TogTok

Okulaba Ensi
Ssente z’eggwanga
Omuwendo gw’ensimbi
Ennaku enkulu enkulu
Embeera y’obusuubuzi bw’amawanga amalala
Obusobozi bw’okukulaakulanya akatale
Ebintu ebitundibwa mu bbugumu ku katale
Engeri za bakasitoma ne tabu
Enkola y’okuddukanya emirimu gya Kasawo
Enkola z’omusolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga
Enkola z’omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga
Satifikeeti ezeetaagisa okutunda ebweru w’eggwanga
Enteekateeka y’okutambuza ebintu esengekeddwa
Emikutu gy’okukulaakulanya abaguzi

Turkey, emanyiddwa mu butongole nga Republic of Turkey, nsi esukkulumye ku ssemazinga ng’esinga kusangibwa ku kizinga kya Anatolia mu maserengeta ga Asia, ng’ekitundu ekitono kiri ku kizinga kya Balkan mu Bugwanjuba bw’obuvanjuba bwa Bulaaya. Kirina ebyafaayo bingi era eby’enjawulo ebisukka mu nkumi n’enkumi z’emyaka. Turkey eriko obuwanvu bwa square kilometers nga 780,580, egabana ensalo n’amawanga munaana omuli Greece, Bulgaria, Georgia, Armenia, Azerbaijan, Iran, Iraq ne Syria. Yeetooloddwa ennyanja ennene ssatu: Ennyanja Mediterranean mu bukiikaddyo,w Ennyanja Aegean mu maserengeta ne Black Sea mu bukiikakkono. Nga erimu abantu obukadde 84 nga balimu amawanga n’amadiini ag’enjawulo,Turkey emanyiddwa olw’obuwangwa bwayo obw’enjawulo. Olulimi olutongole lwa Lutuluuki ate ennimi endala entono nga Olukurdi nazo zoogerwa. Ankara ekola ng’ekibuga ekikulu ekya Turkey ate Istanbul kye kibuga kyayo ekisinga obunene. Istanbul erina amakulu mangi mu byafaayo kuba edda yali ekibuga ekikulu eky’obwakabaka bwa Byzantine ne Ottoman. Ebyenfuna bya Turkey bikwata ekifo kya 20 mu nsi yonna okusinziira ku GDP. Ekifo kyayo ekirungi kigifudde ekifo ekikulu eky’obusuubuzi bw’ensi yonna wakati wa Bulaaya ne Asia. Obulambuzi bukola kinene mu by’enfuna bya Turkey olw’obuwangwa bwayo obw’omuwendo n’ebifo eby’obutonde ebiwuniikiriza. Ewa abalambuzi ebifunfugu eby’edda nga Efeso ne Troy wamu n’emyalo egy’ekitalo ku lubalama lw’ennyanja Meditereniyani. Emmere y’e Turkey emanyiddwa nnyo mu nsi yonna nga mulimu emmere nga kebabs,bakalava,ne Turkish tea ebyongera okusikiriza mu by’okulya. Newankubadde nga mu bitundu byawuddwamu wakati wa ssemazinga abiri,Turkey ekwatira ddala ennono okuva mu byombi Europea Middle East.Eggwanga likyagenda mu maaso n’enkulaakulana mu by’enfuna mu mbeera z’abantu ekigifuula ekifo ekinyuvu okunoonyerezaako mu ngeri ey’okwewuunya

Ssente za Turkey zimanyiddwa nga Turkish lira (TRY). Lira ya Turkey ye ssente entongole eya Turkey, era efulumizibwa era efugirwa Bbanka Enkulu eya Republic of Turkey. Ebadde etambula okuva mu 1923 Butuluuki ey’omulembe guno lwe yatandikibwawo. Omuwendo gwa ddoola ya Amerika emu mu kiseera kino okudda ku TRY guli nga lira 8.5. Wabula kikulu okumanya nti olw’ebyenfuna, omuwendo gw’ensimbi guyinza okukyukakyuka mu Turkey. Emyaka bwe gizze giyitawo, Turkey efunye okusoomoozebwa okumu olw’ebbeeyi y’ebintu n’okukyukakyuka mu muwendo gw’ensimbi zaayo. Kino kivuddeko okukyukakyuka oluusi n’oluusi n’okukendeera kw’ebbeeyi ya lira ya Turkey bw’ogeraageranya n’ensimbi endala ennene nga ddoola za Amerika oba Euro. Gavumenti ne bbanka enkulu bakoze enteekateeka okutebenkeza ssente zaabwe nga bassa mu nkola enkola ng’okulinnyisa amagoba, okussa mu nkola enkola enkakali ku by’ensimbi, n’okukubiriza okusiga ensimbi okuva ebweru. Kaweefube ono agenderera okukuuma obutebenkevu mu nkola yaabwe ey’ebyensimbi n’okukuuma omuwendo gwa lira ya Turkey. Abalambuzi abakyalira Turkey basobola bulungi okukyusa ssente zaabwe ez’ebweru ne zifuuka lira za Turkey mu bbanka, ofiisi eziwanyisiganya ssente oba nga bayita ku ATM mu ggwanga lyonna. Bizinensi nnyingi era zikkiriza okusasula mu ssente endala ennene nga ddoola za Amerika oba Euro mu bifo eby’obulambuzi ebimanyiddwa ennyo. Mu bufunze, ssente za Turkey ziyitibwa lira ya Turkey (TRY), efuna okukyukakyuka oluusi n’oluusi olw’ensonga z’ebyenfuna naye kaweefube akolebwa ab’obuyinza okugitebenkeza. Abagenyi basobola bulungi okukyusa ssente zaabwe mu ssente za wano mu bifo eby’enjawulo mu Butuluuki yonna.

Ssente entongole eya Turkey ye Lira ya Turkey (TRY). Ate ku miwendo gy’ensimbi n’ensimbi ennene ez’ensi yonna, nsaba omanye nti emiwendo gino giyinza okukyukakyuka okumala ekiseera. Wabula okutuuka mu September 2021, wano waliwo emiwendo gy’ensimbi egy’okubalirirwamu: Doola ya Amerika 1 (USD) = Lira ya Turkey 8.50 (TRY) 1 Euro (EUR) = 10.00 Lira ya Turkey (GEZAAKO) Pawundi emu eya Bungereza (GBP) = Lira ya Turkey 11.70 (TRY) 1 Yen ya Japan (JPY) = 0.08 Lira ya Turkey (TRY) . Nsaba mukimanye nti emiwendo gino giyinza okukyuka era kirungi okukebera emiwendo egy’omulembe nga kyetaagisa.

Turkey, ensi ey’enjawulo esangibwa ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, ekuza ennaku enkulu eziwerako omwaka gwonna. Ennaku enkulu zino tezikoma ku kwoleka buwangwa bwa Butuluuki obw’omuwendo, naye era zirina amakulu mangi eri abantu baayo. Emu ku nnaku enkulu ezisinga obukulu mu Turkey ye lunaku lwa Republic Day, olukuzibwa nga October 29th. Olunaku luno lwatandikibwawo Republic of Turkey mu 1923 wansi w’obukulembeze bwa Mustafa Kemal Atatürk. Luno lunaku lwa ggwanga bannansi bwe bakwatagana okujjukira omukolo guno ogw’ebyafaayo nga balaga ebivvulu, ebiriroliro, n’okuyimba eby’obuwangwa. Ennaku enkulu endala ey’amakulu ye Eid al-Fitr, nga Ramadhan – omwezi omutukuvu ogw’okusiiba mu Busiraamu guwedde. Eid al-Fitr mu nsi yonna abasiraamu gyebakuzibwa mu Turkey erimu okusaala okw’enjawulo ku mizikiti oluvannyuma n’embaga ezigabibwa n’ab’omu maka gaabwe n’emikwano. Enguudo ziyooyooteddwa n’ebintu ebya langi ez’enjawulo ate abaana ne bafuna ebirabo ne swiiti ng’omu ku mukolo guno ogw’essanyu. Olunaku lw’ameefuga ga Turkey lukuzibwa nga March 18th okussa ekitiibwa mu abo abaalwanirira eddembe lyabwe mu lutalo lw’ameefuga ga Turkey (1919-1922). Kirina obukulu bungi kuba kabonero ka bumu n’amalala mu bannansi ba Turkey. Emikolo gy’okujjukira gibeerawo okwetoloola eggwanga lyonna, omuli emikolo gy’okussaako ebimuli ku bijjukizo ebyaweebwayo eri Atatürk n’enkuŋŋaana eziraga okwagala eggwanga. Kurban Bayramı oba Eid al-Adha kye kivvulu ekirala ekikulu eky’eddiini Abasiraamu mu Butuluuki kye bakuzibwa. Mu bujjuvu kibeerawo oluvannyuma lw’emyezi ebiri oluvannyuma lwa Eid al-Fitr, kissa ekitiibwa mu kwagala kwa Ibrahim okusaddaaka mutabani we ng’ekikolwa eky’okwewaayo eri Katonda. Amaka gakuŋŋaana okusaala ku mizikiti nga tebannasaddaaka bisolo ng’endiga oba ente nga bagoberera obulombolombo bw’Obusiraamu. Olwo ennyama eva mu ssaddaaka zino egabibwa n’abooluganda ne bagigabira abo abatalina mukisa. Ekisembayo, ebikujjuko by’omwaka omuggya bikola kinene mu kalenda y’ennaku enkulu mu Butuluuki. Wadde nga kiyinza okutwalibwa ng’ekikujjuko eky’ensi yonna, Abatuluuki beetaba n’obunyiikivu mu mirimu egy’enjawulo gamba ng’obubaga ku nguudo, ebiriroliro, n’ekyeggulo eky’enjawulo. Istanbul, ng’erina eggulu erimanyiddwa ennyo n’embeera erimu abantu abangi, kifo kya njawulo nnyo abantu b’omu kitundu n’abalambuzi okukuba enduulu mu mwaka omuggya. Ennaku enkulu zino ziraga obuwangwa obw’enjawulo mu Butuluuki, okugumiikiriza eddiini, n’amakulu g’ebyafaayo. Bagatta abantu okujaguza empisa ze bagabana ate nga bassa ekitiibwa mu nnono zaabwe ez’enjawulo- nga ziraga bulungi omusingi gw’eggwanga.

Turkey nsi esangibwa ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, ekigifuula ekifo eky’ebyobusuubuzi eky’amagezi. Eriko ebyenfuna ebitabuddwamu ng’ebyobulimi, amakolero, n’obuweereza biyamba nnyo mu GDP yaayo. Mu by’okutunda ebweru, Turkey erina ebintu eby’enjawulo omuli engoye, ebitundu by’emmotoka, ebyuma, ebyuma by’amasannyalaze, n’emmere erongooseddwa. Abakulu abasuubulagana ku bintu Turkey bye yasuubula ebweru w’eggwanga mulimu Girimaani, Iraq, Bungereza, Yitale ne Bufalansa. Ebintu ebikolebwa mu ngoye bikulu nnyo naddala mu kibbo Turkey ky’etunda ebweru w’eggwanga kuba y’emu ku zisinga okukola engoye mu nsi yonna. Ku ludda lw’okuyingiza ebintu mu ggwanga, Turkey esinga kugula bintu ng’ebyuma ebikozesebwa mu byuma n’ebitundu by’amakolero gaayo. Ebirala ebikulu ebiyingizibwa mu ggwanga mulimu ebintu ebiva mu mafuta, eddagala, ekyuma n’ebyuma. Abasinga okusuubulagana nayo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga ye China,omukago gwa Bulaaya omuli Germany ne Russia. Emyaka bwe gizze giyitawo,Turkey ebadde ekola nnyo endagaano z’okusumulula eby’obusuubuzi n’amawanga ag’enjawulo okutumbula eby’obusuubuzi byayo eby’ensi yonna.Turkey mmemba mu ndagaano z’ebyobusuubuzi ez’eddembe eziwerako nga Customs Union n’omukago gwa Bulaaya,okutumbula okufuna obutale bwa Bulaaya.Okugatta ku ekyo,Turkey nayo efuba okugaziya bizinensi mu mawanga g’obuvanjuba bwa Middle East,African,ne Asia ng’eyita mu ndagaano z’amawanga gombi. Wadde nga waliwo ensonga zino ennungi,Turkey eyolekedde okusoomoozebwa okumu mu kitongole kyayo eky’ebyobusuubuzi.Okukyukakyuka kwa lira ya Turkey kuyinza okukosa ssente eziyingizibwa mu ggwanga/okufulumya ebweru emirimu.Ekirala,ekirwadde kya COVID-19 kyakosa bubi ku busuubuzi bw’ensi yonna,era Turkey teyali ya njawulo,yet,yaddamu mpolampola emirimu gy’ebyenfuna ng’eteeka mu nkola enkola z’obukuumi. Okutwaliza awamu,Turkey's location ku nkulungo ya Bulaaya,Middle East,ne Asia,giwa enkizo eri global commerce.Its diversified export portfolio,strong manufacturing base,ne kaweefube eri okwanguyiza ensi yonna business place it favorably mu international trade landscape.However,future enkulaakulana ejja kusinziira ku ngeri Turkey gy’ekwatamu obulungi okusoomoozebwa kw’omunda mu ggwanga ate ng’egenda mu maaso n’okwenyigira mu mikisa gy’akatale k’ensi yonna.

Turkey esangibwa ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, erina obusobozi bungi okutumbula akatale kaayo ak’ebyobusuubuzi okuva ebweru. Enfo y’eggwanga lino mu ngeri ey’ekikugu efuula akakwate akakulu wakati w’ebitundu eby’enjawulo n’obutale. Ekisooka, Turkey emanyiddwa olw’ebintu byayo eby’enjawulo mu bitundu eby’enjawulo. Efuna enkizo mu kuvuganya mu makolero ng’eby’okwambala, eby’emmotoka, ebyuma, n’ebyobulimi. Olw’abakozi abalina obukugu n’enkulaakulana mu tekinologiya, amakampuni ga Turkey galina obusobozi okukola ebintu eby’omutindo ogwa waggulu ku bbeeyi evuganya. Ekirala, ekifo kya Turkey ekirungi kiyamba okutuuka amangu mu butale obukulu nga Bulaaya, Russia, Central Asia, Middle East, ne Africa. Kino kisobozesa abasuubuzi ba Turkey okutwala ebintu ebweru w’eggwanga okukozesa abaguzi abangi mu bitundu bino n’okutondawo emikutu gy’ebyobusuubuzi egy’amaanyi. Ekirala, Turkey etaddewo endagaano z’ebyobusuubuzi ezisookerwako n’amawanga oba ebitundu ebiwerako ng’endagaano y’omukago gwa Bulaaya eya Customs Union ekwata ku mawanga 30. Ekyokusatu,Turkey ebadde eyongera okutumbula ebikozesebwa byayo omuli emyalo terminals ebisaawe by’ennyonyi ebifo eby’okutambuza ebintu enguudo z’eggaali y’omukka ekiyamba okutumbula enkolagana mu ggwanga wamu n’ebweru w’eggwanga nga kyanguyiza entambula ennungi okutumbula okuvuganya kw’ensi yonna n’okusikiriza bamusigansimbi okuva ebweru Ekirala,Turkey egaba ebisikiriza okusiga ensimbi omuli okusonyiyibwa omusolo ku misolo gya kasitooma enkizo amagoba ensimbi okugaba ettaka obuyambi obuyambi bw’emirimu okukuza emikisa eri bizinensi z’ensi yonna okuteekawo okubeerawo kwazo bwe batyo ne batumbula emirimu gy’ebyenfuna N’ekisembayo,gavumenti ya Turkey era eyongera amaanyi mu kaweefube w’okugaziya endagaano z’amawanga gombi ng’eyita mu mirimu egy’okutumbula ng’okutegeka emyoleso gy’ebyobusuubuzi egy’okwolesa pPoducts okwetaba mu myoleso gy’ensi yonna egibaganyula n’okutuuka ku bintu ebisingawo kireeta obwagazi mu basuubuzi abava ebweru okukuza enkolagana Mu kumaliriza,Turkey obusobozi bw’okukulaakulanya akatale k’obusuubuzi bw’ebweru buli mu musingi gwayo omunywevu ogw’amakolero diverse product range optimal geographical location improving infrastructure facilities attractive investment incentives favorable backing governmental policies Ensonga zino bwe zigatta zigifuula ekifo ekisikiriza eri amakampuni aganoonya okugaziya okutuuka ku bizinensi zaabwe mu nsi yonna

Bwe kituuka ku kulonda ebintu ebitundibwa ennyo okubitunda ebweru w’eggwanga mu katale k’e Turkey, waliwo ebintu ebikulu ebiwerako by’olina okulowoozaako. Turkey eri mu kifo ekirungi ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, ekigifuula ekifo ekirungi eky’obusuubuzi. Eriko ebyenfuna eby’enjawulo ng’erina ebitongole by’amakolero eby’amaanyi omuli amakolero g’emmotoka, engoye, ebyuma, n’okulongoosa emmere. Okuzuula ebintu ebiyinza okutunda ennyo ebweru w’eggwanga mu Butuluuki, wano waliwo emitendera gy’olina okugoberera: 1. Okunoonyereza ku katale: Okukola okunoonyereza okw’amaanyi ku katale okutegeera abaguzi bye baagala n’emitendera. Kino kiyinza okukolebwa nga tuyita mu lipoota okuva mu bibiina by’abasuubuzi, ebitongole bya gavumenti, oba okwetaba mu myoleso n’emyoleso gy’ebyobusuubuzi. 2. Zuula emikisa egy’enjawulo: Noonya ebituli mu katale ebiyinza okujjibwamu ebintu eby’enjawulo oba eby’enjawulo. Okugeza, abaguzi b’e Turkey balaze nti beeyongedde okwagala emmere ey’obutonde oba ebintu eby’emisono ebiwangaala. 3. Lowooza ku nsonga z’obuwangwa: Butuluuki nsi ya buwangwa bwa njawulo ng’erina ebikosa okuva mu buwangwa bw’Ebuvanjuba n’obw’amawanga g’obugwanjuba. Tegeera empisa n’ennono z’omu kitundu ng’olonda ebintu by’ogenda okutunda ebweru w’eggwanga okukakasa nti bikwatagana n’empisa z’abaguzi. 4. Okukakasa omutindo: Abaguzi mu Turkey nga batwala ebintu eby’omutindo ogwa waggulu ku bbeeyi evuganya. Kakasa nti ebintu by’olonze bituukana n’omutindo gw’ensi yonna era nga biwa omuwendo omulungi ku ssente. 5. Okwekenenya okuvuganya: Soma ebiweebwayo by’abavuganya mu kitundu okuzuula ebika by’ebintu ebiyinza okubaawo mw’osobola okweyawula ng’owaayo ekintu eky’enjawulo oba ekisinga ku ekyo ekiriwo mu kiseera kino. 6. Okwetaaga emitala w’amayanja: Faayo ku mitendera n’obwetaavu bw’ensi yonna ng’olonda ebintu ebigenda okutunda ebweru okuva e Turkey kuba bino bisobola okukosa ennyo obuwanguzi bwabwe ebweru w’eggwanga nabyo. 7 . Okugoberera amateeka: Manya amateeka agafuga okuyingiza ebintu mu ggwanga, emisolo gya kasitooma, ebyetaago by’okuwandiika, omutindo gw’obukuumi bw’obutale bw’ogenderera kuba bino biyinza okukwata ku nkola yo ey’okulonda ebintu okusinziira ku ekyo; 8 . Zimba enkolagana mu kitundu : Okuteekawo enkolagana n’abasuubuzi ba wano abeesigika abategeera obulungi akatale k’omunda mu ggwanga; kino kiyinza okuyamba okutambulira ku biziyiza ebiyinza okubaawo ng’ofulumya ebintu by’olonze ebweru obulungi. Nga ogoberera emitendera gino n’okusigala ng’omanyi ebikwata ku bakasitoma bye baagala n’emitendera gy’ensi yonna,ojja kuba mu mbeera nnungi okulonda ebintu ebitundibwa ennyo okutunda ebweru w’eggwanga mu katale k’e Turkey.

Turkey, ensi esukkulumye ku ssemazinga ng’ebuna Bulaaya ey’Ebuvanjuba n’amaserengeta ga Asia, erina engeri za bakasitoma ez’enjawulo n’obuwangwa obuwera. Bakasitoma b’e Turkey bamanyiddwa olw’okusembeza abagenyi n’ebbugumu eri abagenyi. Benyumiriza mu kuyisa abagenyi mu ngeri ey’ekitiibwa n’obugabi. Bw’oba okola bizinensi mu Butuluuki, subira okuyanirizibwa n’obunyiikivu n’okukuwa caayi oba kaawa ng’akabonero k’okusembeza abagenyi. Okuzimba enkolagana kikulu nnyo mu buwangwa bwa bizinensi mu Turkey. Enkolagana y’omuntu ku bubwe ya muwendo nnyo, n’olwekyo okutwala obudde okuteekawo obwesige n’enkolagana ne bakasitoma bo Abatuluuki kyetaagisa nnyo. Okuzimba enkolagana ey’amaanyi kiyinza okuvaamu enkolagana ey’ekiseera ekiwanvu. Bakasitoma b’e Turkey basiima empuliziganya ey’obutereevu naye era batwala n’obukuusa ng’ekikulu bwe kituuka ku kuteesa oba okukubaganya ebirowoozo ku nsonga enkulu. Okubeera omukambwe ennyo oba okusika omuguwa kiyinza okuleeta obuzibu, n’olwekyo kikulu okukuuma bbalansi wakati w’okukakasa n’okussa ekitiibwa. Endowooza ya "ekiseera" eyinza okutunuulirwa mu ngeri ey'enjawulo bakasitoma b'e Turkey bw'ogeraageranya n'obuwangwa obulala. Okukuuma obudde kusiimibwa naye emirundi mingi wabaawo okukyukakyuka bwe kituuka ku nteekateeka oba nsalesale olw’obukulu obuteekebwa ku nkolagana y’omuntu ku bubwe. Weetegeke enkuŋŋaana okutandika ekikeerezi oba enkyukakyuka ezikolebwa ku ssaawa esembayo. Mu nsonga z’ebyobuwangwa, kikulu obutateesa ku nsonga za byabufuzi okuggyako ng’ozimbye enkolagana ey’amaanyi eyesigamiziddwa ku kwesigagana ng’emitwe ng’egyo giyinza okuteesebwako mu lwatu awatali kunyiiza. Eddiini nayo etwalibwa ng’ewunyiriza; weewale okunenya oba obutassa kitiibwa mu nzikiriza yonna ey’eddiini. Okugatta ku ekyo, okulaga abakadde ekitiibwa kitwalibwa nnyo mu bantu b’omu Butuluuki; n’olwekyo, okuwa ekitiibwa eri bakasitoma abakadde mu nkiiko kiyinza okutunuulirwa ng’akabonero k’empisa ennungi. N’ekisembayo, jjukira nti okunywa omwenge kwawukana mu bantu ssekinnoomu olw’enzikiriza z’eddiini eziggumiza Obusiraamu okuba eddiini esinga obungi mu Butuluuki - kale bulijjo kozesa amagezi ng’onywa omwenge mu biseera by’ekyeggulo oba emikolo egy’obusuubuzi. Okutegeera engeri zino eza bakasitoma n’ebintu ebiziyiza eby’obuwangwa kijja kukusobozesa okutambulira obulungi mu nkolagana ya bizinensi ne banno Abatuluuki ate ng’ossa ekitiibwa mu mpisa n’ennono zaabwe.

Turkey erina enkola emanyiddwa obulungi ey’okuddukanya emisolo ekakasa nti ebyamaguzi n’abantu bitambula bulungi okuyita ku nsalo zaayo. Abakulira Kasawo mu Turkey be bavunaanyizibwa ku kulondoola n’okulungamya okuyingiza, okufulumya n’okutambuza ebyamaguzi mu ggwanga. Abatembeeyi bwe baba bayingira mu Butuluuki, balina okumanya amateeka n’ebiragiro ebimu ebissibwa mu nkola empisa z’e Butuluuki. Mu bino mulimu: . 2. Ebintu ebikugirwa: Ebintu ebimu biba bikugirwa oba ebikugirwa nga biyingira oba nga bifuluma Turkey. Mu bino mulimu ebyokulwanyisa, ebiragalalagala, ebintu ebicupuli, ebintu eby’obuwangwa ebitaliiko biwandiiko bituufu, n’ekintu kyonna ekitunuulirwa nti kya bulabe eri obulamu bw’abantu. 3. Ensimbi ezitaliiko musolo: Waliwo ekkomo ku bungi bw’ebintu ebitaliiko musolo ebiyinza okuleetebwa mu Turkey. Ensimbi zino zaawukana okusinziira ku kika ky’ekintu (omwenge, ebiva mu taaba) n’engeri y’entambula (empewo oba ku ttaka). Kikulu okunywerera ku kkomo lino okwewala ebibonerezo. 4. Okusonyiyibwa okukozesa omuntu: Abagenyi basobola okuleeta ebintu byabwe ng’engoye n’ebyuma eby’amasannyalaze bye bakozesa nga tebalina kusasula misolo oba musolo kasita biba nga tebigendereddwa kutundibwa. 5. Okuyingiza/okufulumya ebintu ebikugirwa: Ebintu ebimu bikugirwa nnyo okuyingizibwa/okufulumya okuva mu Turkey olw’okweraliikirira eby’okwerinda oba endagaano z’ensi yonna. Eby’okulabirako mulimu ebiragalalagala, eddagala erimu, ebintu by’ebika ebiri mu katyabaga k’okusaanawo ebikuumibwa wansi wa CITES (Convention on International Trade in Endangered Species), n’ebirala. 6.Civil Aviation Aviation Abasaabaze' Eddembe n'Obuvunaanyizibwa bw'Amawulire :Okusinziira ku,Obukwakkulizo obuteereddwawo Ebiragiro bujja kukozesebwa ın cases nga okufiirwa okwonoonebwa experienced whıle goıng okuyita mu paasipooti expressways eziweereddwa mu bulambulukufu zijja kuwandiikibwa nga zikwatagana . Kirungi abatambuze okwemanyiiza amateeka gano agakwata ku kasitooma nga tebannagenda mu Butuluuki okusobola okwewala ebizibu byonna bye batayagala mu lugendo lwabwe.

Enkola ya Turkey ku misolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga kintu kikulu nnyo mu nkola yaayo ey’ebyobusuubuzi. Eggwanga litadde mu nkola enkola y’emisolo egenda mu maaso nga yeesigamiziddwa ku nkola ya Harmonized System (HS), egabanya ebintu mu bibinja eby’enjawulo okusinziira ku butonde bwabyo n’ekigendererwa ky’okubikozesa. Emisolo gya Turkey egy’okuyingiza ebintu mu ggwanga giva ku bitundu 0% okutuuka ku bitundu 130% okusinziira ku mutendera gw’ebintu. Ebintu ebiweebwa ekipimo kya zero mulimu ebintu ebikulu ng’eddagala, ebitabo, n’ebintu ebimu ebisookerwako ebikozesebwa mu nkola z’okukola. Ebyamaguzi bino biyingira mu ggwanga nga tebirina musolo gwonna ogwongezeddwaako. Mu kiseera kino, ebintu ebisinga bisikiriza emitendera egy’enjawulo egy’emisolo okusinziira ku nsengeka yaabwe eya HS code. Okugeza, ebyuma n’ebyuma ebya tekinologiya ow’awaggulu birina emisolo emitono egy’okuyingiza ebintu mu ggwanga, ate ebintu ebikozesebwa ng’eby’okwambala, ebyuma eby’amasannyalaze, n’emmotoka birina emisolo egy’amaanyi egyateekebwako. Okugatta ku ekyo, Turkey essa omusolo ku muwendo ogwongezeddwa (VAT) ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga ku mutindo gwa bitundu 18%. Omusolo guno gubalirirwa okusinziira ku bbeeyi y’omuwendo omuli yinsuwa n’emigugu egikolebwa okutuusa ng’ebyamaguzi bituuse ku kasitooma ya Turkey. Naye ebika ebimu ebitongole biyinza okubeera n’emiwendo gya VAT egy’enjawulo oba okusonyiyibwa okusinziira ku butonde bwabyo oba enkola za gavumenti. Kinajjukirwa nti Turkey era erina endagaano z’ebyobusuubuzi ez’amawanga gombi n’amawanga agawerako eziwa enkizo mu nsonga z’okukendeeza ku misolo oba n’okutuuka ku bintu ebimu ebirina ebisaanyizo ebitaliiko musolo wansi w’endagaano zino. Emiwendo gino egy’enkizo gigenderera okutumbula enkolagana mu by’enfuna n’okunyweza enkolagana wakati wa Turkey ne bannaayo abasuubulagana. Okutwaliza awamu, enkola ya Turkey ey’emisolo ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga egenderera okuteekawo bbalansi wakati w’okukuuma amakolero g’omunda n’okutumbula eby’obusuubuzi by’ensi yonna ng’elaba ng’okuvuganya okw’obwenkanya ku katale k’ensi yonna.

Turkey ng’eggwanga erikyakula, etadde mu nkola enkola ez’enjawulo ez’emisolo okutumbula amakolero gaayo agatunda ebweru w’eggwanga. Ebyamaguzi eggwanga bye lifulumya ebweru w’eggwanga birina okusoloozebwako omusolo wansi w’obukwakkulizo n’ebiragiro ebimu. Turkey egoberera enkola y’omusolo ogwongezeddwa ku muwendo (VAT) ku bintu ebisinga obungi by’etunda ebweru w’eggwanga. Omuwendo gwa VAT ogwa bulijjo ku bintu ebikolebwa mu Turkey guli 18%. Wabula ebintu ebimu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga biyinza okubeera n’ebisaanyizo by’okukendeezebwa ku miwendo oba okusonyiyibwa okusinziira ku butonde bwabyo n’ekifo we bigenda. Okusobola okukubiriza bizinensi ezitunuulidde okutunda ebweru w’eggwanga, Turkey egaba emisolo egiwerako n’okusonyiyibwa. Okutwalira awamu amakampuni agakola okutunda ebintu ebweru w’eggwanga tegasonyiyibwa kusasula musolo ku nfuna y’ebitongole ku nsimbi ze gafuna ebweru w’eggwanga. Enkola eno egendereddwamu okutumbula okuvuganya kw’ebintu bya Turkey mu butale bw’ensi yonna. Ekirala, Turkey etaddewo ebitundu by’obusuubuzi eby’eddembe (FTZs) okwetoloola eggwanga lyonna ebiwa emigaso emirala eri abasuubuzi abagenda ebweru w’eggwanga. FTZ zino zisonyiyibwa omusolo gwa Kasawo n’omusolo gwa VAT ku bintu ebisookerwako ebiyingizibwa mu ggwanga ebikozesebwa mu kukola ebintu byokka okutunda ebweru w’eggwanga mu zooni zino. Kino kikendeeza ku ssente ezisaasaanyizibwa mu kukola ebintu, ekifuula ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru okuvuganya mu nsi yonna. Emisolo gya kasitooma y’emu ku nsonga endala mu nkola ya Turkey ey’okusolooza omusolo ku by’amaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga. Emisolo gya Kasawo gyawukana okusinziira ku kika ky’ekintu ekifulumizibwa ebweru w’eggwanga n’ensi/ekitundu ekigenda. Omusolo gwa Kasawo guteekebwa mu nkola nga gwesigamiziddwa ku ndagaano z’ensi yonna ezaateekebwako emikono Turkey oba gavumenti ya Turkey ku ludda olumu. Okugatta ku ekyo, kikulu okwogera nti emisolo giyinza okukyuka buli luvannyuma lwa kiseera olw’enteeseganya z’ebyobusuubuzi oba enkyukakyuka mu mbeera y’ebyenfuna by’ensi yonna. N’olwekyo kikulu nnyo abatunda ebweru okumanya emiwendo gy’emisolo egy’omulembe nga bakola bizinensi n’amawanga ag’enjawulo. Mu bufunze, Turkey essa mu nkola enkola y’omusolo ogw’omuwendo ogwongezeddwaako ng’erina ebisonyiyibwa ebimu n’okukendeeza ku miwendo gy’ebintu by’etunda ebweru w’eggwanga. Gavumenti egaba ebintu ebirala ebisikiriza ng’okusonyiyibwa emisolo ku nfuna y’ebitongole eri amakampuni agasuubula ebweru w’eggwanga n’emigaso egiweebwa mu bitundu by’obusuubuzi obw’eddembe. Okutegeera emisolo egy’enjawulo egya Kasawo okusinziira ku kika ky’ebintu n’ekifo w’ogenda kyetaagisa nnyo ng’otunda ebweru okuva e Turkey olw’enkyukakyuka eziyinza okuva ku ndagaano z’ensi yonna ezikyukakyuka oba embeera y’ebyenfuna.

Turkey nsi esangibwa ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, emanyiddwa olw’ebyafaayo byayo ebingi n’obuwangwa bwayo. Eggwanga lino lirina ebyenfuna eby’enjawulo, nga bino byesigamye nnyo ku mirimu gy’okutunda ebweru w’eggwanga okusobola okutumbula ebyenfuna. Turkey etadde mu nkola enkola ez’enjawulo ez’okukakasa ebyamaguzi ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga okulaba ng’ebintu by’etunda ebweru bituuka ku mutindo n’okugoberera amateeka. Ekimu ku bikulu ebiweebwa satifikeeti y’okutunda ebweru w’eggwanga mu Turkey ye satifikeeti ya Turkish Standards Institution (TSE). Satifikeeti eno ekakasa nti ekintu kituukana n’omutindo ogw’enjawulo ogwateekebwawo TSE, omuli omutindo, obukuumi, n’ebyetaago by’obutonde. TSE ekola okwekebejja n’okugezesa ku bintu nga tennaba kuwa satifikeeti eno, n’ewa abaguzi b’ensi yonna obukakafu nti ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga Turkey bya mutindo gwa waggulu. Aba Turkey abasuubula ebweru w’eggwanga nabo basobola okufuna satifikeeti ya ISO 9001, ekiraga nti beewaddeyo okukuuma enkola ennungi ey’okuddukanya omutindo. Satifikeeti eno essira erisinga kulissa ku kulongoosa okumatizibwa kwa bakasitoma nga batuukiriza ebyetaago byabwe buli kiseera. Tekikoma ku kwongera bwesige bw’abasuubuzi b’e Turkey abagenda ebweru w’eggwanga wabula kiggulawo n’emikisa gya bizinensi mu nsi yonna. Okugatta ku ekyo, Halal Certification efunye obukulu mu myaka egiyise olw’obwetaavu obweyongedde obw’ebintu bya halal mu nsi yonna. Halal Certification ekakasa nti ebiva mu mmere bigoberera amateeka n’ebiragiro by’Obusiraamu ebikwata ku mmere. Ku mawanga agasingamu Abasiraamu oba ebitundu ebirimu Abasiraamu abangi ng’obutale obuyinza okutunda ebweru wa Turkey, satifikeeti eno ekuwa enkizo mu kuvuganya mu kusikiriza abaguzi. Ekirala, Satifikeeti z’okugoberera amateeka kikulu nnyo eri amakolero agawerako ageenyigira mu kutunda ebweru w’eggwanga ng’ebitongole by’eby’okwambala n’engoye olw’enkyukakyuka ezitambula buli kiseera mu bisaanyizo by’amateeka ebikwata ku biragiro ebikwata ku kuwandiika oba obukwakkulizo ku nkozesa y’ebintu ebiwereddwa. Okutwaliza awamu, Turkey essira eriteeka nnyo ku satifikeeti z’ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga kuba zikola kinene nnyo si mu kwanguyiza by’obusuubuzi byokka wabula n’okulaba ng’abaguzi bamatizibwa n’okwesiga omutindo gw’ebintu byayo ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga.

Turkey nsi esangibwa ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia, ekigifuula ekifo ekirungi ennyo eky’okutambuza ebintu n’entambula. Olw’embeera yaayo ey’omugaso mu by’ettaka, Turkey ekola ng’omulyango wakati wa ssemazinga era egaba enkizo ez’enjawulo mu by’entambula. Istanbul, ekibuga ekisinga obunene mu Butuluuki, kifo kinene eky’entambula ekigatta Bulaaya ne Asia. Eriko ebisaawe by’ennyonyi bibiri eby’ensi yonna – ekisaawe ky’ennyonyi e Istanbul ne Sabiha Gökçen International Airport – ebikola ku bukadde n’obukadde bw’emigugu egisindikibwa buli mwaka. Ebisaawe bino birina ebifo bingi eby’okutambuza emigugu era nga bikola emirimu ennungamu egy’okutambuza emigugu mu nnyonyi okutuuka mu bifo eby’enjawulo mu nsi yonna. Ng’oggyeeko entambula y’ennyonyi, Turkey erina n’enguudo ennungi ennyo ezigigatta n’amawanga ag’omuliraano. Oluguudo lwa E80 olumanyiddwa nga Trans-European Motorway oba International System of Automobile Routes (E-road) luyita mu Turkey era nga lwangu okutuuka mu mawanga ga Bulaaya ey’amaserengeta nga Greece, Bulgaria, Serbia, ne Romania. Ebikozesebwa mu by’ennyanja mu Turkey kye kintu ekirala ekikulu mu mulimu gwayo ogw’okutambuza ebintu. Eriko emyalo eminene egiwerako ku lubalama lw’ennyanja yaayo egikwata ku bungi bw’entambula ya konteyina. Omwalo gw’e Izmir ku nnyanja Aegean gwe gumu ku mwalo ogwo ogumanyiddwa olw’obusobozi bwagwo obw’enjawulo obw’okukwata konteyina. Emyalo emirala egy’amaanyi mulimu omwalo gw’e Ambarli ogwa Istanbul n’omwalo gwa Mersin ku nnyanja Mediterranean. Ku kkampuni ezinoonya ebifo eby’okuterekamu sitoowa mu Butuluuki, waliwo ebitundu by’amakolero bingi ebisangibwa mu ngeri ennungi okwetoloola eggwanga lyonna nga biwa ebifo eby’okutambuza ebintu ebirina ebyuma ebirungi nga biriko ebifo eby’omulembe eby’okuterekamu ebintu. Sitoowa zino zikola ku makolero ag’enjawulo ng’emmotoka, ebyuma, engoye, okulongoosa emmere n’ebirala, nga ziwa ekifo ekimala okutereka ebyamaguzi ebirindiridde okugabibwa oba okutunda ebweru w’eggwanga. Gavumenti ya Turkey ebadde ekola nnyo okussa ssente mu kulongoosa enkola yaayo ey’okutambuza ebintu mu myaka egiyise. Pulojekiti ng’okuzimba enguudo empya wakati w’ebibuga zongera ku nkolagana ate nga n’okulongoosa ennyo ebisaawe by’ennyonyi bigenderera okwongera ku busobozi bw’abasaabaze n’entambula y’emigugu. Ate era,Turkey egaba embeera z’ebyenfuna ennungi nga okuvuganya ku nsaasaanya y’abakozi bw’ogeraageranya n’amawanga ga Bulaaya amalala,ekigifuula ekifo ekisikiriza okukola oba okusaasaanya emirimu.Turkey’s customs regulations are relatively liberalized,era baleese enkola ez’okwanguyiza okutunda ebweru-okuyingiza enkola,okukendeeza ku bureaucratic red tape n’okwanguyiza enkola z’ebyobusuubuzi. Olw’ekifo kyayo ekirungi, ebikozesebwa eby’omulembe, n’embeera ya bizinensi ennungi, Turkey egaba enkola ez’enjawulo ez’okutambuza ebintu eri bizinensi ezikola mu kitundu kino. Ka kibeere eby’okutambuza emigugu mu nnyonyi, entambula y’oku nguudo, eby’okutwala ku nnyanja oba ebifo eby’okuterekamu sitoowa, Turkey erina ebikozesebwa n’obuweereza obwetaagisa okutuukiriza ebyetaago eby’enjawulo eby’okutambuza ebintu mu ngeri ennungi.

Emyoleso gy’ebyobusuubuzi emikulu

Turkey nsi esangibwa bulungi ku nkulungo ya Bulaaya ne Asia. Kifuuse ekifo ekikulu eky’obusuubuzi bw’ensi yonna era kisikiriza abaguzi ne bamusigansimbi bangi mu nsi yonna. Ekitundu kino kijja kulaga ezimu ku mikutu n’emyoleso egy’amaanyi egy’ensi yonna egy’okutumbula abaguzi mu Butuluuki. 1. Ekibiina ky’abasuubuzi mu Istanbul (ITO): ITO kye kimu ku bibiina by’abasuubuzi ebisinga obunene mu Turkey, nga kikola ng’ekintu eky’omuwendo eri abaguzi b’ensi yonna. Etegeka emikolo egy’enjawulo egy’okukolagana n’abantu, emisomo gy’okukwatagana mu bizinensi, n’emisomo gy’obusuubuzi egigatta abasuubuzi ba wano n’abaguzi b’ensi yonna. 2. Ekibiina ekigatta abasuubuzi abafulumya ebweru w’eggwanga mu Istanbul (IEA): Ng’ekibiina ekikiikiridde abasuubuzi abafulumya ebweru okuva mu bitundu eby’enjawulo, IEA ekola kinene nnyo mu kuyunga abakola ebintu mu Turkey n’abaguzi ab’ensi yonna. Etegeka emyoleso, enkiiko z’abaguzi n’abatunzi, n’ebikonge by’abasuubuzi okuzimba enkolagana ya bizinensi. 3. Enkola za B2B ez’ensi yonna: Emikutu gya yintaneeti egiwerako gyanguyiza enkolagana ya B2B wakati w’abasuubuzi b’e Turkey n’abaguzi b’ensi yonna. Emikutu gino mulimu omukutu gwa Alibaba.com ogwa Turkey, akatale ka TradeKey.com aka Turkey, oba ekitundu kya Made-in-China ekiweereddwayo eri abasuubuzi b’e Turkey. 4. Tuyap Exhibition Group: Tuyap y’emu ku bategesi b’emyoleso mu Turkey abakulembeddemu nga buli mwaka bategeka emisomo gy’ebyobusuubuzi egiwerako egyasiimibwa mu nsi yonna nga gisikiriza enkumi n’enkumi z’abakola ebintu mu ggwanga wamu n’abaguzi okuva ebweru. Ebimu ku bikulu ebyeyoleka mulimu: - Zuchex: Omwoleso ogutunuulidde ebintu by’omu nnyumba, ebintu by’omu nnyumba, ebintu ebikolebwa mu ngoye z’awaka ogusikiriza abantu b’eggwanga n’ensi yonna. - Hostech by Tusid: Omwoleso guno gukola ku bakugu okuva mu mulimu gw’okusembeza abagenyi nga balaga ebyuma ne tekinologiya ow’enjawulo ebikwata ku wooteeri. - Istanbul Jewelry Show: Gumu ku mwoleso gw’amajolobero ogusinga mu nsi yonna abasuubuzi b’ensi yonna mwe bafunira amayinja ag’omuwendo ag’omutindo ogwa waggulu, ebikozesebwa wamu n’okuzuula dizayini ez’enjawulo. - Omwoleso gw’ebyokwerinda ogwa ISAF: Omukolo ogwetongodde eri abakugu mu makolero g’enkola z’ebyokwerinda nga ebintu ebiyiiya eby’ebyokwerinda byolesebwa amakampuni g’omu Butuluuki agali mu ggwanga wamu n’abazannyi ab’ensi yonna. 5. Omwoleso gw'ensi yonna ogwa Izmir (IEF): Emanyiddwa nga "ekitongole ekinene eky'enjawulo eky'omwoleso" mu Turkey okuva mu 1923, IEF ekwata okwetaba kw'amakolero okunene okuva ku mmotoka okutuuka ku byuma, ebyuma ebikozesebwa abantu okutuuka ku mmere n'ebyokunywa. Ewa omukutu eri abaguzi b’ensi yonna okunoonyereza ku bakola ebintu mu Turkey n’okukola enkolagana mu bizinensi. 6. Antalya EXPO: Etegekebwa omulundi gumu buli myaka etaano okuva mu 1998 mu kibuga Antalya, guno gwe gumu ku myoleso gy’ebyobusuubuzi egisinga obunene nga gisikiriza abantu okuva mu mirimu egy’enjawulo ng’okuzimba, ebyobulimi, engoye, ebyobulamu, n’ebirala. Ewa emikisa emirungi ennyo eri abaguzi b’ensi yonna abanoonya abasuubuzi b’e Turkey mu makolero agatali gamu. Kikulu okumanya nti bino bye byokulabirako ebitonotono mu mirimu egiwerako egy’okutumbula eby’obusuubuzi egigenda mu maaso mu Butuluuki omwaka gwonna. Ekifo ekirungi eky’eggwanga lino n’okwenyigira ennyo mu by’obusuubuzi by’ensi yonna kigifuula ekifo ekirungi eri abaguzi b’ensi yonna abanoonya abasuubuzi abeesigika n’emikisa gy’okusiga ensimbi.

Emikutu gy’okunoonya egya bulijjo

Mu Butuluuki, emikutu gy’okunoonya egisinga okukozesebwa gye gino: 1. Google (www.google.com.tr): Nga bwe kiri mu nsi endala nnyingi, Google ye yingini y’okunoonya esinga okwettanirwa mu Turkey nayo. Ewa ebivudde mu kunoonyereza okujjuvu n’empeereza ez’enjawulo nga maapu, okuvvuunula, amawulire n’ebirala. 2. Yandex (www.yandex.com.tr): Yandex nkola ya Russia ekola ku kunoonyereza nga nayo erina ekifo ekinene mu Butuluuki. Ewa okunoonya ku mukutu gwa yintaneeti wamu n’empeereza endala nga email, maapu, okulongoosa embeera y’obudde, n’ebirala. 3. E-Devlet (www.turkiye.gov.tr): E-Devlet gwe mukutu omutongole ogwa gavumenti ya Turkey ogugaba empeereza ez’enjawulo ku yintaneeti eri bannansi. Omukutu guno gulimu enkola y’okunoonya okusobola okufuna eby’obugagga bya gavumenti n’amawulire agakwata ku bitongole bya gavumenti. 4. Bing (www.bing.com): Bing ya Microsoft erina enkozesa ennungi mu bakozesa yintaneeti mu Turkey naye nga temanyiddwa nnyo nga Google oba Yandex. Ewa enkola y’okunoonya ku mukutu okwa bulijjo wamu n’ebintu nga okunoonya ebifaananyi ne vidiyo. 5. Yahoo (www.yahoo.com.tr): Wadde nga yali emanyiddwa nnyo mu nsi yonna mu biseera eby’edda, Yahoo tekozesebwa nnyo ba yintaneeti aba Turkey leero okunoonya ku mikutu gya yintaneeti; wabula, ekyalina amakulu agamu mu nsonga za email n’amawulire. Zino ettaano ze zimu ku mikutu gy’okunoonya egy’omulembe oba egyakozesebwa ennyo mu Butuluuki; wabula, kirungi okwogera nti wayinza okubaawo emikutu emirala egy’omu kitundu oba yingini ez’enjawulo ezikola ku makolero agamu munda mu ggwanga.

Emiko emikulu egya kyenvu

Ebitabo ebikulu ebya Yellow Pages ebya Turkey bye bino: 1. Yellow Pages Turkey: Eno ye ndagiriro entongole eya Yellow Pages ku yintaneeti mu Turkey, egaba olukalala lwa bizinensi olujjuvu okusinziira ku biti eby’enjawulo. Endagiriro y’omukutu gwa yintaneeti eri https://www.yellowpages.com.tr/. 2. Ekitabo ky’amasimu ekya Turkey: Dayirekita emanyiddwa ennyo eraga ebikwata ku bantu ssekinnoomu ne bizinensi okwetoloola Turkey. Osobola okugifuna ku mukutu gwa https://www.phonebookofturkey.com/. 3. Saha İstanbul: Dayirekita eno eya Yellow Pages essira erisinga kulissa ku bizinensi eziri mu Istanbul, ekibuga ekisinga obunene mu Butuluuki. Mulimu ebika eby’enjawulo ng’eby’emmotoka, eby’okulya, eby’okusula, n’ebirala. Omukutu guno guli http://www.sahaisimleri.org/. 4. Ticaret Rehberi: Dayirekita endala enzijuvu mw’osobola okusanga amawulire agakwata ku bizinensi ezikola mu bitundu eby’enjawulo mu Turkey. Ekwata ku bitundu ebiwerako era egaba ebikwata ku buli bizinensi eri ku lukalala. Gifune ng'oyita ku http://ticaretrehberi.net/. 5. Gelirler Rehberi (Income Guide): Ekoleddwa mu ngeri ey’enjawulo okuwandiika bizinensi eziyingiza ssente mu Turkey, dayirekita eno eyamba abakozesa okuzuula emikisa gy’okusiga ensimbi oba enkolagana eziyinza okubaawo nga bagabanya amakolero ag’enjawulo n’abo be bakwatagana nabo. Nsaba omanye nti dayirekita zino ziyinza okukyuka okumala ekiseera olw’ebipya n’ebipya eby’ongerwa ku katale; n’olwekyo, bulijjo kirungi okukebera emirundi ebiri embeera yaabwe eriwo kati nga tonnaba kwesigama ku bo bokka ku bizinensi oba ebikwata ku bantu be bakwatagana nabo.

Emikutu emikulu egy’obusuubuzi

Turkey, ensi esukkulumye ku ssemazinga ng’esinga kusangibwa ku kizinga Anatolia mu Western Asia, ebadde ekula nnyo mu mikutu gy’obusuubuzi ku yintaneeti mu myaka egiyise. Ebimu ku bifo ebikulu eby’obusuubuzi ku yintaneeti mu Turkey mulimu: 1. Trendyol - Y’emu ku mikutu gy’okugula ebintu ku yintaneeti egisinga obunene era egy’ettutumu mu Turkey. Trendyol ekola ebintu bingi mu biti eby’enjawulo ng’emisono, ebyuma, eby’okwewunda, okuyooyoota amaka, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.trendyol.com 2. Hepsiburada - Etwalibwa ng’emu ku batandisi b’okugula ebintu ku yintaneeti mu Turkey, Hepsiburada ekola ebintu bingi nnyo omuli ebyuma, ebyuma, ebintu by’emisono, ebintu by’omu nnyumba, ebintu by’omu nnyumba n’ebirala bingi. Omukutu gwa yintaneeti: www.hepsiburada.com 3. Gittigidiyor - Emanyiddwa ng’akatale ka yintaneeti akaasooka okutandikibwawo mu Turkey emabega mu 2001 nga tennagulibwa kkampuni ya eBay Inc., Gittigidiyor ekyali emu ku nkola z’obusuubuzi ku yintaneeti ezimanyiddwa ennyo ezirimu abatunzi ab’enjawulo nga bawaayo ebintu eby’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: www.gittigidiyor.com 4. n11 - Omukutu omulala ogumanyiddwa obulungi ogw’okugula ebintu ku yintaneeti nga gulimu ebika by’ebintu eby’enjawulo omuli eby’emisono eby’abasajja n’abakazi engoye ebintu eby’amasannyalaze gadgets toys ebyuma by’omu maka cosmetics personal care products etc. Omukutu gwa yintaneeti: www.n11.com 5. Morhipo - Omukutu gw’obusuubuzi ku yintaneeti ogutunuulidde emisono ogwa Boyner Group – emu ku kkampuni z’amaduuka mu Turkey ezikuguse mu kukola engoye z’abasajja n’abakazi mu birala ebintu ng’ebintu ebikozesebwa mu ngatto eby’okwewunda n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: www.morhipo.com 6. Vatan Bilgisayar - Omukutu guno gukuguse okusinga ku bintu ebikozesebwa mu tekinologiya okuva ku kompyuta okutuuka ku ssimu ez’amaanyi wamu n’ebyuma ebikozesebwa mu byuma bikalimagezi emizannyo pulogulaamu za pulogulaamu n’ebirala, okutuukiriza ebyetaago bya bakasitoma ebya tekinologiya okuva mu 1983. Nsaba omanye nti bino bye bimu ku byokulabirako era waliwo n’emikutu emirala emitonotono naye nga gya kweyoleka egy’obusuubuzi ku yintaneeti esangibwa mu kifo ky’akatale ka dijitwali ka Turkey nakwo.

Emikutu emikulu egy’empuliziganya

Turkey erina emikutu gya yintaneeti egy’enjawulo egy’ettutumu mu bantu baayo. Ebimu ku mikutu gy’empuliziganya egisinga okukozesebwa mu Turkey mulimu: 1. Facebook (www.facebook.com): Facebook y’emu ku mikutu gy’empuliziganya egy’oku ntikko mu nsi yonna, era yettanirwa nnyo ne mu Turkey. Esobozesa abakozesa okukwatagana n’emikwano, okugabana ebipya, ebifaananyi, n’obutambi. 2. Twitter (www.twitter.com): Twitter nkola ya microblogging abakozesa mwe basobola okuteeka obubaka obumpi obuyitibwa "tweets." Kikozesebwa nnyo mu Butuluuki okugabana amawulire, endowooza, n’okwenyigira mu kukubaganya ebirowoozo. 3. Instagram (www.instagram.com): Instagram nkola y’okugabana ebifaananyi n’obutambi ng’abakozesa basobola okuteeka ebifaananyi oba obutambi obumpi wamu n’ebigambo ebiwandiikiddwa n’ebigambo ebiwandiikiddwa. Kitwalibwa nnyo mu bavubuka b’e Turkey. 4. LinkedIn (www.linkedin.com): LinkedIn mukutu gwa mikutu gwa kikugu abantu gwe bakozesa okulaga obumanyirivu mu mirimu gyabwe, okukwatagana ne bannaabwe oba abayinza okubakozesa, n’okunoonyereza ku mikisa gy’emirimu. 5. YouTube (www.youtube.com): YouTube nkola ya kugabana vidiyo ng’abakozesa basobola okuteeka, okulaba, okusiima oba okuteesa ku butambi obuteekebwawo abalala. Bangi ku ba Turkey abakola ebirimu bafunye obuganzi nga bayita ku mukutu guno. 6. TikTok (www.tiktok.com): TikTok efunye okukula okw’amaanyi mu buganzi mu Turkey gye buvuddeko; kisobozesa abakozesa okukola n’okugabana vidiyo ennyimpi eziteekeddwa ku muziki oba ebitundu by’amaloboozi. 7. Snapchat: Wadde nga tewali mukutu mutongole gwa Snapchat okuva lwe gusinga okukozesebwa nga enkola y’oku ssimu; it's quite popular among Turkish young adults abagikozesa okusindika ebifaananyi/vidiyo ezibula oba okuteeka emboozi ezimala essaawa 24. Bino bye bimu ku mikutu mingi egy’empuliziganya egiri mu Butuluuki; wabula, zikozesebwa nnyo obukadde n’obukadde bw’abantu mu bibinja by’emyaka egy’enjawulo olw’empuliziganya, okutonda/okugabana ebirimu wamu n’okusigala nga bamanyi ebigenda mu maaso mu kiseera kino n’emitendera mu ggwanga n’ensi yonna.

Ebibiina ebinene eby’amakolero

Turkey, ensi esukkulumye ku ssemazinga ng’esinga kusangibwa ku kizinga Anatolia, emanyiddwa olw’ebyenfuna byayo eby’enjawulo n’abasuubuzi abajjuvu. Bino bye bimu ku bibiina by’amakolero ebikulu mu Turkey wamu n’endagiriro zaabwe ez’omukutu gwa yintaneeti: 1. Olukiiko lw’abasuubuzi ebweru w’eggwanga mu Turkey (TIM) - TIM ekiikirira abasuubuzi ba Turkey abafulumya ebweru w’eggwanga era etumbula emirimu gy’okutunda ebweru w’eggwanga mu bitundu eby’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.tim.org.tr/en/ 2. Ekibiina ekigatta bannamakolero n’abasuubuzi mu Turkey (TUSIAD) - TUSIAD kibiina kikulembeddemu ekikiikiridde bannamakolero n’abasuubuzi mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.tusiad.org/en 3. Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey (TOBB) - TOBB ekola ng’eddoboozi erigatta ebibiina by’abasuubuzi, eby’okuwanyisiganya ebintu, n’ebibiina by’abakugu mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/AnaSayfa.aspx?lang=en 4. Ekibiina ky’abasuubuzi mu Istanbul (ITO) - ITO ewagira ebirungi by’abasuubuzi, bannamakolero, abagaba empeereza, ba broker, amakolero, bizinensi z’obusuubuzi mu Istanbul. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.ito.org.tr/portal/ 5. Ekibiina ekigatta abasuubuzi n’abakozi b’emikono mu Turkey (TESK) - TESK kikiikirira abasuubuzi abatonotono n’abakozi b’emikono mu bitundu eby’enjawulo mu Turkey yonna. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.tesk.org.tr/en/ 6. Association of Automotive Parts & Components Manufacturers(TAYSAD)- TAYSAD ekiikirira abakola ebitundu by’emmotoka mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti: http://lu.tayasad.org/ 7. Confederation Of Turkiye(MUSAİD)- MUSAİD ekiikirira abazimbi mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti:http://musaid.gtb.gov.tr/tr 8.Turkish Electricity Transmission Corporation(TETAŞ)-TETAŞ erondoola emirimu gy’okutambuza amasannyalaze okwetoloola eggwanga omukutu:https:tetas.teias.gov.tr/lu/Empapula/ezisookerwako.aspx 9. Ekibiina ekigatta ebitongole by’ebyentambula mu Turkey(TÜRSAB) - TÜRSAB ekiikirira ebitongole by’ebyentambula n’ebibiina by’obulambuzi mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.tursab.org.tr/en 10. Federation of Food and Drink Industries (TGDF) - TGDF ekola ng’eddoboozi lya kkampuni ezikola emmere n’ebyokunywa mu Turkey. Omukutu gwa yintaneeti: http://en.ttgv.org.tr/ Bino bye bimu ku byokulabirako by’ebibiina by’amakolero ebimanyiddwa mu Butuluuki. Eggwanga lino lirina ebitongole eby’enjawulo, nga buli kimu kirina ekibiina kyakyo ekikwatagana, nga kiraga embeera ya bizinensi ey’amaanyi mu ggwanga.

Emikutu gya yintaneeti egy’ebyobusuubuzi n’ebyobusuubuzi

Turkey, ensi esukkulumye ku ssemazinga ng’esinga kusangibwa ku kizinga Anatolia mu Western Asia ne Southeastern Europe, erina emikutu egy’enjawulo egy’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi egikola ku makolero ag’enjawulo. Wansi waliwo ezimu ku mikutu gya Turkey egy’ebyenfuna n’ebyobusuubuzi egy’amaanyi: 1. Teeka ssente mu Turkey: Omukutu guno omutongole guwa amawulire amakulu agakwata ku mikisa gy’okusiga ensimbi mu Turkey, omuli ebitundu ebikulu, ebisikiriza, ebiragiro, n’ebyafaayo by’obuwanguzi. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.invest.gov.tr/en/ 2. Ekibiina ky’abasuubuzi mu Istanbul: Omukutu gw’ekibiina ky’abasuubuzi mu Istanbul guwa amawulire amajjuvu ag’ebyobusuubuzi agakwata ku butale bwa Istanbul, empeereza y’okuwandiika bizinensi, kalenda y’emikolo, n’emikisa gya bizinensi mu nsi yonna. Omukutu gwa yintaneeti: https://www.ito.org.tr/en/ 3. Turkish Exporters Assembly (TIM): TIM kibiina ekikiikirira abasuubuzi abasukka mu mitwalo 100 mu Turkey. Omukutu gwayo guwa ebibalo ku bintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga okuva e Turkey wamu ne lipoota z’akatale k’amawanga ag’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: https://tim.org.tr/en 4. Foreign Economic Relations Board (DEIK): DEIK egenderera okuyamba mu kukulaakulanya enkolagana y’ebyenfuna bya Turkey okuva ebweru nga etumbula enkolagana wakati wa kkampuni z’omunda n’ez’ebweru ng’eyita mu bukiiko bwayo obw’enjawulo. Omukutu gwa yintaneeti: https://deik.org.tr/ 5. Minisitule y’ebyobusuubuzi – Republic of Turkey: Omukutu guno omutongole ogwa gavumenti gugabana amawulire agakwata ku nkola z’ebyobusuubuzi, amateeka agakwata ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga/ebifulumizibwa ebweru mu Turkey, lipoota okwekenneenya akatale, n’ebirala. Omukutu gwa yintaneeti: http://www.trade.gov.tr/index.html 6. KOSGEB (Small and Medium Enterprises Development Organization): KOSGEB ewagira bizinensi entonotono ng’ewaayo enteekateeka z’okusonda ssente mu pulojekiti z’obuyiiya wamu n’enteekateeka z’okutendeka abasuubuzi. Omukutu gwa yintaneeti: http://en.kosgeb.gov.tr/omukutu gw’awaka 7. Turkish Industry & Business Association (TUSIAD): TUSIAD kibiina kya maanyi ekitali kya magoba ekikiikiridde ebitongole by’obwannannyini ebya Turkey mu ggwanga n’ensi yonna; omukutu gwabwe gukwata ku mpapula z’okubunyisa amawulire ku nsonga z’ebyenfuna wamu ne lipoota z’amakolero. Omukutu gwa yintaneeti:https://tusiad.us/amawulire-atereka/ 8.Turkish Statistical Institute (TUIK): TUIK egaba ebikwata ku bibalo ku bitundu eby’enjawulo, omuli ebyobulimi, amakolero, n’obuweereza. Omukutu gwabwe gukuwa olukusa okulaba lipoota z’ebibalo n’ebiraga ebisembyeyo. Omukutu gwa yintaneeti: https://turkstat.gov.tr/ Nsaba omanye nti emikutu gino giyinza okukyusibwa oba okulongoosebwa. Kirungi okukebera oba waliwo enkyukakyuka yonna mu ndagiriro oba emikutu gy’empuliziganya nga tonnaba kugiyingira.

Emikutu gy’empuliziganya egy’okubuuza data mu by’obusuubuzi

Turkey y’emu ku nsi enkulu mu by’obusuubuzi by’ensi yonna era erina emikutu gy’empuliziganya egy’enjawulo egy’esigika okusobola okufuna ebikwata ku by’obusuubuzi. Wano waliwo emikutu gy’empuliziganya egiwa amawulire amajjuvu ku bibalo by’ebyobusuubuzi bya Turkey: 1. Turkish Statistical Institute (TurkStat) - Ekitongole kino ekitongole kiwa ebikwata ku bibalo bingi, omuli n’ebibalo by’obusuubuzi bw’ebweru. Omukutu guno guwa ebikwata ku bintu ebiyingizibwa mu ggwanga, ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga, n’ensasula y’ensimbi. Osobola okufuna database yaabwe ku www.turkstat.gov.tr. 2. Olukiiko lw’abasuubuzi ebweru w’eggwanga mu Turkey (TIM) - TIM ekiikirira ekibiina ky’abasuubuzi ebweru w’eggwanga mu Turkey era etumbula ebyamaguzi bya Turkey ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga mu nsi yonna. Omukutu gwabwe gulimu ebibalo by’ebyobusuubuzi, omuli ebikwata ku nsi n’okusasika kw’ebitundu. Kyalira www.tim.org.tr okumanya ebisingawo. 3. Minisitule y’ebyobusuubuzi - Omukutu gwa Minisitule omutongole guyamba okufuna mu ngeri ennyangu eby’obugagga eby’enjawulo ebikwata ku by’obusuubuzi ng’emiwendo gy’ebintu ebifulumizibwa ebweru w’eggwanga n’ebiyingizibwa mu ggwanga, ebikwata ku mawanga, lipoota z’akatale, n’okwekenneenya amakolero ku www.trade.gov.tr. 4. Bbanka Enkulu eya Republic of Turkey (CBRT) - Nga bbanka enkulu ey’eggwanga, CBRT egaba ebipimo by’ebyenfuna n’ebibalo by’akatale k’ebyensimbi ebiyinza okuyamba mu kwekenneenya enkola ya Turkey mu by’obusuubuzi by’ensi yonna. Kebera ku mukutu gwabwe ogwa www.tcmb.gov.tr okumanya lipoota ezikwatagana. 5. World Integrated Trade Solution (WITS) - Yakolebwa ekibiina kya Banka y’ensi yonna, WITS ekuŋŋaanya ebikwata ku by’obusuubuzi by’ensi yonna okuva mu nsonda ez’enjawulo okusobola okuwa ebibalo ebikwata ku by’obusuubuzi by’ensi yonna ebijjuvu eri amawanga agawerako omuli ne Turkey. Bawa okwekenneenya mu bujjuvu okuyingiza/okufulumya ebweru nga balina ebisengejja ebisobola okulongoosebwa ku https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/TUR. 6.Turkish Custom's Administration(TCA): TCA eddukanya emirimu gyonna egya Kasawo mu Turkey.You osobola okusanga emiwendo egy'enjawulo egy'okuyingiza/okufulumya ebweru okusinziira ku koodi z'ebintu,emiryango n'ebirala. Osobola okugenda ku tcigmobilsorgu.gtb.gov.tr/eng/temsilciArama.jsf ku mukutu gwa TCA Jjukira okukozesa emikutu gino n’obwegendereza ng’otaputa data kuba giyinza okuba n’enkola oba ensengeka ez’enjawulo eziyinza okukosa okwekenneenya kwo.

Ebifo bya B2b

Turkey nsi erimu amaanyi ng’ebyenfuna byeyongera n’emikutu gya B2B mingi egikola ku makolero ag’enjawulo. Ezimu ku nkola za B2B ezimanyiddwa ennyo mu Turkey mulimu: 1. Alibaba.com (https://turkish.alibaba.com/): Alibaba y’emu ku nkola za B2B ezisinga obunene mu nsi yonna, ezigatta abaguzi n’abagaba ebintu. Ewa ebintu n’obuweereza obw’enjawulo. 2. Tradekey.com (https://www.tradekey.com.tr/): TradeKey egaba omukisa okufuna emikisa gy’obusuubuzi mu nsi yonna era eyamba bizinensi okukwatagana n’abagaba ebintu, abakola ebintu, n’abagaba ebintu mu Turkey. 3. Europages (https://www.europages.co.uk/business-directory-Turkey.html): Europages ye dayirekita ya yintaneeti egatta bizinensi okwetoloola Bulaaya. Kiyamba amakampuni okufuna emikwano, abagaba ebintu, ne bakasitoma mu Turkey. 4. Ekspermarket.com (http://www.ekspermarket.com/): Eksper Market essira erisinga kulissa ku bintu by’amakolero ng’ebyuma, ebitundu by’emmotoka, ebikozesebwa mu byuma, n’ebirala, okuyamba bizinensi okukwatagana n’abagaba ebintu abatuufu mu Turkey. 5. TurkExim (http://turkexim.gov.tr/index.cfm?action=bilgi&cid=137&menu_id=80&pageID=40&submenu_header_ID=43799&t=Birlikte_iscilik_-_manufacturing_and_parts_investment_promotion_of_Turkish_industrial_goods_manufacturers/&lng=en-gb): TurkExim serves as an information hub for Turkish exporters /abayingiza ebintu mu ggwanga okugaziya enkolagana yaabwe ey’ebyobusuubuzi mu nsi yonna nga bawa eby’obugagga eby’omugaso nga lipoota okwekenneenya akatale n’emirimu gy’okutumbula. 6. OpenToExport.com (https://opentoexport.com/markets/turkey/buying/): OpenToExport egaba amawulire ag’omuwendo eri bizinensi ezisangibwa mu Bungereza ezinoonya okutunda ebintu oba obuweereza mu Butuluuki nga egaba obulagirizi ku bukodyo bw’okuyingira akatale. 7. TurkishExporter.net (https://www.turkishexporter.net/en/): Turkish Exporter ekkiriza abakozesa mu nsi yonna okufuna enkolagana ya bizinensi eyinza okubaawo n’abasuubuzi aba Turkey abafulumya ebweru w’eggwanga, nga zikwata ku bintu eby’enjawulo ng’ebyobulimi, engoye, ebyuma, n’ebyuma eby’amasannyalaze. 8. Ceptes.com (https://www.ceptes.com.tr/): Ceptes mukugu mu by’obusuubuzi ku yintaneeti ebya B2B eri abazimbi mu Turkey era egaba olukusa okufuna ebikozesebwa mu kuzimba n’ebikozesebwa eby’enjawulo. Emikutu gino giwa emikisa eri bizinensi okukwatagana n’abayinza okukolagana nabo, abagaba ebintu, abakola ebintu, n’abaguzi abasangibwa mu Butuluuki. Buli mukutu gulina ebintu byagwo eby’enjawulo n’emigaso eri abakozesa abanoonya enkolagana ya B2B.