TogTok

Okulaba Ensi
Ssente z’eggwanga
Omuwendo gw’ensimbi
Ennaku enkulu enkulu
Embeera y’obusuubuzi bw’amawanga amalala
Obusobozi bw’okukulaakulanya akatale
Ebintu ebitundibwa mu bbugumu ku katale
Engeri za bakasitoma ne tabu
Enkola y’okuddukanya emirimu gya Kasawo
Enkola z’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga
Enkola z’omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga
Satifikeeti ezeetaagisa okutunda ebweru w’eggwanga
Enteekateeka y’okutambuza ebintu esengekeddwa
Emikutu gy’okukulaakulanya abaguzi

Lebanon nsi ntono esangibwa mu masekkati g’obuvanjuba, ng’eriko ensalo ya Syria mu bukiikakkono n’obuvanjuba ate Yisirayiri mu bugwanjuba. Kirimu abantu nga obukadde 6, nga okusinga kirimu eddiini n’amawanga ag’enjawulo omuli Abakristaayo, Abasiraamu, n’Abadruze. Ekibuga ekikulu ekya Lebanon ye Beirut, ekifo ekijjudde abantu era nga kirimu abantu ab’enjawulo ekimanyiddwa olw’ebyafaayo byakyo eby’enjawulo, obuwangwa obw’enjawulo, n’ebifo eby’ekiro ebijjudde abantu. Ng’oggyeeko Beirut, ebibuga ebirala ebinene mu Lebanon mulimu Tripoli mu bukiikakkono ne Sidon mu bugwanjuba. Lebanon erina embeera y’obudde ey’omu Mediterranean ng’ekyeya kya bbugumu ate mu kiseera eky’obutiti ekinyogovu. Eggwanga lino lirimu ebifo eby’enjawulo okuva ku myalo emirungi egy’oku lubalama lw’ennyanja okutuuka ku bitundu by’ensozi ng’olusozi Lebanon. Olulimi olutongole mu Lebanon lwe Luwarabu; wabula abantu bangi mu Lebanon nabo boogera Olufaransa oba Olungereza olw’enkolagana y’ebyafaayo ne Bufalansa n’okumanyibwa mu by’enjigiriza by’amawanga g’obugwanjuba. Ssente ezikozesebwa mu Lebanon ziyitibwa pawundi ya Lebanon (LBP). Ebyenfuna bya Lebanon byesigamye ku bintu eby’enjawulo omuli bbanka, eby’obulambuzi, eby’obulimi (naddala ebibala ebiyitibwa citrus), amakolero agakola ebintu ng’okulongoosa emmere n’engoye wamu n’obuweereza ng’ebyensimbi n’ebyobugagga eby’omu ttaka. Wadde nga yayolekagana n’okusoomoozebwa mu by’enfuna okumala emyaka omuli obutali butebenkevu mu byobufuzi n’obukuubagano mu bitundu ebikosa obutebenkevu bw’eggwanga, ekyasigala nga kigumira embeera. Emmere y’e Lebanon erina erinnya eddungi mu nsi yonna ng’emmere nga tabbouleh (saladi ekoleddwa mu parsley), hummus (chickpea dip), falafel (emipira gya chickpea egyasiigibwa ennyo) abantu bangi baginyumirwa si mu Lebanon mwokka wabula n’ensi yonna. Okutwaliza awamu, Lebanon eyinza okuba entono mu bunene naye erimu okutabula kw’obuwangwa okusikiriza, obulungi obw’obutonde obuwuniikiriza wamu n’ebifo eby’ebyafaayo ng’amatongo ga Baalbek oba ekibuga eky’edda ekya Byblos ekigifuula ekifo ekisikiriza eri abatembeeyi abanoonya okulaba eby’obuwangwa.

Lebanon nsi esangibwa mu Middle East, era ssente zaayo za Lebanon pound (LBP). Bbanka Enkulu eya Lebanon y’evunaanyizibwa ku kufulumya n’okulungamya ssente zino. Pawundi ya Lebanon ebadde n’okusoomoozebwa okw’amaanyi mu myaka egiyise, okusinga olw’obutali butebenkevu mu by’enfuna n’ebyobufuzi. Omuwendo gw’ensimbi zino gubadde gukosebwa nnyo olw’ebintu ng’ebbeeyi y’ebintu, enguzi, n’ebbanja ly’eggwanga eryeyongera. Mu October wa 2019, Lebanon yafuna okwekalakaasa okwali kulwanyisa gavumenti okwayongera okusajjula ekizibu kyayo eky’ebyensimbi. Okwekalakaasa kuno kwavaako omuwendo gwa pawundi ya Lebanon okukka ennyo okusinziira ku nsimbi ennene ez’ebweru nga ddoola ya Amerika. Okukendeera kw’omuwendo kuno kwavaamu emiwendo gy’ebintu n’obuweereza ebikulu okulinnya, ekyaleetawo obuzibu eri bannansi bangi mu Lebanon. We bwazibidde mu December wa 2021, omuwendo gw’ensimbi wakati wa ddoola ya Amerika ne pawundi ya Lebanon guli ku 22,000 LBP buli USD ku katale akaddugavu bw’ogeraageranya n’omuwendo omutongole ogwa bbanka enkulu ku 15,000 LBP buli USD. Okukendeera kw’ebbeeyi y’ensimbi zino kukosezza nnyo ebyenfuna bya Lebanon. Kivuddeko okukendeera kw’obusobozi bw’okugula abantu ssekinnoomu ate nga kifuula ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga okubeera eby’ebbeeyi. Okugatta ku ekyo, bizinensi zifunye obuzibu n’okutaataaganyizibwa mu by’obusuubuzi olw’obuzibu bw’okufuna ssente z’ebweru. Okukendeeza ku puleesa ezimu ku by’enfuna byayo, Lebanon yassa mu nkola enkola y’okufuga kapito ng’ekoma ku ssente eziggyibwa mu bbanka n’okussaawo obukwakkulizo ku nsimbi z’ensi yonna okuva ku nkomerero ya 2019. Okutwaliza awamu, Lebanon ekyagenda mu maaso n’okusoomoozebwa okw’amaanyi okwekuusa ku mbeera yaayo ey’ensimbi. Kaweefube akolebwa ab’obuyinza mu ggwanga n’ebibiina by’ensi yonna nga IMF (International Monetary Fund) okutebenkeza enkola yaayo ey’ebyensimbi nga bayita mu nnongoosereza ezikola ku nsonga z’obuli bw’enguzi n’okussa mu nkola enkola ennungi ez’ebyensimbi. Wabula okukyusakyusa kukyaliwo ku bbula ly’ensimbi ezikosa abantu okufuna amayumba wamu n’ebintu ebikulu omuli amafuta ekivaako amasannyalaze okuvaako okumala ebbanga eddene nga kyongera embeera z’obulamu obwa bulijjo eri bannansi. Mu bufunze ,embeera y’ebyenfuna etabuddwatabuddwa efudde kizibu eri bamusigansimbi oba abagenyi abateekateeka engendo eyo - abantu abeetaaga obutale obutebenkevu ekifo okukakasa nti tewali nsisi bwe kizingiramu okuwanyisiganya ssente. Kikulu nnyo abantu ssekinnoomu abalowooza ku ky’okugenda e Lebanon okunoonyereza n’okutegeera embeera y’ensimbi eriwo nga tebannasalawo ku by’ensimbi.

Ssente za Lebanon mu mateeka ye Pawundi ya Lebanon (LBP). Wammanga ze miwendo gy’ensimbi ezibalirirwamu pawundi ya Lebanon okusinziira ku ssente ennene ez’ensi yonna: 1 USD eri nga 1500 LBP (guno gwe muwendo gw’ensimbi omutongole ogwakaggwa, omuwendo gw’ensimbi ogw’akatale gwennyini guyinza okwawukana) Euro 1 yenkana LBP nga 1800 Pawundi emu yenkana LBP nga 2,000 Ddoola emu eya Canada yenkana LBP nga 1150 Nsaba omanye nti emiwendo egyo waggulu gya kulaga byokka era emiwendo gy’ensimbi egyennyini giyinza okwawukana olw’enkyukakyuka mu katale.

Lebanon esangibwa mu Middle East, ekuza ennaku enkulu eziwerako ezirina omugaso ogw’amaanyi mu by’obuwangwa n’eddiini eri abantu baayo. Emu ku nnaku enkulu ezisinga okukuzibwa mu Lebanon lwe lunaku lw’ameefuga. Olunaku luno lwakuzibwa nga November 22nd, lujjukira Lebanon okwefuga okuva mu bufuzi bwa Mandate ya Bufalansa mu 1943. Eggwanga lino likuza omukolo guno n’okulaga ebivvulu ebinene, ebiriroliro, n’emikolo egy’enjawulo egy’ebyobuwangwa egyoleka eggwanga lya Lebanon. Ennaku enkulu endala eyeeyoleka ye Eid al-Fitr, nga Ramadhan eweddeko - omwezi gw’okusiiba Abasiraamu. Guno mukolo gwa nnaku enkulu Abasiraamu mwe bakuŋŋaanira okujaguza n’ab’omu maka n’emikwano. Mu Lebanon, ebitundu bitegeka emmere ey'enjawulo emanyiddwa nga "Eid feasts" ne beenyigira mu bikolwa eby'obuzirakisa eri abo abatalina mukisa. Ssekukkulu erina amakulu mangi nnyo eri Abakristaayo b’e Lebanon. Okuva Lebanon bw’erina eddiini ez’enjawulo omuli Abakatoliki aba Maronite, Abakristaayo aba Greek Orthodox, n’Abaarmenia n’abalala; Ebikujjuko bya Ssekukkulu byawukana okusinziira ku kibiina ky’Ekikristaayo abantu ssekinnoomu kye bakuza. Embeera y’ennaku enkulu ejjuza eggwanga n’ebintu ebirabika obulungi n’amataala agayooyoota amaka n’enguudo. Sizoni ya Carnival nayo ekola kinene mu buwangwa bwa Lebanon. Ebikujjuko bino bibaawo nga Lente tennabaawo – ekiseera eky’ennaku amakumi ana Abakristaayo kye bakuza nga Paasika tennatuuka – naye abantu ab’enzikiriza zonna banyumirwa okwetabamu. Carnivals ezimanyiddwa nga zirimu parades ezijjudde ebyambalo ebya langi, okuyimba, okulaga amazina, okwolesebwa kw’ebikonde wamu n’emidaala gy’emmere ku nguudo ekireeta embeera ey’amasannyalaze mu bibuga eby’enjawulo nga Beirut oba Tripoli. Ekisembayo naye ekikulu ye lunaku lw’abakozi olubeerawo nga May 1st buli mwaka okussa ekitiibwa mu bituukiddwaako abakozi mu bitundu eby’enjawulo; ekkiriza bye baakola mu kuzimba ebyenfuna bya Lebanon ate nga batumbula okumanyisa abantu ku ddembe ly’abakozi nga bayita mu kwekalakaasa okw’emirembe oba enkung’aana ezitegekebwa ebibiina by’abakozi okwetoloola eggwanga. Ennaku enkulu zino enkulu ziraga ebyafaayo bya Lebanon eby’obugagga, obuwangwa obw’enjawulo,n’omwoyo gw’ekitundu ogw’amaanyi ate nga zitumbula obumu mu bannansi baayo awatali kufaayo ku nzikiriza yaabwe ey’eddiini oba embeera gye bava.

Lebanon nsi ntono esangibwa mu Middle East, nga erimu abantu nga obukadde mukaaga. Wadde nga Lebanon ntono, erina ebyenfuna eby’enjawulo era ekola emirimu egy’enjawulo egy’obusuubuzi. Obusuubuzi bwa Lebanon bumanyiddwa olw’ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga n’ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Eggwanga lyesigamye nnyo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga okusobola okutuukiriza ebyetaago byalyo mu ggwanga, kuba lirina eby’obugagga eby’omu ttaka ebitono eby’okufulumya. Ebintu ebikulu ebiyingizibwa mu ggwanga mulimu ebyuma, ebyuma, engoye, eddagala, n’emmere. Ebintu bino byetaagisa nnyo mu kuyimirizaawo amakolero n’okutuukiriza ebyetaago by’abaguzi mu ggwanga. Ku ludda lw’okutunda ebweru w’eggwanga, Lebanon esinga kwenyigira mu kutunda ebweru ebintu eby’obulimi ng’ebibala (nga mw’otwalidde n’ebibala ebiyitibwa citrus), enva endiirwa, ebiva mu taaba, amafuta g’ezzeyituuni, n’ebintu ebikozesebwa mu by’obulimi. Ng’oggyeeko ekyo, Lebanon efulumya ebintu ebimu ebikoleddwa ng’eby’okwambala n’amajolobero. Wabula obusobozi bw’eggwanga lino okutunda ebweru w’eggwanga butono nnyo bw’ogeraageranya n’ebyo bye liyingiza mu ggwanga. Abasinga okusuubulagana ne Lebanon kuliko amawanga nga Syria, Saudi Arabia, Turkey, Iraq ,United Arab Emirates (UAE), Switzerland ,ne China n'endala. Amawanga gano gakola ng’agagaba ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga lya Lebanon wamu n’ebifo Lebanon we bigenda okutunda ebweru w’eggwanga. Lebanon era eganyulwa mu kubeera mu kifo ekirungi ku lubalama lw’ennyanja Meditereniyani ey’ebuvanjuba, okugisobozesa okwanguyiza obusuubuzi bw’okuyita wakati wa Bulaaya, Asia ,ne Africa bwe batyo ne bakola nga ekifo eky’ebyobusuubuzi mu kitundu. Wabula,obutali butebenkevu mu byobufuzi obugenda mu maaso n’okusoomoozebwa kw’ebyokwerinda buli luvannyuma lwa kiseera kukosezza nnyo ssente z’amawanga amalala n’okukulaakulana mu by’enfuna mu ggwanga. Okugatta ku ekyo,ekirwadde kya COVID-19 kwongedde okusajjula ensonga zino ekiviiriddeko okutaataaganyizibwa mu nkola y’okugabira abantu ebintu , okukendeeza ku bwetaavu bw'ebintu ebimu , . nga kwotadde n’ebizibu ku ntambula y’ensi yonna ebyakosa obubi eby’obulambuzi ekitundu ekikulu mu by’enfuna bya Lebanon.Ekizibu ky’ebyenfuna ekibadde kikuzibwa olw’ebigambibwa nti waliwo enguzi mu bakulu mu byobufuzi kyongera okusoomoozebwa kuno okwongera okulemesa ebyenfuna okudda engulu. Mu kumaliriza ,nga Lebanon yeenyigira mu mirimu gy’okuyingiza n’okutunda ebweru w’eggwanga nga gizingiramu ebintu eby’enjawulo omuli ebyuma,ebyuma,n’ebintu eby’obulimi , . obusobozi bwayo okuyimirizaawo ebintu ebinene ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga bukyali butono olw’ensonga ez’enjawulo ez’ebyobufuzi n’ebyenfuna.

Lebanon esangibwa mu Middle East erina obusobozi bungi obw’okutumbula akatale kaayo ak’ebyobusuubuzi okuva ebweru. Eggwanga lino liganyulwa mu kifo kyalyo ekirungi, nga ligatta Bulaaya, Asia ne Afirika. Lebanon yeewaanira ku by’enfuna eby’enjawulo ng’erina emirimu egy’amaanyi nga bbanka n’ebyensimbi, eby’obulambuzi, eby’amayumba, eby’obulimi n’okulongoosa emmere. Ekimu ku birungi ebikulu ebiri mu Lebanon kwe kubeera okumpi n’obutale obukulu obw’omu kitundu nga Saudi Arabia ne United Arab Emirates. Okubeera okumpi kuno kuwa Lebanon okufuna obulungi obutale buno obuyingiza ssente mu butale obulina obwetaavu obw’amaanyi obw’ebintu eby’enjawulo omuli ebintu by’amakolero, ebintu ebikozesebwa n’obuweereza. Ekirala, Lebanon yeenyweza ng’ekifo ekikulu mu kitundu kino eky’obuweereza obw’ekikugu omuli bbanka n’ebyensimbi. Nga balina ekitongole ky’ebyensimbi ekifugibwa obulungi ekigoberera omutindo gw’ensi yonna n’omukutu omunene ogw’aba Lebanon ababundabunda okwetoloola ensi yonna abayamba ennyo mu kusindika ssente mu by’enfuna by’eggwanga. Kino kiwa omukisa mungi eri bizinensi z’ensi yonna okukozesa ekifo kino eky’ebyensimbi nga ziwaayo obukugu bwazo mu bintu ng’okwebuuza oba okuddukanya obugagga. Okugatta ku ekyo,enkolagana ey’amaanyi wakati w’ebitundu by’omu kitundu kya Lebanon ebweru w’eggwanga ,naddala mu Bulaaya ,Africa,ne North America esobola okukola ng’omulyango eri amakampuni ag’ebweru aganoonya emikisa gy’okugaziya.Abasenze okuva e Lebanon bakuuma enkolagana ey’oku lusegere n’ensi yaabwe,nga bafuna amagezi ku buwangwa bw’omu kitundu,ebyobufuzi, n’enkola za bizinensi.Enkolagana ng’eno esobola okukozesebwa kkampuni z’ebweru ezinoonya okuyingira akatale k’e Lebanon oba okutandikawo enkolagana ne bizinensi za wano. Ekirala,ekitongole ky’ebyobulimi nakyo kireeta emikisa egisobola okukolebwa.Ebyobulimi ebikulembedde okutunda ebweru w’eggwanga mulimu ebibala by’entangawuuzi,ennyaanya,omwenge,n’amafuta g’ezzeyituuni.Ebintu bino bifunye ettutumu olw’omutindo gwabyo ogwa waggulu,okutumbula obwetaavu obweyongedde okuva mu mawanga ag’omuliraano,omukago gwa Bulaaya (EU), n’obutale obulala obw’ensi yonna.Okugatta ku ekyo,mu myaka egiyise wabaddewo okussa essira eryeyongera ku nnima ey’obutonde,okuwola obusobozi okwongera okukula mu kitongole kino. Mu kumaliriza,nga egattibwako ekifo kyayo ekirungi,amakolero g’ebyensimbi amanywevu,n’enkolagana y’ebyobuwangwa ebweru w’eggwanga,Labanon etuwa obusobozi bungi ennyo obutakozesebwa eri bizinensi ezinoonya enkulaakulana nga ziyita mu kuggulawo obutale obupya obw’okutunda ebweru w’eggwanga.Ebitundu byayo eby’enjawulo eby’ebyenfuna awamu n’okussa essira ku bintu n’obuweereza obw’omutindo bireeta emikisa egy’enjawulo ku kkampuni z’ensi yonna.

Bwe kituuka ku kulonda ebintu ebiyinza okusuubula ebweru w’eggwanga mu Lebanon, waliwo ebintu ebitonotono by’olina okulowoozaako. Eggwanga lino lirina ebyenfuna eby’enjawulo era liwa emikisa mingi eri abayinza okutunda ebweru w’eggwanga. Wano waliwo amagezi ku ngeri y’okulondamu ebintu ebitundibwa ennyo mu katale k’e Lebanon: 1. Emmere n’ebyokunywa eby’enjawulo: Lebanon emanyiddwa olw’obuwangwa bwayo obw’okufumba obulungi, n’olwekyo okutunda ebweru emmere n’ebyokunywa eby’enjawulo kiyinza okuvaamu amagoba amangi. Kuno kw’ogatta eby’akaloosa eby’ekinnansi eby’e Lebanon, amafuta g’ezzeyituuni, wayini, kaawa atabuddwa, ensukusa n’ebintu ebikoleddwa mu butonde. 2. Engoye n’emisono: Abantu b’e Lebanon balina emisono egy’amaanyi era basiima engoye ez’omutindo ogwa waggulu. Okutwala ebweru engoye ez’omulembe ng’engoye, amasuuti, ebikozesebwa nga sikaafu oba emisipi egyakolebwa mu lugoye olw’omutindo kiyinza okuvaamu obuwanguzi. 3. Eby’amajolobero: Lebanon erina ennono ebaddewo okuva edda ey’okukola ebintu eby’amajolobero ebirabika obulungi nga biyingidde mu dizayini zaabyo ebintu eby’omu buvanjuba obw’amasekkati. Okutunda ebweru ebitundu by’amajolobero ebya zaabu oba ffeeza nga biriko amayinja ag’omuwendo oba agatali ga muwendo kiyinza okusikiriza bakasitoma ba wano n’abalambuzi. . 5. Health & Wellness Products: Okwetaaga eddagala ly’obutonde ery’obulamu n’ebintu ebikozesebwa mu bulamu obulungi bweyongera mu nsi yonna; okuyingira akatale kano kiyinza okulaga nti kya mugaso nga otunda ebweru eby’okwewunda eby’obutonde/ebintu ebirabirira omubiri nga tukozesa ebirungo eby’omu kitundu nga amafuta g’ezzeyituuni oba eby’obugagga eby’omu ttaka eby’omu nnyanja enfu. 6. Ebintu Ebikolebwa mu Tekinologiya: Olw’okuba ekimu ku bisinga okuyingira amasimu mu kitundu kino, abaguzi mu Lebanon baagala nnyo okwettanira ebyuma ebipya ebya tekinologiya; okuleeta ebyuma ebiyiiya/ebikozesebwa mu ssimu kiyinza okuvaamu omuwendo omunene ogw’okutunda. Kikulu nnyo okukola okunoonyereza okw’amaanyi ku katale nga tonnamaliriza kusalawo kwonna ku kulonda ebintu okukwata ku nkola/ebiragiro/emisolo/obukwakkulizo ku muwendo gw’ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga mu Lebanon nakyo kisaana okulowoozebwako nga tunoonya amakubo agasinga okutuukana n’obuwanguzi mu kutunda ebweru. Ekirala, okuzimba enkolagana ey’amaanyi n’abagaba ebintu mu ggwanga oba abasuubuzi abamanyi obulungi akatale kirungi okusobola okutambulira ku kusoomoozebwa okuyinza okubaawo n’okutumbula emikisa gy’okutunda.

Lebanon, ensi entono esangibwa mu Middle East, erina omugatte ogw’enjawulo ogw’obuwangwa n’ennono ekikwata ennyo ku mpisa za bakasitoma baayo. Ekimu ku bisinga okumanyisa bakasitoma mu Lebanon kwe kussa essira ku kusembeza abagenyi. Abantu b’e Lebanon bamanyiddwa nnyo olw’obutonde bwabwe obw’ebbugumu n’okwaniriza abagenyi. Kya mpisa abakyaza okukola ekisingawo okulaba ng’abagenyi baabwe bawulira bulungi, ng’emirundi mingi bawaayo emmere n’ebyokunywa ng’akabonero k’okubawa ekitiibwa n’okusiima. Ekirala ekikulu bakasitoma b’e Lebanon kye balina kwe kwagala ebintu n’obuweereza obw’omutindo ogwa waggulu. Abaguzi b’e Lebanon batwala omulimu gw’emikono, obutuufu n’ebbeeyi. Bano beetegefu okusasula emiwendo egy’oku ntikko ku bintu ebituukana n’omutindo guno. Mu mpisa, kikulu okutegeera ebimu ku biziyiza oba eby’obuwangwa ebikwatagana n’abantu ng’okolagana ne bakasitoma b’e Lebanon. Emitwe egimu egirina okwewalibwa mu mboozi mulimu ebyobufuzi, eddiini, eby’ensimbi by’omuntu, oba ensonga zonna ez’amaanyi ezikwata ku byafaayo by’ekitundu oba enkaayana. Emitwe gino giyinza okuvaamu enjawukana ennyo era giyinza okuvaamu embeera ezitanyuma. Okugatta ku ekyo, kyetaagisa nnyo okufaayo ku kukwata obudde ng’okola bizinensi mu Lebanon. Wadde ng’okulwawo eddakiika ntono kiyinza obutatunuulirwa bubi mu buwangwa obumu, kitwalibwa ng’obutassa kitiibwa mu Lebanon. Okutuuka mu budde oba wadde nga bukyali katono kiraga obukugu n’okussa ekitiibwa mu budde bwa munno. Okutegeera engeri zino eza bakasitoma n’okugoberera eby’obuwangwa kijja kusobozesa bizinensi okukwatagana obulungi ne bakasitoma b’e Lebanon ate nga beewala emitego oba obutategeeragana obuyinza okubaawo.

Lebanon nsi esangibwa mu Middle East, emanyiddwa olw’ebyafaayo byayo ebingi n’obuwangwa obw’enjawulo. Bwe kituuka ku nzirukanya ya Kasawo n’ebiragiro, Lebanon erina ebiragiro ebimu n’okwegendereza abatambuze bye balina okumanya. Ekisooka, nga batuuse ku myalo gya Lebanon egy’okuyingira ng’ebisaawe by’ennyonyi oba emyalo gy’ennyanja, abagenyi balina okujjuza foomu eraga nti balina emisolo. Ffoomu eno erimu ebikwata ku muntu, ebiri mu migugu, n’amawulire agakwata ku bintu byonna ebikugirwa oba ebikugirwa ebitambuzibwa. Lebanon erina olukalala lw’ebintu ebikugirwa ebitakkirizibwa ddala kuyingizibwa mu ggwanga lino. Mu bino mulimu ebiragalalagala, emmundu, bbomu, ssente oba ebyamaguzi ebicupuli, n’ebintu ebinyiiza. Kikulu nnyo okwemanyiiza amateeka gano nga tonnatambula okwewala ebizibu byonna eby’amateeka. Okugatta ku ekyo, ebintu ebimu ebifugibwa oba ebikugirwa biyinza okwetaaga olukusa olw’enjawulo okuva mu bitongole ebikwatibwako mu Lebanon nga tebinnaba kuyingizibwa mu ggwanga. Kuno kw’ogatta ebyokulwanyisa n’amasasi ebikozesebwa okwekuuma wamu n’ebyuma ebimu eby’amasannyalaze ng’amasimu ga setilayiti. Kikulu abatambuze okumanya nti waliwo obukwakkulizo ku ssente enkalu nga bayingira oba nga bafuluma Lebanon. Abagenyi balina okulangirira ssente ezisukka mu $15,000 USD (oba omuwendo ogwenkanankana mu ssente endala) nga batuuse oba nga basimbula. Ekirala, emisolo gya Lebanon gilondoola nnyo okuyingiza ebisolo n’ebimera mu ggwanga olw’okweraliikirira okukwata ku kukuuma ebitonde eby’enjawulo. Abatambuze abaleeta ebisolo by’omu nnyumba mu Lebanon balina okugoberera amateeka ag’enjawulo omuli okutambula n’ebbaluwa z’ebyobulamu ezikwatagana eziweebwa abasawo b’ebisolo abakakasibwa nga tebannatambula. Okusobola okwanguya enkola ya customs clearance ku bifo ebiyingira mu Lebanon, abatambuze balina okukakasa nti balina ebiwandiiko byonna ebyetaagisa ebifunibwa amangu omuli ne paasipooti eziriko sitampu za viza entuufu bwe kiba kisoboka. Abatembeeyi era balina okwetegekera okukebera ensawo ezisoboka okukolebwa abakungu ba Kasawo mu Lebanon nga batuuse oba nga basimbula okuva mu ggwanga. Enkolagana n’abakungu mu kukebera kuno kyetaagisa nnyo ate nga tutegeera nti enkola zino zikolebwa okulaba ng’obukuumi n’obukuumi mu nsalo. Okutwaliza awamu kirungi abagenyi abayita ku nsalo za Lebanon okwemanyiiza amateeka ga Kasawo agaliwo kati nga tebannatambula okusinziira ku ekyo okusobola okulaba nga bayingira bulungi era nga tewali buzibu bwonna.

Lebanon erina enkola y’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga ng’egenderera okulungamya n’okukuuma akatale ka wano. Eggwanga lisolooza emisolo egy’enjawulo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga omuli emisolo gya kasitooma, omusolo ku muwendo ogwongezeddwa (VAT), n’emisolo emirala egy’enjawulo. Emisolo gya Kasawo giteekebwa ku bintu ebireetebwa mu Lebanon okuva ebweru w’eggwanga. Emisolo gino gisinziira ku kika ky’ekintu ekiyingizibwa mu ggwanga, omuwendo gwakyo, n’ensibuko yaakyo. Emiwendo giyinza okuva ku bitundu ebitonotono ku buli kikumi okutuuka ku bitundu 50% oba okusingawo mu mbeera ezimu. Wabula waliwo ebisonyiyibwa ku bintu ebitongole ng’ebintu ebikulu ng’eddagala. Ng’oggyeeko emisolo gya kasitooma, Lebanon era essaawo omusolo ku muwendo ogwongezeddwa (VAT) ku bintu ebisinga ebiyingizibwa mu ggwanga. VAT essibwa ku mutindo gwa 11%, ogubalirirwa okusinziira ku bbeeyi y’omuwendo nga kwogasse n’omusolo gwonna ogwa Kasawo ogusasulwa. Ng’oggyeeko emisolo gino egy’awamu, wayinza okubaawo emisolo egy’enjawulo egy’enjawulo egyateekebwa ku bika ebitongole ebiyingizibwa mu ggwanga ng’omwenge oba ebintu ebikolebwa mu taaba. Emisolo gino egy’enjawulo gigenderera okumalamu amaanyi okukozesa ebintu ebisusse ate nga giyingiza ssente mu gavumenti. Kikulu abayingiza ebintu mu ggwanga okugoberera ebisaanyizo byonna eby’omusolo nga baleeta ebyamaguzi mu Lebanon. Obutakikola kiyinza okuvaamu ebibonerezo oba n’okubowa ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga. Okutwaliza awamu, enkola ya Lebanon ey’okusolooza omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga enoonya okuteekawo bbalansi wakati w’okukuuma amakolero ga wano n’okuyingiza ssente mu gavumenti. Kikulu nnyo bizinensi ezikola ku by’obusuubuzi by’ensi yonna ne Lebanon okumanya emisolo gino okusobola okwewala ensonga zonna ez’amateeka n’okulaba ng’emirimu gitambula bulungi mu ggwanga lino.

Lebanon erina enkola y’omusolo gy’eteekawo ku bintu by’etunda ebweru w’eggwanga okusobola okukubiriza enkulaakulana mu by’enfuna n’okuyingiza ssente mu gavumenti. Eggwanga liteeka emisolo ku bintu ebimu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga wadde ng’emiwendo giyinza okwawukana okusinziira ku kintu ekikolebwa. Kikulu okumanya nti si bintu byonna ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga nti bisoloozebwako omusolo. Lebanon okusinga esolooza emisolo ku bintu ebikolebwa mu bulimi, omuli ebibala, enva endiirwa, n’emmere ey’empeke. Emisolo gino gyawukana okusinziira ku bintu gamba ng’ekika ky’ebintu, obungi, n’omutindo. Okugatta ku ekyo, emmere ezimu erongooseddwa nazo ziyinza okusasulwa emisolo egy’okutunda ebweru w’eggwanga. Mu by’ebintu ebikolebwa mu makolero, Lebanon ekuuma enkola y’omusolo omutono ku bintu ebisinga ebikolebwa mu ggwanga lino. Gavumenti egenderera okuwagira amakolero ng’ekendeeza ku buzito bw’emisolo n’okutumbula ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Wabula kikulu nnyo okwogera nti enkola za Lebanon ez’omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga zifunye okusoomoozebwa okw’amaanyi olw’obutali butebenkevu mu byobufuzi n’obuzibu bw’ebyenfuna mu myaka egiyise. Ebizibu bino bivuddeko okukyukakyuka mu miwendo gy’emisolo n’oluusi okulwawo oba enkyukakyuka mu kussa mu nkola enkola. Kirungi bizinensi eziyagala okutunda ebweru okuva e Lebanon oba okuyingiza ebintu mu mawanga gaabwe okuva e Lebanon okwebuuza ku bakugu mu by’obusuubuzi oba abakugu mu by’amateeka abamanyi amateeka agaliwo kati okufuna amawulire amatuufu ku miwendo gy’omusolo egy’enjawulo egikolebwa mu kiseera kyonna. Okutwaliza awamu, wadde ng’ebyamaguzi Lebanon by’etunda ebweru w’eggwanga byolekedde okusoloozebwa kw’emisolo egimu okusinga okutunuulira ebintu by’ebyobulimi, ekitongole kyayo eky’amakolero kinyumirwa emisolo emitono ennyo nga gigendereddwamu okukubiriza enkulaakulana n’okutumbula ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga.

Lebanon, ensi entono esangibwa mu Middle East, erina ebyenfuna eby’enjawulo ng’amakolero ag’enjawulo ge gakola ku by’okutunda ebweru w’eggwanga. Okusobola okwanguyiza eby’obusuubuzi n’okulaba ng’omutindo guliwo, Lebanon etadde mu nkola enkola y’okukakasa okutunda ebweru w’eggwanga. Enkola y’okukakasa okutunda ebweru w’eggwanga mu Lebanon erimu emitendera egiwerako. Ekisooka, abasuubuzi abagenda ebweru w’eggwanga balina okuwandiisa ebintu byabwe n’okufuna ennamba y’abatunda ebweru okuva mu minisitule y’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi mu Lebanon. Okwewandiisa kuno kwetaagisa nnyo mu kulondoola ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga n’okwanguyiza enkola ya Kasawo. Okusobola okufuna satifikeeti y’okutunda ebintu byabwe ebweru w’eggwanga, abatunda ebweru balina okugoberera ebisaanyizo ebitongole ebyateekebwawo gavumenti ya Lebanon. Ebyetaago bino biyinza okuli okugoberera omutindo gw’ebintu, amateeka agafuga obukuumi, n’okugoberera amateeka g’ensi yonna agakwata ku by’obusuubuzi. Abafulumya ebintu ebweru w’eggwanga era balina okuwaayo ebiwandiiko ebyetaagisa nga ebiwandiiko ebiraga ebintu, satifikeeti eziraga nti bisibuka (bwe kiba kisoboka), enkalala z’okupakinga, ne invoice z’ebyobusuubuzi. Ebintu ebimu biyinza okwetaaga satifikeeti endala okusinziira ku butonde bwabyo oba ekifo we bigendereddwa. Okugeza, ebintu ebikolebwa mu mmere birina okugoberera omutindo gw’ebyobulamu n’obukuumi ogwateekebwawo minisitule y’ebyobulamu mu Lebanon. Okugatta ku ekyo, ebintu ebimu eby’ebyobulimi biyinza okwetaaga satifikeeti z’obuyonjo bw’ebimera eziweebwa minisitule y’ebyobulimi. Abatunda ebweru baweebwa amagezi okukolagana obulungi n’abakugu abalina okumanya oba okwebuuza ku bitongole eby’enjawulo ebiyamba okufuna satifikeeti ezeetaagisa ku bintu oba obutale obw’enjawulo. Nga bamaze okutuukiriza ebisaanyizo byonna eby’okuweebwa satifikeeti, abatunda ebweru w’eggwanga basobola okusaba satifikeeti y’okutunda ebweru w’eggwanga okuva mu bitongole ebikwatibwako nga Customs Administration oba ebitongole ebirala ebiragiddwa. Satifikeeti eno ekola ng’obukakafu nti ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga bigoberera amateeka g’amateeka n’omutindo ogwateekebwawo gavumenti ya Lebanon n’ebitongole by’ensi yonna ebifuga enkola y’ebyobusuubuzi. Okufuna satifikeeti entuufu ey’okutunda ebweru w’eggwanga kikakasa nti ebintu bya Lebanon bituukana n’ebisaanyizo by’akatale k’ensi yonna ate nga bikuuma obukuumi bw’abaguzi awaka n’ebweru w’eggwanga. Kyongera obwesige wakati w’abaguzi n’abatunzi ate nga kiwagira enkulaakulana y’ebyenfuna nga kiyita mu nkolagana ennywevu ey’ebyobusuubuzi mu nsi yonna.

Lebanon, esangibwa mu Middle East, nsi emanyiddwa olw’amakulu gaayo mu byafaayo n’obuwangwa obw’enjawulo. Bwe kituuka ku mpeereza y’okutambuza ebintu mu Lebanon, kkampuni eziwerako zisingako olw’obulungi bwazo n’okwesigamizibwa kwazo. Kkampuni emu ekola ku by’okutambuza ebintu mu Lebanon esengekeddwa ennyo ye Aramex. Olw’okuba erina omukutu omunene ogw’ensi yonna n’obukugu mu ggwanga, Aramex ekola emirimu egy’enjawulo egy’okutambuza emigugu, omuli okutambuza emigugu mu nnyonyi, okutambuza emigugu ku nnyanja, n’okutambuza abantu ku lukalu. Balina ebikozesebwa eby’omulembe ebikakasa nti ebyamaguzi bikwata bulungi era nga tebirina bulabe ate nga nabo bayambako mu kugoba ssente mu kasitooma. Kkampuni endala emanyiddwa ennyo mu kugaba eby’okutambuza ebintu mu Lebanon ye DHL Express. Emanyiddwa olw’okubeerawo mu nsi yonna n’empeereza eyesigika ey’okutuusa ebintu, DHL egaba enkola z’okusindika amangu ku by’okusindika mu ggwanga n’ensi yonna. Essira balitadde nnyo ku kumatira bakasitoma n’enkola zaabwe ez’omulembe ez’okulondoola ezisobozesa okulondoola ebipapula mu kiseera ekituufu. Ku banoonya eby’enjawulo eby’okutambuza ebintu mu Lebanon, Transmed esingako ng’omuzannyi omukulu. Okusinga ekola ku by’obusuubuzi, Transmed ekola emirimu gy’okuddukanya enkola y’okugaba ebintu okuva ku nkomerero okutuuka ku nkomerero nga sitoowa, okuteekateeka okusaasaanya, okuddukanya ebintu, n’okutuukiriza oda. Obukugu bwabwe buli mu kuddukanya emirimu emizibu egy’okutambuza ebintu mu ngeri ennungi ate nga balaba ng’ebintu bituusibwa mu budde. Ng’oggyeeko kkampuni zino ezoogeddwako waggulu abamu ku bazannyi abalala mu mulimu gw’okutambuza ebintu mu Lebanon kuliko UPS (United Parcel Service), FedEx Express wamu n’ebitongole bya wano ebiwerako nga The Shields Group ne Bosta. Ng’oggyeeko abagaba empeereza y’ennono ey’okutambuza ebintu ebyogeddwako waggulu waliwo n’emikutu egy’enjawulo egy’oku yintaneeti egigaba empeereza y’okutuusa ebintu ku mayiro esembayo munda mu Lebanon nga Toters Delivery Services ekola ku by’okutuusa ebintu mu bwangu nga ekozesa enkola z’oku ssimu ezigatta bizinensi n’abavuzi abakolera mu kitundu kyabwe bwe batyo ne balongoosa obwangu. Okutwaliza awamu, bwe kituuka ku kutuukiriza ebyetaago byo eby’entambula mu Lebanon osobola okwesigama ku kkampuni zino ez’ettutumu nga Aramex , DHL Express ,Transmed n’endala ezikola empeereza enzijuvu ezituukira ddala ku byetaago ebitongole okukakasa entambula ennungi okuva ku ntandikwa okutuuka ku nkomerero

Emyoleso gy’ebyobusuubuzi emikulu

Lebanon, ensi entono esangibwa mu Middle East, emanyiddwa olw’okuggulawo eby’obusuubuzi by’ensi yonna n’okusiga ensimbi. Wadde nga Lebanon nnene, efunye emikutu gy’ensi yonna egy’amaanyi egy’okugula ebintu era etegeka emisomo gy’ebyobusuubuzi emikulu egiwerako. Omu ku mikutu emikulu egy’ensi yonna egy’okugula ebintu mu Lebanon kwe kuyita ku myalo gyayo. Omwalo gw’e Beirut, olw’okuba gwe mwalo ogusinga obunene mu ggwanga, gukola ng’omulyango omukulu ogw’okuyingiza n’okutunda ebweru w’eggwanga. Eyamba okufuna ebyamaguzi okuva mu nsi yonna mu ngeri ennyangu era eyamba okusuubulagana wakati wa Lebanon n’amawanga amalala. Omukutu omulala ogw’amaanyi ogw’okugula ebintu mu Lebanon guyita mu bitundu eby’enjawulo eby’eddembe. Zooni ez’eddembe nga Beirut Digital District (BDD) zisikiriza kkampuni z’amawanga amangi ezinoonya okuteekawo okubeerawo kwazo oba okugaziya emirimu gyazo mu kitundu kino. Zooni zino ziwa emigaso gy’omusolo, enkola ennyangu ey’okuyingiza n’okufulumya ebintu ebweru w’eggwanga, n’amateeka agakwata ku bizinensi agatumbula okusiga ensimbi okuva ebweru. Lebanon era etegeka emisomo gy’ebyobusuubuzi egy’amaanyi egiwerako egisikiriza abaguzi ab’ensi yonna. Ekimu ku bintu ebyeyoleka ye Project Lebanon, omwoleso ogutegekebwa buli mwaka ogukwata ku bikozesebwa mu kuzimba ne tekinologiya. Omwoleso guno gulaga ebintu bingi ebikwata ku by’okuzimba ng’ebyuma, ebyuma, ebikozesebwa mu kuzimba, empeereza y’okuzimba n’ebirala, nga bisikiriza abaguzi okuva mu nsi yonna. Omwoleso gw’emmere n’okusembeza abagenyi (HORECA) gwe mwoleso omulala omukulu ogw’ebyobusuubuzi ogutegekebwa mu Lebanon nga essira liteekeddwa ku by’emmere n’okusembeza abagenyi. Egatta aboolesi ba wano n’ensi yonna nga balaga ebintu by’emmere, ebyokunywa, ebikozesebwa mu ffumbiro, ebintu by’omu nnyumba n’ebirala, ekigifuula omukutu omulungi ennyo ogw’emikisa gy’okunoonya ensibuko mu nsi yonna. Ekirala,ekitongole ky’ebintu eby’ebbeeyi nakyo kifunye okusika omuguwa mu myaka egiyise ng’emikolo nga Jewellery Arabia Beirut giwa omukutu omukulu ogw’okwolesa eby’amajolobero okuva mu nsi yonna ate nga bisikiriza abaguzi ab’omulembe. Okugatta ku ekyo,Omwoleso gw’ensi yonna ogwa Lebanon (LIE) gugatta amakolero ag’enjawulo omuli ebyuma, emisono,eby’okwambala,ebintu by’omu nnyumba n’ebirala, Omwoleso guno guwa emikisa gy’okukolagana,era ne guyamba enkolagana ya bizinensi wakati w’abaguzi b’omunda n’abaguzi ab’ensi yonna. Ekirala,Londoner's International hads nayo yavaayo ng'emu ku ttiimu z'okutunda ezisinga mu LEBANON ezitegeka emikolo gya premium B2B egissa essira ku bintu ebikulu nga emisono, eby'okwewunda, eby'okwewunda, F&B (emmere n'ebyokunywa), okusembeza abagenyi, tekinologiya n'ebirala, Nga erina okubeerawo okw'amaanyi mu nsi yonna n’okukwatagana n’ebika eby’oku ntikko, kiwa omukutu omulungi ennyo eri abaguzi b’ensi yonna okukwatagana n’abasuubuzi b’e Lebanon. Mu kumaliriza, Lebanon efunye obuwanguzi mu kuteekawo emikutu emikulu egy’ensi yonna egy’okugula ebintu ng’eyita ku myalo gyayo n’ebitundu eby’eddembe. Era etegeka emisomo gy’ebyobusuubuzi egy’amaanyi nga Project Lebanon,HORECA,Jewellery Arabia Beirut,LIE,n’emikolo egyategekebwa Londoner’s International egisikiriza abaguzi b’ensi yonna mu makolero ag’enjawulo. Enteekateeka zino ziyamba nnyo mu kitongole kya Lebanon okukulaakulana mu by’okuyingiza n’okutunda ebweru w’eggwanga era ne zinyweza ekifo kyayo mu katale k’ensi yonna.

Emikutu gy’okunoonya egya bulijjo

Mu Lebanon, abantu basinga kwesigama ku mikutu egy’enjawulo egy’okunoonya amawulire oba okutambula ku yintaneeti. Wano waliwo ezimu ku mikutu gy’okunoonya egyakozesebwa ennyo mu Lebanon wamu n’emikutu gyazo URLs: 1. Google (www.google.com.lb): Google ye nkola y’okunoonya esinga okukozesebwa mu nsi yonna, omuli ne mu Lebanon. Ewa obusobozi bw’okunoonya obujjuvu mu bitundu eby’enjawulo. 2. Bing (www.bing.com): Bing ye nkola endala ey’okunoonya emanyiddwa ennyo ekozesebwa mu Lebanon. Ewa enkola esikiriza okulaba era erimu ebintu ng’okunoonya ebifaananyi ne vidiyo. 3. Yahoo (www.yahoo.com): Yahoo nkola ya kunoonya emanyiddwa ennyo ekola ku by’okunoonya ku mukutu, okulongoosa amawulire, empeereza ya email n’ebirala. Wadde nga tekozesebwa nnyo nga Google oba Bing, abamu ku bakozesa e Lebanon bakyasinga kwagala Yahoo. 4. Yandex (www.yandex.com): Yandex nkola ya kunoonya esangibwa mu Russia era efunye ettutumu mu nsi yonna olw’ebivaamu eby’amangu era ebituufu. Bangi ku bakozesa e Lebanon bagyettanira okunoonya okwetongodde oba nga beetaaga ebivaamu ebirala ebisukka ku ebyo emikutu egy’omu Amerika gye giwa. Ng’oggyeeko bino ebikulu eby’ensi yonna, waliwo n’emikutu gy’okunoonya egy’omu Lebanon egy’omu kitundu abakozesa gye bayinza okunoonyerezaako: 5. Yellow Pages Lebanon (lb.sodetel.net.lb/yp): Yellow Pages Lebanon ekola nga byombi ekitabo kya bizinensi ku yintaneeti n’omukutu gw’okunoonya mu kitundu ogukozesebwa ennyo naddala eri bizinensi z’omu kitundu abatuuze mu kutambulira ku bintu/empeereza munda mu nsi yaabwe. 6. ANIT Search Engine LibanCherche (libancherche.org/engines-searches/anit-search-engine.html): ANIT Search Engine LibanCherche ye nkola endala eyesigamiziddwa ku Lebanon ng’essira eriteeka ku kutumbula amakolero g’eggwanga nga liwandiika ebintu eby’omunda n’okulaga bizinensi z’omu kitundu munda mu... ensi yennyini. Bino bye byokulabirako ebitonotono eby’emikutu gy’okunoonya egyakozesebwa ennyo mu Lebanon – buli emu egaba ebintu eby’enjawulo ebikola ku by’abakozesa eby’enjawulo bye baagala ng’okuwagira olulimi oba enkola ez’enjawulo ez’okusengejja ebirimu.

Emiko emikulu egya kyenvu

Mu Lebanon, ebitabo ebikulu eby’empapula za kyenvu eziwa ebikwata ku bizinensi ze zino: 1. Yellow Pages Lebanon: Eno ye ndagiriro entongole ey’oku yintaneeti eya Lebanon, egaba olukalala lwa bizinensi enzijuvu nga zigabanyizibwamu okusinziira ku makolero. Omukutu gwabwe ogwa yintaneeti gwe: www.yellowpages.com.lb 2. Daleel Madani: Ekiwandiiko ekikwata ku bizinensi z’omu kitundu nga essira liteekeddwa ku bibiina by’embeera z’abantu n’ebitali bya magoba mu Lebanon. Mulimu ebikwata ku bibiina by’obwannakyewa, ebifo by’abantu, n’ebitongole ebirala eby’obwannakyewa. Omukutu gwa yintaneeti: www.daleel-madani.org 3. 961 Portal: Omukutu omulala ogwa yintaneeti ogugaba olukalala lwa bizinensi ez’enjawulo mu makolero ag’enjawulo mu Lebanon. Omukutu guno era guwa ebirango eby’ekyama n’ebiwandiiko ebikwata ku mirimu nga bwe kiri. Omukutu gwa yintaneeti: www.the961.com 4. Libano-Suisse Directory S.A.L.: Y’emu ku ndagiriro ezikulembedde mu Lebanon, etegeka enkolagana ya bizinensi nga egabanyizibwamu okusinziira ku kitongole ky’amakolero n’ekifo we kiri mu ggwanga. Omukutu gwa yintaneeti: libano-suisse.com.lb/lu/awaka/ 5.SOGIP Business Directory - NIC Public Relations Ltd.: Dayirekita eno erimu olukalala olunene olwa bizinensi mu makolero ag’enjawulo nga ebyobulamu, okusembeza abagenyi, eby’amaguzi, eby’obuweereza n’ebirala, wamu n’ebibakwatako. Omukutu gwa yintaneeti : sogip.me Dayirekita zino ez’olupapula olwa kyenvu zikola ng’ebintu eby’omuwendo okuzuula bizinensi oba empeereza munda mu Lebanon era zitera okulongoosebwa okusobola okuwa amawulire amatuufu era agesigika eri abakozesa abanoonya ebintu oba empeereza mu bitundu eby’enjawulo. Nkusaba omanye nti okubeerawo oba okumanyika kwa dayirekita yonna entongole kuyinza okukyuka okumala ekiseera; n’olwekyo kirungi okukakasa embeera yaabwe eriwo kati nga tonnaba kuziyingira ng’okola okunoonya okw’amangu ng’okozesa ebigambo ebikulu ebikwatagana ku mikutu gy’okunoonya egy’ettutumu nga Google oba Bing

Emikutu emikulu egy’obusuubuzi

Mu Lebanon, waliwo emikutu emikulu egiwerako egy’obusuubuzi ku yintaneeti egikola ku byetaago by’abaguzi ku yintaneeti. Wano waliwo olukalala lw’emikutu gy’obusuubuzi ku yintaneeti egy’ettutumu mu Lebanon wamu n’emikutu gyabwe egya URL: 1. Jumia: Emu ku nkola z’obusuubuzi ku yintaneeti ezisinga obunene era ezimanyiddwa ennyo mu Lebanon, ng’ekola ebintu bingi omuli ebyuma, emisono, ebyuma by’omu nnyumba, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.jumia.com.lb 2. AliExpress: Akatale k’ensi yonna ku yintaneeti akagaba ebintu okuva mu biti eby’enjawulo ng’ebyuma, engoye, ebikozesebwa, ebintu eby’okwewunda, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.aliexpress.com. 3. Souq.com (Amazon Middle East): Omukutu ogukulembedde mu by’obusuubuzi ku yintaneeti mu kitundu ky’obuvanjuba bwa Middle East omuli Lebanon ogugaba ebintu bingi mu biti ebiwerako ng’ebyuma eby’amasannyalaze, ebintu by’emisono, ebyuma by’omu nnyumba, ebitabo n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.souq.com. 4. OLX Lebanon: Omukutu gw’ebirango eby’enjawulo abantu ssekinnoomu mwe basobola okugula oba okutunda ebintu ebipya oba ebikozesebwa ng’emmotoka, ebintu by’omu nnyumba, ebyuma n’ebintu ebirala butereevu ne bannaabwe awatali kuyingirira kwonna okuva mu kkampuni ey’okusatu. Omukutu gwa yintaneeti: www.olxliban.com. 5. ghsaree3.com: Omukutu gwa yintaneeti ogussa essira ku kutunda ebintu by’ebyobulimi ng’ebibala n’enva endiirwa butereevu okuva mu balimi eri abaguzi mu Lebanon nga bawaayo ebibala ebibisi ku bbeeyi evuganya. Omukutu gwa yintaneeti: www.gsharee3.com. 6. Locallb.com (Buy Lebanese): Omukutu gw’obusuubuzi ku yintaneeti ogwewaddeyo okutumbula n’okutunda ebintu ebikolebwa mu ggwanga lya Lebanon omuli emmere n’ebyokunywa nga olive oil honey dairy-backed goods crafts jewelry cosmetics n’ebirala bingi bwe kityo ne kiwagira bizinensi za wano nga batumbula okutunda . Omukutu gwa yintaneeti -www.locallb.net Bino bye byokulabirako ebitonotono ku mikutu emikulu egy’obusuubuzi ku yintaneeti egiri mu Lebanon; wabula bulijjo kirungi okwongera okunoonyereza oba okunoonya emikutu gy’ebintu egy’enjawulo ku byetaago by’okugula ebintu mu ngeri ey’enjawulo. Note:''Okubeerawo kwa pulatifoomu kuyinza okukyuka okumala ekiseera''.

Emikutu emikulu egy’empuliziganya

Mu Lebanon, waliwo emikutu gy’empuliziganya egiwerako egy’ettutumu mu batuuze baayo. Emikutu gino gisobozesa abantu ssekinnoomu okukwatagana, okugabana amawulire, n’okusigala nga bamanyi emitwe egy’enjawulo. Bino bye bimu ku mikutu gya yintaneeti egyakozesebwa ennyo mu Lebanon wamu n’emikutu gyabwe: 1. Facebook (www.facebook.com): Facebook mukutu gwa yintaneeti ogw’ensi yonna ogumanyiddwa ennyo ne mu Lebanon. Kisobozesa abakozesa okukola profiles, okwongera emikwano, okugabana ebipya n’ebifaananyi, okwegatta ku groups/pages, n’okwetaba mu kukubaganya ebirowoozo. 2. Instagram (www.instagram.com): Instagram nkola y’okugabana ebifaananyi n’obutambi esobozesa abakozesa okuteeka ebirimu n’okukolagana n’abalala nga bayita mu kusiima, okukomentinga, n’obubaka obutereevu. Mu Lebanon, abantu bangi ssekinnoomu bakozesa Instagram okulaga obulamu bwabwe obw’obuntu oba okutumbula bizinensi. 3. Twitter (www.twitter.com): Twitter nkola ya microblogging abakozesa mwe basobola okuteeka obubaka obumpi obuyitibwa tweets obukoma ku bubonero 280. Mu Lebanon, kikola ng’ekintu ekirungi eky’okubunyisa amawulire mu bwangu n’okwenyigira mu mboozi ku nsonga ez’enjawulo. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn ye nkola y’okukolagana n’abantu ey’ekikugu okusinga ekozesebwa mu kunoonya emirimu n’okutumbula emirimu. Abakugu bangi mu Lebanon bakozesa omukutu guno okuzimba enkolagana mu makolero gaabwe. 5. Snapchat: Wadde nga tewali mukutu mutongole ogukwatagana ne Snapchat okuva bwe kiri nti okusinga gwe musingi ogwesigamiziddwa ku app ogusangibwa ku byuma bya iOS/Android byokka; ekwata obuganzi mu bakozesa b'e Lebanon abanyumirwa okugabana ebifaananyi/vidiyo ez'ekiseera ezimanyiddwa nga "snaps" n'emikwano. 6.TikTok (www.tiktok.com/en/): TikTok ye mpeereza ya yintaneeti ey’okugabana vidiyo ng’abakozesa basobola okukola obutambi obumpi obutera okukwatagana n’ennyimba oba emisono egyategeezebwa abantu. 7.WhatsApp: Wadde nga esinga kuba nkola ya bubaka bwa mangu okusinga omukutu gwa yintaneeti ogwa bulijjo gwennyini; WhatsApp ekyakutte enkozesa ey’amaanyi mu Lebanon yonna olw’empuliziganya ennyangu yaayo ng’eyita mu bubaka obuwandiike wamu n’obusobozi bw’okukuba essimu mu ddoboozi/vidiyo. Kinajjukirwa nti obuganzi bwa pulogulaamu z’oku ssimu n’emikutu gy’empuliziganya busobola okukyuka okumala ekiseera, n’olwekyo kyetaagisa okusigala ng’omanyi ebipya n’ebyo abakozesa bye baagala mu Lebanon.

Ebibiina ebinene eby’amakolero

Lebanon nsi ntono esangibwa mu Middle East. Wadde nga Lebanon nnene, erina ebyenfuna eby’enjawulo era emanyiddwa olw’amakolero ag’enjawulo. Wansi waliwo ebimu ku bibiina by’amakolero ebikulu mu Lebanon wamu n’emikutu gyabyo: 1. Ekibiina ekigatta bannamakolero mu Lebanon (ALI) . Omukutu gwa yintaneeti: https://www.ali.org.lb/lu/ ALI ekiikirira era etumbula ebirungi by’abakola ebintu mu makolero mu bitundu eby’enjawulo omuli engoye, okulongoosa emmere, eddagala, ebikozesebwa mu kuzimba, n’ebirala. 2. Ekibiina ekigatta bbanka mu Lebanon (LBA) . Omukutu gwa yintaneeti: https://www.lebanesebanks.org/ LBA ekola ng’ekibiina ekigatta bbanka z’ebyobusuubuzi mu Lebanon era ekola ku kukuuma obutebenkevu mu kitongole kya bbanka ate nga etumbula enkulaakulana mu by’enfuna. 3. Ekibiina kya Bayinginiya n’Abakubi b’ebifaananyi mu Beirut (OEABeirut) . Omukutu gwa yintaneeti: http://ordre-ingenieurs.com Ekibiina kino eky’abakugu kikiikirira bayinginiya n’abakubi b’ebifaananyi abakola mu Beirut era kikolagana n’abakwatibwako ab’enjawulo okukuuma omutindo gw’ekikugu mu bitundu bino. 4. Ekibiina ky’amalwaliro mu Lebanon (SHL) . Omukutu gwa yintaneeti: http://www.sohoslb.com/lu/ SHL ekola ng’ekitongole ekigatta amalwaliro ag’obwannannyini okwetoloola Lebanon okukuuma ebirungi byabwe eby’awamu, okutumbula omutindo gw’ebyobulamu, okwanguyiza okuteesa wakati wa ttiimu eziddukanya amalwaliro, n’okukola ku kusoomoozebwa kwonna okuli mu kitongole kino. 5. Ekibiina ky’abasuubuzi mu makolero n’ebyobulimi Tripoli & North Region Omukutu gwa yintaneeti: https://cciantr.org.lb/lu/awaka Ekibiina kino kiwagira emirimu gy’okutumbula ebyenfuna nga kiyamba enkolagana y’ebyobusuubuzi wakati wa bizinensi ezikola mu kibuga Tripoli wamu n’ebitundu ebirala ku Northern Lebanon. 6. Ekibiina ekigatta bannannyini wooteeri - Lebanon Omukutu gwa yintaneeti: https://hoalebanon.com/haly.html Ekibiina kino nga kikiikirira bannannyini wooteeri mu ggwanga lyonna, kigenderera okutumbula eby’obulambuzi ate nga kyongera enkolagana wakati w’abaddukanya wooteeri nga bayita mu nteekateeka z’okutendeka n’emikisa gy’okukolagana. 7. Syndicate of Owners Eby'okulya Cafes Nightclubs Amaduuka ga Pastry & Ebitongole by'emmere ey'amangu Omukutu gwa Facebook: https://www.facebook.com/ekibiina.kya bannannyini Ekibiina kino kigatta ebifo mu kitongole ky’okusembeza abagenyi, gamba ng’eby’okulya, cafe, ebifo ebisanyukirwamu, amaduuka ga pastry, n’ebitongole ebikola emmere ey’amangu. Egenderera okutumbula n’okulwanirira eddembe lya bammemba baayo ate nga eyamba mu kukulaakulanya eby’obulambuzi mu Lebanon. Bino bye byokulabirako ebitonotono eby’ebibiina by’amakolero mu Lebanon ebikola emirimu emikulu mu kulwanirira ebitundu byabwe n’okuyamba mu nkulaakulana y’ebyenfuna by’eggwanga okutwalira awamu.

Emikutu gya yintaneeti egy’ebyobusuubuzi n’ebyobusuubuzi

Lebanon, ensi esangibwa mu Middle East, erina emikutu gy’empuliziganya egy’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi egiwerako egiwa amawulire n’ebintu eby’omuwendo. Wano waliwo emikutu gy’empuliziganya egy’amaanyi egyekuusa ku by’enfuna n’ebyobusuubuzi mu Lebanon: 1. Central Administration of Statistics (CAS): Omukutu omutongole ogwa CAS guwa ebikwata ku bibalo ebikwata ku bintu eby’enjawulo ebikwata ku by’enfuna bya Lebanon, omuli abakozi, okufulumya, eby’obusuubuzi, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.cas.gov.lb/ 2. Teeka ssente mu Lebanon: Omukutu guno gutumbula emikisa gy’okusiga ensimbi okuva ebweru mu Lebanon era guwa amawulire ku bintu ebikulu ng’ebyobulimi, amakolero, eby’obulambuzi, tekinologiya, n’obuweereza. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.investinlebanon.gov.lb/ 3. Association of Lebanon Industrialists (ALI): Omukutu gwa ALI guwa amagezi ku kitongole ky’amakolero mu Lebanon wamu n’amawulire agakwata ku bibaddewo, enkola ezikwata ku nkulaakulana y’amakolero mu ggwanga. Omukutu gwa yintaneeti: http://ali.org.lb/ 4. Ekibiina ky’abasuubuzi mu Beirut (BTA): BTA kibiina ekitali kya magoba ekiwagira emirimu gy’ebyobusuubuzi mu Beirut. Omukutu gwabwe gulimu amawulire ag’omugaso agakwata ku bizinensi ezikola mu Beirut wamu n’emikolo egyekuusa ku by’obusuubuzi mu kitundu. Omukutu gwa yintaneeti: https://bta-lebanon.org/ 5. Lebanese Economic Organizations Network (LEON): Omukutu gwa yintaneeti ogutumbula enkolagana ya bizinensi wakati wa kkampuni za Lebanon mu nsi yonna nga guyamba emikisa gy’okukolagana nga bayita mu lukalala lwabwe mu ndagiriro. Omukutu gwa yintaneeti: http://lebnetwork.com/en 6. Investment Development Authority-Lebanon (IDAL): Omukutu gwa IDAL guwa amawulire amakulu agakwata ku kusikiriza okusiga ensimbi, amateeka agafuga okusiga ensimbi obutereevu okuva ebweru mu bitundu eby’enjawulo nga agriculture & agro-industries, tekinologiya w’amasoboza agazzibwawo n’ebirala, awamu n’ebyafaayo by’obuwanguzi. Omukutu gwa yintaneeti: https://investinlebanon.gov.lb/ 7. Banque du Liban - Central Bank of Lebanon (BDL): Omukutu omutongole ogwa BDL gulimu lipoota z’ebyenfuna ezirimu ebipimo by’ebyenfuna ebinene ebikulu ennyo mu kutegeera embeera y’ebyensimbi mu Lebanon ng’emiwendo gy’ensimbi, . ebibalo by’ensimbi n’ebirala, awamu n’amawulire agakwata ku biragiro n’enkulungo. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.bdl.gov.lb/ Kikulu okumanya nti wadde emikutu gino giwa amawulire ag’omuwendo, kirungi okukakasa amawulire gonna oba okukola okunoonyereza okulala nga bwe kiri ku byetaago ebitongole nga tonnasalawo ku bizinensi yonna.

Emikutu gy’empuliziganya egy’okubuuza data mu by’obusuubuzi

Waliwo emikutu gy’empuliziganya egiwerako egy’okubuuza ebikwata ku by’obusuubuzi egiriwo ku Lebanon. Bino bye bimu ku byo wamu ne URL zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. Ekitongole kya Kasawo ekya Lebanon (LCA) - http://www.customs.gov.lb Omukutu omutongole ogw’ekitongole kya Kasawo ekya Lebanon guwa amawulire agakwata ku bikwata ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga n’ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga, amateeka agafuga emisolo, emisolo, n’ebibalo by’ebyobusuubuzi. 2. Ekitongole ekivunaanyizibwa ku bibalo ekya Central Administration (CAS) - http://www.cas.gov.lb CAS kye kitongole ekitongole ekivunaanyizibwa ku bibalo mu Lebanon. Omukutu gwabwe gukuwa olukusa okulaba ebiraga ebyenfuna eby’enjawulo omuli n’ebibalo ebikwata ku by’obusuubuzi. 3. Ekitongole ky’amawanga amagatte ekya Comtrade Database - https://comtrade.un.org Ekitongole kya UN Comtrade Database kisobozesa abakozesa okubuuza n’okuggya ebikwata ku by’obusuubuzi by’ebintu by’ensi yonna. Bw’olonda Lebanon ng’eggwanga n’olaga ebipimo ebikwatagana, osobola okufuna ebikwata ku by’obusuubuzi mu bujjuvu. 4. Ebigonjoola eby’obusuubuzi mu nsi yonna (WITS) - https://wits.worldbank.org/CountryProfile/lu/Eggwanga/LBN/Omwaka/2019/Summarytext/Merchandise%2520Trade%2520Matrix# WITS nkola ya yintaneeti eya Banka y’ensi yonna egaba ebikwata ku by’obusuubuzi ebijjuvu, omuli okwekenneenya ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga n’ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga mu mawanga ag’enjawulo okwetoloola ensi yonna. Osobola okufuna ebikwata ku nsi ebitongole ebya Lebanon ku mukutu guno. 5. Ekifo ky’ebyobusuubuzi mu nsi yonna (ITC) - http://www.intracen.org/marketanalysis/#?sections=show_country&countryId=LBN Ebikozesebwa mu kwekenneenya akatale ka ITC biwa amagezi ku mikisa gya bizinensi z’ensi yonna n’emitendera gy’akatale nga byesigamiziddwa ku bibalo by’ensi yonna ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga/ebiyingizibwa mu ggwanga, nga muno mulimu ebikwata ku Lebanon. Emikutu gino giwa eby’obugagga bingi ebikwata ku miwendo gy’ebintu ebiyingizibwa mu ggwanga/ebifulumizibwa ebweru, emisolo, enkola ya kasitooma, ebiraga ebyenfuna ebikwata ku mirimu gy’ebyobusuubuzi mu Lebanon.

Ebifo bya B2b

Mu Lebanon, emikutu gya B2B egiwerako gigatta bizinensi n’okutumbula eby’obusuubuzi. Bino bye bimu ku bimanyiddwa ennyo wamu ne URL zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. B2B Marketplace Lebanon: Omukutu guno ogwa yintaneeti gusobozesa abasuubuzi okulaga ebintu byabwe n’obuweereza bwabwe ate nga era guwa emikisa gy’okukolagana n’okukola ddiiru. Omukutu gwa yintaneeti: www.b2blebanon.com 2. Lebanon Business Network (LBN): LBN egaba enkola ya B2B enzijuvu eri amakampuni agakolera mu Lebanon. Kyanguyiza enkolagana wakati wa bizinensi za wano n’ez’ensi yonna. Omukutu gwa yintaneeti: www.lebanonbusinessnetwork.com 3. Lebanon International Business Council (LIBC): LIBC ekola ng’olukiiko amakampuni g’eggwanga n’ensi yonna mwe gasobola okukwatagana, okutumbula enkolagana mu bizinensi, n’okunoonyereza ku mikisa gy’okusiga ensimbi mu Lebanon. Omukutu gwa yintaneeti: www.libc.net 4. Souq el Tayeh: Okusinga essira eriteeka ku by’obusuubuzi, Souq el Tayeh egatta abaguzi n’abatunzi okuva mu makolero ag’enjawulo mu katale k’omu kitundu. Omukutu gwa yintaneeti: www.souqeltayeh.com 5. Akatale k’ebyuma ebikozesebwa Alih – Lebanon Essuula: Omukutu guno gukola nnyo ku makolero g’ebyuma ebikozesebwa mu Lebanon, nga guyunga abaguzi n’abatunzi b’ebyuma eby’omulembe. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.alih.ml/essuula/lebanon/ 6. Yelleb Trade Portal: Yelleb Trade Portal ye ndagiriro ya yintaneeti egatta abasuubuzi b’e Lebanon ebweru w’eggwanga n’abo abayinza okugula mu nsi yonna, okutumbula eby’obusuubuzi by’ensi yonna eri bizinensi za Lebanon. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.yellebtradeportal.com/ Emikutu gino giwa emirimu egy’enjawulo nga olukalala lw’ebintu, okukwatagana kw’omuguzi n’omutunzi, obusobozi bw’emikutu, ebitabo bya bizinensi oba katalogu eziraga ebikwata ku kkampuni n’empeereza eziweebwa. Kikulu okumanya nti nga tonnakwatagana na emu ku mikutu gino oba abayinza okukolagana nabo abasangibwa ku zo; kirungi okukola okunoonyereza okutuufu ku bikwata ku nkolagana n’okutunda okusinziira ku byetaago by’omuntu/ebyetaago by’amakolero ebitongole. Nsaba okakasizza nti okakasa obutuufu bwazo ng’okola okunoonyereza kwo nga tonnaba kweyama kwonna oba okuteeka ssente mu mikutu gino