TogTok

Okulaba Ensi
Ssente z’eggwanga
Omuwendo gw’ensimbi
Ennaku enkulu enkulu
Embeera y’obusuubuzi bw’amawanga amalala
Obusobozi bw’okukulaakulanya akatale
Ebintu ebitundibwa mu bbugumu ku katale
Engeri za bakasitoma ne tabu
Enkola y’okuddukanya emirimu gya Kasawo
Enkola z’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga
Enkola z’omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga
Satifikeeti ezeetaagisa okutunda ebweru w’eggwanga
Enteekateeka y’okutambuza ebintu esengekeddwa
Emikutu gy’okukulaakulanya abaguzi

Portugal emanyiddwa mu butongole nga Portugal Republic, nsi ntono mu Bulaaya esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga ssemazinga ono. Egabana ensalo ne Spain yokka era yeetooloddwa ennyanja Atlantic ku lubalama lwayo olw’amaserengeta. Portugal erina ebyafaayo bingi, nga y’emu ku mawanga g’amawanga agasinga obukadde mu Bulaaya. Portugal erina obuwanvu bwa square kilometers nga 92,000, erina ebifo eby’enjawulo omuli ensozi n’ebiwonvu ebiyiringisibwa. Eggwanga lino lifuna embeera y’obudde ey’omu Mediterranean ku mabbali g’ekitundu kyayo eky’obugwanjuba ate nga mu bukiikakkono lirina ebbugumu erisingako olw’okubeera okumpi n’ennyanja Atlantic. We bwazibidde mu mwaka gwa 2021, Portugal erimu abantu nga obukadde 10. Olulimi olutongole olwogerwa Lupotugo era lutegeerekeka nnyo mu matwale gonna agaaliwo nga Brazil ne Angola. Ekibuga ekikulu ye Lisbon, ekola ng’ekifo ekikulu eky’ebyobuwangwa n’ebyenfuna eri abantu b’omu kitundu n’abalambuzi. Ebyenfuna bya Portugal byesigamye nnyo ku makolero ng’ebyobulimi (nga mw’otwalidde n’okukola wayini), amakolero (naddala eby’okwambala), eby’obulambuzi, empeereza ya tekinologiya w’amawulire, n’ensibuko z’amasannyalaze agazzibwawo. Kimanyiddwa okutunda ebweru ebintu ng’eby’okwambala, wayini (okusingira ddala omwenge gw’omwalo), ebintu ebikolebwa mu kkooko, eby’ennyanja, amafuta g’ezzeyituuni. Eggwanga lino era lirina ebifo bingi eby’ebyafaayo ebisikiriza abagenyi okuva mu nsi yonna. Ebimu ku bifo eby’omugaso mu nsi yonna mulimu ebifo eby’omugaso mu nsi yonna ebya UNESCO nga Belem Tower mu Lisbon oba Jerónimos Monastery mu disitulikiti y’e Belém ebiraga ebyafaayo bya Portugal eby’oku nnyanja mu kiseera ky’emyaka gy’okuzuula ebizuuliddwa 17thropolisofthexpoworldanPortugal’slsohasiasNumbeverrousromamusecleumsums,sartgalleries, litacomerrarysityynet moksationnal-TheLibraryEtterekero ly'EggwangaEry'EggwangaEry'Eby'enfunaEbw'Eby'ObufuziEby'Eby'ObufuziEby'Eby'ObugaggaEby'Eby'ObutondeEby'Eby'ObufuziEby'Eby'enfunaEby'Eby'enfunaEby'Eby'enfunaEby'Eby'enfunaEby'Eby'ObugaggaEby'Eby'ObufuziOkulagirwaDict listdistn int'oorldheThaatconstntiaofnations.onCo1 positionallin-tdVorldenJecternationaltheEconomicEonomcharicForrumionrgani( WEFd),thPortugal.as hasnosticatedditionnumerususinternationalnternationalreamtien(inceatyheosTreat•ofLletorcindedo-knoworc asaThSchengenFaceanr aigandothecorrEuopeanrosscounttytaxiswith-dheedEuro,ndwhilePointAsianrtinisopularPasterdosesalsoiesvamakerforeignasya){ Mu kumaliriza, Portugal nsi ntono mu Bulaaya ng’erina ebyafaayo bingi n’enkula y’ensi ey’enjawulo. Kimanyiddwa olw’obusika bwakyo obw’oku nnyanja, wayini eziwooma, ebifo ebirabika obulungi, n’ebifo eby’obuwangwa. Ebyenfuna by’eggwanga bikyuse ne bizingiramu amakolero ng’ebyobulambuzi n’ensibuko z’amasannyalaze agazzibwawo. Olw’obulungi bwayo obw’enjawulo n’amakulu gaayo mu byafaayo, Portugal ekyali kifo ekisikiriza abatambuze mu nsi yonna.

Ssente entongole ya Portugal ye Euro (€). Yafuuka ssente z’eggwanga lino Portugal bwe yagitwala mu 2002. Akabonero ka Euro kali €, era kyongera okugabanyizibwamu ssente 100. Nga tebannaba kwettanira Euro, Portugal yalina ssente zaayo eziyitibwa Escudo (PTE). Omuwendo gw’abakyusiddwa gwateekebwa ku Euro emu okutuuka ku 200.482 Escudos. Kino kyasobozesa enkyukakyuka ennungi okuva mu Escudo okudda mu Euro. Okutongoza Euro mu Portugal kwalina emigaso egiwerako. Kyamalawo enkyukakyuka mu miwendo gy’ensimbi era ne kifuula eby’obusuubuzi n’okutambula mu Bulaaya okubeera ebyangu. Okugatta ku ekyo, yanyweza enkolagana y’ebyenfuna n’amawanga amalala agali mu mukago gwa Bulaaya agakozesa Euro ng’ensimbi zaago. Okuva lwe yakwata Euro, Portugal ebadde kitundu ku nkola y’ensimbi ey’obumu erabirirwa Bbanka Enkulu eya Bulaaya (ECB). Kino kikakasa nti okusalawo ku by’ensimbi kukolebwa ku mutendera gwa wakati okusinga amawanga ssekinnoomu. Okukozesa ssente za Euros n’effeeza kusaasaanidde nnyo mu nkolagana ya buli lunaku mu bitundu byonna ebya Portugal. Ensimbi zino zijja mu ssente ez’enjawulo nga €5, €10, €20, €50, €100, ne €200 ate ssente zino zisangibwa mu miwendo egy’enjawulo omuli 1 cent, 2 cents, 5 cents, 10 cents ,20 cents ,50 ssente ,ne €1 ,€2 . Portugal ekyali mmemba omujjuvu mu nkola y’ebyenfuna by’omukago gwa Bulaaya era eganyulwa mu kubeera mu kitundu ky’ensimbi ez’awamu n’amawanga amalala mangi okwetoloola Bulaaya.

Ssente entongole ya Portugal ye Euro (€). Emiwendo gy’ensimbi enkulu egy’okuwanyisiganya ssente mu Euro giri bwe giti: 1 Doola ya Amerika (USD) ≈ 0.89 Euros 1 Pawundi ya Bungereza (GBP) ≈ 1.14 Euros 1 Doola ya Canada (CAD) ≈ 0.68 Euros 1 Doola ya Australia (AUD) ≈ 0.61 Euros 1 Yen y’e Japan (JPY) ≈ 0.0082 Yuro Nsaba omanye nti emiwendo gino egy’okuwanyisiganya ssente si gya kiseera ddala era giyinza okukyukakyuka katono olw’embeera y’akatale.

Portugal, ensi erimu abantu abangi mu Bugwanjuba bwa Bulaaya, ekuza ebikujjuko ebikulu ebiwerako omwaka gwonna. Ekimu ku bisinga okubeera eby’amakulu ye lunaku lwa Portugal olumanyiddwa nga Dia de Portugal olubeerawo nga June 10th buli mwaka. Olunaku lwa Portugal lujjukira okufa kwa Luís de Camões, omuwandiisi w’ebitontome era omuwandiisi omututumufu Omupotugali. Kikola ng’engeri abantu b’e Portugal gye bayinza okujaguzaamu obuwangwa bwabwe n’ebyafaayo byabwe n’amalala. Ebikujjuko bibeera mu ggwanga lyonna era nga mulimu okulaga, ebivvulu, amazina g’ekinnansi, n’okwolesa ebiriroliro. Okugatta ku ekyo, emikolo egy’enjawulo gitegekebwa mu kigo kya Jerónimos mu kibuga Lisbon okussa ekitiibwa mu bazira b’eggwanga n’okulaga ebituukiddwaako Abapotugali. Ekivvulu ekirala ekyeyoleka ye Santo António oba olunaku lw’omutukuvu Anthony olukuzibwa nga June 13th mu kibuga Lisbon. Omukolo guno ogw’eddiini ogumanyiddwa ennyo guweesa ekitiibwa Omutukuvu Anthony ow’e Padua atwalibwa ng’omukuumi w’ebintu ebibuze n’obufumbo Abakatoliki abeewaayo mu Portugal. Ekibuga wakati kikyuka ne kifuuka akabaga k’oku nguudo akajjudde abantu nga kuliko eby’okwewunda ebya langi ez’enjawulo n’omuziki gw’ekinnansi ogukubiddwa ekiro kyonna. Abantu basobola okunyumirwa emmere ey’ekinnansi nga sardines eyokeddwa (eky’enjawulo mu kufumba mu kiseera kino) nga bwe beetaba mu kukuŋŋaana okussa ekitiibwa mu mutuukirivu ono ow’ekitiibwa. Olunaku lw’enkyukakyuka ya Carnation nga April 25th lwe lunaku olukulu mu byafaayo bya Portugal ebisembyeyo. Olunaku luno olw’olukale lujjukira okusuula gavumenti ey’ekibogwe mu mirembe emanyiddwa nga Estado Novo (Essaza Eppya) mu 1974 nga bayita mu kuwamba gavumenti kw’amagye okwakulemberwa abaserikale b’amagye abajeemu. Ebikujjuko bibaawo okwetoloola eggwanga ng’abantu bawanika carnations ng’akabonero k’emirembe – ekikolwa kino kye kyaluŋŋamya erinnya lyayo. Ng’oggyeeko ennaku enkulu zino ez’eggwanga, buli kitundu munda mu Portugal kirina embaga zaakyo ez’omu kitundu ezirina amakulu mangi nnyo mu by’obuwangwa. Ng’ekyokulabirako, Madeira etegeka ekimu ku bikujjuko by’omwaka omuggya ebisinga okuwuniikiriza mu Bulaaya nga mulimu ebiriroliro ebiwuniikiriza nga bitunudde mu Funchal Bay. Ebikujjuko bino byonna biraga engeri ennono n’obuwangwa gye biri ebikulu eri Portugal – nga biraga okutegeera kwabwe okw’amaanyi okw’enjawulo awamu n’okwagala kwabwe okujaguza n’okugabana obusika bwabwe n’ensi yonna.

Portugal nsi esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya, ng’erina ensalo ya Spain. Lirina ebyenfuna ebinywevu era ebiggule nga byesigamye nnyo ku busuubuzi bw’ensi yonna okusobola okukula n’okukulaakulana. Ebintu Portugal by’esinga okutunda ebweru w’eggwanga mulimu ebyuma, engoye, engatto, ebintu ebikolebwa mu kkooko, n’ebintu eby’obulimi nga wayini, amafuta g’ezzeyituuni n’ebibala. Eggwanga lino limanyiddwa nnyo olw’ebintu ebikolebwa mu kkooko eby’omutindo ogwa waggulu olw’ebibira ebingi mu ggwanga. Cork efulumizibwa ebweru w’eggwanga okuva e Portugal ekozesebwa nnyo mu makolero ng’okuzimba, okukola mmotoka, n’eby’omu bwengula. Ate Portugal yeesigamye ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga okusobola okutuukiriza obwetaavu bw’omunda mu ggwanga ku bintu ebimu ng’ebintu ebiva mu mafuta n’emmotoka. Ebintu ebikulu ebiyingizibwa mu ggwanga birimu amafuta g’eby’obugagga eby’omu ttaka omuli amafuta agatali malongooseemu, mmotoka n’ebitundu by’emmotoka, ebyuma nga kompyuta n’ebyuma by’amasimu. Portugal etaddewo enkolagana ey’amaanyi mu by’obusuubuzi n’amawanga ag’enjawulo okwetoloola ensi yonna. Amawanga agali mu mukago gwa Bulaaya (EU) gakolagana nnyo mu by’obusuubuzi Portugal gy’ekola nabo ebisinga okuyingiza n’okutunda ebweru w’eggwanga okusinziira ku bumemba bwayo mu mukago gwa Bulaaya okuva mu 1986. Ng’oggyeeko okusuubulagana munda mu Bulaaya n’amawanga nga Spain oba Germany , Portugal era ekola bizinensi n’amawanga ga Afrika nga Angola oba Mozambique olw’enkolagana y’ebyafaayo. Okutwaliza awamu, eby’obusuubuzi bikola kinene nnyo mu by’enfuna bya Portugal nga bivuga enkulaakulana y’ebyenfuna nga biyita mu mirimu gy’okutunda ebweru w’eggwanga ate nga biwa ebintu ebyetaagisa ebiyingizibwa mu ggwanga ebyetaagisa okukulaakulanya enkulaakulana ey’olubeerera. Enkolagana zino zongera okunyweza enkolagana y’amawanga amangi wakati w’amawanga ag’enjawulo okusukka ensalo zaago ez’ebitundu nga bayita mu nkolagana y’ebyobusuubuzi eganyula buli omu

Portugal nsi esangibwa mu Bugwanjuba bwa Bulaaya ng’erina ebyafaayo n’obuwangwa bungi. Mu myaka egiyise, evuddeyo ng’omuzannyi ow’amaanyi mu katale k’ebyobusuubuzi mu nsi yonna, ng’erina obusobozi obw’amaanyi okwongera okukula n’okukulaakulana. Ekimu ku bikulu Portugal by’enyweza y’ekifo kyayo eky’amagezi. Kikola ng’omulyango wakati wa Bulaaya, Afirika, ne Amerika, ekigifuula ekifo ekirungi ennyo eky’obusuubuzi bw’ensi yonna. Ebintu byayo eby’entambula ebikulaakulanye obulungi omuli n’emyalo egy’omulembe biyamba okutambuza ebintu obulungi n’emikutu gy’okusaasaanya. Portugal nayo eganyulwa mu kubeera mmemba w’omukago gwa Bulaaya (EU) n’okufuna akatale kamu. Kino kiwa amakampuni ga Portugal okufuna enkizo eri abaguzi abasoba mu bukadde 500 mu mukago gwa EU. Okugatta ku ekyo, Portugal emanyiddwa olw’abakozi baayo abalina obukugu, era nga batwalibwa nnyo mu makolero ng’eby’okwambala, engatto, ebyuma n’obulambuzi. Mu nsonga z’emikisa egy’enjawulo, amakolero g’ennono mu Portugal ng’eby’okwambala n’okukola engoye gakyagenda mu maaso n’okukulaakulana olw’erinnya lyago ery’emikono egy’omutindo ogwa waggulu. Eggwanga era lyewaanira mu bitundu bya tekinologiya ow’omulembe omuli amasannyalaze agazzibwawo (nga amasannyalaze g’empewo), tekinologiya w’ebiramu, eddagala, okukola pulogulaamu za kompyuta,n’ebyempuliziganya. Ekirala,gavumenti ya Portugal etadde mu nkola enteekateeka ez’enjawulo okusikiriza bamusigansimbi okuva ebweru,nga okusikiriza emisolo eri amakampuni agateekawo emirimu mu ggwanga.Okugatta ku ekyo,portugal egaba emiwendo gy’omusolo gw’ebitongole egy’okuvuganya,eyongera okutumbula okusikiriza kwayo mu bamusigansimbi ab’ebweru. Ebyenfuna bya Portugal ebiggule biraze okugumira embeera mu biseera eby’akatabanguko,nga kiwa obwesige eri abasuubuzi b’ensi yonna.Nga essira eriteeka ku kukyusakyusa obutale bwayo obw’okutunda ebweru w’eggwanga okusukka Bulaaya,gavumenti etunuulidde amawanga agakyakula nga Argentina,Brazil,ne China nga waliwo emikisa gy’okukulaakulana egy’amaanyi.Obwammemba bwayo mu buwerako endagaano enkulu ez’obusuubuzi obw’eddembe,nga ekibiina kya European Free Trade Association ne Commonwealth of Portuguese-Speaking Countries,zongera okutumbula essuubi lyayo. Okutwaliza awamu,ebiseera eby’omu maaso birabika nga bitangaavu eri akatale k’obusuubuzi bw’ebweru wa Portugal.Eggwanga lirina ensonga ennungi ng’ekifo,abakozi abalina obukugu obw’amaanyi,okwegatta mu bitundu ebikulu,n’ebintu ebisikiriza ebisikiriza.Ebintu bino byonna awamu bifuula Portugal ekifo ekisikiriza eri bizinensi z’ebweru ezinoonya eby’obusuubuzi era emikisa gy’okusiga ensimbi.

Bwe kituuka ku kulonda ebintu ebikozesebwa mu katale ka Portugal, waliwo ebintu ebiwerako by’olina okulowoozaako okusobola okukozesa obulungi akatale k’ebyobusuubuzi mu nsi yonna akakulaakulana mu ggwanga. Okusookera ddala, kyetaagisa okukola okunoonyereza n’okwekenneenya akatale mu bujjuvu. Kino kizingiramu okuzuula emitendera n’obwetaavu obuliwo mu katale ka Portugal. Okutegeera abaguzi bye baagala, ebika by’ebintu ebimanyiddwa ennyo, n’amakolero agakyakula kijja kukuyamba okulungamya enkola yo ey’okulonda ebintu. Ekirala ekikulu kwe kutegeera obuwangwa n’ennono ez’enjawulo eza Portugal. Enkola y’okukozesa etera okulaga abantu b’omu kitundu bye baagala n’empisa. Okuwaayo ebintu ebikwatagana n’ensonga zino ez’obuwangwa kiyinza okuba eky’omugaso ng’otunuulidde abaguzi Abapotugali. Okugatta ku ekyo, okulowooza ku mbeera y’okuvuganya kikulu nnyo okusobola okutuuka ku buwanguzi mu katale konna ak’ebweru. Okwekenenya abavuganya mu ggwanga kijja kukusobozesa okuzuula ebituli mu katale by’osobola okujjuza n’ebintu by’olonze. Okwetegereza ebika by’amawanga amalala ebiwangudde ebyaliwo edda mu Portugal nakyo kisobola okuwa amagezi ku mikisa egisobola okubaawo. Ekirala, okwekenneenya n’obwegendereza amateeka n’enkola z’ebyobusuubuzi ezikwata ku Portugal kyetaagisa nnyo okusobola okuyingira obulungi akatale kano. Okugoberera amateeka g’omu kitundu kikakasa enkola y’okuyingiza/okufulumya ebweru etaliimu buzibu ate nga weewala ebizibu byonna eby’amateeka oba okulwawo. Mu nkomerero, okulonda ebintu ebiraga omulimu gw’emikono ogw’omutindo, obuyiiya, obw’enjawulo oba obuwangaazi kiyinza okusikiriza abaguzi Abapotugali nga bwe basiima engeri ng’ezo. Okumaliriza, okulonda ebintu ebitundibwa ennyo mu katale k’ebyobusuubuzi mu nsi yonna mu Portugal kyetaagisa okunoonyereza okujjuvu ku mitendera egy’omulembe n’obwetaavu bw’abaguzi munda mu ggwanga ate nga era tulowooza ku nsonga z’obuwangwa n’okwekenneenya okuvuganya wamu n’okugoberera amateeka.

Portugal, ensi esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya, emanyiddwa olw’ebyafaayo byayo ebingi, ebifo ebirabika obulungi, n’okusembeza abagenyi mu ngeri ey’ebbugumu. Bw’oba okolagana ne bakasitoma b’Abapotugali, kikulu okumanya engeri bakasitoma baabwe gye balimu n’okwewala ebintu ebimu ebiziyiza. Ekimu ku bintu ebikulu ebikwata ku bakasitoma b’Abapotugali kwe kussa essira ennyo ku nkolagana y’omuntu ku bubwe. Okuzimba obwesige n’okussaawo enkolagana ennungi ne bakasitoma kikulu nnyo mu Portugal. Basiima okusisinkana maaso ku maaso era baagala nnyo okukola bizinensi n’abantu be bamanyi era be beesiga. Okutwala obudde okuteeka ssente mu kuzimba enkolagana kiyinza okuganyula ennyo enkolagana ya bizinensi. Ekirala ekikulu ky’olina okulowoozaako ng’okolagana ne bakasitoma b’Abapotugali kwe kuwa ekitiibwa ensengeka n’obuyinza. Batwala ebitiibwa, ebifo, n’obukulu mu bibiina ng’ekikulu. Kikulu nnyo okwogera eri abantu ssekinnoomu ng’okozesa ebitiibwa byabwe ebituufu oba ekitiibwa kyabwe eky’ekikugu okulaga ekitiibwa. Okugatta ku ekyo, okukuuma obudde kitwalibwa nga kya muwendo nnyo mu Portugal. Okutuuka mu budde mu nkiiko oba okulondebwa kiraga obukugu n’okussa ekitiibwa mu budde bwa munno. Okukuuma obudde kiraga bulungi obwesigwa bwo ng’okolagana nabo mu bizinensi. Wabula waliwo ebiziyiza ebimu ebirina okwewalibwa ng’okolagana ne bakasitoma b’Abapotugali. Ekimu ku biziyiza ebivumirira kikwata ku kunenya oba okwogera ebigambo ebibi ku Portugal oba abantu baayo kuba kiyinza okutaputibwa ng’obutassa kitiibwa oba okunyiiza. Ekirala, kirungi okwewala obukodyo bw’okutunda obususse oba okuteesa okuyitiridde ng’oteesa ku ddiiru mu Portugal. Enkola ey’okukolagana ennyo ng’essira eriteeka ku kuganyula buli omu okusinga obukodyo obw’obukambwe etera okuvaamu ebirungi. N’ekisembayo, wadde Portugal erina obuwangwa obuwummudde bw’ogeraageranya n’amawanga amalala agamu mu Bulaaya omuli empisa enkakali mu bizinensi mu biseera by’okulya bikyalina okwetegereza gamba ng’okukuuma emikono nga girabika ng’olya okusinga okugiteeka wansi w’emmeeza. Mu kumaliriza, nga okola ne bakasitoma b’Abapotugali kikulu nnyo okussa essira ku kuzimba enkolagana ey’obuntu nga yeesigamiziddwa ku bwesige ate nga olaga ekitiibwa eri ensengeka y’ebifo n’okukwata obudde. Okwewala okunenya Portugal oba abantu baayo awamu n’okukuuma engeri y’okuteesa ey’okukolagana kijja kuleeta enkolagana ennungi ey’omugaso eri enjuyi zonna ezikwatibwako.

Portugal esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya, erina enkola emanyiddwa obulungi ey’okuddukanya emisolo. Enkola n’ebiragiro ebikwata ku kasitooma mu ggwanga lino birabirirwa ekitongole kya Portugal ekya Kasawo n’emisolo (Autoridade Tributária e Aduaneira). Bw’oba oyingira Portugal, waliwo ebintu ebikulu by’olina okujjukira ku bikwata ku mateeka agafuga emisolo. Ekisooka, abantu ssekinnoomu balina okulangirira ebyamaguzi byonna ebisukka mu nsako ey’obwereere eyateekebwawo omukago gwa Bulaaya. Kino kiyinza okuzingiramu ebintu nga taaba, omwenge, n’ebintu ebimu eby’ebbeeyi. Okugatta ku ekyo, abatambuze balina okumanya ebintu ebikugirwa oba ebikugirwa. Portugal efuga nnyo okuyingiza emmundu, ebiragalalagala, ebicupuli, n’ebintu ebiva mu bika ebiri mu katyabaga k’okusaanawo. Kikulu nnyo okwemanyiiza obukwakkulizo buno okwewala ensonga eziyinza okubaawo mu mateeka ng’osala ensalo za Portugal. Ekirala, bwe baba basimbula okuva e Portugal oba ensi endala yonna eya EU okugenda mu bifo ebitali bya EU oba nga basitudde ssente ennyingi (omuwendo ogusukka €10 000), abantu ssekinnoomu nabo balina okuleeta foomu y’okulangirira ku ofiisi ya Kasawo. Abakungu ba Kasawo bayinza okukola okukebera mu ngeri ey’ekifuulannenge oba nga basinziira ku kuteebereza nti waliwo emirimu gy’okukukusa abantu. Abatambuze bayinza okwetaagibwa okwanjula paasipooti zaabwe wamu n’ebiwandiiko ebyetaagisa eby’entambula n’okuwa ebikwata ku kigendererwa kyabwe eky’okukyalira n’ebbanga lye bamala. Mu nsonga z’ebyuma eby’amasannyalaze nga laptop oba ssimu ez’amaanyi ezireeteddwa mu Portugal okukozesebwa ggwe kennyini mu lugendo lwo, tekyetaagisa kulangirirwa okuggyako ng’ositudde yuniti eziwera ekiyinza okukulaga ebigendererwa by’obusuubuzi. Kirungi okukuuma lisiiti z’ebintu eby’omuwendo ebiguliddwa ebweru w’eggwanga ng’obukakafu singa bibuuzibwa abakungu ba Kasawo ng’otuuse e Portugal. Okutwaliza awamu, kikulu nnyo okugoberera amateeka ga Portugal agakwata ku kasitooma ng’oyita ku nsalo zaayo. Okumanya ensako ezitaliiko musolo n’ebintu ebikugirwa/ebikugirwa kijja kuyamba okulaba ng’okuyingira obulungi mu ggwanga awatali buzibu bwonna obuteetaagisa ku bifo ebikeberebwa abayingira mu ggwanga.

Portugal nga mmemba w’omukago gwa Bulaaya (EU), egoberera enkola ya Common Customs Tariff (CCT) ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga. CCT nkola ya bumu eteekawo emiwendo gy’emisolo n’ebiragiro ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga mu mawanga gonna agali mu mukago gwa EU. Okutwaliza awamu, Portugal essa emisolo ku bintu ebiyingizibwa okuva ebweru wa EU. Emisolo gino gibalirirwa okusinziira ku muwendo gwa kasitooma ogw’ekintu, nga muno mulimu ebintu ng’omuwendo, yinsuwa, n’ebisale by’okutwala emigugu. Omuwendo gw’emisolo ogw’enjawulo ogussibwa ku buli mutendera gw’ebintu guyinza okwawukana nnyo. Ebyamaguzi ebimu biyinza okuba n’emisolo egy’amaanyi egyateekebwako okukuuma amakolero g’omunda oba olw’endagaano z’ensi yonna ez’ebyobusuubuzi. Okugeza, ebintu ebiva mu bulimi ng’ennyama oba amata biyinza okusikiriza emisolo egy’amaanyi egy’okuyingiza ebintu mu ggwanga okusobola okuwagira abalimi b’e Portugal. Okugatta ku ekyo, ebimu ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga biyinza okusasulwa emisolo n’ebisale ebirala nga Value Added Tax (VAT) oba Excise Duty. VAT musolo ku bintu ebikozesebwa ogussibwa ku bintu n’obuweereza ebisinga obungi ebikozesebwa munda mu Portugal. Omuwendo gwa VAT ogwa bulijjo mu Portugal guli 23%. Wabula ebintu ebimu ebikulu ng’emmere oba eby’obujjanjabi biyinza okuweebwa ebisaanyizo by’okukendeeza ku miwendo gya VAT. Kikulu okumanya nti amateeka ga Kasawo gasobola okukyuka okumala ekiseera okusinziira ku bintu ebikulu mu by’enfuna n’endagaano z’ensi yonna. N’olwekyo, kirungi abayingiza ebintu mu ggwanga okwebuuza ku bantu abakwatibwako oba okunoonya amagezi ag’ekikugu nga bayingiza ebintu mu Portugal okulaba nga bagoberera amateeka n’ebiragiro ebikwata ku musolo ebiriwo kati. Okutwaliza awamu, enkola za Portugal ez’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga zigenderera okulungamya entambula y’ebyobusuubuzi ate nga ekuuma amakolero g’omunda n’okuyingiza ssente mu gavumenti ng’eyita mu misolo gya Kasawo n’emisolo emirala egikolebwa.

Portugal nsi esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya era erina ebintu eby’enjawulo ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga ebiyamba nnyo mu by’enfuna byayo. Enkola y’eggwanga ey’okusolooza omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga egenderera okukubiriza eby’obusuubuzi by’ensi yonna n’okutumbula enkulaakulana mu by’enfuna. Portugal egoberera enkola n’ebiragiro by’omukago gwa Bulaaya (EU) eby’ebyobusuubuzi ebikwata ku kusolooza omusolo ku bintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Ng’eggwanga eriri mu mukago gwa EU, Portugal egoberera omusolo gwa Common Customs Tariff (CCT), ogulaga emisolo gya Kasawo egy’enjawulo ku bintu ebiyingizibwa n’ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga mu mawanga gonna aga EU. Mu nkola eno, Portugal essa emisolo egy’enjawulo ku bintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga okusinziira ku ngeri gye bisengekeddwamu, omuwendo gwabyo, n’ekifo we bigenda. Abafulumya ebintu ebweru w’eggwanga balina okugoberera amateeka ag’enjawulo agakwata ku nkola ya Kasawo n’okukakasa ebiwandiiko. Ku bikwata ku musolo ogwongezeddwa ku muwendo (VAT), Portugal esonyiwa okutunda ebweru w’eggwanga okubeera n’omusolo gwa VAT. Kino kitegeeza nti abasuubuzi abagenda ebweru w’eggwanga tebalina kusasula musolo gwa VAT nga batunda ebintu byabwe ebweru w’eggwanga. Wabula kikulu nnyo bizinensi ezikola ku kutunda ebintu ebweru w’eggwanga okukuuma ebiwandiiko ebituufu ebikwata ku nkolagana zino ng’obukakafu olw’omusolo. Ng’oggyeeko okusonyiyibwa omusolo gwa VAT, Portugal era ekola n’ebintu ebirala ebisikiriza abasuubuzi ebweru w’eggwanga ng’okukendeeza ku musolo ku nfuna y’ebitongole oba okusonyiyibwa mu bitundu ebimu oba ebitundu ebimu ebirina enteekateeka ez’enjawulo ez’okutumbula ebyenfuna. Kikulu abayinza okutunda ebweru okuva e Portugal oba omuntu yenna akola ku mirimu gy’obusuubuzi bw’ensi yonna mu ggwanga lino okutegeera obulungi enkola zino ez’omusolo. Amakampuni galina okwebuuza ku bitongole ebikwatibwako nga ekitongole ky’emisolo ekya Portugal oba okunoonya amagezi ag’ekikugu okuva mu bakugu mu by’emisolo abakuguse mu by’obusuubuzi by’ensi yonna.

Portugal nsi esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya ku kizinga ky’e Iberia. Kimanyiddwa olw’ebyafaayo byakyo ebingi, ebifo ebirabika obulungi, n’eby’obuwangwa. Portugal erina ebyenfuna eby’enjawulo ng’essira eriteeka nnyo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Okusobola okulaba ng’ebintu bye batunda ebweru biba ku mutindo n’obukuumi, Portugal etadde mu nkola enkola ez’enjawulo ez’okuweebwa satifikeeti. Ekimu ku satifikeeti enkulu ezeetaagisa okutwala ebintu okuva e Portugal ebweru w’eggwanga ye akabonero ka CE. Akabonero ka CE kalaga nti ekintu kituukana n’omutindo gw’omukago gwa Bulaaya (EU) ogw’ebyobulamu, obukuumi n’obutonde bw’ensi. Okugatta ku ekyo, abatunda ebweru w’eggwanga mu Portugal nabo bayinza okwetaaga okufuna satifikeeti ezenjawulo okusinziira ku kika ky’ekintu kye bafulumya ebweru. Okugeza, emmere egendereddwamu okutunda ebweru w’eggwanga erina okugoberera amateeka agateekebwawo ekitongole kya Portugal ekivunaanyizibwa ku by’okwerinda by’emmere (ASAE). Kuno kw’ogatta okufuna satifikeeti z’obuyonjo n’okukakasa nti amateeka ga EU agafuga okuwandiika n’okupakinga emmere egobererwa. Ku bintu eby’obulimi nga wayini oba amafuta g’ezzeyituuni, abatunda ebweru balina okugoberera emitendera egy’enjawulo egyateekebwawo ab’obuyinza nga Instituto da Vinha e do Vinho (IVV) oba Instituto Nacional de Investigação Agrária e Veterinária (INIAV). Ekirala, singa omusuubuzi ayagala okusindika ebyamaguzi bye mu nsi yonna ng’ayita mu nnyanja oba mu nnyonyi era kijja kwetaagisa ebiwandiiko nga Bill of Lading oba Airway Bill. Okutwaliza awamu, Portugal ekuuma enkola enkakali ey’okulondoola omutindo okulaba ng’ebintu bye batunda ebweru bituukana n’omutindo n’ebiragiro by’ensi yonna. Okufuna satifikeeti ezeetaagisa kiyinza okukakasa abaguzi nti ebintu bya Portugal tebirina bulabe era bituukana n’ebisaanyizo byonna ebikwatagana, okutumbula obwesige mu bintu bino ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga okwetoloola ensi yonna.

Portugal esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya, erina enkola enkulaakulana ennungi ey’okutambuza ebintu eyamba entambula ennungi n’okusaasaanya ebyamaguzi mu ggwanga lyonna. Bino bye bimu ku biteeso ku mpeereza y’okutambuza ebintu mu Portugal: 1. Omwalo gw’e Lisbon: Omwalo gw’e Lisbon mulyango munene ogw’oku nnyanja era gukwata emigugu egy’ebika eby’enjawulo omuli konteyina, amazzi amangi, n’okutwala emigugu mu bungi. Ewa ebikozesebwa ebirungi ennyo n’ebyuma eby’omulembe okulaba ng’emirimu gitambula bulungi eri abayingiza n’abafulumya ebweru w’eggwanga. 2. Entambula ey’engeri ez’enjawulo: Portugal erina enkola y’entambula ekwataganye ng’egatta entambula y’oku nguudo, eggaali y’omukka, ey’ennyanja n’ennyonyi. Okweyambisa omukisa guno omukutu guno ogw’engeri ez’enjawulo kiyinza okuwa eby’okugonjoola ebizibu ebitali bya ssente nnyingi era ebikyukakyuka mu ntambula y’emigugu mu bitundu eby’enjawulo. 3. Empeereza y’emigugu mu nnyonyi: Portugal eweereza ebisaawe by’ennyonyi by’ensi yonna ebiwerako nga ekisaawe ky’ennyonyi ekya Lisbon Airport (LIS) ne Porto Airport (OPO), ebiwa emigugu egy’amaanyi egy’omu bbanga nga giyungibwa ku bifo ebikulu eby’ensi yonna. Ebisaawe by’ennyonyi bino birina ebifo ebyetongodde eby’okutambuza emigugu nga biriko ebifo eby’okukwatamu ebintu okusobola okuwagira okusindika ebintu ebimala obudde. . 5. Ebigonjoolwa mu sitoowa: Sitoowa ennungi ekola kinene nnyo mu nkola y’okugaba ebintu. Mu Portugal, waliwo sitoowa ez’omulembe ezipangisa oba liizi eziwa ebifo eby’obukuumi eby’okuterekamu ebintu nga biriko enkola ey’omulembe ey’okuddukanya ebintu okusobola okukola ku byetaago by’ebintu eby’enjawulo. 6. Empeereza ya Kasawo: Okutambulira mu mateeka ga Kasawo kiyinza okuba ekizibu ng’oyingiza oba okufulumya ebintu okuva e Portugal. Okukozesa obukugu bwa ba broker ba Kasawo kikakasa okugoberera ebisaanyizo by’amateeka ate nga kikendeeza ku kulwawo ku nsalo. 7.ADR Logistics Services: Ku ntambula y’ebintu eby’obulabe oba eby’obulabe munda mu ggwanga oba mu nsi yonna (ADR), kikulu okulonda abagaba eby’amaguzi abalina ebyuma eby’enjawulo n’abakugu abatendeke abagoberera amateeka g’obukuumi agateereddwawo ebibiina by’ensi yonna nga ADR (European Agreement Concerning enkola y’ensi yonna ey’okutambuza ebintu eby’obulabe ku nguudo). 8. Enkola y’okutambuza ebintu mu ngeri ey’okudda emabega: Enkola za bizinensi eziwangaala zeeyongera obukulu, era empeereza y’okutambuza ebintu mu ngeri ey’okudda emabega yeetaagibwa nnyo mu kuddukanya enkola y’okuzza ebintu, okuddaabiriza, oba okuddamu okukola ebintu. Noonya abagaba eby’okutambuza ebintu mu Portugal abawa eby’okugonjoola eby’okutambuza ebintu mu ngeri ennungamu. 9. Entambula y’obusuubuzi ku yintaneeti: Olw’okukula kw’okutunda ebintu ku yintaneeti, empeereza ey’enjawulo ey’okutambuza ebintu ku yintaneeti efuuse yeetaagibwa nnyo. Noonya abagaba obuyambi abawa eby’okugonjoola okuva ku nkomerero okutuuka ku nkomerero nga okutuukiriza oda, okuddukanya yinvensulo, okutuusa ebintu mu mayiro esembayo, n’okukwata ku biddizibwa. 10. Okulabika mu nkola y’okugaba ebintu: Okubeera n’okulabika mu kiseera ekituufu mu nkola yo ey’okugaba ebintu kikulu nnyo mu kusalawo okulungi n’okuddukanya akabi. Kkampuni nnyingi ezikola ku by’okutambuza ebintu mu Portugal zigaba enkola ezikulemberwa tekinologiya okulondoola emigugu n’okuwa amawulire amatangaavu ku mitendera gy’ebintu n’embeera y’okulagira. Mu kumaliriza, Portugal egaba empeereza ezeesigika ez’okutambuza ebintu ezisobola okutuukiriza ebisaanyizo eby’enjawulo eby’omukutu gw’okugabira abantu ebintu. Ka kibeere ntambula ya nnyanja ng’eyita ku myalo eminene oba okugatta enkola z’entambula eziwera nga ziyambibwako abasindika emigugu, bizinensi zisobola okufuna emikwano abeesigika okulongoosa emirimu gyazo egy’okutambuza ebintu mu Portugal.

Emyoleso gy’ebyobusuubuzi emikulu

Portugal, ensi esangibwa mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Bulaaya, erimu emikutu gy’ensi yonna emikulu egiwerako egy’okugula ebintu n’emyoleso gy’ebyobusuubuzi eri bizinensi ezinoonya okugaziya ku bungi bwazo mu nsi yonna. Emikutu gino giwa amakampuni ga Portugal emikisa okulaga ebintu byabwe n’obuweereza bwago, okussaawo enkolagana n’abaguzi b’ensi yonna, n’okutumbula enkulaakulana mu by’enfuna. Bino bye bimu ku mikutu egy’amaanyi n’emyoleso gy’ebyobusuubuzi mu Portugal: 1. Web Summit: Emu ku nkuŋŋaana za tekinologiya ezisinga obunene mu nsi yonna, Web Summit ebeerawo buli mwaka mu kibuga Lisbon. Kisikiriza abakulu ab’oku ntikko, bamusigansimbi, abatandisi, n’abawagizi ba tekinologiya okuva mu nsi yonna. Omukolo guno guwa omukutu omulungi ennyo ogw’okukolagana n’abaguzi abagala okutumbula tekinologiya. . Ekola ng’omukutu amakampuni g’omunda we gasobola okusisinkana abaguzi abakulu ab’ensi yonna abanoonya ebintu bya Portugal. 3. Omwoleso gw’ensi yonna ogwa Porto (EXPONOR): EXPONOR kye kimu ku bifo ebisinga obunene mu Portugal eby’okwolesebwamu ebisangibwa mu kibuga Porto. Etegeka emyoleso gy’ebyobusuubuzi egy’ettutumu egiwerako omuli EMAF (Omwoleso gw’amakolero g’ebyuma), LUMINOTECNIA (Omwoleso gw’amataala ogw’ensi yonna), INTERDECORAÇÃO (Omwoleso gw’okuyooyoota amaka), n’emirala. 4.TradePoint.pt: TradePoint.pt ye nkola ya B2B ku yintaneeti ewereddwa AICEP Portugal Global - Trade & Investment Agency egatta abasuubuzi b’amaguzi mu Portugal n’abaguzi b’ensi yonna abayinza okugula mu bitundu eby’enjawulo nga ebintu by’amakolero g’ebyobulimi, engoye & engoye; engatto z’engatto; eby'embaawo; ebikozesebwa mu kuzimba; ebitundu by’emmotoka; n’ebirala. 5.Portugal Exportador: Etegekeddwa AIP Foundation - Ekibiina ky'amakolero ekya Portugal buli mwaka mu Fil Lisbon okuva mu 2011 omukolo guno gugenderera okuwagira SMEs mu lugendo lwabwe olw'okutunda ebweru nga bayita mu biseera by'okuttanira abaagalana n'abayinza okukolagana nabo/abaguzi ate nga bawaayo emisomo ku kwekenneenya akatale oba okusoomoozebwa mu by'enteekateeka 6.Produzido em Portugal: Produzido em Portugal mwoleso gw’ensi yonna ogutegekebwa buli mwaka mu kibuga Oporto, nga essira liteekeddwa ku kutumbula ebintu bya Portugal mu butale bw’ensi yonna. Ewa omukutu eri ebitongole eby’enjawulo nga emmere n’ebyokunywa, engoye, eby’emikono, n’ebintu by’omu nnyumba okutuuka ku baguzi ab’ensi yonna. 7. Portugal B2B: Portugal B2B ye nkola ya yintaneeti eyeewaddeyo okutumbula amakampuni ga Portugal n’ebintu byabwe/empeereza zaago mu nsi yonna. Ewa ekifo abaguzi okuva mu mawanga ag’enjawulo we basobola okusanga abasuubuzi Abapotugali okusinziira ku byetaago byabwe ebitongole n’ebyo bye baagala. 8. Ebikonge by’abasuubuzi: Gavumenti ya Portugal etera okutegeka ebikonge by’ebyobusuubuzi ebikulemberwa abakungu ba gavumenti oba ebibiina by’abasuubuzi okusobola okwanguyiza enkolagana ya bizinensi n’abo abayinza okugula ebweru w’eggwanga. Ebikonge bino bisobola okuyamba okuleeta enkolagana n’emikutu emikulu egy’ensi yonna egy’okugula ebintu. Okutwaliza awamu, Portugal egaba emikisa egy’enjawulo eri bizinensi ng’eyita mu myoleso gy’ebyobusuubuzi, emikutu gya yintaneeti nga TradePoint.pt ne Portugal B2B, wamu n’enteekateeka ezikulemberwa gavumenti ng’ebikonge by’ebyobusuubuzi. Emikutu gino gisobozesa amakampuni ga Portugal okugaziya okutuuka mu nsi yonna n’okutumbula enkulaakulana mu by’enfuna mu ggwanga.

Emikutu gy’okunoonya egya bulijjo

Portugal okufaananako n’amawanga amalala mangi, okusinga ekozesa emikutu gy’ensi yonna egy’okunoonya okunoonya ku yintaneeti. Wabula waliwo n’emikutu gy’okunoonya egy’omu kitundu egy’ettutumu mu bakozesa Abapotugali. Wano waliwo emikutu gy’okunoonya egyakozesebwa ennyo mu Portugal wamu n’enkolagana yaabwe ku mikutu gya yintaneeti: 1. Google (www.google.pt): Google ye nkola y’okunoonya esinga okwettanirwa era esinga okukozesebwa mu nsi yonna. Ewa ebivudde mu kunoonyereza okujjuvu era nga nnyangu nnyo okukozesa. 2. Bing (www.bing.com): Bing ye nkola endala emanyiddwa ennyo mu nsi yonna ng’ekola ebintu eby’enjawulo ng’okunoonya ebifaananyi ne vidiyo, okukuŋŋaanya amawulire, ne maapu. 3. Sapo (sapo.pt): Sapo mukutu gwa yintaneeti ogwa Portugal ogukola emirimu egy’enjawulo omuli email, amawulire, okutereeza embeera y’obudde, okugula ebintu ku yintaneeti, n’omukutu gwagwo ogw’okunoonya mu kitundu. 4. Yahoo (www.yahoo.pt): Yahoo ekola nga omukutu gwa yintaneeti ogugaba ebintu eby’enjawulo omuli empeereza ya email, okukuŋŋaanya amawulire, amawulire agakwata ku by’ensimbi wamu n’obusobozi bwayo obw’okunoonya ku mukutu ogwa bonna. 5. DuckDuckGo (duckduckgo.com): Wadde nga si ya Portugal oba nsi ndala yonna naddala, DuckDuckGo p ekwata ekifo kya waggulu mu bakozesa abamanyi eby’ekyama olw’enkola yaayo ey’obutalondoola ate nga era egaba ebivudde mu kunoonya ebyesigika. Wadde nga bino bye bimu ku bikozesebwa ennyo okunoonya mu kifo kya yintaneeti ekya Portugal abantu ssekinnoomu aboogera olulimi Olupotugo oba ababeera mu nsalo z’eggwanga lino; kikulu okumanya nti abantu bangi bakyakozesa abakulembeze b’akatale k’ensi yonna nga Google oba Bing mu kunoonya kwabwe ku yintaneeti olw’okubunyisa ennyo n’enkola ennungi.

Emiko emikulu egya kyenvu

Portugal, emanyiddwa mu butongole nga Portuguese Republic, erina empapula ez’enjawulo enkulu eza kyenvu eziwa amawulire agakwata ku bizinensi, empeereza, n’ebitabo ebikwata ku masimu. Wano waliwo ebimu ku bifo ebikulu ebikwata ku mpapula za kyenvu mu Portugal awamu n’emikutu gyabwe: 1. "Páginas Amarelas" (Empapula eza kyenvu): Eno y'emu ku ndagiriro z'olupapula olwa kyenvu ezisinga okumanyika era ezikozesebwa ennyo mu Portugal. Ewa database enzijuvu eya bizinensi mu bitundu eby’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: www.paginasamarelas.pt 2. "Yalwa": Yalwa ye ndagiriro ya bizinensi ku yintaneeti egaba amawulire agakwata ku bizinensi z'omu kitundu omuli ebikwata ku bantu b'oyinza okukwatagana nabo, enkolagana y'omukutu gwa yintaneeti, n'okukebera abakozesa. Omukutu gwa yintaneeti: www.yalwa.pt 3. "Directório de Empresas": Directório de Empresas ye ndagiriro ya yintaneeti ekuguse mu kuwa olukalala lwa bizinensi ezigabanyizibwamu ebitundu nga wooteeri, eby'okulya, amaduuka g'amaduuka, abagaba empeereza, n'ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.directorio-empresas.com 4. "iGlobal": iGlobal ye dayirekita y'ensi yonna ekwata ku mawanga agawerako omuli ne Portugal. Kisobozesa abakozesa okunoonya bizinensi okusinziira ku kifo oba ekika. Omukutu gwa yintaneeti: www.pt.infoygbl.com 5. "Portal das Finanças": Wadde nga si dayirekita ya mpapula za kyenvu eya bulijjo per se, Portal das Finanças (Finance Portal) egaba amawulire amakulu agakwata ku misolo n'ensonga z'ebyensimbi eri abantu ssekinnoomu ne kkampuni mu Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: portaldasfinancas.gov.pt Kikulu okumanya nti bino bye byokulabirako ebitonotono eby’endagiriro z’olupapula olwa kyenvu ezisangibwa mu Portugal; wayinza okubaawo ebitabo ebirala ebikwata ku bitundu oba eby’amakolero ebikola ku byetaago ebitongole. Nsaba okimanye nti okunoonya ku yintaneeti kulina okukolebwa nga tukozesa pulogulaamu ezesigika ezilwanyisa akawuka olw’obulabe obuyinza okuva mu kukyalira emikutu gy’empuliziganya egy’ebweru

Emikutu emikulu egy’obusuubuzi

Portugal erina emikutu emikulu egy’obusuubuzi ku yintaneeti. Bino bye bimu ku bikulu ebirina emikutu gyabyo: 1. Worten (www.worten.pt): Worten musuubuzi wa byuma bikalimagezi n’ebyuma by’omu nnyumba omututumufu, ng’akola ebintu bingi ku yintaneeti. 2. Continente (www.continente.pt): Continente kkampuni ya supamaketi esinga mu Portugal, ng’egula ebintu ku yintaneeti wamu n’ebintu ebirala eby’omu maka. 3. FNAC (www.fnac.pt): FNAC musuubuzi omututumufu ng’akuguse mu bintu eby’obuwangwa n’ebyuma bikalimagezi ng’ebitabo, emiziki, ebyuma, n’ebirala. 4. Jumbo (www.jumbo.pt): Jumbo ye supamaketi endala emanyiddwa ennyo mu Portugal, ekola ensengeka y’emmere wamu n’engoye, ebintu ebya tekinologiya, ebyuma by’omu maka n’ebirala. 5. El Corte Inglés (www.elcorteingles.pt): El Corte Inglés dduuka ddene erikola ebintu eby’enjawulo omuli emisono, eby’okwewunda, ebyuma eby’amasannyalaze, ebintu by’awaka, n’ebirala. 6. La Redoute (www.laredoute.pt): La Redoute kkampuni ya misono emanyiddwa mu nsi yonna era ng’ekola ne mu Portugal. Bawa engoye z’abasajja n’abakazi wamu n’ebintu ebirala eby’omulembe. 7. Decathlon (www.decathlon.pt): Decathlon ekuguse mu byuma by’emizannyo era egaba buli kimu okuva ku ngoye okutuuka ku byuma ebikozesebwa mu mizannyo egy’enjawulo ku yintaneeti ne mu maduuka agalabika okwetoloola eggwanga. 8. Notebooksbilliger.de (www.notebooksbilliger.de/pt/pt/home):\uDBC0\uDC8DNotebooksbilliger.de egaziyizza emirimu gyayo okuzingiramu ne Portugal gy’egaba kompyuta,laptop,n’ebyuma eby’amasannyalaze ku bbeeyi evuganya.\uDBC0\uDC8D 9.Olisipo Digital(https://olisipo.digital/) Olisipo Digital essira erisinga kulissa ku kuwa ebyokugonjoola eby'okutunda mu ngeri ya digito omuli okukulaakulanya omukutu,okutondawo enkola ya digito,ewagira bizinensi entonotono olw'enkyukakyuka yaabwe ey'obusuubuzi ku yintaneeti nga ezimba emikutu egy'amaanyi.\uDBC0\uDC8D Bino bye bimu ku mikutu mingi egy’obusuubuzi ku yintaneeti esangibwa mu Portugal. Naye, nsaba omanye nti olukalala luno luyinza obutaba lujjuvu, era wayinza okubaawo n’emikutu emirala egigenda okuvaayo oba egy’enjawulo mu ggwanga.

Emikutu emikulu egy’empuliziganya

Mu Portugal, waliwo emikutu gy’empuliziganya egiwerako egy’ettutumu egyakozesebwa ennyo abantu. Bino bye bimu ku bisinga okumanyibwa wamu n’emikutu gyabwe: 1. Facebook (www.facebook.com): Facebook ye nkola y’emikutu gy’empuliziganya esinga obunene era esinga okwettanirwa mu Portugal nga kw’otadde n’ensi yonna. Abakozesa basobola okukwatagana n’emikwano, okugabana ebifaananyi n’obutambi, okwegatta ku bibinja n’emikolo, n’ebirala bingi. 2. Instagram (www.instagram.com): Instagram nkola y’okugabana ebifaananyi n’obutambi esobozesa abakozesa okweyoleka mu ngeri ey’okulaba nga bagabana ebiseera okuva mu bulamu bwabwe nga bayita mu bifaananyi oba obutambi obumpi. Efunye obuganzi bungi nnyo mu myaka egiyise mu bakozesa Abapotugali. 3. Twitter (www.twitter.com): Twitter nkola ya microblogging abakozesa mwe basobola okugabana ebirowoozo byabwe, amawulire agapya, oba amawulire gonna agali mu bubonero 280 obuyitibwa tweets. Abantu bangi ab’e Portugal bakozesa Twitter okutereeza amawulire mu kiseera ekituufu oba okukwatagana n’abantu ab’olukale. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn mukutu gwa yintaneeti ogw’ekikugu ogusobozesa abantu ssekinnoomu okukola resume/profile ku yintaneeti n’okukwatagana n’abakugu okuva mu makolero ag’enjawulo okwetoloola ensi yonna, omuli ne Portugal. 5. WhatsApp (www.whatsapp.com): So nga WhatsApp okusinga app ya bubaka esobozesa abakozesa okuweereza obubaka ku ssimu, okukwata amaloboozi, okukuba essimu oba okukubaganya ebirowoozo ku vidiyo kinnoomu oba mu bibinja; era kikola ng’omukutu gw’empuliziganya ogw’ettutumu eri bannansi ba Portugal okuwuliziganya mu ngeri ennyangu wakati waabwe. 6. Snapchat (www.snapchat.com): Snapchat ye app ya multimedia messaging app abakozesa mwe basobola okuweereza ebifaananyi n’obutambi obubula oluvannyuma lw’okulabibwa ababufuna mu mbeera eya bulijjo. 7. TikTok (www.tiktok.com): TikTok ye app ey’okugabana vidiyo mu ngeri ennyimpi ng’abakozesa basobola okukola obutambi obusanyusa nga bayimba/okuzina/okuyimba/okusoomoozebwa okukwata firimu - nga bafuna obuganzi mu bavubuka aba Portugal abakozesa yintaneeti mu bwangu. 8.Flickr(https://www.kibugaano.com/): Flickr ekusobozesa okutereka ebifaananyi byo ku yintaneeti ekikusobozesa okubifuna amangu ng’oyita mu galleries 9.YouTube(https://www.youtube.co.uk/): Omukutu gwa yintaneeti: YouTube etegeka ebintu ebikolebwa abakozesa, gamba nga vidiyo z’ennyimba, ebisomesebwa, ne vlogs era egaba ebintu eby’enjawulo mu lulimi Olupotugo nalyo. Zino ze zimu ku mikutu gya yintaneeti egy’ettutumu abantu mu Portugal gye bakozesa. Buli emu ekola ebigendererwa eby’enjawulo, ng’ekola ku byetaago n’ebintu eby’enjawulo by’abagikozesa.

Ebibiina ebinene eby’amakolero

Portugal, ng’ensi emanyiddwa olw’ebyenfuna byayo eby’enjawulo, erina ebibiina by’amakolero ebinene ebiwerako ebikiikirira ebitundu eby’enjawulo. Bino bye bimu ku bibiina by’amakolero ebikulu mu Portugal wamu n’emikutu gyabyo: 1. Ekibiina ekigatta amakolero g’okusembeza abagenyi n’okugabula eby’okulya mu Portugal (AHRESP) - Kikiikirira ebirungi bya wooteeri, eby’okulya, ne cafe. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.ahresp.com/ 2. Ekibiina kya bbanka ekya Portugal (APB) - Kikiikirira ekitongole kya bbanka mu Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.apb.pt/LUG/Empapula/Olupapula lw'Awaka.aspx 3. Ekibiina kya yinsuwa ekya Portugal (APS) - Kikiikirira ekitongole kya yinsuwa mu Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.apseguradores.pt/lu/Empapula/default.aspx 4. Ekibiina ekigatta engoye n’engoye mu Portugal (ATP) - Kikiikirira amakolero g’engoye n’engoye. Omukutu gwa yintaneeti: https://atp.pt/lu/olupapula lw’awaka.en.html 5. Ekibiina ekigatta abasuubuzi b’eddagala mu ggwanga (ANF) - Kikiikirira amaduuka g’eddagala okwetoloola Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: http://anf.pt/ 6. Ekibiina ekigatta abasuubuzi n’obuweereza mu ggwanga (CCP) - Kikiikirira ebitongole by’ebyobusuubuzi n’amakolero g’obuweereza. Omukutu gwa yintaneeti: http://ccp.pt/index.php?mod=awaka&lang=en 7. Ekibiina ekigatta bannannyini mmeeri mu Portugal (FPN) - Kikolera ku birungi bya kkampuni z’entambula ku nnyanja. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.fpn.pt/index.php?option=com_ebirimu&laba=ebifulumiziddwa&Itemid=501&lang=en 8. Confederation of Industrial Associations (CIP)- Ekibiina ekinene ekikiikiridde ebitundu by’amakolero eby’enjawulo mu Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: https://cip.org.pt/en/ 9.Portuguese Renewable Energy Association(APREN)-Ekiikirira amakampuni agakola mu kitongole ky’amasannyalaze agazzibwawo nga enjuba, empewo, amasannyalaze g’amazzi n’ebirala omukutu gwa yintaneeti :http://www.apren.org/omukutu/ebirimu/awaka/lang/dashboardENG#.YsWKTqvhWJE 10.Ekibiina ky'abakola mmotoka mu Portugal ,Quadrante europeu paipai(AEPAPAIPAI) akiikirira amakolero g’emmotoka n’ebitongole ebikwatagana nabyo Omukutu gwa yintaneeti:https://www.quadranteeuropeu.pt/

Emikutu gya yintaneeti egy’ebyobusuubuzi n’ebyobusuubuzi

Portugal, emanyiddwa mu butongole nga Portugal Republic, nsi esangibwa mu Bugwanjuba bwa Bulaaya ku kizinga Iberian. Eriko ebyenfuna eby’amaanyi ng’ebitundu eby’enjawulo bye biyamba ku GDP yaayo okutwalira awamu. Wano waliwo emikutu gy’empuliziganya egy’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi mu Portugal wamu ne URL zaago: 1. AICEP Portugal Global (https://www.portugalglobal.pt/en): AICEP kye kitongole kya Portugal ekikola ku by’obusuubuzi n’okusiga ensimbi ekitumbula emikisa gya bizinensi n’okuwagira bamusigansimbi abava ebweru abanoonya okuteekawo okubeerawo kwabwe mu Portugal. 2. Ekibiina ky’abasuubuzi n’amakolero mu Portugal (https://www.ccip.pt/en): Omukutu guno guwa amawulire agakwata ku kibiina ky’abasuubuzi n’amakolero mu Portugal, nga guwa ebikozesebwa mu kutumbula eby’obusuubuzi, okwekenneenya akatale, emikolo, n’empeereza y’okukwatagana ne bizinensi . 3. IAPMEI - SMEs Portal (https://www.iapmei.pt/Paginas/Homepage.aspx): Ekitongole ekiwagira ebitongole ebitonotono n’ebya wakati n’obuyiiya kivunaanyizibwa okutumbula okuvuganya mu bitongole ebitonotono n’ebya wakati ( SMEs) mu Portugal. 4. InvestPortugal - Investment Portal (https://investinportugal.com): InvestPortugal ekola nga omukutu okusikiriza abasigansimbi ab’ensi yonna mu bitundu eby’enjawulo nga tekinologiya, amasannyalaze agazzibwawo, obulambuzi, ebyobulimi, amakolero mu Portugal. 5. Bank of Portugal - Economic Database (https://www.bportugal.pt/Estatisticas/Default.aspx): Omukutu omutongole ogwa Bank of Portugal guwa olukusa okufuna ebikwata ku bibalo ku bintu eby’enjawulo eby’ebyenfuna omuli emiwendo gy’ebbeeyi y’ebintu, okuwanyisiganya ssente emiwendo, emiwendo gy’okukula kwa GDP n’ebirala. 6. Ebyenfuna by’okusuubula - Portugal Ebiraga (https://tradingeconomics.com/portugal/indicators): Eby’enfuna by’obusuubuzi biwa ebipimo bingi eby’ebyenfuna ebikwata ku Portugal ng’emitendera gy’ebbula ly’emirimu oba emiwendo gy’ebintu ebikolebwa mu makolero eri abayinza okusiga ensimbi oba abanoonyereza abaagala okwekenneenya enkola y’ebyenfuna by’eggwanga. . . Omukutu guno gulaga Portugal ng’ekifo eky’obulambuzi eky’oku ntikko, nga gulaga obuwangwa bwayo, obutonde bwayo, n’ebifo eby’ebyafaayo. Era egaba amawulire ku mikisa gy’obulambuzi bwa bizinensi mu ggwanga. Zino ze zimu ku mikutu emikulu egyekuusa ku by’enfuna n’obusuubuzi bwa Portugal. Okwekenenya emikutu gino kijja kukuwa amagezi ag’omuwendo ku bitundu eby’enjawulo n’emikisa gy’okusiga ensimbi mu Portugal.

Emikutu gy’empuliziganya egy’okubuuza data mu by’obusuubuzi

Waliwo emikutu gy’empuliziganya egiwerako egy’okubuuza ebikwata ku by’obusuubuzi eri Portugal. Bino bye bimu ku byo wamu n’endagiriro zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. Instituto Nacional de Estatística (INE) - Ekitongole ky’eggwanga eky’eby’emiwendo Omukutu gwa yintaneeti: https://www.ine.pt/ 2. Agência para o Investimento e Comércio Externo de Portugal (AICEP) - Ekitongole kya Portugal eky’ebyobusuubuzi n’okusiga ensimbi Omukutu gwa yintaneeti: https://portugalglobal.pt/ 3. Direção Geral das Atividades Económicas (DGAE) - Ekitongole ekivunaanyizibwa ku mirimu gy’ebyenfuna Omukutu gwa yintaneeti: http://www.dgae.gov.pt/ 4. GlobalTrade.net - Omukutu gwa yintaneeti ogugaba amawulire agakwata ku bizinensi z’obusuubuzi bw’ensi yonna, omuli n’ebikwata ku by’obusuubuzi bya Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.globaltrade.net/eby’obusuubuzi-eby’ensi yonna-ebiyingizibwa-ebweru/c/business/Portugal.html 5. World Integrated Trade Solution (WITS) - Ewa omukisa okulaba ebikwata ku busuubuzi bw’ebintu by’ensi yonna, emisolo, n’ebipimo ebitali bya misolo. Omukutu gwa yintaneeti: https://wits.worldbank.org/CountryProfile/lu/Eggwanga/PRT/Omwaka/LTST/Mu bufunze Emikutu gino giwa ebikozesebwa eby’enjawulo, ebifo eby’okuterekamu amawulire, ne lipoota ezikwata ku by’obusuubuzi mu Portugal. Kirungi okunoonyereza ku mikutu gino okuzuula amawulire amatuufu g’onoonya agakwata ku bikwata ku by’obusuubuzi bya Portugal.

Ebifo bya B2b

Portugal, ng’ensi emanyiddwa olw’embeera yaayo ey’obusuubuzi ekulaakulana, erina emikutu gya B2B egy’enjawulo egigabula amakolero ag’enjawulo. Wansi waliwo emikutu gya B2B egy’amaanyi mu Portugal wamu ne URL zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. Indústria - Omukutu guno gugatta bizinensi n’abakugu mu kitongole ky’amakolero mu Portugal. Amakampuni gasobola okulaga ebintu, okukwatagana n’abo abayinza okugula oba abagaba ebintu, n’okufuna eby’obugagga ebikwata ku makolero. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.industria.pt/ 2. Embaixada Digital - Nga essira liteekeddwa ku mulimu gw’emisono n’engoye mu Portugal, omukutu guno gusobozesa bizinensi okukwatagana n’abakola emisono, abakola ebintu, abagaba ebintu, n’abakugu abalala abakwatibwako. Ekola nga dayirekita enzijuvu eri abakola emisono mu Portugal. Omukutu gwa yintaneeti: https://embaixadadigital.com/lug 3. Inmerco - Ng’akatale k’obuyiiya, Inmerco eyamba okwanguyiza enkolagana wakati w’abatandisi b’e Portugal ne kkampuni ezinoonya eby’okugonjoola ebiyiiya mu bitundu eby’enjawulo nga tekinologiya, ebyobulamu, amaanyi oba ebyobulimi. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.inmerco.pt/?lang=en 4. Bestrade Portugal - Okuwaayo ekitabo ekinene eky’ebintu eby’obusuubuzi ebigenda mu maaso mu Portugal mu makolero ag’enjawulo nga emisomo gy’ebyobusuubuzi oba enkiiko bizinensi mwe zisobola okutumbula ebintu byabwe/empeereza zaabwe oba okunoonyereza ku mikisa emipya egy’akatale. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.bestrade.co/lu/emisomo gy’ebyobusuubuzi/18-portugal.html 5. Prozis Business Center - Essira liteekeddwa ku bintu n’obuweereza bw’endya y’ebyobulamu n’emizannyo, omukutu guno ogwa B2B gusobozesa abasuubuzi oba abagaba ebintu okufuna obutereevu eddagala lya Prozis ery’omutindo ogwa waggulu. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.prozis.com/businesscenter/ 6. Akatale Dott Business - Nga kiwagirwa emu ku nkola z’obusuubuzi ku yintaneeti ezisinga obunene mu Portugal (Dott), akatale kano aka B2B kagatta abasuubuzi ba wholesale n’abasuubuzi mu bitundu eby’enjawulo nga eby’amasannyalaze, ebyuma by’omu maka oba eby’omulembe ebibasobozesa okugaziya ku yintaneeti. Omukutu gwa yintaneeti: https://business.dott.pt/ Nsaba mumanye nti emikutu gino byakulabirako byokka; wayinza okubaawo emikutu gya B2B emirala mu Portugal okusinziira ku makolero oba ekifo kya bizinensi ekigere. Bulijjo kirungi okukola okunoonyereza okw’amaanyi n’okutegeera enkyukakyuka mu makolero agagendereddwamu nga tonnasalawo musingi ki gw’olina okukozesa mu mirimu gya B2B.