduutti qindeessuun.Bitoota idil-addunyaa dhiyeessitoota biyya keessaa waliin qunnamtii uumuuf barbaadaniif akka qabeenya gatii guddaa qabuutti tajaajila. Xumura irratti,Togoon bitoota idil-addunyaa carraa bittaa barbaadaniif karaa adda addaa ni dhiheessiti.Buufata doonii Loomee,agarsiisni qonnaa SARA,agarsiisa daldalaa Lomevic,Waltajjii Investir au Togo,fi carraan walta’iinsa dhaabbilee biyyoota hedduu akka UNDP waliin ta’uun karaalee ijoo jiran keessaa tokko.Bitoonni idil-addunyaa ni danda’u waltajjiiwwan kanneenitti fayyadamuun dhiyeessitoota biyya keessaa waliin wal qunnamsiisuu,oomisha guutuu Afrikaa Dhihaa keessatti raabsuu ykn biyyattii keessatti hojii daldalaa irratti bobba’uu.

Motora barbaacha waliigalaa

Toogoo keessatti, motoroonni barbaacha baay’inaan itti fayyadaman: 1. Google: www.google.tg irratti kan argamu Google Togo dabalatee addunyaa guutuutti barbaacha baay'ee jaallatamudha. Bu'aa bal'aa kan kennu yoo ta'u afaanota hedduudhaan kan argamu yoo ta'u, fayyadamtoota Toogoo keessa jiraniif illee akka dhaqqabamu taasisa. 2. Yahoo: www.yahoo.tg Yahoo motora barbaacha Toogoo keessatti baay'inaan itti fayyadamnu kan biraati. Barbaacha qofa bira darbee tajaajila adda addaa kan akka email fi oduu haaromsuu ni kenna. 3. Biing: www.bing.com irratti kan argamu Bing motora barbaacha Microsoftiin hojjetame yoo ta'u, Togo keessattis baayyee jaallatamaadha. Bu'aa weeb, suuraa, viidiyoo, barruulee oduu fi kkf ni kenna. 4. DuckDuckGo: hantuuta.com DuckDuckGo amala iccitii cimaa ta'een kan beekamu yoo ta'u, sochii fayyadamtoota isaa hin hordofu ykn odeeffannoo dhuunfaa hin kuusu. Namoonni tokko tokko faayidaa iccitii kanaan fayyadamuu filatu. 5. Gaafadhu.com: www.ask.com Ask.com akka motora barbaacha gaaffii deebii irratti xiyyeeffateetti kan hojjetu yoo ta’u, fayyadamtoonni gaaffilee miseensota hawaasaa ykn ogeeyyii mata duree adda addaatiin deebii argachuuf dhiyeessan. 6. Yandex: yandex.ru (afaan Raashiyaa irratti hundaa’e) . Yandex adda durummaan namoota afaan Raashiyaa dubbataniin fayyadamu; haa ta’u malee, namoonni tokko tokko Toogoo keessa jiran yoo afaan Raashiyaa sirriitti beekan ykn qabiyyee addaa Raashiyaa wajjin walqabatu weeb irratti yoo barbaadan itti fayyadamuu danda’u. Kunniin motora barbaacha waliigalaa fayyadamtoonni interneetii Toogoo jiraatan barbaacha toora interneetii bu’a qabeessa ta’een gaggeessuu fi odeeffannoo barbaadamu damee adda addaa irratti argachuuf itti fayyadamaniidha – beekumsa waliigalaa irraa kaasee hanga mata dureewwan addaa fedhii qabanitti

Fuula keelloo gurguddoo

Toogoo keessatti, galmeewwan Fuula Keelloo gurguddoon kanneen armaan gadii of keessatti qabatu: 1. Annuaire Pro Togo - Kun galmee onlaayinii beekamaa ta'ee fi tarreeffama daldalaa, dhaabbilee, fi tajaajiloota Togo keessatti bal'aa ta'e kan kennudha. Marsariitiin kun annuairepro.tg dha. 2. Pages Jaunes Togo - Togo keessatti galmee beekamaan kan biraa Pages Jaunes yoo ta'u, kunis kuusaawwan deetaa bal'aa daldala industiriitiin ramadaman dhiyeessa. Galmee kana pagesjaunesdutogo.com irratti argachuu dandeessu. 3. Fuula Keelloo Africa-Infos - Africa-Infos kutaa Fuula Keelloo Biyyoota Afrikaa adda addaa, Togo dabalatee, qopheesse keessummeessa. Marsariitiin isaanii africainfos.net dhaabbilee daldalaa fi tajaajiloota biyyattii keessatti argaman hedduu tarreessa. 4. Go Africa Online Togo - Waltajjiin kun Togo dabalatee biyyoota Afrikaa hedduudhaaf akka galmee daldalaa onlaayinii tajaajila. Weebsaayitiin goafricaonline.com odeeffannoo quunnamtii fi odeeffannoo waa’ee daldala biyya keessaa ni kenna. 5. Listtgo.com - Listtgo.com tarreefama daldalaa addatti dhaabbilee Togo keessatti socho’aniif kennuu irratti kan adda ta’edha. Odeeffannoo quunnamtii fi tajaajila dhaabbilee adda addaa damee adda addaatiin kennaman kan of keessaa qabudha. Daayirektaroota kunniin toora interneetii irratti argamuu kan danda’an yoo ta’u, oomishaalee ykn tajaajiloota addaa naannoolee adda addaa Toogoo keessatti argachuuf qabeenya gatii guddaa qabanidha.

Waltajjiiwwan daldalaa gurguddoo

Toogoo keessatti waltajjiiwwan daldala elektirooniksii gurguddoon hedduun kanneen adeemsa bittaa toora interneetii guddachaa jiruuf tajaajilan jiru. Kanneen beekamoo ta’an keessaa muraasni URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Jumiyaa Toogoo: Juumiyaan waltajjiiwwan daldala elektirooniksii Afrikaa gurguddoo keessaa tokko yoo ta’u, Toogoo dabalatee biyyoota hedduu keessatti hojjeta. Elektirooniksii, faashinii, meeshaalee manaa fi kkf dabalatee oomishaalee adda addaa dhiyeessa. - Marsariitii: www.jumia.tg 2. Toovendi Togo: Toovendi gabaa onlaayinii kan bitattootaa fi gurgurtoota gosoota adda addaa kanneen akka uffata, elektirooniksii, konkolaataa, qabeenyaa hin sochoone, fi tajaajila walitti hidhudha. - Marsariitii: www.toovendi.com/tg/ 3. Afrimarket Togo: Afrimarket waltajjii oomisha Afrikaa toora interneetii irratti gurguruu irratti adda ta’eedha. Waltajjiin kun Afrikaanota addunyaa maraaf meeshaalee barbaachisoo kanneen akka nyaataa fi meeshaalee manaa akka argatan gochuu irratti xiyyeeffata. - Marsariitii: www.afrimarket.tg 4. Gabaa Afro Hub (AHM): AHM waltajjii daldala elektirooniksii oomishaalee Afrikaa keessatti hojjetaman akka addunyaatti beeksisuuf kan kaayyeffate yoo ta’u, Afrikaa keessatti abbootii qabeenyaa guddisuudha. Meeshaalee adda addaa Afrikaa keessatti hojjetaman kanneen akka faashinii meeshaalee faashinii irraa kaasee hanga meeshaalee mana faayaatti hojjetaman ni dhiheessa. - Marsariitii: www.afrohubmarket.com/tgo/ Kunniin waltajjiiwwan daldala elektirooniksii muraasa Toogoo keessatti argaman yoo ta’u, fayyadamtoonni mijataa mana isaanii ykn bakka hojii isaanii irraa karaa daldala toora interneetiitiin meeshaalee haala mijataa ta’een bitachuu danda’aniidha. Hubadhaa, waltajjiiwwan tokko tokkos karaa bilbila ismaartii ykn taableetii salphaatti argachuuf application mobaayilaa ni dhiyeessu. Yeroo hunda marsariitiiwwan kana kallattiin daawwachuun odeeffannoo wayitaawaa hanga oomisha isaanii fi argamuun isaanii tajaajila isaanii babal’isuu ykn yeroon darbaa deemuun amaloota haaraa fiduu waan danda’aniif ni gorfama. (Yaadannoo: Odeeffannoon waa’ee waltajjiiwwan daldala elektirooniksii kenname beekumsa waliigalaa irratti kan hundaa’edha; maaloo daldala faayinaansii kamiyyuu dura of danda’anii ibsa isaa mirkaneessi.)

Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa gurguddoo

Togoon biyya Afrikaa Dhihaa keessatti argamtudha. Akkuma biyyoota hedduu waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa irratti argamuun isaa guddachaa dhufeera. Waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa beekamoo Toogoo keessa jiran keessaa muraasni URL marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Feesbuukii (www.facebook.com): Feesbuukiin Toogoo keessatti waltajjii bal’inaan itti fayyadamnu yoo ta’u, namoota walitti hidhuu fi odeeffannoo haaraa, suuraa fi viidiyoo hiriyoota isaanii fi maatii isaanii waliin akka qooddatan kan taasisudha. 2. Twitter (www.twitter.com): Twitter waltajjii miidiyaa hawaasaa Togo keessatti beekamaa ta'e kan biraa yoo ta'u, fayyadamtoonni ergaa gabaabaa ykn "tweet" maxxansuu fi karaa hashtag namoota biroo waliin haasa'uu akka danda'an kan taasisudha. 3. Instagram (www.instagram.com): Instagram waltajjii mul’ata irratti xiyyeeffate yoo ta’u, fayyadamtoonni suuraa fi viidiyoo ifatti ykn dhuunfaan hordoftoota isaanii waliin qooddachuu danda’u. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn adda durummaan kaayyoo networking ogummaaf kan oolu yoo ta’u, namoonni dhuunfaa hiriyoota hojii isaanii waliin wal qunnamsiisuu, carraa hojii argachuu, fi dandeettii fi muuxannoo isaanii agarsiisuu danda’u. 5. WhatsApp: WhatsApp appii ergaa dabarsuu guutuu Togo keessatti bal’inaan itti fayyadamnu yoo ta’u, qunnamtii barreeffamaa battalaa akkasumas bilbila sagalee fi viidiyoo namoota dhuunfaa ykn garee gidduutti taasifamuudha. 6. Snapchat: Snapchat fayyadamtoonni suuraa ykn viidiyoo gaggabaaboo erga ilaalamanii booda badan erguuf kan dandeessisudha. Akkasumas walqunnamtii bashannansiisaaf filtara adda addaa fi amaloota dhugaa dabalataa ni dhiheessa. 7. YouTube (www.youtube.com): YouTuben Togo dabalatee qabiyyee viidiyoo addunyaa guutuutti qooduuf waltajjii itti deemnudha. Fayyadamtoonni viidiyoo uumamtoota adda addaa gosoota adda addaa irratti olkaa'uu, ilaaluu, like/dislike, yaada kennuu ni danda'u. 8. TikTok: TikTok waltajjii viidiyoo muuziqaa gabaabaa funyaan walsimsiisu ykn qabiyyee kalaqaa hawaasa appii kanaa keessatti akka addunyaatti qoodamuu danda'u uumuuf ni kenna. 9 . Pinterest( www.Pinterest.com) : Pinterest yaadota akkaataa jireenyaa wajjin walqabatan - faashinii, qophii nyaataa, pirojektoota DIY irraa kaasee hanga kaka’umsa imalaatti- karaa boordii fayyadamtootaan qophaa’ee fi piiniiwwan/fakkii maddoota adda addaa weeb irratti walitti qabamaniin guutaman argannoo ijaan ni kenna 10 .Telegram : Telegram appii ergaa battalaa gareewwan hawaasummaa Toogoo keessa jiran biratti yeroo baay'ee itti fayyadamaniidha. Amaloota adda addaa kanneen akka ergaa barreeffamaa, bilbila sagalee, garee waliin haasa'uu, chaanaalii odeeffannoo dhaggeeffattoota baay'eedhaaf tamsaasu, fi qunnamtii nageenya qabuuf icciitii (encryption) ni dhiheessa. Kunneen fakkeenya muraasa waltajjiiwwan miidiyaa hawaasaa Toogoo keessatti jaallataman. Jaalatamaa fi itti fayyadamni isaanii yeroon darbaa deemuun sababa jijjiirama teeknooloojii fi guddina teeknooloojiitiin guddachuu akka danda'u hubachuun barbaachisaadha.

Waldaalee industirii gurguddoo

Biyyi Afrikaa Dhihaa keessatti argamtu Togoon waldaalee indaastirii gurguddoo hedduu kan qabdu yoo ta’u, isaanis dameewwan dinagdee ishee adda addaa guddisuu fi guddisuu keessatti gahee murteessaa taphataniiru. Waldaalee indaastirii gurguddoo Toogoo keessa jiran keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Toogoo (CCIT): Akka qaama bakka bu’aa ijoo dhaabbilee daldalaa Toogootti, CCIT dantaa miseensota isaa leellisuudhaan misooma dinagdee deeggaruuf hojjeta. Marsariitii: https://ccit.tg/en/ 2. Waldaa Ogeessotaa fi Abbootii Qabeenyaa (APEL): APEL leenjii, carraa networking, fi qabeenya daldalaa kennuudhaan ogeessota fi abbootii qabeenyaa Togoo deeggaruun irratti xiyyeeffata. Marsariitii: http://www.apel-tg.com/ irratti argama. 3. Federeeshinii Qonnaa Toogoo (FAGRI): FAGRI waldaa qonnaan bultoota bakka bu’ee fi misooma qonnaa Toogoo keessatti karaa abukaatummaa, sagantaa ijaarsa dandeettii, fi jalqabbii beekumsa waliif qooduun guddisudha. Marsariitii: http://www.fagri.tg/ irratti argama. 4. Waldaa Baankota Toogoo (ATB): ATB dhaabbilee baankii Toogoo keessatti socho’an walitti fidee hojii baankii guddisuuf dambiiwwan damee faayinaansii bulchan akka kabajaman mirkaneessa. Weebsaayitii: Yeroo ammaa kana hin jiru 5. Waldaa Teeknooloojii Odeeffannoo Toogoo (AITIC): AITICn ogeessota IT biyyattii keessatti tumsa guddisuuf konfiraansii, sagantaa leenjii, fi taateewwan biroo qopheessuun misooma TQO guddisuuf kaayyeffateera. 6. Waldaa Inishiyeetiivii Guddina Misooma (ADPI): Waldaan kun pirojektoota misooma itti fufiinsa qabu dameelee hedduu kanneen akka qonnaa, barnoota, eegumsa fayyaa, ijaarsa bu’uuraalee misoomaa fi kkf irratti xiyyeeffata. 7.Waldaan Hojjechiistota Togoo(Unite Patronale du TOGO-UPT) dhaabbata beekamaa biraa fedhii hojjechiistotaa bakka bu'uu keessatti gahee olaanaa taphatudha. Hubadhaa, argamuun marsariitii jijjiiramuu kan danda’uu fi yeroo hunda waldaa industirii addaa odeeffannoo dabalataa barbaaddan kamiyyuu toora interneetii irratti barbaaduun ykn yoo barbaachisaa ta’e kallattiin qaamolee dhimmi ilaallatu qunnamuun ni gorfama.

Marsariitii daldalaa fi daldalaa

Marsariitiiwwan dinagdee fi daldalaa Toogoo wajjin walqabatan tokko tokko, URL isaanii walgitan waliin kunooti: 1. Ejensii Guddina Invastimantii Toogoo: Weebsaayitiin kun carraa invastimantii, dambiiwwanii fi onnachiiftuu Toogoo keessatti odeeffannoo kenna. Marsariitii: http://apiz.tg/ 2. Ministeera Daldalaa, Industirii, Guddina Damee Dhuunfaa fi Tuurizimii: Weebsaayitiin ofiisaa ministeera itti gaafatamummaa daldalaa fi industirii Toogoo qabu waa’ee imaammata daldalaa, hojimaata galmee daldalaa, fi qorannoo gabaa odeeffannoo qaba. Marsariitii: http://www.commerce.gouv.tg/ irratti argama. 3. Mana Maree Daldalaa fi Industirii Toogoo: Golli kun dantaa hawaasa daldalaa biyyattii bakka bu’a. Weebsaayitiin isaanii dhaabbilee walta’iinsa ykn carraa daldalaa barbaadaniif qabeenya ni dhiheessa. Marsariitii: http://www.ccit.tg/ irratti argama. 4. Ejensii Guddina Al-ergii (APEX-Togo): APEX-Togo tajaajila deeggarsa al-ergii al-ergitootaaf kennuudhaan hojii al-ergii guddisuu irratti xiyyeeffata. Weebsaayitiin kun dameewwan al-ergii ta’uu danda’anii fi gabaasa odeeffannoo gabaa irratti odeeffannoo kenna. Marsariitii: http://www.apex-tg.org/ irratti argama. 5. Waajjira Biyyaalessaa Al-ergii Guddina (ONAPE): ONAPE sagantaalee fi jalqabbii adda addaatiin al-ergii Toogoo irraa al-ergii guddisuuf kaayyeffateera. Marsariitii: https://onape.paci.gov.tg/ 6. Seera Guddina fi Carraa Afrikaa (AGOA) - Daldala HUB-Togo: Waltajjiin AGOA Trade HUB-Togo qajeelfama ulaagaalee irratti kennuu fi hubannoo gabaa kennuudhaan al-ergitoota tumaalee AGOA jalatti gabaa argachuuf fedhii qaban ni deeggara. Marsariitii: https://agoatradehub.com/biyyoota/tgo 7. Baankii Addunyaa - Profaayilii Biyyaa Toogoo: Profaayilli Baankii Addunyaa waa’ee indaastiriiwwan Togoo, madaallii haala invastimantii, haaromsa pirojektoota bu’uuraalee misoomaa, fi odeeffannoowwan barbaachisoo biroo murtii daldalaaf faayidaa qaban ragaa dinagdee bal’aa ni kenna. Marsariitii: https://data.worldbank.org/biyya/tgo Hubadhaa, marsariitiiwwan kun yeroo barreeffamni kun qophaa’utti qabeenya gatii guddaa qabu kan dinagdee fi daldala Toogoo wajjin walqabatu kan dhiyeessan yoo ta’u, yeroo hunda odeeffannoo sirrii fi yeroo ammaa argachuuf maddoota haaromfame mari’achuu fi qorannoo dabalataa gaggeessuun gaarii dha.

Weebsaayitoota gaaffii daataa daldalaa

Weebsaayitoonni daataa daldalaa Toogoo itti argachuu dandeessan hedduutu jiru. Tarreen marsariitiiwwan kana keessaa tokko tokko URL isaanii waliin kunooti: 1. Daataa Banaa Baankii Addunyaa - Toogoo: https://data.worldbank.org/country/togo Weebsaayitiin kun istaatiksii daldalaa, agarsiistota dinagdee, fi daataa misooma waliin walqabatan biroo Toogoof dabalatee kuusaawwan deetaa adda addaa argachuuf carraa ni kenna. 2. Giddugala Daldala Idil-addunyaa (ITC) - Meeshaalee Xiinxala Gabaa: https://www.trademap.org/ . Kaartaan Daldalaa ITC istaatiksii daldalaa bal’aa fi meeshaalee xiinxala gabaa al-ergii fi galchitoota Toogoo keessatti argamaniif ni dhiheessa. Odeeffannoo al-ergii, galtee, taarifa fi kkf argachuu dandeessu. 3. Kuusaa Odeeffannoo Comtrade Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii: https://comtrade.un.org/ . Kuusaan odeeffannoo kun Toogoo dabalatee biyyoota 200 ol irraa ragaa daldala idil-addunyaa bal’aa kenna. Fayyadamtoonni odeeffannoo daldalaa addaa argachuuf biyya ykn oomishaan barbaaduu danda’u. 4. GlobalEDGE - Togo Profile Biyya: https://globaledge.msu.edu/biyyoota/togo GlobalEDGE Togo irratti piroofaayilii biyyaa kan agarsiistota dinagdee ijoo kanneen akka saffisa guddina GDP, saffisa qaala’iinsa jireenyaa, madaallii kaffaltii, dambiiwwan daldalaa, fi odeeffannoo gumurukaa of keessatti hammate dhiyeessa. 5. Baankii Giddugaleessaa Biyyoota Afrikaa Dhihaa (BCEAO): https://www.bceao.int/en Weebsaayitiin BCEAO biyyoota miseensa naannoo Gamtaa Maallaqaa Afrikaa Dhihaa kan Toogoo hammateef ragaa dinagdee fi faayinaansii ni kenna. Fayyadamtoonni gabaasa madaallii kaffaltii, istaatiksii liqaa alaa, walitti qabama maallaqaa fi kkf argachuu ni danda’u. Weebsaayitoonni kunniin lakkoofsa al-ergii/galtee damee ykn gosa oomishaatiin akkasumas odeeffannoo michoota daldalaa ijoo dabalatee daataa daldalaa bal’aa Togoof argachuuf si gargaaruu qabu.Odeeffannoon yeroo ammaa maddoota kana gidduutti garaagarummaa qabaachuu akka danda’u hubadhu; kanaaf yeroo hunda yeroo qorannoo/hordoffiin guddina yeroo dhiyoo naannoo kamiyyuu keessatti mul’atu waltajjiiwwan hedduu qaxxaamuranii wabii gochuun ni gorfama.

Waltajjiiwwan B2b

Toogoo keessatti waltajjiiwwan B2B hedduun kanneen daldala daldalaa fi daldalaaf haala mijeessan jiru. Isaan keessaa muraasni marsariitii isaanii waliin kunooti: 1. Neetworkiin Bizinesii Afrikaa (ABN) - ABN waltajjii onlaayinii yoo ta’u, kanneen Toogoo keessa jiran dabalatee daldala Afrikaa michootaafi maamiltoota ta’uu danda’an guutuu ardii kanaa waliin walqunnamsiisudha. Afrikaa keessatti carraa daldalaa fi invastimantii guddisuuf kan akeekedha. Marsariitii: www.abn.africa 2. Export Portal - Export Portal waltajjii daldala elektirooniksii B2B addunyaa kan ta’ee fi daldaltoonni biyyoota adda addaa irraa dhufan oomishaa fi tajaajiloota haala nageenya qabuun akka walqunnamsiisuu fi daldalan kan taasisudha. Dhaabbileen Togoo dhiyeessii isaanii waltajjii irratti agarsiisuudhaan mul’achuu guddisuu fi bitoota idil-addunyaa waliin walqunnamsiisuu danda’u. Marsariitii: www.exportportal.com 3. TradeKey - TradeKey gabaa B2B addunyaa irratti adda duree ta’an keessaa tokko yoo ta’u, daldala Togo dabalatee industirii adda addaa addunyaa irraa al-ergii fi galchitoota walitti hidhudha. Waltajjiin kun dhaabbileen michoota daldalaa idil-addunyaa akka argatan, hoggantoota bittaa ykn gurgurtaa maxxansuu, daldala bulchuu fi marii yeroo qabatamaa irratti akka bobba’an dandeessisa. Marsariitii: www.tradekey.com 4.BusinessVibes - BusinessVibes waltajjii networking onlaayinii ogeessota daldala addunyaa addunyaa guutuutti walta’iinsa daldalaa barbaadaniif kan qophaa’e yoo ta’u, dhaabbilee Togoo biyya alaa ykn Afrikaa keessatti carraa daldalaa barbaadan dabalatee. Marsariitii:www.businessvibes.com 5.Terrabiz- Terrabiz sirna ikoo dijitaalaa kan kennu yoo ta’u, daldaltoonni Afrikaa taphattoota ijoo industirii isaanii keessa jiran naannootti akkasumas addunyaa irratti walqunnamsiisuu danda’an.Kun ammoo networkii bal’aa bitattootaa,dhiyeessii, fi invastaroota ta’uu danda’an daldala daangaa qaxxaamuran akka argatan taasisa. :www.tarrabiz.io irratti kan argamu. Waltajjiiwwan kunneen amaloota adda addaa kanneen akka tarreeffama oomishaa, sirna ergaa qunnamtii bitootaa fi gurgurtoota gidduu jiru, filannoo kaffaltii nageenya qabu,fi meeshaalee daldala bu’a qabeessa ta’een bulchuuf gargaaran ni dhiyeessu.Guddina daldalaa,walta’iinsa idil-addunyaa,fi dhaqqabummaa gabaa babal’isuuf dhaabbilee bu’uura godhataniif akka qabeenya gatii guddaa qabuutti tajaajilu in Togo.Maaloo hubadhaa ibsi kun yeroon jijjiiramuu danda'a.Odeeffannoo yeroo ammaa waltajjii tokkoon tokkoon isaanii irratti argachuuf marsariitiiwwan walfakkaatan daawwachuun ni gorfama.