TogTok

Okulaba Ensi
Ssente z’eggwanga
Omuwendo gw’ensimbi
Ennaku enkulu enkulu
Embeera y’obusuubuzi bw’amawanga amalala
Obusobozi bw’okukulaakulanya akatale
Ebintu ebitundibwa mu bbugumu ku katale
Engeri za bakasitoma ne tabu
Enkola y’okuddukanya emirimu gya Kasawo
Enkola z’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga
Enkola z’omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga
Satifikeeti ezeetaagisa okutunda ebweru w’eggwanga
Enteekateeka y’okutambuza ebintu esengekeddwa
Emikutu gy’okukulaakulanya abaguzi

Saint Kitts and Nevis, emanyiddwa mu butongole nga Federation of Saint Christopher and Nevis, ggwanga lya bizinga bibiri erisangibwa mu nnyanja Caribbean. Olw’obuwanvu bw’ettaka lyonna awamu liri square kilometers nga 261, lye limu ku nsi ezisinga obutono mu Americas. Eggwanga lino lirimu ebizinga bibiri ebikulu: Saint Kitts (era eyitibwa Saint Christopher) ne Nevis. Ebizinga bino bisibuka mu nsozi ezivuuma era bimanyiddwa olw’obulungi bwabyo obw’obutonde obw’ekitalo. Ebibira ebirabika obulungi, bbiici ezitaliiko kamogo, n’ensozi ennene bifuula eggwanga lino okuba ekifo eky’obulambuzi ekimanyiddwa ennyo. Saint Kitts ne Nevis zafuna obwetwaze okuva mu Bungereza mu 1983 kyokka n’okutuusa kati zikyalina enkolagana ey’amaanyi n’amawanga gaayo agaali ag’amatwale ng’omukago gwa Commonwealth. Ekibuga ekikulu ye Basseterre, ekisangibwa ku kizinga Saint Kitts. Omuwendo gw’abantu mu Saint Kitts ne Nevis gubalirirwamu abantu nga 55,000. Olungereza lwe lulimi olutongole olwogerwa mu ggwanga lyonna. Abantu abasinga obungi bagoberera Obukristaayo ng’eddiini yaabwe enkulu. Mu by’enfuna, eggwanga lino ery’ebizinga ebibiri lyesigamye nnyo ku by’obulambuzi wamu n’amakolero g’ebyensimbi ku nnyanja ekiyamba nnyo mu GDP yaayo okutwalira awamu. Wabula n’ebyobulimi bikola kinene nnyo mu kuwagira embeera z’abantu mu kitundu ng’omuwemba gwe gumu ku bintu bye basinga okutunda ebweru w’eggwanga. Ekimu ku bintu ebyeyoleka ku Saint Kitts ne Nevis ye nteekateeka yaayo ey’obutuuze okusinziira ku by’okusiga ensimbi emanyiddwa nga “Citizenship by Investment Unit” (CIU). Enteekateeka eno esobozesa abantu ssekinnoomu okufuna obutuuze nga bateeka ssente oba okugula ebizimbe mu bisaanyizo ebiragiddwa gavumenti by’eteekawo. Okutwaliza awamu, wadde nga ntono mu sayizi, Saint Kitts ne Nevis zirimu ebifo eby’obutonde ebiwuniikiriza nga kwogasse n’ebyobuwangwa eby’omuwendo ekigifuula ekifo ekisikiriza eri abatembeeyi abanoonya emirembe ku mabbali g’ebyafaayo.

Embeera y’ensimbi mu Saint Kitts ne Nevis nnyangu nnyo. Eggwanga lino likozesa ddoola ya Eastern Caribbean (EC$) ng’ensimbi zaayo entongole. EC$ era ssente entongole ez’amawanga amalala agawerako mu kitundu ky’obuvanjuba bwa Caribbean, omuli Anguilla, Dominica, Grenada, Montserrat, Saint Lucia, ne Saint Vincent ne Grenadines. Ddoola ya Eastern Caribbean ekwatagana ne ddoola ya Amerika ku muwendo ogugere ogwa 2.70 EC$ ku 1 USD. Kino kitegeeza nti buli ddoola ya Eastern Caribbean yenkana nga 0.37 USD. Mu by’ensimbi, waliwo ssente ezisangibwa mu ssente ne ddoola. Effeeza zijja mu miwendo gya ssente emu, ssente bbiri (wadde nga tezitera kukozesebwa), ssente 5, ssente 10, ne ssente 25. Effeeza zino zitera okukozesebwa okugula ebintu ebitonotono oba okukola enkyukakyuka. Ensimbi ezisaasaanyizibwa mulimu ddoola za EC$5, EC$10, EC$20 (kati zikyusibwamu ssente za polimeeri okusobola okuwangaala), EC$50 (nazo zikyuka okudda ku ssente za polimeeri), ne EC$100. Ensimbi zino ziraga abantu ab’omu kitundu oba obubonero obw’amaanyi ku dizayini zazo. Kikulu okumanya nti wadde ng’okutambuza ddoola za Amerika entono kiyinza okukkirizibwa bizinensi ezimu ezigabula abalambuzi oba ebifo ebisanyukirwamu ku ggwanga ly’ekizinga kino olw’okubeera okumpi n’enkolagana yaayo mu by’enfuna ne North America; wabula kiweebwa amagezi okusinga okukozesa ddoola za Eastern Caribbean ku nkolagana ya buli lunaku munda mu Saint Kitts ne Nevis. ATMs zisobola bulungi okusangibwa mu bibuga ebinene byonna ku bizinga byombi – St.Kitts & Nevis – okusobozesa abagenyi abalina kaadi z’okuyingira eza Visa oba MasterCard eziyungiddwa butereevu ku nkolagana yaabwe eya bulijjo ku akawunti ya bbanka kumpi essaawa yonna nga zisuza abalambuzi abeetaaga ssente enkalu ebweru w’essaawa za bbanka eza bulijjo.emphasize

Ssente mu mateeka mu Saint Kitts ne Nevis ye ddoola ya Eastern Caribbean (XCD). Ku ky’omuwendo gw’ensimbi n’ensimbi ennene ez’ensi yonna, wano waliwo emiwendo egy’okuteebereza (okuva mu February 2022): 1 Doola ya Amerika (USD) = 2.70 Doola z’obuvanjuba bwa Caribbean (XCD) 1 Euro (EUR) = 3.20 Doola z’obuvanjuba bwa Caribbean (XCD) 1 Pawundi ya Bungereza (GBP) = 3.75 Doola z’obuvanjuba bwa Caribbean (XCD) Nsaba omanye nti emiwendo gy’ensimbi giyinza okukyukakyuka, n’olwekyo bulijjo kiba kirungi okukebera mu bbanka yo oba ensibuko y’ensimbi eyeesigika okumanya emiwendo egy’omulembe bw’oba weetaaga amawulire amatuufu.

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu nnyanja Caribbean. Ensi eno ekuza ebikujjuko ebikulu ebiwerako omwaka gwonna ebiraga obuwangwa bwayo, ebyafaayo n’ennono zaayo. Ekimu ku bikujjuko ebisinga obukulu mu Saint Kitts ne Nevis ye Carnival. Carnival ekuzibwa mu December-January, esikiriza abantu b’omu kitundu n’abalambuzi okulaba ebivvulu ebya langi ez’enjawulo, ebyambalo ebijjudde amaanyi, ennyimba ez’ekinnansi n’amazina. Ekivvulu kino kiraga okugatta kw’obuwangwa bw’ebintu ebifuga Afirika n’Abazungu ebikola endagamuntu y’eggwanga. Ekirala ekimanyiddwa ennyo ye lunaku lw’abazira mu ggwanga, olubeerawo nga September 16th buli mwaka. Ku lunaku luno, eggwanga lissa ekitiibwa mu bazira baalyo abakoze kinene mu nkulaakulana yaalwo n’okukulaakulana. Mu mukolo guno gulimu emikolo mu bifo eby’ebyafaayo okwetoloola ebizinga byombi ebya Saint Kitts ne Nevis nga waliwo okwogera okussa ekitiibwa mu bantu bano ab’eggwanga. Olunaku lw’ameefuga lukuzibwa nga September 19th buli mwaka okujjukira aba Saint Kitts ne Nevis lwe baafuna obwetwaze okuva mu bufuzi bw’amatwale ga Bungereza mu 1983. Olunaku luno lulimu emirimu egy’enjawulo ng’emikolo gy’okuwanirira bendera, okulaga ebitone by’omu kitundu, okwolesebwa kw’ebyobuwangwa okulaga emmere ey’ekinnansi n’ebikolwa by’emikono. Good Friday lunaku lwa Bakristaayo lukulu olukuzibwa ebizinga byombi ebya St Kitts & Nevis ku wiikendi ya Paasika. Kijjukira okukomererwa kwa Yesu Kristo ku lusozi Kalvario nga bwe kyogerwako mu Baibuli Entukuvu. Ebikujjuko bino biwa akabonero ku by’obusika eby’obugagga ebya Saint Kitts ne Nevis ate nga biwa n’omukisa eri abantu b’omu kitundu okujja awamu nga beenyumiriza mu bituukiddwaako eggwanga lyabwe. Oba okyalidde oba obeera mu ggwanga lino eddungi erya Caribbean mu biseera bino eby’ennaku enkulu, awatali kubuusabuusa ojja kulaba embeera ey’amaanyi ejjudde langi, emiziki, amazina ebijja okuleka ebijjukizo eby’olubeerera eby’ekiseera ky’omalayo.

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu kitundu ky’e Caribbean. Olw’eby’obugagga eby’omu ttaka ebitono ate ng’abantu batono, eggwanga lino lyesigamye nnyo ku busuubuzi bw’ensi yonna okusobola okuyimirizaawo ebyenfuna byalyo. Ebintu ebikulu Saint Kitts ne Nevis by’etunda ebweru w’eggwanga mulimu ebyuma, ebyuma eby’amasannyalaze, ebintu eby’obulimi nga omuwemba, taaba, ne ppamba. Okugatta ku ekyo, eggwanga lino lifulumya eddagala, eddagala, n’ebintu ebikoleddwa. Ebintu bino okusinga bitundibwa mu mawanga nga Amerika, Canada, Bungereza, n’amawanga agaliraanyewo mu Caribbean. Ate kkampuni ya Saint Kitts ne Nevis eyingiza ebintu eby’enjawulo okusobola okutuukiriza ebyetaago byayo mu ggwanga. Ebikulu ebiyingizibwa mu ggwanga mulimu ebintu ebiva mu mafuta olw’obwetaavu bw’amasannyalaze okuva eggwanga bwe libulwa amafuta amangi. Ebirala ebikulu ebiyingizibwa mu ggwanga mulimu emmere ng’emmere ey’empeke n’ennyama wamu n’ebyuma. Mu nsonga z’abakolagana nabo mu by’obusuubuzi: mu myaka egiyise (nga 2021 tannatuuka), ebitundu nga 40% ku busuubuzi bwonna obwa Saint Kitts ne Nevis bwali n’amawanga gaayo ag’omuliraano aga CARICOM (Caribbean Community). Eggwanga lino era litaddewo enkolagana y’ebyobusuubuzi n’amawanga agatali ga CARICOM nga Canada (nga 15% ku busuubuzi bwonna) oba China (nga 5% ku busuubuzi bwonna). Obulambuzi bukola kinene mu byombi okutumbula eby’obusuubuzi by’ensi yonna nga kw’otadde n’okuyamba nnyo mu GDP ya Saint Kitts ne Nevis. Eby’obulambuzi bisikiriza bamusigansimbi okuva ebweru w’eggwanga okwongera okuwagira enkulaakulana y’ebyenfuna nga bitondawo emirimu eri bannansi. Wabula,kikulu okumanya nti olw'ekirwadde kya COVID-19 okutaataaganyizibwa ku ntambula y'ensi yonna ekiviirako amawanga mangi omuli Saint Kitts & Navis okussaawo obukwakkulizo ku ntambula ekyali kikosezza ebyenfuna byabwe ebyesigama ku by'obulambuzi ekikulembedde obubi okukendeera kw'obusuubuzi bw'ensi yonna okutwaliza awamu Mu kumaliriza,Saint Kitts & Navis wadde nga balina ebyenfuna ebiggule esinziira nnyo ku butale obw’ebweru okutunda ebweru ebintu byabwe eby’obulimi nga kw’ogasse n’ebintu ebikoleddwa ate nga zeesigamye nnyo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga okusobola okutuukiriza obwetaavu bw’omunda mu ggwanga.Eggwanga lissa essira ku kukulaakulanya enkolagana ey’amaanyi mu kitundu nga likolagana ne baliraanwa mu CARICOM wamu n’okukuza enkolagana y’abakungu okusukkawo nayo.

Saint Kitts ne Nevis, eggwanga ettono erisangibwa ku bizinga erisangibwa mu Caribbean, lirina obusobozi bungi obw’okugaziya akatale kaayo ak’ebyobusuubuzi okuva ebweru. Ekisooka, eggwanga lino liganyulwa mu kifo ekirungi we liri mu buvanjuba bwa Caribbean. Kikola ng’omulyango oguyingira mu kitundu kya Caribbean ekigazi n’amawanga ag’omuliraano nga Antigua ne Barbuda, St. Lucia, ne Dominica. Okubeera okumpi kuno kuwa emikisa gy’okukolagana mu by’obusuubuzi n’okugatta ebyenfuna by’ekitundu. Ekirala, Saint Kitts ne Nevis erina embeera y’ebyobufuzi ennywevu ng’erina enkola ya demokulasiya ey’okufuga. Kino kiwa obwesige eri bamusigansimbi ab’ensi yonna era kikubiriza bizinensi z’amawanga amalala okussaawo enkolagana y’ebyobusuubuzi mu ggwanga. Okugatta ku ekyo, yeewaanira ku nkola y’amateeka eyakulaakulanyizibwa obulungi etumbula enkola za bizinensi ez’obwenkanya, ng’ewa okugumya eri abayinza okusuubulagana. Ekirala, gavumenti ya Saint Kitts ne Nevis ebadde yeetaba nnyo mu nteekateeka z’okusikiriza bamusigansimbi okuva ebweru. Batadde mu nkola enkola ezigenderera okukyusakyusa mu by’enfuna byabwe okusukka emirimu egy’ennono ng’ebyobulimi. Essira okuteekebwa ku bitundu nga eby’obulambuzi, empeereza ya tekinologiya w’amawulire, empeereza y’ebyenjigiriza,n’ebyensimbi liraga amakubo amapya ag’okugaziya obusobozi bwabwe obw’okutunda ebweru w’eggwanga. Ekirala,eggwanga liganyulwa mu kufuna akatale mu ngeri ey’enkizo wansi w’endagaano z’ensi yonna ez’enjawulo nga CARICOM (Caribbean Community) Free Trade Agreement emalawo oba ekendeeza ku misolo mu mawanga agali mu mukago.Ng’omuntu eyeetabye ennyo mu ndagaano zino,Saint Kitts ne Nevis basobola okweyambisa omukisa- okufuna obutale obunene nga Canada ne Bulaaya ku bwereere,nga kibawa enkizo ku bavuganya abalala. Additionally,Saint Kitts' tourism industry is thriving.Famous for beautiful beaches,luxury resorts,and eco-tourism attractions,esikiriza abagenyi okuva mu nsi yonna.Okukula obulungi kw'ekitongole kino kuggulawo enzigi z'okutunda ebweru w'eggwanga eby'emikono ebikoleddwa n'emikono gya wano,ebijjukizo,ne ebintu ebituufu eby’obuwangwa,okugaziya enkola zaabwe ez’okutunda ebweru w’eggwanga. Mu kumaliriza,Saint Kitts ne Nevis erina obusobozi bungi nnyo okutumbula akatale kaayo ak’ebyobusuubuzi ebweru w’eggwanga.Ekifo kyayo ekirungi mu bitundu,obutebenkevu,enkola z’ebyenfuna ezisuubiza,n’okutuuka ku katale akalungi biyamba bulungi.Kaweefube ow’obukodyo ng’akozesa amaanyi gano ajja kusobozesa eggwanga okunyweza enkolagana y’ensi yonna mu by’obusuubuzi, okutumbula obusobozi bw’okutunda ebweru w’eggwanga,n’okuvuga enkulaakulana y’ebyenfuna mu myaka egijja.

Bwe kituuka ku kulonda ebintu eby’okutunda ebweru w’eggwanga mu katale k’ebyobusuubuzi okuva ebweru wa Saint Kitts ne Nevis, ensonga eziwerako zeetaaga okulowoozebwako okuzuula ebintu ebitundibwa ennyo. Wano waliwo ebiragiro ebikwata ku kulonda ebintu eby’amaguzi: 1. Okwetaaga kw’akatale: Okutegeera ebyetaago by’omu kitundu n’ebyetaago by’abaguzi mu Saint Kitts ne Nevis. Kola okunoonyereza ku katale okuzuula ebintu ebirina obwetaavu obw’amaanyi. 2. Obukwatagana n’obuwangwa: Lowooza ku bintu by’obuwangwa n’ennono z’eggwanga. Londa ebintu ebikwatagana n’obulamu bwabwe, bye baagala, n’empisa zaabwe. 3. Eby’obulambuzi: Ng’ekifo eky’obulambuzi ekimanyiddwa ennyo, essira lisse ku bintu ebikola ku balambuzi abagenda e Saint Kitts ne Nevis ng’ebyemikono, eby’okujjukira, ebifaananyi eby’omu kitundu, oba engoye z’ekinnansi. 4. Eby’obugagga eby’omu ttaka: Kozesa eby’obugagga eby’omu ttaka ebingi ebiri mu Saint Kitts ne Nevis ng’ebyennyanja (ebyennyanja, enseenene), ebiva mu bulimi (ebijanjaalo, omuwemba), oba ebizigo ebikoleddwa mu bimera. 5. Ebintu ebitali bya bulabe eri obutonde: Tutumbula obuwangaazi nga olonda ebintu ebikosa obutonde ng’ebintu ebiddamu okukozesebwa oba emmere ey’obutonde nga etunuulidde abaguzi abafaayo ku bulamu. 6. Obutale obw’enjawulo: Laba obutale obw’enjawulo nga waliwo ekituli oba obusobozi obutakozesebwa ng’ebintu eby’ebbeeyi ebigenderera abantu ssekinnoomu abalina ssente ennyingi oba emirimu egy’enjawulo egy’emikono/ebintu eby’emikono ebisikiriza abaagalana b’ebifaananyi. 7. Enkizo mu kuvuganya: Kozesa amaanyi g’amakolero ga wano nga okukola ramu (Brimstone Hill Rum) oba obukugu mu kukola engoye (pamba wa caribbean) ng’olonda ebintu ebirina enkizo mu kuvuganya. 8.Endagaano z’ebyobusuubuzi: Kozesa endagaano z’ebyobusuubuzi ez’enkizo wakati wa Saint Kitts ne Nevis n’amawanga amalala nga Canada (endagaano ya CARIBCAN) nga bawaayo ebintu ebinoonyezebwa wansi w’endagaano ezo. 9.Ebintu/empeereza ezikulemberwa tekinologiya - Okulonda eby’okulonda ebiyiiya ebikulemberwa tekinologiya nga obusobozi bw’okugaba empeereza ya IT kulaga obusobozi bw’okukulaakulana mu butale bw’ensi yonna ng’empeereza y’okukulaakulanya pulogulaamu okuva ebweru ekola kinene 10.Okukolagana n’abafulumya/abakola ebintu mu kitundu- Okuteekawo enkolagana n’abafulumya oba abakola ebintu mu kitundu okutondawo ebintu eby’enjawulo nga bayita mu kukolagana, nga bagatta eby’obugagga by’omu kitundu n’obukugu. Jjukira nti okulondoola buli kiseera emitendera gy’akatale, endowooza z’abaguzi, n’okutereeza okulonda ebintu okusinziira ku bwetaavu obukyukakyuka kikulu nnyo mu kukuuma bizinensi y’obusuubuzi bw’ensi yonna ekola obulungi mu Saint Kitts ne Nevis.

Saint Kitts and Nevis, eggwanga ettono eririna ebizinga bibiri erisangibwa mu Caribbean, lirina engeri za bakasitoma ez’enjawulo n’ebintu ebiziyiza ebisaanira okwogerwako. Engeri za Bakasitoma: 1. Omukwano: Abantu b’e Saint Kitts ne Nevis bamanyiddwa olw’obutonde bwabwe obw’ebbugumu n’omukwano. Batera okulamusa bakasitoma n’akamwenyumwenyu era ne beenyigira mu mboozi ezisanyusa. 2. Okuwa ekitiibwa: Bakasitoma mu ggwanga lino okussa ekitiibwa kikulu. Basiima okuyisibwa mu ngeri ey’ekitiibwa, awatali kufaayo ku mbeera yaabwe mu mbeera z’abantu oba mu by’enfuna. 3. Sipiidi Ewummudde: Embeera okutwalira awamu mu Saint Kitts ne Nevis ya kimpowooze, eraga obulamu bw’oku kizinga. Bakasitoma bayinza okwagala enkola ey’okuwummulamu mu bizinensi. Ebintu ebitabuddwa: 1. Okwambala mu ngeri etasaana: Kikulu okwambala obulungi ng’ogenda mu maduuka oba mu bifo eby’olukale naddala mu bifo eby’eddiini. Okubikkula engoye oba engoye z’okuwuga olina okwewalibwa ebweru w’ebifo ebiragiddwa nga bbiici oba ebifo ebisanyukirwamu. 2. Obutassa kitiibwa mu bakadde: Okulaga obutassa kitiibwa mu bakadde kitwalibwa ng’ekiziyiza mu Saint Kitts ne Nevis ng’ekibiina kitwala nnyo amagezi n’obumanyirivu bw’abakadde ng’ekikulu. 3. Okulumba Ekifo ky’Omuntu: Okulumba ekifo ky’omuntu ku bubwe nga toyitiddwa kiyinza okutunuulirwa ng’eky’obugwenyufu oba okuyingirira. Mu kumaliriza, bakasitoma mu Saint Kitts ne Nevis basiima omukwano, ekitiibwa, n’embiro eziwummudde nga bakolagana ne bizinensi oba abagaba empeereza eyo kiyamba okubeera nga bamanyi ebiragiro by’obuwangwa ng’okwambala mu ngeri etasaana ebweru w’ebitundu ebitongole nga bbiici/ebifo ebisanyukirwamu, okulaga obutassa kitiibwa mu bakadde , oba okulumba ebifo by’omuntu nga toyitiddwa nakyo kisaana okwewalibwa okukakasa enkolagana ennungi n’abantu b’omu kitundu

Saint Kitts ne Nevis nsi esangibwa mu Caribbean, erimu ebizinga bibiri: Saint Kitts ne Nevis. Bw’oba ogenda mu nsi eno ennungi, kyetaagisa nnyo okumanya amateeka n’ebiragiro byayo ebikwata ku kasitooma. Enkola y’okuddukanya emisolo mu Saint Kitts ne Nevis egendereddwamu okulaba ng’abatuuze n’abagenyi bafuna obukuumi n’obukuumi. Nga batuuse, abatambuze bonna balina okulangirira ebintu byonna ebireeteddwa mu ggwanga, omuli n’ensimbi ezisukka mu doola 10,000 eza Eastern Caribbean dollars (XCD). Ebintu ebimu ng’emmundu, ebiragalalagala ebimenya amateeka oba ebintu ebicupuli bikugirwa nnyo. Kikulu okumanya nti ebintu ebiva mu bulimi ng’ebibala ebibisi, enva endiirwa, oba ebimera biyinza okwetaaga olukusa olutongole okuyingira olw’okweraliikirira ebiwuka oba endwadde. N’olwekyo kirungi obutaleeta bintu byonna eby’obulimi nga tolina biwandiiko bituufu. Abatambuze era balina okutambula n’ebiwandiiko ebituufu eby’entambula nga paasipooti oba empapula endala ezimanyiddwa. Ebiwandiiko bino bagenda kukeberebwa abaserikale abakola ku by’okuyingiza abantu mu ggwanga nga batuuse. Abagenyi bwe baba basimbula okuva e Saint Kitts ne Nevis, basasulwa ssente ezitasasulwa musolo ku bintu ebimu bye baaguze mu kiseera we babeera. Kirungi okukuuma lisiiti ezikakasa nti ogula bwe kiba kyetaagisa. Okugatta ku ekyo, wayinza okubaawo obukwakkulizo ku kutwala ebintu by’obuwangwa eby’omu kitundu oba ebintu eby’ebyafaayo ebweru w’eggwanga awatali lukusa lutuufu. Okulaba ng’enkola etambula bulungi ku bifo ebikeberebwamu kasitooma mu Saint Kitts ne Nevis: 1. Manya amateeka ga Kasawo nga tonnatambula. 2. Okulangirira ebyamaguzi byonna ebireeteddwa mu ggwanga mu bwesimbu. 3. Weewale okutambula n’ebintu ebikugirwa ng’emmundu oba ebiragalalagala ebimenya amateeka. 4. Okufuna olukusa bwe kiba kyetaagisa okuleeta ebintu ebiva mu bulimi. 5. Ebiwandiiko byo eby’entambula bikuume mu ngalo buli kiseera. 6. Sigala lisiiti z’ebintu by’ogula nga tolina musolo by’okoze mu kiseera ky’obeera. 7. Togezaako kutwala bintu bya buwangwa ebweru w’eggwanga nga tofunye lukusa lutuufu. Bw’ogoberera ebiragiro bino ng’oyingira oba ng’ofuluma Saint Kitts ne Nevis ng’oyita mu bifo byabwe eby’okukeberebwamu kasitooma osobola okunyumirwa okukyala kwo ate nga weewala ebizibu byonna ebiteetaagisa n’abakulembeze b’ebitundu.

Ekibiina ekiyitibwa Federation of Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu bitundu by’e Caribbean. Eggwanga ligoberera enkola entongole ey’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga. Saint Kitts ne Nevis zitadde mu nkola enkola ya Value Added Tax (VAT) okuva mu 2010. VAT eno ekwata ku bintu n’obuweereza ebisinga ebiyingizibwa mu ggwanga. Omuwendo gw’omusolo ogwa VAT guteekebwa ku bitundu 17%, nga bino byongerwa ku bbeeyi y’ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga. Ng’oggyeeko omusolo gwa VAT, Saint Kitts and Nevis era esolooza emisolo gya kasitooma ku bintu ebimu ebiyingizibwa mu ggwanga. Emisolo gino gyawukana okusinziira ku kika ky’ekintu ekiyingizibwa mu ggwanga. Okugeza waliwo emiwendo egy’enjawulo egy’emisolo ku bintu ng’omwenge, ebintu ebikolebwa mu taaba, mmotoka, ebintu by’omu nnyumba, ebyuma eby’amasannyalaze, engoye n’ebirala. Emisolo gya kasitooma giva ku bitundu 0% okutuuka ku bitundu ebisukka mu 80%, ng’emiwendo egy’oku ntikko gitera okukozesebwa ku bintu eby’ebbeeyi oba ebintu ebiyinza okukolebwa mu ggwanga. Emiwendo gino giyinza okukyuka buli luvannyuma lwa kiseera nga bwe kiri mu mateeka ga gavumenti oba endagaano z’ebyobusuubuzi n’amawanga amalala. Kinajjukirwa nti Saint Kitts and Nevis era egaba okusonyiyibwa oba emisoso egy’enjawulo ku bintu ebimu ebiyingizibwa mu ggwanga okusinziira ku misingi oba embeera ezenjawulo. Okugeza, ebikozesebwa mu bulimi nga ensigo oba ebigimusa biyinza okutuukiriza ebisaanyizo by’okukendeeza ku misolo oba okusonyiyibwa ng’ekimu ku kaweefube w’okuwagira ebyobulimi by’omu kitundu. Okuyingiza ebyamaguzi mu Saint Kitts ne Nevis, abantu ssekinnoomu oba bizinensi balina okugoberera amateeka ga Kasawo nga balangirira bulungi ebintu byabwe ebiyingizibwa mu ggwanga mu kifo we biyingidde era ne basasula emisolo oba emisolo gyonna egikolebwa okusinziira ku nsonga eyo.

Ekibiina ekiyitibwa Federation of Saint Kitts and Nevis, eggwanga ettono erisangibwa ku bizinga erisangibwa mu Caribbean, lissa mu nkola enkola y’omusolo ku bintu byayo ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Eggwanga lino okusinga lyesigamye ku bintu byalyo eby’obulimi, amakolero, n’obulambuzi okusobola okufuna ssente. Saint Kitts ne Nevis okufaananako n’amawanga amalala mangi, esolooza emisolo ku bintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga okutumbula enkulaakulana y’ebyenfuna by’omunda. Emiwendo gy’omusolo egy’enjawulo gyawukana okusinziira ku kika ky’ekintu ekifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga eby’ebyobulimi nga omuwemba, ebijanjaalo, n’enva endiirwa biba n’emisolo egimu egy’okusoloozebwako. Okugatta ku ekyo, ebintu ebikoleddwa mu ggwanga nabyo byolekedde okusasulwa emisolo egy’okutunda ebweru w’eggwanga. Mu bino mulimu engoye, ebintu eby’engoye, ebyuma ebikozesebwa mu byuma bikalimagezi, n’ebyuma. Ekigendererwa ky’enkola zino kwe kuwa abakola ebintu mu ggwanga ebisikiriza okussa essira ku kukola ebintu eby’omutindo ogwa waggulu ebisobola okuvuganya mu ggwanga n’ensi yonna. Wabula kikulu okumanya nti Saint Kitts and Nevis etadde mu nkola enkola eziwerako ennungi okutumbula n’okutunda ebweru w’eggwanga. Gavumenti egaba okuyingira awatali musolo oba okukendeeza ku misolo ku bintu ebimu ebitongole okusobola okukubiriza bizinensi ezikola emirimu gy’okutunda ebweru w’eggwanga. Ekirala, eggwanga litadde omukono ku ndagaano ez’enjawulo ez’ebyobusuubuzi n’amawanga amalala ekyongera okwanguyiza enkulaakulana y’ekitongole kyayo eky’okutunda ebweru w’eggwanga. Endagaano zino zitera okuzingiramu okukendeeza oba okuggyawo emisolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga wakati w’amawanga ageetabye mu ndagaano zino. Mu kumaliriza, Saint Kitts and Nevis essa mu nkola enkola y’okusolooza omusolo ku bintu byayo ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga ng’emisolo egy’enjawulo okusinziira ku kika ky’ebintu ebifulumizibwa ebweru: ebintu eby’obulimi oba ebikoleddwa. Wabula gavumenti era ereese enkola eziwerako ennungi ng’okutuuka ku bantu abatalina musolo n’endagaano z’ebyobusuubuzi n’amawanga amalala ng’egenderera okutumbula enkulaakulana y’ekitongole kyayo eky’okutunda ebweru w’eggwanga.

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eririna ebizinga bibiri nga lisangibwa mu kitundu kya Caribbean. Eriko ebyenfuna eby’enjawulo ng’ebitundu eby’enjawulo bye biyamba mu by’etunda ebweru w’eggwanga. Okusobola okulaba ng’ebintu by’etunda ebweru bituuka ku mutindo n’okugoberera amateeka, eggwanga likola enkola y’okukakasa nti ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Enkola y’okukakasa okutunda ebweru w’eggwanga mu Saint Kitts ne Nevis erimu emitendera egiwerako. Okusooka, abatunda ebweru balina okuzuula ebintu byabwe n’okutegeera amateeka ebitongole ebibakwatako. Olwo, balina okufuna ebiwandiiko ebyetaagisa n’olukusa olwetaagisa okutunda ebintu bino ebweru w’eggwanga. Ekimu ku bintu ebikulu mu nkola eno kwe kufuna satifikeeti y’ensibuko (CO). Ekiwandiiko kino kikakasa nti ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga bikolebwa, bikolebwa, oba birongooseddwa mu Saint Kitts ne Nevis. CO ekola ng’obukakafu bw’ensibuko olw’ebigendererwa bya kasitooma mu by’obusuubuzi by’ensi yonna. Okugatta ku ekyo, amakolero oba ebika by’ebintu ebitongole biyinza okwetaaga satifikeeti endala okusinziira ku butonde bwabyo. Okugeza, ebintu ebiva mu bulimi biyinza okwetaaga satifikeeti z’obuyonjo bw’ebimera ezikakasa nti zigoberera omutindo gw’obulamu bw’ebimera ogwateekebwawo amawanga agayingiza ebintu mu ggwanga. Mu ngeri y’emu, ebintu ebimu eby’emmere biyinza okwetaagisa satifikeeti z’obuyonjo eziraga nti zigoberera amateeka agafuga obukuumi bw’emmere. Okusobola okwanguyiza eby’obusuubuzi n’okuyamba abasuubuzi abagenda ebweru w’eggwanga okutambulira ku byetaago bino, Saint Kitts and Nevis etaddewo ebitongole bya gavumenti eby’enjawulo ebivunaanyizibwa ku kugaba satifikeeti zino. Ebitongole bino bikolagana bulungi n’abasuubuzi abagenda ebweru w’eggwanga okulaba ng’ebiwandiiko byonna ebyetaagisa bifunibwa nga okutunda ebweru tekunnabaawo. Mu bufunze, Saint Kitts and Nevis erina enkola y’okukakasa ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga nga yeetaaga abafulumya ebweru okufuna ebiwandiiko ebituufu nga Certificates of Origin oba satifikeeti ezikwata ku bikozesebwa nga satifikeeti z’obuyonjo bw’ebimera oba obuyonjo okusinziira ku ngeri y’ebyamaguzi byabwe. Nga bagoberera ebisaanyizo bino, abasuubuzi abafulumya ebweru okuva mu ggwanga lino basobola okulaba ng’ebintu bye batunda ebweru bituukana n’omutindo gw’ensi yonna ate nga banyumirwa akatale akalungi ebweru w’eggwanga.

Saint Kitts and Nevis, emanyiddwa mu butongole nga Federation of Saint Kitts and Nevis, ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu Caribbean. Wadde nga nnene, erina enkola y’okutambuza ebintu ekulaakulanye obulungi era nga elaba ng’ebyamaguzi bitambuzibwa bulungi. Bwe kituuka ku kusindika ebyamaguzi e Saint Kitts ne Nevis, waliwo engeri eziwerako ezisobola okukolebwa. Eggwanga lino lirina emyalo ebiri emikulu: Omwalo gwa Basseterre ku Saint Kitts ne Charlestown Port ku Nevis. Emyalo gino gikola ng’ebifo ebikulu ebiyingira mu kusindika emigugu. Ku migugu egy’ensi yonna, emigugu gy’ennyonyi gitera okukozesebwa okutambuza ebyamaguzi okugenda e Saint Kitts ne Nevis. Ekisaawe ky’ennyonyi ekya Robert Llewellyn Bradshaw ekisangibwa mu kibuga Basseterre ku Saint Kitts, kikola ku nnyonyi z’abasaabaze n’ez’emigugu. Eriko ebifo ebisuza ebika by’ennyonyi ezitwala emigugu eby’enjawulo. Bw’oba osindika obupapula obutonotono oba ebiwandiiko, empeereza z’abaweereza nga DHL oba FedEx ze nkola ezesigika. Kkampuni zino zikola emirimu gy’okutuusa ebintu okuva ku nnyumba ku nnyumba nga zirina obusobozi bw’okulondoola. Ng’oggyeeko okutambuza emigugu mu nnyonyi n’okutwala ebintu, okutambuza emigugu ku nnyanja y’engeri endala emanyiddwa ennyo ey’okusindika ebyamaguzi mu Saint Kitts ne Nevis. Kkampuni nnyingi ezitwala emmeeri zikola emirimu gya konteyina bulijjo okutuuka ku myalo gy’eggwanga lino okuva mu bifo ebinene eby’obusuubuzi nga Miami oba San Juan mu Puerto Rico. Abayingiza ebintu mu ggwanga basobola okutuukirira kkampuni zino ezitwala emigugu butereevu oba okukozesa omusindika emigugu mukugu mu makubo g’e Caribbean okuyambibwako mu nteekateeka z’okutambuza ebintu. Enkola z’okuggya ebintu mu kasitooma kitundu kikulu nnyo mu kuyingiza ebyamaguzi mu nsi yonna omuli Saint Kitts ne Nevis. Abayingiza ebintu mu ggwanga balina okukakasa nti bagoberera amateeka gonna agakwata ku kasitooma nga tebannasindika bintu byabwe. Ebyamaguzi biyinza okusasulwa emisolo n’emisolo nga bituuse nga byetaaga okusasulwa oyo ayingiza ebintu oba oyo abitwala. Okusobola okwanguya enkola y’okugogola Kasawo, abayingiza ebintu mu ggwanga bayinza okulowooza ku ky’okuyingiza abasuubuzi ba Kasawo abalina layisinsi abalina obukugu mu kutambulira mu byetaago bya kasitooma mu kitundu. Mu kumaliriza, abantu ssekinnoomu abanoonya okusindika ebyamaguzi e Saint Kitts ne Nevis balina enkola eziwera ez’okutambuza ebintu - omuli okutwala emigugu mu nnyonyi nga bayita ku kisaawe ky’ennyonyi ekya Robert Llewellyn Bradshaw, empeereza y’okutwala ebintu nga DHL oba FedEx ku bupapula obutonotono, n’okutwala emigugu ku nnyanja nga bayita mu kkampuni ennene ezitwala ebintu ku nnyanja ezikola emirimu gya konteyina . Okunoonya obuyambi okuva mu ba broker ba customs abalina layisinsi kiyinza okuyamba okulaba nga customs clearance zitambula bulungi.

Emyoleso gy’ebyobusuubuzi emikulu

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono erisangibwa ku bizinga erisangibwa mu Caribbean, erimanyiddwa olw’emyalo gyalyo emirungi n’ebifo ebirabika obulungi. Wadde nga nnene, eggwanga lisobodde okusikiriza abaguzi abakulu ab’ensi yonna abawerako n’okukola emikutu egy’enjawulo egy’obusuubuzi. Okugatta ku ekyo, waliwo eby’okwolesebwa ebitonotono ebimanyiddwa ebibeera mu ggwanga. Omu ku mikutu emikulu egy’ensi yonna egy’okugula ebintu mu Saint Kitts ne Nevis kwe kuyita mu by’obulambuzi. Eggwanga lyesigamye nnyo ku kitongole kino okuvuga ebyenfuna byalyo. Ng’ekifo eky’obulambuzi ekimanyiddwa ennyo, kisikiriza abagenyi okuva mu nsi yonna abeenyigira mu mirimu egy’enjawulo egy’obusuubuzi mu kiseera we babeera. Kino kiwa omukisa abasuubuzi ba wano okulaga ebintu byabwe n’obuweereza bwabwe eri abaguzi ab’ensi yonna. Omukutu omulala ogw’amaanyi eri abaguzi b’ensi yonna gwe guyita mu busuubuzi bw’ebyobulimi. Saint Kitts and Nevis erina ekitongole ky’ebyobulimi ekikola ebintu nga omuwemba, taaba, ppamba, ebibala, n’enva endiirwa. Ebintu bino bitwalibwa mu mawanga ag’enjawulo okwetoloola ensi yonna. Abaguzi b’ensi yonna abaagala ebintu bino basobola okukola enkolagana ey’obutereevu n’abalimi ba wano oba okukolagana ne kkampuni ezitunda ebweru w’eggwanga. Mu by’okwolesebwa n’emyoleso gy’ebyobusuubuzi, Saint Kitts etegeka emikolo mitono egy’amaanyi omwaka gwonna ng’abaguzi b’ensi yonna bafuna omukisa okukwatagana n’abatunzi ba wano. Ekimu ku bivvulu ng'ebyo ye "The St. Kitts Music Festival," egatta abayimbi okuva mu bika eby'enjawulo mu ggwanga n'ensi yonna. Omukolo guno tegukoma ku kwolesa bitone bya kuyimba wabula gukola ng’omukutu eri abatunzi abatundira eby’emikono oba eby’okulya. Okugatta ku ekyo, omwoleso omulala ogumanyiddwa ennyo ogutegekebwa buli mwaka ku kizinga Nevis gwe "Nevis Mango Festival." Emiyembe y’emu ku bintu Nevis by’esinga okutunda ebweru w’eggwanga mu bulimi; n’olwekyo, ekivvulu kino kijaguza ekibala kino eky’omu bitundu eby’obutiti nga kiwaayo okuwooma, empaka z’okufumba nga mulimu emmere erimu emiyembe egitegekeddwa abafumbi b’omu kitundu, okuyimba obutereevu, okwolesebwa kw’ebyobuwangwa wamu n’okwolesa ebintu ebirala eby’emikono ebikoleddwa abantu b’omu kitundu abalina ebitone. Ekirala, ‘Taste of St.Kitts’ ebeerawo buli September ewa abagenyi ensengeka y’emmere okuva mu mmere ey’enjawulo ate nga egaba emikisa eri eby’okulya eby’omu kitundu ne bizinensi z’emmere okusikiriza bakasitoma, omuli n’abaguzi ab’ensi yonna abayinza okwagala eby’akaloosa eby’enjawulo era... obuwoomi obwanjuddwa. Okutwaliza awamu, wadde nga ntono, Saint Kitts and Nevis esobodde okutandikawo emikutu egy’enjawulo eri abaguzi b’ensi yonna. Mu bino mulimu eby’obulambuzi, eby’obusuubuzi mu by’obulimi, wamu n’okwolesebwa n’emyoleso gy’ebyobusuubuzi nga mulimu ebintu eby’omu kitundu. Emikutu gino giwa emikisa eri abasuubuzi ba wano n’abagwira okukwatagana, okwenyigira mu mirimu gy’ebyobusuubuzi, n’okuyamba mu kukulaakulanya ebyenfuna by’eggwanga.

Emikutu gy’okunoonya egya bulijjo

Mu Saint Kitts ne Nevis, emikutu gy’okunoonya egisinga okukozesebwa mulimu: 1. Google - Enkola y’okunoonya esinga okwettanirwa mu nsi yonna, Google egaba ebivudde mu kunoonyereza okujjuvu ku bika byonna eby’amawulire. Omukutu gwa yintaneeti: www.google.com 2. Bing - Yakolebwa Microsoft, Bing egaba ebivudde mu kunoonyereza okufaananako n’ebya Google era erimu n’ebintu ng’okunoonya ebifaananyi ne vidiyo. Omukutu gwa yintaneeti: www.bing.com 3. Yahoo - Yahoo ye yinjini endala emanyiddwa ennyo ey’okunoonya ng’ekola emirimu egy’enjawulo omuli okunoonya ku mukutu, amawulire, eby’ensimbi, email, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.yahoo.com 4. DuckDuckGo - Emanyiddwa olw’ebintu byayo eby’ekyama by’abakozesa, DuckDuckGo telondoola bikwata ku muntu oba okulaga ebirango ebikukwatako ate ng’ewa ebivudde mu kunoonyereza ebyesigika. Omukutu gwa yintaneeti: www.duckduckgo.com 5. Yandex - Yandex ye nkola y’okunoonya esangibwa mu Russia ekola okunoonya mu kitundu mu nnimi eziwera omuli n’Olungereza era ekola emirimu egy’enjawulo egy’enjawulo nga maapu n’ebikozesebwa ku email n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.yandex.com 6. Startpage - Okufaananako ne DuckDuckGo mu nsonga z’okukuuma eby’ekyama, Startpage era etuusa ebivudde mu kunoonyereza ebikozesebwa Google ate ng’ekakasa nti abakozesa tebamanyiddwa mannya. Omukutu gwa yintaneeti: www.startpage.com 7. Ecosia – Ecosia ye yingini y’okunoonya etali ya bulabe eri obutonde bw’ensi ekozesa amagoba gaayo okusimba emiti okwetoloola ensi yonna ate ng’etuusa okunoonya okwesigika ku mukutu nga kukozesebwa Bing. Omukutu gwa yintaneeti: www.ecosia.org Zino ze zimu ku mikutu gy’okunoonya egyakozesebwa ennyo mu Saint Kitts ne Nevis abakozesa gye basobola okuyingira nga bayita ku mikutu gyabwe egyogeddwako waggulu okuzuula amawulire ge baagala ku yintaneeti mu ngeri ennungi

Emiko emikulu egya kyenvu

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu nnyanja Caribbean. Wadde nga nsi ntono, waliwo ebitabo ebimanyiddwa ennyo eby’empapula za kyenvu eziyinza okukuyamba okuzuula empeereza n’obusuubuzi obw’enjawulo ku bizinga bino. 1. The St. Kitts-Nevis Yellow Pages: Ekimu ku bifo ebikulu ebikwata ku mpapula za kyenvu mu Saint Kitts ne Nevis ye The St. Kitts-Nevis Yellow Pages. Ewa ebikwata ku bizinensi mu bitundu eby’enjawulo, gamba ng’eby’okulya, wooteeri, abakola ku by’obulamu, empeereza ey’ekikugu, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.empapula za kyenvu.sknvibes.com 2. SKN Business Directory: SKN Business Directory ye nsibuko endala eyesigika ey’okunoonya bizinensi mu Saint Kitts ne Nevis. Ewa olukalala lw’amakampuni ga wano mu bujjuvu n’ebikwata ku kkampuni zaago era nga zigabanyizibwamu okusinziira ku makolero. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.sknbusinessdirectory.com 3. Caribseek: Caribseek ye ndagiriro ya yintaneeti ekwata ku kutumbula eby’obulambuzi n’emikisa gya bizinensi mu mawanga ga Caribbean. Ng’oggyeeko ebikwata ku Saint Kitts ne Nevis mu bulambalamba, era mulimu n’ekitabo ekiyitibwa yellow pages directory ekiraga bizinensi ez’enjawulo ezikola ku bizinga bino. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.caribseek.com/Omutukuvu_Kitts_ne_Nevis/yp/ 4. St.Kitts GoldenPages: St.Kitts GoldenPages ekola nga ekitabo ekinene eky’obusuubuzi ku yintaneeti nga kiwa ebikwata ku kkampuni ezikola mu bitundu eby’enjawulo omuli eby’amaguzi, eby’obulamu, ebitongole by’entambula, empeereza ey’ekikugu n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti:https://stkittsgoldenpages.com/ Dayirekita zino ez’empapula eza kyenvu zirina okukuyamba okuzuula bizinensi oba empeereza ezikwatagana z’oyinza okwetaaga ng’okyalidde oba ng’obeera mu Saint Kitts ne Nevis. Nsaba omanye nti emikutu gino giyinza okuba n’ensengeka oba ebikozesebwa eby’enjawulo okusinziira ku bipya ebikoleddwa abaddukanya emirimu egy’enjawulo okumala ekiseera; n’olwekyo kirungi okunoonya ng’okozesa ebigambo ebikulu ebikwatagana singa ebika ebitongole tebiwandiikiddwa bulungi ku mukutu gwabyo ogw’awaka mu kiseera kyonna. Bulijjo kirungi okukakasa obutuufu bw’amawulire n’ebikwata ku bantu b’oyinza okukwatagana nabo butereevu ne bizinensi eziwandiikiddwa okukakasa nti amawulire gali ku mulembe.

Emikutu emikulu egy’obusuubuzi

Ekibiina ekigatta aba Saint Kitts ne Nevis nsi ntono esangibwa mu bitundu by’e Caribbean. Wadde nga kiyinza obutaba na nsengeka nnene ya mikutu gya busuubuzi ku yintaneeti ng’amawanga amanene, wakyaliwo emikutu emikulu mitono egiweereza abantu. Bino bye bimu ku bifo ebikulu eby’obusuubuzi ku yintaneeti mu Saint Kitts ne Nevis: 1. ShopSKN (https://www.shopskn.com): ShopSKN katale ka yintaneeti akakola ebintu n’obuweereza obw’enjawulo ebitundibwa mu Saint Kitts ne Nevis. Ewa bakasitoma emitendera egy’enjawulo omuli ebyuma, emisono, ebyuma by’omu maka, eby’okwewunda, n’ebirala. 2. CoolMarket (https://www.coolmarket.com/skn): CoolMarket ye nkola endala enkulu ey’obusuubuzi ku yintaneeti eweereza Saint Kitts ne Nevis. Ewa ebintu bingi ebisunsuddwa okuva mu batunzi ab’enjawulo mu biti eby’enjawulo ng’engoye, ebyuma, ebintu by’awaka, ebitabo, n’ebirala. 3. Caribbean E-Shopping (https://caribbeane-shopping.com/): Wadde nga si ya Saint Kitts ne Nevis zokka, Caribbean E-Shopping egaba eby’okugula ku yintaneeti mu kitundu kyonna ekya Caribbean omuli ne St. Kitts & Nevis. Bakasitoma basobola okunoonyereza ku biti bingi okuva ku misono okutuuka ku bulamu & obulungi okutuuka ku byuma ebikozesebwa mu byuma bikalimagezi. 4 . Island Hopper Mall (https://www.islandhoppermall.com/): Island Hopper Mall ye nkola y’okugula ebintu ku yintaneeti egaba bakasitoma mu mawanga ga Caribbean agawerako omuli ne St.Kitts &Nevis. Bawaayo ebintu nga engoye,ebikozesebwa mu by'amajolobero,ebikozesebwa mu ffumbiro,n'ebirala bingi. Emikutu gino gikola ng’engeri enkulu abatuuze b’e Saint Kitts ne Nevis gye bayinza okwenyigira mu kugula ebintu ku yintaneeti mu ggwanga lyabwe oba wadde mu nsi yonna mu biseera ng’eby’okusindika bibaawo. Wadde nga emikutu gino giyinza obutaba gya bulijjo oba egy’enjawulo ng’ezo ezisangibwa mu nsi ennene nga Amerika oba China, zikyawa abaguzi okufuna ebintu eby’enjawulo mu ngeri ennyangu mu ggwanga lino eddungi ery’ekizinga.

Emikutu emikulu egy’empuliziganya

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu nnyanja Caribbean. Wadde eyinza obutaba na mikutu gya yintaneeti egy’enjawulo ng’amawanga amanene, erina engeri ntono abatuuze baayo n’abagenyi gye bayinza okukwatagana ne bannaabwe ku yintaneeti. Wano waliwo emikutu gy’empuliziganya egy’ettutumu egyakozesebwa mu Saint Kitts ne Nevis: 1. Facebook - Facebook gwe mukutu gw’empuliziganya ogusinga okukozesebwa mu nsi yonna, omuli Saint Kitts ne Nevis. Abakozesa basobola okukola profiles, okugabana ebipya, ebifaananyi, vidiyo, n’okukwatagana n’emikwano n’ab’omu maka. Osobola okuyingira ku mukutu gwa Facebook ku www.facebook.com. 2. Instagram - Instagram nkola y’okugabana ebifaananyi esobozesa abakozesa okukwata ebiseera nga bayita mu bifaananyi oba obutambi obumpi ne babigabana n’abagoberezi baabwe. Abantu bangi ssekinnoomu mu Saint Kitts ne Nevis bakozesa Instagram okulaga ebifo ebirabika obulungi ebibeetoolodde oba okutumbula bizinensi z’omu kitundu. Osobola okuzisanga ku mukutu gwa Instagram ku www.instagram.com. 3. Twitter - Twitter ye mukutu omulala ogumanyiddwa ennyo ogwa social media ogukozesebwa mu Saint Kitts ne Nevis ng'abakozesa basobola okuweereza obubaka obumpi obuyitibwa "tweets" obw'ennukuta eziwera 280 okulaga ebirowoozo byabwe oba okugabana amawulire n'abalala mu nsi yonna. Noonya ebiwandiiko ebikwata ku Saint Kitts ne Nevis ng’ogenda ku mukutu gwa www.twitter.com. 4. LinkedIn - LinkedIn okusinga essira erisinga kulissa ku mikutu gya kikugu okusinga okukolagana n’abantu nga Facebook oba Twitter bwe zikola. Kisobozesa abantu ssekinnoomu mu Saint Kitts ne Nevis okukola ebifaananyi by’ekikugu, okukwatagana ne bannaabwe, okwegatta ku bibiina ebikwatagana n’amakolero, okunoonyereza ku mikisa gy’emirimu n’ebirala, ekigifuula ekirungi ennyo eri ebigendererwa ebigenderera emirimu mu nsalo z’eggwanga awamu n’ensi yonna. Ebisingawo ku LinkedIn bizudde ku www.linkedin.com. 5 TikTok - TikTok ye app egabana vidiyo efunye obuganzi obw’amaanyi mu nsi yonna olw’ebintu byayo ebiyiiya ebisobozesa abakozesa okukola vidiyo z’ennyimba ennyimpi nga bakwatagana n’emimwa oba nga bazina wamu n’ebitundu by’amaloboozi oba ennyimba ez’enjawulo.Waliwo abantu bangi abalina ebitone okuva mu Saint Kitts ne Neviso abalaga obukugu bwabwe mu by’emikono ku mukutu guno. Osobola okuzisanga ku TikTok ng’owanula app eno okuva mu dduuka lyo erya app ku ssimu. Bino bye byokulabirako ebitonotono eby’emikutu gy’empuliziganya abantu ssekinnoomu mu Saint Kitts ne Nevis gye batera okukozesa okukwatagana, okugabana ku bye bayitamu, n’okusigala nga bamanyi ebigenda mu maaso oba bizinensi z’omu kitundu. Kuuma mu mutima nti emikutu gino gisobola okulongoosa buli kiseera ebikozesebwa byabwe era enkola y’okukozesa eyinza okukyuka okumala ekiseera, kale bulijjo kirungi okwongera okunoonyereza okusinziira ku by’oyagala oba ebigendererwa by’omuntu munda mu ggwanga.

Ebibiina ebinene eby’amakolero

Mu Saint Kitts ne Nevis, amakolero amakulu ge by’obulambuzi, eby’obulimi, n’eby’ensimbi. Eggwanga era lirina ebibiina by’amakolero ebiwerako ebikiikirira ebitundu bino. Bino bye bimu ku bibiina by’amakolero ebikulu mu Saint Kitts ne Nevis wamu n’emikutu gyabyo: 1. Ekitongole ky’ebyobulambuzi ekya St. Kitts: Ekibiina kino kitumbula eby’obulambuzi mu St. Kitts ne Nevis nga kiwa amawulire agakwata ku bifo eby’obulambuzi, ebifo eby’okusulamu, emikolo, n’emirimu emirala egyekuusa ku by’obulambuzi. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.stkitttstourism.kn/ 2. St. Kitts-Nevis Agricultural Co-operative Society Limited (SKNACo-op): SKNACo-op essira erisinga kulissa ku kutumbula enkola z’ebyobulimi ezisobola okuwangaala n’okuwagira abalimi okutumbula eby’obulimi byabwe. Omukutu gwa yintaneeti: Teguliiwo 3. Akakiiko akalungamya empeereza y’ebyensimbi (FSRC): FSRC kavunaanyizibwa ku kulungamya empeereza y’ebyensimbi mu Saint Kitts ne Nevis. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.fsrc.kn/ 4. Citizenship by Investment Unit (CIU): Ekitundu kino kirabirira enteekateeka y’obutuuze okusinziira ku nsimbi mu Saint Kitts ne Nevis esobozesa bamusigansimbi abava ebweru okufuna obutuuze nga bayita mu kuteeka ssente mu by’amayumba oba eby’obugagga ebirala ebikkirizibwa. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.ciu.gov.kn/ 5. Ekibiina ky’amakolero n’abasuubuzi ekya St. Kitts-Nevis: Ekibiina kino kikola ng’eddoboozi eri bizinensi ezikola mu makolero ag’enjawulo okwetoloola ebizinga byombi ebya Saint Kitts ne Nevis. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.stkittschamber.org/ Bino bye bimu ku bibiina by’amakolero ebikulu mu Saint Kitts ne Nevis ebikola ku bintu eby’enjawulo nga eby’obulambuzi, eby’obulimi, eby’ensimbi, okuyingiza ssente mu ggwanga, n’okutumbula bizinensi okutwalira awamu ku bizinga bino. Nsaba omanye nti okubeerawo kw’emikutu gy’empuliziganya kuyinza okwawukana okumala ekiseera; n’olwekyo kirungi okunoonya n’emikutu gy’okunoonya egyalongoosebwamu okufuna ebivaamu ebituufu

Emikutu gya yintaneeti egy’ebyobusuubuzi n’ebyobusuubuzi

Saint Kitts and Nevis ggwanga ttono eriri ku bizinga erisangibwa mu nnyanja Caribbean. Wadde nga nnene, eggwanga lino litaddewo ekifo ekinywevu mu by’obusuubuzi n’okusiga ensimbi mu nsi yonna. Wano waliwo emikutu emikulu egy’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi egyekuusa ku Saint Kitts ne Nevis: 1. Minisitule y’ebyobusuubuzi by’ensi yonna, amakolero, eby’obusuubuzi, n’ensonga z’abakozesa – Omukutu guno ogwa gavumenti guwa amawulire ku nkola, ebiragiro, ne pulogulaamu ezikwata ku by’obusuubuzi by’ensi yonna. Era egaba ebikwata ku mikisa gy’okusiga ensimbi mu bitundu eby’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.trade.gov.kn/ . Omukutu gwa yintaneeti: https://ciu.gov.kn/ 3. The St.Kitts-Nevis Chamber of Industry & Commerce – Ekibiina kino kigenderera okutumbula enkulaakulana mu by’enfuna nga kiyita mu nkolagana wakati wa bizinensi mu Saint Kitts ne Nevis. Omukutu gwabwe guwa eby’okukozesa eri abasuubuzi nga kalenda y’emikolo, ekitabo kya bizinensi ekirimu ebikwata ku kkampuni za mmemba. Omukutu gwa yintaneeti: https://sknchamber.com/ 4. Eastern Caribbean Central Bank (ECCB) – Wadde nga si ya Saint Kitts ne Nevis zokka wabula ekwata ku mawanga g’omukago gw’ensimbi z’obuvanjuba bwa Caribbean omuli Anguilla (UK), Antigua & Barbuda , Dominica , Grenada , Montserrat(UK), St.Kitts-Nevis ., St.Lucia , St.Vincent & The Grenadines bateekateeka ssente, . 5.Central Statistics Office - Omukutu guno guwa ebibalo by’ebyenfuna ebikwata ku bitundu eby’enjawulo nga eby’obulambuzi ebituuka data series,amawulire agakwata ku kubala abantu,data series ku bungi bw’abantu,enkola y’ebyensimbi/taxation data. Emikutu gino girina okukuwa amagezi ku mbeera y’ebyenfuna wamu n’amateeka agakwata ku by’obusuubuzi mu Saint Kitts ne Nevis. Wabula,kirungi okukakasa amawulire gonna amakulu nga ogenda butereevu ku mikutu gya gavumenti emitongole oba okwebuuza ku bakulu abakwatibwako.

Emikutu gy’empuliziganya egy’okubuuza data mu by’obusuubuzi

Gavumenti ya Saint Kitts ne Nevis terina mukutu gwa yintaneeti ogw’enjawulo ogw’okubuuza ebikwata ku by’obusuubuzi. Wabula waliwo ebibiina by’ensi yonna ebiwerako n’emikutu egiwa amawulire ku bibalo by’ebyobusuubuzi by’eggwanga lino. Ensonda zino mulimu: 1. United Nations COMTRADE Database: Database eno ey’ensi yonna ekuwa olukusa okufuna ebikwata ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga n’ebifulumizibwa ebweru mu bujjuvu mu mawanga ag’enjawulo, omuli Saint Kitts ne Nevis. Osobola okugenda ku mukutu gwabwe ku https://comtrade.un.org/. 2. World Bank Open Data: Banka y’ensi yonna egaba okukung’aanya okujjuvu okw’ebipimo by’enkulaakulana, omuli n’ebibalo by’ebyobusuubuzi, eri amawanga mu nsi yonna. Osobola okunoonya ebikwata ku by’obusuubuzi ku Saint Kitts ne Nevis ng’okozesa omukutu gwabwe ku https://data.worldbank.org/. 3. Maapu y’ebyobusuubuzi ey’ekifo ky’ebyobusuubuzi eky’ensi yonna (ITC): Omukutu gwa ITC ogwa Trade Map gukuwa okufuna ebibalo by’ebyobusuubuzi mu nsi yonna, ebikozesebwa okwekenneenya akatale, n’amawulire agakwata ku busobozi bw’okutunda ebweru w’eggwanga mu mawanga ag’enjawulo, omuli Saint Kitts ne Nevis. Osobola okunoonyereza ku mpeereza zaabwe ku https://www.trademap.org/. Kikulu okumanya nti emikutu gino gikung’aanya amawulire okuva mu nsonda ez’enjawulo, gamba ng’ebitongole bya kasitooma oba ofiisi z’eggwanga ezikola ku bibalo mu nsi ezikwatibwako. N’olwekyo, obutuufu bw’ebiwandiiko ebiweereddwa buyinza okwawukana okusinziira ku nsonga ez’enjawulo. Nsaba mukimanye nti enkola za gavumenti oba enkyukakyuka mu nkola z’okukola lipoota ziyinza okukosa okubeerawo oba obutuufu bw’ebikwata ku by’obusuubuzi ebiriwo kati eri amawanga agamu nga Saint Kitts ne Nevis.

Ebifo bya B2b

Saint Kitts and Nevis nsi ntono mu Caribbean emanyiddwa olw’emyalo gyayo emirungi n’ebyobuwangwa ebingi. Wadde nga nnene, eggwanga lirina emikutu gya B2B egiwerako egikola ku makolero ag’enjawulo. Wano waliwo emikutu gya B2B egy’amaanyi mu Saint Kitts ne Nevis wamu ne URL zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. Saint Kitts and Nevis Chamber of Industry & Commerce - Ekibiina ekitongole eky’abasuubuzi mu ggwanga kiwa omukutu gwa B2B eri bizinensi za wano okuyunga, okukolagana, n’okunoonyereza ku mikisa emipya. Omukutu gwa yintaneeti: www.sknchamber.org 2. Invest St.Kitts-Nevis - Enteekateeka eno eya gavumenti eyamba bizinensi za wano mu kusikiriza bamusigansimbi okuva ebweru nga etuwa omukutu okulaga emikisa gy’okusiga ensimbi n’okutumbula enkulaakulana mu by’enfuna. Omukutu gwa yintaneeti: www.investstkitts.kn 3.St.Kitts Investment Promotion Agency (SKIPA)- SKIPA kitongole kya gavumenti ekirala ekissa essira ku kutumbula eby’obusuubuzi, okusiga ensimbi, n’okutunda ebweru okuva e Saint Kitts ne Nevis. Omukutu gwabwe guwa empeereza y’okukwatagana ne bizinensi okusobola okwanguyiza emikutu gya B2B mu ggwanga nga kw’otadde n’ensi yonna. Omukutu gwa yintaneeti: www.skiaprospectus.com 4.Caribbean Export Development Agency- Ekibiina kino eky’ekitundu kiwagira bizinensi okwetoloola Caribbean, omuli n’ezo eziri mu Saint Kitts ne Nevis nga kiwa amawulire agakwata ku katale, empeereza y’okukwasaganya eby’obusuubuzi, pulogulaamu z’okutendeka bizinensi nga bayita mu nkola yaabwe eya B2B ku yintaneeti. Omukutu gwa yintaneeti: www.carib-export.com 5.SKNCIC Business Directory- SKNCIC Business Directory ye dayirekita ya yintaneeti eyatondebwawo mu ngeri ey’enjawulo eri bizinensi z’omu kitundu mu Saint Kitts ne Nevis okutumbula okulabika wakati wa bannaabwe. Ekola nga B2B platform egatta amakampuni agali munda mu ggwanga. Omukutu gwa yintaneeti:www.skncic.org/business-directory/ Enkola zino ezoogeddwako bye bimu ku byokulabirako by’emikutu gya B2B egiri mu Saint Kitts & Nevis eziyinza okuganyula ennyo bizinensi nga ziziyunga ku bayinza okukolagana nabo oba bamusigansimbi mu ggwanga oba mu nsi yonna